DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA

Dezynfekcja- to niszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych znajdujących się na powierzchni

instrumentów medycznych oraz na powierzchni sprzętów szpitalnych

Środki dezynfekcyjne- to substancje, które są aktywne do form wegetatywnych. Mogą uszkadzać tkanki ludzkie, dlatego stosuje się je głównie do dezynfekcji przedmiotów

Procesy dezynfekcyjne wykonywane w szpitalu można podzielić na:

• Dezynfekcje przed sterylizacją

• Dezynfekcje sprzętu, który musi być jałowy, a powinien być zabezpieczony(dla chorego personelu)

STERYLIZACJA- to proces doprowadzający do całkowitej inaktywacji wszystkich form

życia drobnoustrojów

Sterylny w myśl różnych definicji może oznaczać przedmiot:

• Pozbawiony drobnoustrojów zdolnych do rozmnażania

• Pozbawionych wszelkich form życia i pozostający w stanie, tj.: odpowiednio opakowany z określonym terminem ważności, który gwarantuje sterylność po wyjałowieniu do czasu zużycia w tym, terminie

• Wolny od form żywych na skutek wyjaławiania z prawdopodobieństwem przeżycia drobnoustrojów jak 1:1000 000

Definicja sterylizacji określa że każdy np.: przedmiot, urządzenie, płyn uznawany jest za sterylny , jeżeli jest całkowicie wolny od jakichkolwiek żywych form drobnoustrojów (wegetatywnych, przetrwalników). Pojęcie stan sterylności jest jednoznaczne: przedmiot albo jest sterylny, albo nie jest sterylny.

Likwidacja drobnoustrojów może być:

• Środkami chemicznymi

• Metodami fizycznymi

Chemiczne środki przeciw drobnoustrojom:

1. Środki powierzchniowo czynne- przerywają dwuwarstwową błonę lipidową, zaburzając uporządkowanie białek i lipidów tworzących błonę.

• Środki kationowe: czwartorzędowe związki, amoniowe:

• Chlorek alkilodimetylobenzyloalaminowy (chlorek benzalkonium, sterinol, zephiran)

• Chlorek cetylodimetylobenzyloalaminowy (Tryton K-12)

• Chlorek cetylopirydynowy (Halset, Dobendan, chlorek ceeprynu)

• Chlorek dialkilodimetyloamonowy

• Środki anionowe: mydła kwasy tłuszczowe, dysocjujące w roztworze; środki te są najbardziej skuteczne przeciwko bakteriom Gram dodatnim:

• Siarczan sodowy oeloilu (Duponol LS)

• Sól sodowa siarczanu alkilofenoksyetylu (Tryton W-30)

• Środki niejonowe obejmujące rozpuszczalniki organiczne:

• Związki fenolowe: Lizol, heksahlorofen: związki fenoloweczęsto stosuje się w połączeniu z mydłami i innymi roztworami bójczymi dla zarazków

• Alkohole: metanol, etanol(optymalne stężenie etanolu dla celów dezynfekcyjnych wynosi 70%, alkohol izopropylowi

• Środki denaturujące białko

• Kwasy lub zasady- skrajne wartości pH zaburzają trój wymiarową strukturę białek, prowadząc do ich denaturacji. Środki te stosuje się głównie jako preparaty konserwujące żywność- kwas:benzoesowy, salietylowy, mlekowy, pro-pionowy.

• Metale ciężkie( np.: rtęć, srebro, arsen)- wiążą się z grupami sylfhydrylowymi białek, które często są centrami aktywnymi enzymów. Związanie się z nimi metali ciężkich prowadzi do inaktywacji enzymó, które mają wpływ na reakcje niezbędne do przeżycia bakterii, preparaty:

• Tiomersal(Thiomersal, Merthiolate)

• Merbromina (Mercurochrom)

• Azotan srebra( wysoce bakteriobójczy wobec gonokoków).

• Środki utleniające: nadtlenek wodoru, podchloryn sodowy, chlor gazowy- oddziałowują na białka i kwasy nukleinowe

• Rozcieńczony nadtlenek wodoru(3%H2O2)stosowany do dezynfekcji skóry

• Chlor i jego pochodne, stosowane do dezynfekcji wody i różnych przedmiotów

• Środki alkilujące- denaturują białko i kwasy nukleinowe zmieniając stopień utleniania grup czynnościowych tych cząsteczek; do tej grupy należą:

• Formaldehyd

• Tlenek etylenu

• Aldehyd glutarowy(Aldesan)

Wymienione przykłady środków są powszechnie stosowane do ogólnego odkażania narzędzi, powierzchni oraz do tzw. Sterylizacji niskotemperaturowej instrumentów chirurgicznych i materiałów wrażliwych na temperaturę(np.: tworzywa sztuczne)

Fizyczne metody niszczenia drobnoustrojów

1. Wysoka temperatura

• Inaktywuje drobnoustroje przez utlenianie ich składników wewnątrzkomórkowych

• Denaturuje białko, powodując tworzenie się dużych agregatów białkowych(koagulacja)

• Może powodować przerwanie łańcucha kwasów nukleinowych

• Gorąca para wodna- sterylizację parową przeprowadza się w autoklawach wypełnionych parą nasyconą pod określonym ciśnieniem, przez określony czas i w określonej temperaturze.

• Pasteryzacja- proces, w którym, stosuje się jednorazowo określoną temperaturę zmniejszając lub niszcząc formy wegetatywne drobnoustrojów do wartości określonych przepisami. Pasteryzacja nie niszczy przetrwalników bakterii, zarodników grzybów, wirusa zapalenia wątroby typu B. Stosowana jest głównie w przemyśle spożywczym.

• Tyndalizacja- pasteryzacja przeprowadzana raz dziennie przez trzy kolejne dni. Postępowanie takie niszczy formy wegetatywne i zarodniki, które po obniżeniu temperatury dla nich optymalnej- kiełkują. Po wykiełkowaniu jako formy wegetatywne bakterii lub grzybów niszczone są w czasie ponownego podwyższenia temperatury.

• Gorące suche powietrze- mniej skuteczne niż gorąca parowodna, dlatego konieczne jest stosowanie wyższych temperatur przez dłuższy czas(160º- 180ºC, 0,5-2h)obecnie odchodzi się od tej metody. Gorącym suchym powietrzem sterylizowało się głównie materiały, których nie można sterylizować gorącą parą wodną np.: substancje lepkie- woski, proszki, oleje mineralne, środki natłuszczające: metale(nie powstaje korozja), przedmioty szklane.

1. Promieniowanie- energia elektromagnetyczne o specyficznej długości fali może mieć głębokie, działanie na drobnoustroje.

• Promieniowanie nadfioletowe(UV) o długości fali 230-290 nm. działa silnie bakteriobójczo; najbardziej przydatne jest do wyjaławiania zamkniętych pomieszczeń np.: sal operacyjnych, boksów bakteriologicznych i wirusologicznych, sal chorych.

• Promieniowanie gamma- sterylizacja radiacyjna- silny strumień promieniowania głęboko przenika przez przedmioty i pyły; skuteczne dawki:0,1-2,5 megaradów.

• Energia ultra dźwiękowa -wibracje dźwiękowe w górnym zakresie słyszalności i w zakresie ultradźwięków(20-100kHz) zabijają.

• Filtracja- stosowana do sterylizacji płynów wrażliwych na wysokie temperatury np.: leki, podłoża hodowlane. Wykorzystuje się filtry o rozmiarze porów 14-0,023μm, które usuwają drobnoustroje zanieczyszczające płyn pozwalając jednocześnie na jego swobodne przesączanie się. Najczęściej stosuje się pory o wymiarze 0,22μm.

Czynnikami uwzględnianymi przy wyborze metody sterylizacji( jak również sposobu dezynfekcji) są:

• Wymagany stopień czystości mikrobiologicznej dla danego urządzenia

• Rodzaj materiału, z którego wykonane jest urządzenie

• Bezpieczeństwo metody (czynnika sterylizującego) dla personelu sterylizatorni oraz pacjętów i innych osób, które mają kontakt ze sprzętem poddanym sterylizacji

• Koszt metody i łatwość jej stosowania lub obsługi urządzenia sterylizującego.

Substancje czynne stosowane w dezynfekcji( a.)ALDEHYDY{w preparatach stosuje się formaldehyd, glikostal, glutaral- w niskich stężeniach wykazuja dzialanie bakteriobójcze, a w wyższych formaldehyd i glutaral inaktywuja także przetrwalniki i i wirusy. B>) pochodne fenolu { do prod środków dezynfekujących stos się o - fenylofenol, p-chloro-m - kreozol, te związki maja dobre właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, nie SA aktywne wobec prztrwalnikow i wirusow, c.) alkohole w wysokim stężeniu{ > 40% wykazuja szybkie dzialanie wobec bakterii i grzybow, prątków gruxliy, wirusów. D.) biguanidy( chloroheksydyna,- zakres zialania podobny do czwartorzędowych związków amonowych), e.) aktywny tlen( nadtlenek H, kwas nadoctowy, subst stale kt maja nosnik tlenu np. nadboran, nadwęglan), f.) chlorowce( chlor, jod- wykaują dobre dzialanjie wobec bakterii, grzybow, wirusow) g.) związki powierzchniowo- czynne ( są składowymi wielu srodków dezynfekcyjnych, redukuja napiecie powierzchniowe, zwilżają powierzchnie, usówaja z niej zanieczyszczenia, wspomagaja dezynfekcje). H.0związki kompleksujace ( składniki niekt środków dezynf, zawieraja fosforany i karboksylaty, intensywne dzialanie myjace), i.) sole alkaliczne( węglany, borany, krzemiany, maja właściwości chroniące meta,le przed korozja, reaguja z tłuszczami i olejami, w wyższych temp i przy długim czasie powoduja ich zamydlanie i rozpuszczanie, j.) barwniki i olejki zapachowe- dzialanie estetyczne.2.) zastosowanie srodków dezynfekcyjnych ( dezynfekcja narzedzi chirurgicznych Urządzeń medycznych, dezynfekcja w środowisku chorego)

METODY STERYLIZACJI 1.) sterylizacja wysokotemperaturowa(a.) s parą wodna pod ciśni9eniem - przeprowadzana jest w specjalnych urządzeniach zwanych sterylizatorami na pare wodna, w kt para pod ciśnieniem osiaga temp sterylizacji, b.) suche , gorace powietrze- metoda wycofana 2.) s. niskotemperaturowa( stos w przypadku wyjaławiania materiałów i urządzeń wrażliwych na wys temp i wilgoc

a.) techniki sterylizacji niskotemperaturowej wykorzystuja jako czynniki stertylizujace ( * tlenek etylenu[ powszechnie stos czynniki sterylizacji, proces przebiega w podcisnieniu, a po jego zakończeniu jest konieczna degazacja materiałów w aeratorach), * pary formaldehydu(urzadzenia wykorzystujące te technike działają w zakresie temperatur 60-70 stopniC, co uniemozliwia sterylizacje niektórych urządzeń, podobnie jak tlenek etylenu, pary formaldehydu SA toksyczne), * plazma gazu ( 1 z najnowszych technik steryl, źródłem plazmy jest nadtlenek H, plazma powst w warunkach głębokiej próżni, to metoda bezpieczna dla chorych i personelu medycznego, skutecznie niszczy wszystkie formy drobnoustrojów, zaleta jet krotki cykl- 75 min przebiegający w T=40 do 60 stopniC oraz możliwość sterylizacji narzedzi i urządzeń trermolabilnych wchodzących w bezpośredni kontakt z tkankami i plynami ustrojowymi chorych. Narzędzia i urzadzebnia medyczne opo wielokrotnej sterylizacjiplazmowej nie wykazuja zaburzen w funkcjonowaniu, plazma nie może być wykorzystana do sterylizacji olynow i produktow z lnu, papieru, celulozy * sterylizacja chemiczna ( kw nadoctowy 50 stopni C, 30 min_ brak toksycznych prod koncowych,{ aldehyd glutarowy- 10 h a po sterylizacji konieczność plukania sprzętu ze względu na toksyczno aldehydu,), * metody radiacyjne ( promieniowanie gamma, które jest stosowane w przemysle do wyjaławiania sprzętu jednorazowego użytku)

Badania środowiskowe obejmują przede wszystkim:** badania powierzchni urządzeń, sprzętów, podłóg ścian, ubrań itp.:* metodą kontaktową z użyciem płytek RODAC: po określeniu miejsca pobrania próbek, otwartą próbkę typu RODAC z wypukłym meniskiem podłoża agarowego należy przycisnąć do kontrolowanej powierzchni na 30 sekund i płytkę zamknąć. * metoda wymazów: z określonej, ograniczonej jałowym szablonem powierzchni, należy pobrać wymaz, wymazówką zwilżoną jałowym roztworem buforowanej soli fizjologicznej. * metoda wypłukiwań: smoczki, dreny, butelki, pojemniki i inne przedmioty z których nie można pobrać wymazów lub odcisków wytrząsa się lub przepłukuje w określonej ilości PBS.

** badanie powietrza: * metoda sedymentacji Kocha (półilościowa)- jest to metoda orientacyjna, nie pozwalająca określić liczby drobnoustrojów w jednostce powietrza; w wybranych miejscach pomieszczenia przy pozamykanych oknach i drzwiach rozstawia się otwarte płytki Petriego - z podłożem agarowym na ściśle określony czas. * metoda sedymentacji Oliwi era- do kontroli komór z nawiewem laminarnym jałowego powietrza (nastawia się 10 płytek Petriego- po inkubacji wszystkie posiewy powinny być ujemne)* metoda filtracyjna (ilościowa)- powietrze zasysane jest przez filtr żelatynowy osadzony w specjalnym urządzeniu; filtr przenosi się na odpowiednie podłoże i po inkubacji z liczby wyrosłych kolonii oblicza się liczbę drobnoustrojów w 1 m3 * metoda uderzeniowa( ilościowa)- powietrze zasysane przez różnego typu aparaty uderza w powierzchnie płytek typu RODAC lub specjalnych pasków o powierzchni 25cm2, po inkubacji liczy się wyrosłe kolonie, a wynik odnosi się do 1m3

** badanie rąk: * metoda odciskowa- wykonuje się odcisk opuszków 5-ciu palców z każdej z rąk na osobnych płytkach agarowych np. RODAC: * niski poziom ryzyka- do 3 cfu\25 cm2, * *średni poziom ryzyka- do 25 cfu\25 cm2, *wysoki poziom ryzyka- 250 cfu\25 cm2, * bardzo wyskoki poziom ryzyka- > 250 cfu\25 cm2 * metoda wypłukiwań- palce rąk należy zanurzyć w płytce Petriego zawierającej 10 ml bulionu(jedna ręka na jedną płytkę)i pocierać opuszkami o dno płytki przez 1 minutę.

Zagrożenia chorobami zakaźnymi. POLSKA, ** czynniki bakteryjne; * gruźlica,* błonica( szczególnie zagrożone są osoby mające kontakt z uchodźcami ze wschodu m.in.: policja, pracownicy celni, personel medyczny ,mieszkańcy regionów wschodnich). * dury brzuszne i salmonelozy (zależne od lokalnej sytuacji epidemiologicznej) * czerwonka bakteryjna, * pałeczka krztuśca, * S.pneumoniae (pneumokokowe zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych), * H.influenzae typ b ( zapalenie opon mózgowo rdzeniowych), * choroby weneryczne: kiła, rzeżączka, Ch.trachomatis, pałeczki hemofilne, * boreliozy (przenoszone przez kleszczcze) **czynniki wirusowe *wirus grypy, * wirus ptasiej grypy (przeloty ptaków), * wzw typu A,B,C * HIV, * wirus różyczki (szczególnie dla młodych kobiet pracujących w środowisku dzieci) * choroby wirusowe przywiezione z zagranicy, * kleszczowe zapalnie mózgu ** ŚWIAT- tereny endemiczne gdzie przebywając można się zarazić bakteriami, grzybami, wirusami, pasożytami charakterystycznymi dla danego terenu. ** bakterie * maczugowiec błonicy ( tereny wschodnie) * gruźlica *riketsjozy- ograniczenie geograficzne ( głównie USA -gorączkę Gór Skalistych,ospę riketsjową, dur wysypkowy), gorączka guzkowa śródziemnomorska: Europa, Afryka, kraje azjatyckie. * gorączka Q- Coxiella burnetti( były przypadki notowane w Polsce) * serotypy Salmonella przywieziona z zagranicy, * cholera ( zachorowanie należy zgłaszać WHO) : kraje azjatyckie, Indie, Bangladesz, Malezja,Chiny, Arabia Saudyjska ** grzyby * dimorficzne * blastomykoza( głównie Ameryka Północna), * histoplazmoza: USA, Niektóre kraje Ameryki Łacińskiej( Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Urugwaj), Afryka. * kokcydioidomykoza: endemiczne obszary południowej Kalifornii, Arizony, Nowego Meksyku, południowo- zachodniego Teksasu, Ameryka Środkowa, Argentyna, Paragwaj,Wenezuela, Boliwia, Kolumbia, północno- wschodnia Brazylia * sporotrychoza: rejony endemiczne- Ameryka Łacińska: m.in. Urugwaj, północna Argentyna, południowo- wschodnia Brazylia, Kolumbia, Wenezuela; Azja Południowo- Wschodnia, Afryka Południowa, * parakokcydioidomykoza: tereny endemiczne w Ameryce Łacińskiej, głównie w Brazylii. * lombomykoza- tereny Amazonii, Brazylii ** chromoblastomykoza: tereny endemiczne od Wilna do Moskwy, Japonia, południowy Madagaskar, pustynne tereny Afryki, Australii, Wenezueli, Meksyku i Azji ** wirusy * HIV (cały świat), * wirus Dengue ( gorączka tropikalna przenoszona przez komary) ; wybrzeże M. Śródziemnego, wybrzeża Oceanu Spokojnego, Indyjskiego * żółta gorączka: tereny subtropikalne i tropikalne Afryki i Ameryki Środkowo-Południowej, * wirus zapalenia mózgu St. Luis, wirus japońskiego zapalenia mózgu , wirus zapalenia mózgu zachodniego Nilu * wirus kalifornijskiego zapalenia mózgu, * kompleks wirusów zapalenia mózgu ( Europa,Azja, Ameryka Północna) * wirus Ebola: Sudan, Zair( zachorowanie należy zgłaszać do WHO) * wirus Marburg (choroba marburska) : Afryka ** Pasożyty

Zak zakładowe to kazde zakazenie nabyte w szpitalu, rozpoznane klinicznie i potwierdzone laboratoryjnie, kt ujawnilo się w czasie pobytu chorego w szpitalu lub po jego opuszczeniu.

Czynn etiologicznym zakzen ujawniających się po wypisaniu pacjenta ze szpitala SA najczęściej drobnoustroje pochodzące ze srod szpitalnego, które skolonizowaly pacjenta w okresie jego hospitalizacji.

Zakazenia zakładowe egzogenne- to zakazenia którym drobnoustrój pochodzi od innego chorego, personelu bądź z rezerwuarow szpitalnych,

Zakazenie zakładowe endogenne to zakazenie drobnoustrojem który stanowi ( a.)

własna flore pacjenta już w momencie przyjscia do szpitala

b.)lub którego nosicielem stalym lub przejściowym stał się pacjent w czasie pobytu w szpitalu. Ryzyko zakazenia zalezy od :( - predyspozycji chorego- charakteru mikroorganizm- praktyk związanych z procesem diagnostycznym i leczniczym w trakcie hospitalizacji 2.) czynniki ryzyka SA okreslanme jako wskaźniki prawdopodobieństwa zakażen, wynikające z różnicy cvzestości zakażen obecności i nieobecności czynnika predysponującego

* główne grupy czynn zwiększających ryzyko zakazenia: 1 czynniki ryzyka zalezne od drobnoustroju- rodz zarazka i związany z nim stopien jego zarazliwosci, zjadliwości, wrażliwości na antybiotyki

2.) czynn predysponujące do zakazen związanych z chorym

- wiek - najbardziej podatni na zaka zenia są ludzie w wieku podeszłym i noworodki- choroba podstawowa z powodu której pacjent jest hospitalizowany

- współistniejące choroby na cukrzyca- stan odzywiania ( niekorzystne otłuszczeni, niedozywoenie) - obniżenie odporności związane z chorobami rozrostowymi krwi, zakazeniem wir HIV, wrodzonymi defektami immunologicznymi, immunosupresja wywołana leczeniem ( hemioterapia, radioterapia, immunosupresja w transplantacjach) - przerwanie ciągłości tk- otwarte zlamania, rany3.) czynn ryzyka związane z zabiegami i leczeniem

- inwazyjne techniki diagnostyczne i lecznicze, kt prowadza do przerwania ciągłości skóry i bł śluz- czyli tzw. Otwarcia zakazenia a także przemieszczenia drobnoustrojów będących flora naturaln

- implantacje sztucznych materiałów do ukł kostnego , naczyniowego, nerwowego

- szerokie stosowanie antybiotyków

II. Źródła i rezerwuary drobnoustrojów w środ szpitalnym. Za gł źródła zakaż uważa siię organizm człowieka lub zwierzecia, w kt są drobnoustroje chorobotwórcze, kt się intensywnie namnazaja i rozsiewaja do środowiska.

Źródłem zakażenia mogą być (- chorzy ludzie i zwierzęta

- nosiciele ( zdrowi, ozdrowieńcy) - zwłoki przez krótki okres po śmierci

- hodowle drobnoustrojów w sztucznych warunkach laboratoryjnych

- zbiorniki wodne- źródło niektórych bakterii oligotroficznych

- prod spożywcze, źródło bakterii toksynogennych

W warunkach pozaszpitalnych rezerwuarem zarazkow SA często zwierzerta, a czasem ludzie przebywający w określonym środowisku na ograniczonym terenie gdziestale obecny drobnoustrój krazy, wywołując okreslona chorobe. W warunkach szpitalnych rezerwuarem zarazka nazywamy miejsce stalego bytowania , a czasem tez namazanie się drobnoustrojow. Z rezerwuaru zarazki przenosza się w sposób czynny lub bierny na pacjenta lub do źródła zakażenia . Rezerwuary egzogenne ( a.) r. ożywione - personel medyczny, współpacjenci, osoby odwiedzające b.) r. nieożywione - woda pożywienie,)

Źródłem drobnoustrojów endogennych ( jest sam pacjent , a czynnikiem etiologicznym zakazenia jest flora naturalna lub bakterie okresowo kolonizujazce jego organizm), 2.) obecnosc potencjalnych patogenow w środowisku , ich rodzaje io gatunki zaleza przede wszystkim od wilgotności i ciepła:a.) w miejscach suchych dominuja bakterie gram + przetrwalniki laseczek, bak kwasoodporne, zarodniki i formy przetrwane grzybow , b.) w miejscach wilgotnych dominuja pałeczki Gram - i pałeczki niefermentujace( toalety, umywalki, zlewy).

Inne czynniki sprzyjkajace namazaniu się bak w w/w miejscach to czesta obecność substorganicznych 9 mocz kał, naskórek), ognisko infekcji szpitalnej może się stez wywodzic z z kuchni szpitalnej, pomieszczen kuchennych na oddziałach - wilgoc i obecność subst organicznych. Stad mogą rozprzestrzeniac się bak gram -, zarodnik grzybow pleśniowych, źródlem zakazen szpitalnych może tez być pralnia szpitalna. Współpacjenci i personel medyczny stanowia wazny ożywiony rezerwuar drobnoustrojow mogący być przyczyna egzogennych zakazen szpitalnych..

4 aspekty zqkazen szpitalnych wynikające z relacji mikroorganizm- drobnoustrój

1.)flora fizjologiczna ( u większości ludzi jest stala i taka sama, ale mogą występować indywidualne roznice , lub okresowa kolonizacja drobnoustrojami, które u innych ludzi mogą wywołać objawy zakazenia, duze zn ma flora skóry, przewodu pokarmowego , górnych dróg oddechowych2.) kolonizacja lub bezobjawowe zakaz pacjentow przychodzących z innych szpitali, odzdialow, pacjenci przewlekle chorzy, długo hospitalizowani mogą być skolonizowani sczepami szpitalny,mi chartka dla oddziałów , na kt byli uprzednio leczeni i stanowia źródło skad szczepy te rozprzestrzeniaja się na pacjentow i personel3.0 Nosicielstwo ( pacjenci, lekarze personel med. Mogą być nosicielami chorobotwórczych drobnoustrojow, może to być nosicielstwo klasyczne np. gronkowiec złocisty na błonach śluz nosa lub nosicielstwo ozdrowieńców ( salmonelloza04.) zakazenia objawowe(problem w jednakowym stopniu dotyczy personelu i pacjentow a.) pacjent hospitalizowany z powodu niewydolności nerek ( dializa0 może w tym samym t chorowac na ropna angine lub grype i być źr paciorkowcow, gronkowcow, wirosów b.) źródłem zakazenia dla innych osob jest pacjent z zakazona rana, c.) personel może przechodzic lekkie bakteryjne lub wirusowe infekcje dróg oddechowych i wtedy Stanowi zagrożenie dla pacjentów i współpracowników *przyczyną zakażeń szpitalnych mogą być także zmiany zapalne skóry rąk, przedramion, twarzy: bakteryjne, grzybicze u pracowników szpitala.

Drobnoustroje występujące w środowiskach nieożywionych można: * skutecznie usuwać, *przerywać drogi ich przenoszenia, * likwidować wektory przenoszenia, warunkami takiego działania jest: (świadomość personelu medycznego, *dobra organizacja pracy, *skuteczność działań profilaktycznych, *prawidłowa higiena szpitala, * skuteczna sterylizacja i dezynfekcja. Nie do wyeliminowania rezerwuarem drobnoustrojów wywołujących zakażenia pozostaje człowiek: pacjent i personel medyczny.

Drogi szerzenia się zakażenia. Podstawowym warunkiem przetrwania drobnoustrojów w populacji ich gospodarzy jest możliwość przenoszenia się zarazków z organizmów zakażonych objawowo i bezobjawowo, nosicieli lub okresowo skolonizowanych na osobniki wrażliwe. Drogi szerzenia się zakażeń szpitalnych. 1) bezpośrednie- kontakty bezpośrednie personelu medycznego z pacjentem w trakcie zabiegów diagnostycznych, leczniczych i pielęgnacyjnych, np.: ze źródła jakim są zmiany ropne, zapalne na skórze personelu medycznego(przeniesienie drobnoustrojów na chorego). 2) pośrednie- ((droga kropelkowa i powietrzno-pyłowa np. skażona woda do respiratorów, nawilżaczy, opadanie cząstek kurzu (również z bakteriami) na rozległe rany. * brudne pod względem bakteriologicznym ręce personelu. * droga wodno-pokarmowa: skażona woda, pokarmy. * przedmioty codziennego użytku: skażone sprzęty wyposażenia szpitalnego , rzeczy osobiste pacjentów, zabawki, pościel, itp. * jatrogenne: zakażone leki, płyny infuzyjne, sprzęt zabiegowy używany w diagnostyce inwazyjnej. 3) Krzyżowe( bezpośrednie i pośrednie): pacjent-pacjent, personel-personel, pacjent-personel.

Czynniki etiologiczne zakażeń zakładowych. *zakażenia bakteryjne: ** S. aureus : 1. MRSA- metycylinooporny S. aureus, 2. MSSA- metycylinowrażliwy S. aureus, 3. szczepy średnio- wrażliwe lub oporne na wankomycynę ** gronkowce koagulazo - ujemne CNS: 1.MRSCN-gronkowce koagulazo-ujemne metycylinooporne, 2..MSCNS-gornkowce koagulazo-ujemne metycylinowrażliwe. ** S. pneumoniae oporna na penicylinę, cefalosporyny III generacji ** paciorkowce kałowe- Enterococcus speciez oporne na: * antybiotyki Blaktamowe , * wysokie stężenia aminoglikozydów: szczepy HLAR, * oporność na wankomycynę i teikoplaninę, ** pałeczki Gram- ujemne oporne na: * karbapenemy, * flurochinolony, *aminoglikozydy, *oporne na antybiotyki Blaktamowe, produkujące Blaktamazy o rozszerzonym spektrum substratowym: * Blaktamazy kodowane genami chromosomalnymi: Acinetobater species, P.aeruginosa, E.cloacae, S. marcesecens * ESBL- Blaktamazy o poszerzonym spektrum substratowym: E. coli, K. Pneumoniae, P.mirabilis * zakażenia wirusowe ** zakażenia chorych poddanych terapii obniżającej odporność: * wirusy z rodziny Herpesviridae: wirus cytomegalii CMV, Hermes varicella- zoster (HV - Z), herpes simplex HSV, wirus Epsteina - Barr EBV. * przeszczepiany narząd może być również źródłem zakażenia biorcy - szczególnie wirusem CMV (nerka, serce) * wirusy zapalenia wątroby typu: C, B, D, * wirus HIV, * wirusowe zakażenia dróg oddechowych: wirus grypy (okres epidemii, wzrostu zachorowalności wśród personelu szpitala , wirusy para grypy, wirus oddechowy RS ( respiratory syncytial) * wirusowe zakażenia przewodu pokarmowego: rota wirusy( głównie dzieci do 2 roku życia) adenowirusy, wirus wzw typu A, enterowirusy inne niż wirus polio.

Postacie kliniczne zakażeń szpitalnych. Postać kliniczna zakażeń związana jest z zakażeniami * krwi: ** gronkowce koagulazo- ujemne(CNS)- 80% MRCNS ( gronkowce CNS są najczęściej czynnikiem etiologicznym, gdy źródłem zakażenia jest cewnik naczyniowy) ** S. aureus- 2O% MRSA, enterokoki: E. faecium, pałeczki Gram ujemny: P. aeruginosa, rodzaje: Enterobacteur, Klebsiella, Serratia ** inne czynniki: drożdżaki z rodzaju Candida, grzyby: Fusarium, Mucor, Rhizopaus, Aspergillus; pałeczki Acinetobacter: wirusy hepatitis B,C, wirus HIV, wirus CMV, a w określonych obszarach geograficznych: Plasmodium species, Babesia microtti, Trypannosoma cruzi. Dróg moczowych * pałeczki Gram ujemne, * ziarniaki Gram dodatnie * drożdżaki z rodzaju Candida * u chorych z cewnikowaniem: E. coli, inne pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae, P. aeruginosa, Enterococcus species, drożdżaki Candida.* Układu oddechowego * S. aureus,* S. pneumoniae,* H. Influenzae * pałęczki Gram ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, * pałeczki niefermentujące, * bakterie beztlenowe, *drożdżaki z rodzaju Candida, * Aspergillus species, * Legionella species, Pneumocistis carinii, * rzadko wirusy (grypy RS) * ran pooperacyjnych * S. aureus, * S. epidermidis i inne CNS ( szczególnie gdy do organizmu zostaje wprowadzone ciało obce np.: proteza) * pałeczki Gram ujemne tlenowe i beztlenowe, * Enterococcus species, * paciorkowce tlenowe i beztlenowe *laseczki Clostridium, * drożdżaki z rodzaju Candida. Zwalczanie zakażeń szpitalnych** Dostateczna i stała kontrola wszystkich elementów łańcucha epidemiologicznego **wdrożenie dochodzenia epidemiologicznego (cel- wykrycie źródeł drobnoustroju, określenie sposobów jego przenoszenia i wrót zakażenia)* *likwidacja źródła drobnoustroju: *badania na nosicielstwo: pałeczek Salmonella, MRSA, MSSA wśród personelu szpitalnego *woda używana do nawilżania powietrza - nawilżacze przy respiratorach, inhalatory; klimatyzacja - przestrzeganie standardów sterylizacji i prawidłowości działania urządzeń klimatyzacyjnych, filtrów. * jeżeli źródłem jest pacjent- aktywna izolacja chorego: izolatka ze śluzą w której w której dokonuje się zmiany odzieży ochronnej i dezynfekcji rąk przed i po każdym kontakcie z chorym ** przerywanie dróg szerzenia się zakażeń przez blokowanie rozprzestrzeniania się drobnoustrojów drogą: *powietrzno- kropelkową ,*pokarmową. * przy przerywaniu ciągłości tkanek ** profilaktyczne uodpornianie ,ochrona ,eliminacja nosicielstwa - szczepienia przeciw wzw typu B, likwidacja nosicielstwa MRSA ** higiena szpitalna- właściwe sprzątanie, dezynfekcja, sterylizacja, odpowiednia opieka nad pacjentem leżącym, higiena stołu operacyjnego. Badania środowiskowe. Zasady prowadzenia badań środowiskowych: * poszukiwanie źródeł określonego gatunku drobnoustroju, który spowodował wzrost liczby zakażeń * gdy wyniki badań są użyteczne do oceny skuteczności działania preparatów dezynfekcyjnych oraz antyseptycznych w warunkach praktycznych lub wykorzystywane do szkolenia pracowników.

---