Systematyka ćwiczeń leczniczych. Wskazania i przeciwwskazania do ćwiczeń.(ĆWICZENIA 5)

SYSTEMATYKA KINEZYTERAPII

• Kinezyterapia o działaniu miejscowym

• Kinezyterapia o działaniu ogólnym

Kinezyterapia o działaniu miejscowym:

• obejmuje wszystkie działania lecznicze i środki pomocnicze, które dotyczą narządu w którym umiejscowione jest schorzenie

• zmierza do wytwarzania mechanizmów kompensacji miejscowej, szczególnie w sytuacjach gdy nie ma możliwości osiągnięcia stanu poprzedzającego chorobę

• nie powinna angażować więcej niż 30% dynamicznych zespołów mięśniowych

• stałe wskaźniki fizjologiczne tj.: tętno, ciśnienie, rytm oddechowy nie powinny ulec zmianie

• nie oddziaływuje na wydolność ogólnoustrojową

• może być stosowana nawet u pacjentów w stanach ciężkich

• Do kinezyterapii o działaniu miejscowym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:

• ćwiczenia bierne

• ćwiczenia czynno-bierne

• ćwiczenia samowspomagane

• ćwiczenia czynne w odciążeniu

• ćwiczenia czynne wolne

• ćwiczenia czynne z  oporem

• ćwiczenia prowadzone

• Ćwiczenia redresyjne

• inne formy ćwiczeń i oddziaływań

Kinezyterapia o działaniu ogólnym:

• opiera się na zdrowych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała

• jej zadaniem jest powrót co najmniej do stanu sprzed zachorowania, lub uzyskanie kompensacyjnych przyrostów wszystkich składowych sprawności ogólnej co decyduje o wynikach kinezyterapii

• chodzi o poprawę siły mięśniowej i wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym

• zajęcia prowadzi się grupowo w zespołach jednolitych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci  

• Do kinezyterapii o działaniu ogólnym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:

• ćwiczenia ogólnousprawniające / ogólnokondycyjne

• ćwiczenia gimnstyki porannej

• ćwiczenia w wodzie

• sport inwalidów

ĆWICZENIA BIERNE:

• zastosowanie:

• siła mięśniowa 0 i 1

• pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej)

• u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazani

• cele:

• zamiana ruchu biernego na czynny

• wzmożenie torowania proprioceptywnego

• wzmożenie torowania exteroceptywnego

• wzmożenia torowania ideomotorycznego

• poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem

• wskazania:

• porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne

• początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym

• stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny

• zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• metodyka:

• pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1

• stabilizacja:

• stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

• uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

• chwyt:

• musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

• zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

• zasady wykonywania ruchu:

• ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta

• płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE:

• zastosowanie:

• wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5

• cele:

• przerwanie błędnego koła bólu

• wskazania:

• stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu

• stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych

• choroby gośćcowe, reumatoidalne

• unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów

• stany atrofii tkankowej  

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• Metodyka:

• pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1

• stabilizacja:

• stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy

• uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące

• chwyt:

• musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych

• zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)

• chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać terapeucie i dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe

ĆWICZENIA SAMOWSPOMAGANE:

• zastosowanie:

• u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne zmiany

• jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi

• cele:

• zwiększenie zakresu ruchu w stawach

• uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni

• poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej

• zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji

• wskazania:

• ograniczenie zakresu ruchu w stawach

• przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty

• przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• metodyka:

• ćwiczenia kombinowane

• dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1), natomiast dla zdrowych części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe.

• ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u

• zasady mocowania systemu bloczkowego:

• bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości

• pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we właściwej płaszczyźnie

ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU:

• zastosowanie:

• w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od –2 do +2

• cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną  lub jej częścią (poziom 3 wg skali Lovetta)

• utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej

• wskazania:

• zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej

• niepełny zrost kostny

• zmiany zwyrodnieniowe stawów

• ograniczenia ruchomości w stawach

• stany po unieruchomieniu

• zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu

• przeciwwskazania:

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• Metodyka:

• odciążenie uzyskuje się poprzez: podwieszenie ćwiczonej kończyny, zmniejszenie tarcia o podłoże, zanurzenie chorego w wodzie, podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami fizjoterapeuty

• podwieszenie ćwiczonej kończyny

• podwieszenie osiowe

• punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu

• podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona

• ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności  kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej

• podwieszenie pozaosiowe

ĆWICZENIA CZYNNE WOLNE:

• zastosowanie:

• przy sile mięśniowej na 3

• cele:

• zwiększenie siły i wytrzymałości przede wszystkim określonej grupy mięśniowej

• utrzymanie i zwiększenie zakresów ruchu w stawach

• poprawa koordynacji ruchowej

• wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej (minimum 3)

• ograniczenia zakresu ruchomości

• wzmożone spoczynkowe napięcie mięśni

• zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej

• przeciwwskazania:

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• metodyka:

• choremu należy dokładnie objaśnić sposób wykonania ruchu i pozycję wyjściową

• zaczynamy od ćwiczeń łatwych i prostych w pozycjach izolowanych

• po ich opanowaniu i poprawie siły mięśniowej przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych, bardziej złożonych

• zasady wykonywania ruchu:

• ruchy płynny i rytmiczny (tylko wtedy pomaga w rozluźnieniu i poprawie koordynacji nerwowo-mięsniowej)

• ruch wykonywany we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu

ĆWICZENIA CZYNNE Z OPOREM:

• zastosowanie:

• przy sile mięśniowej na 4 i 5

• cele:

• uzyskanie przyrostu siły mięśniowej

•  poprawa wytrzymałości mięśni

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, szczególnie powstałych w wyniku unieruchomienia

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych, powstałych w następstwie procesów patologicznych

• opóźnienie występowania zaników mięśniowych

• wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej

• stany unieruchomienia (np.: opatrunek gipsowy)

• przeciwwskazania:

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• metodyka:

• rytm i tempo zależne od tego, czy dążymy do uzyskania przyrostu siły czy zwiększenia wytrzymałości mięśni

• przyrost siły:

• stosuje się maksymalny opór do aktualnej siły mięśni

• liczba powtórzeń – niewielka

• tempo ćwiczeń – wolne

• zwiększenie wytrzymałości mięśni:

• znacznie mniejszy opór (około 50% aktualnego oporu maksymalnego)

• liczba powtórzeń – dużo większa

• tempo ćwiczeń – szybkie

• przed przystąpieniem do ćwiczeń czynnych z oporem określonej grupy mięśni należy ustalić wielkość aktualnego oporu i liczbę powtórzeń ruchów

ĆWICZENIA PROWADZONE:

• zastosowanie:

• przy sile mięśniowej zmiennej w zależności od sektora zakresu ruchu

• cele:

•   wzmacnianie mięśni poprzez umożliwienie im pracy, której nie mogły by wykonywać bez pomocy

• odtwarzanie i utrwalanie w pamięci wzorców ruchowych

• wskazania:

• osłabienie siły mięśniowej

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• metodyka:

• zasady wykonywania ruchu:

• choremu trzeba dokładnie wyjaśnić ruch który ma on wykonywać

• siła wspomagająca powinna być tak dawkowana, aby umożliwiła wykonanie ruchu, a nie zastępowała pracy ćwiczonych mięśni

• ćwiczone mięśnie musza maksymalnie pracować aby nastąpił przyrost ich siły

• fizjoterapeuta prowadzi ruch w całym jego zakresie tak, że największe wspomaganie jest w początkowej fazie ruchu (pokonanie bezwładności) i w końcowej jego fazie (pokonanie oporu mięśni antagonistów)

• przed rozpoczęciem ruchu należy rozciągnąć mięśnie (sprzyja to uzyskaniu silniejszego ich skurczu)

ĆWICZENIA REDRESYJNE:

• zastosowanie:

• przykurcze tkanek miękkich

• cele:

• zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich

• uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

• wskazania:

• ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

WYCIĄGI REDRESYJNE:

• zastosowanie:

• przykurcze tkanek miękkich

• cele:

• zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich

• uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie

• wskazania:

• ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich

• przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

•     metodyka:

• wyciąg należy poprzedzić wcześniejszym podaniem leków przeciwbólowych i rozluźniających napięcie mięśniowe, a zabiegi fizykalne można stosować w czasie wyciągu

• stabilizacja przy wyciągach redresyjnych wspomagana jest przez kontrwyciąg

• uniemożliwia on pacjentowi przesuwanie się po podłożu zgodnie z kierunkiem działania siły, w celu zmniejszenia jej działania

• często całe stanowisko wyciągowe ustawione jest w pozycji kontrwyciągowej, dotyczy to głównie działań w obrębie kończyn dolnych (stosowane raczej przy wyciągach odciążajacych) – pacjent ustawiony jest pod górę w stosunku do działającej siły wyciągu

• ciężar działający jako siła redresująca powinien oscylować w granicach 1/8 do 1/6 masy ciała pacjenta

• w przypadkach dużych stawów i silnej w ich okolicy masy mięśniowej można limit obciążeń przekraczać, kierując się 

ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE:

• zastosowanie:

• osłabienie siły mięśniowej

• cele:

• przeciwdziałanie zanikom mięśniowym

• uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni

• utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała

• wskazania:

• unieruchomienia

• proste zaniki mięśni

• przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany

• przeciwwskazania:

• brak

• metodyka:

• chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni

• chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej

• przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia

• ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam

•  czas trwania skurczu izometrycznego – około 5 sekund, czas odpoczynku po