Podstawy finansów (Ćwiczenia)

Ćw. 1

FINANSE

Publiczne Prywatne

Państwa Jednostek Samorządu Gospodarstw domowych

Terytorialnego Przedsiębiorstw

Banków

Ubezpieczeń

Lokalne Regionalne

Gminne Wojewódzkie

Powiatowe

Ćw. 2

System ekonomiczny sfera realna

społeczny (przeds., gosp.domowe)

sfera finansowa system finansowy s.f. rynkowy

s.f. publiczny

gospodarstwa finansowe

podmiotów sfery realnej

prawny

polityczny

System finansowy świadczy usługi, które pozwalają na krążenie siły nabywczej. Jego funkcją jest współtworzenie oraz przepływ strumieni pieniężnych. Rolą systemu finansowego jest dążenie do obniżenia kosztów transakcji, kosztów dokonywania wymiany powstających w procesie gospodarowania przez społeczeństwo dobrami pieniężnymi.

Funkcje systemu finansowego:

1. f. redystrybucyjna,

2. f. monetarna (dostarczyć pieniądze podmiotom niefinansowym podstawowych instrumentów finansowych, czyli pieniędzy)

3. f. kapitałowo - redystrybucyjna (dzięki sys.fin. możliwy jest przepływ środków od podmiotów nimi dysponujących do podmiotów chcących z nich skorzystać)

4. f. kontrolna (sprawdza prawidłowość i efektywność wydawania i rozporządzania środkami publicznymi).

Struktura systemu finansowego:

1. Rynkowy system finansowy (prywatny) - jedna ze stron musi być instytucją prywatną.

Elementy rynkowego sys.fin.:

1. instrumenty finansowe (są swoistymi nośnikami siły nabywczej),

2. rynki finansowe (zapewniają przepływ, czyli ruch),

3. instytucje finansowe (przez swoją działalność aktywizują czyli uruchamiają rynki).

Ad. a) Instrumenty finansowe - to zobowiązanie finansowe, czyli roszczenie dotyczące majątku jednych podmiotów gospodarujących w stosunku do drugich. Dla emitentów instrumentów finans. są one zobowiązaniem, zaś dla ich posiadaczy są składnikiem majątku.

Rodzaje instrumentów finansowych:

• o charakterze własnościowym (wiążą się z udziałem w majątku) i wierzycielskim (wiążą się z powstaniem zobowiązania):
  *akcje uprzywilejowane i zwykłe
  *akcje wierzycielskie
  *obligacje
  *papiery krótkoterminowe

• o stałym dochodzie:
  *dłużne
  *akcje uprzywilejowane

• o zmiennym dochodzie:
  *akcje

• krótko-, średnio-, i długookresowe (długość okresu trwa od momentu zapadalności do chwili wyemitowania instrumentu)

• bezpośrednie i pośrednie.

Ad. b) Rynki finansowe - dokonuje się na nich transakcji dotyczących instrumentów finansowych. Wyróżniamy następujące rodzaje rynków finansowych:

• pierwotne (r. emisyjny),

• wtórne (r. kolejnych transakcji),

• powszechnych transakcji finansowych (transakcji dokonuje się w trybie aukcyjnym, czyli powszechnym),

• zindywidualizowanych transakcji finansowych (rynek instrumentów nie mających zbywalności),

• pieniężne (inaczej krótkoterminowe - r. bankowe lub międzybankowe typowo pieniężne)

• kapitałowe (średnio- i długoterminowe - r. giełdowe na których występuje mechanizm zamiany oszczędności w inwestycje),

• hurtowe,

• detaliczne,

• krajowe,

• międzynarodowe.

Ad. c) Instytucje finansowe - czyli pośrednicy finansowi. To podmioty ekonomiczne, które specjalizują się w przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych oraz nabywaniu takich zobowiązań od innych podmiotów. To przedsiębiorstwa, których głównym przedmiotem działalności i podstawowym źródłem dochodów jest utrzymywanie instrumentów finansowych oraz dokonywanie nimi transakcji.

Wyróżniamy:

• pasywnych pośredników finans. - nie tworzą oni instrumentów, są wyłącznie instytucjami rozdzielającymi (kantory, domy maklerskie, firmy factoringowe),

• aktywni pośrednicy finans. - tworzą instrumenty finansowe:
  *instytucje tworzące niepieniężne instrumenty finans. (towarzystwa ubezpieczeniowe, banki inwestycyjne, fundusze inwestycyjne),
  *tworzące pieniądz (bank centralny i banki komercyjne).

2. Publiczny system finansowy obejmuje:

a) instytucje budżetowe,

b) instytucje fiskalne,

c) publiczne instrumenty finansowe,

d) instrumenty fiskalne.

Ad. a) Instytucje budżetowe - ustalają cele liczbowe (sposoby liczenia) i zasady proceduralne (jak postępować), są to instytucje określające różne rodzaje budżetów publicznych tj.:

• szczebla centralnego,

• szczebla lokalnego,

• funduszy celowych.

Ad. b) Instytucje fiskalne - podmioty należące do struktury organizacyjnej państwa:

• podmioty, których racja istnienia wiąże się z przepływem strumieni pieniężnych (np.: Urząd Skarbowy),

• podmioty, których działalność wiąże się z rzeczowymi aspektami funkcjonowania państwa (np.: Sądy),

• organizacje publiczne (np.: szpitale, biblioteki, muzea).

Ad. c) Publiczne instrumenty finansowe - powstają w sytuacji gdy środki pieniężne uzyskane z danin oraz innych dochodów publicznych nie wystarczają na pokrycie wydatków budżetowych. Powstaje wówczas deficyt i wtedy instytucje budżetowe pozwalają na kreowanie instrumentów finansowych. Emitentem publicznych instrumentów finansowych jest podmiot publiczny.

Cechy publicznych instrumentów finansowych:

• mają wyłącznie charakter dłużny,

• obarczone są niskim ryzykiem niewywiązania się przez remitenta ze swoich zobowiązań,

• mają wysoki stopień płynności.

Ad. d) Instrumenty fiskalne - umożliwiają rozdysponowanie i gromadzenie funduszy publicznych. Mają charakter:

• dochodowy (podatki, cła, opłaty publiczne, składki na ubezpieczenia zdrowotne),

• wydatkowym ( dotacje budżetowe, poręczenia państwowe).

Ćw. 3

Instrumenty finansowe tworzą zespół narzędzi pieniężnych wykorzystywanych przez różne podmioty do osiągnięcia różnych celów. Dla wszystkich instrumentów (oprócz f. pieniężnej) charakterystyczne jest to, że ich wykorzystanie w ostateczności wpływa na sferę realną gospodarstw. Jako podstawę charakterystyki instrumentów finansowych możemy przyjąć kryterium rodzajów rynków finansowych, tj.:

1. r. pieniężny,

2. r. kapitałowy,

3. r. kredytowy,

4. r. dewizowy,

5. r. instrumentów pochodnych.

Ad. 1) Na rynku pieniężnym dokonuje się zakupu i sprzedaży instrumentów finansowych (instrumenty wierzycielskie). Mają one dużą płynność, termin wymagalności do 1 roku. Zaliczamy do nich:

• bony skarbowe,

• weksle,

• czeki,

• bony komercyjne,

• certyfikaty depozytowe,

• akcepty bankierskie.

BONY SKARBOWE - krótkoterminowe papiery wartościowe, które emitowane są przez Skarb Państwa na okres od 1 do 52 tyg. W celu pokrycia bieżących potrzeb płatniczych w dużych nominałach. Przeznaczone są do transakcji, na tzw. rynku blokowym, czyli hurtowym.

1991 r, - pierwszy rynek bonów skarbowych. Dwa rodzaje rynków:

• pierwotny - oferowanie sprzedaży bonów skarbowych przez Ministra Finansów działającego w imieniu Skarbu Państwa na cotygodniowych przetargach. Rynek ten obsługiwany jest przez NBP. Cechą charakterystyczną jest to, że liczba uczestników jest ograniczona,

• wtórny - charakteryzuje się tym, że nie ma ograniczeń co do liczby uczestniczących w nim podmiotów.

WEKSLE - jest papierem wartościowym potwierdzającym istnienie zobowiązania pieniężnego osoby, która go podpisała. Osoba, która posiada weksel jest uprawniona do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu. Cechą charakterystyczną tego instrumentu jest to, że posiadacz weksla może przenosić prawa wynikające z tego dokumentu na inne osoby.

Funkcje weksla:

1. f. płatnicza,

2. f. kredytowa,

3. f. obiegowa,

4. f. gwarancyjna,

5. f. refinansowa (daje możliwość wykupienia przed terminem)

2 rodzaje weksli:

a) własny (solo, prosty, suchy) - papier bezwarunkowego przyrzeczenia zapłaty przez wystawcę w określonym miejscu i czasie,

b) trasowany (trata, ciągniony) - zawiera skierowanie do konkretnej osoby bezwarunkowego polecenia zapłaty w określonym miejscu i czasie.

BONY KOMERCYJNE - papier wartościowy, w którym emitent (bank, przedsiębiorstwo) potwierdza zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu wraz z naleznymi odsetkami w określonym terminie.

CERTYFIKATY DEPOZYTOWE - jest dokumentem, w którym potwierdza się zdeponowanie określonej sumy pieniężnej wg określonej stopy procentowej na określony czas.

AKCEPTY BANKIERSKIE - stanowi zobowiązanie banku dłużnika do zapłacenia określonej kwoty pieniężnej bankowi wierzyciela.

Instrumenty kapitałowe - wierzycielskie lub własnościowe, których termin realizacji jest dłuższy niż 1 rok, np.: obligacje i akcje.

OBLIGACJE - są formą zaciągania długu przez różne podmioty tj. Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Cechą charakterystyczną jest to, że maja one z góry określony dochód. Jest to papier potwierdzający wystąpienie stosunku wierzycielsko-dłużniczego. Emitent obligacji jest zobowiązany do wypłacenia odsetek w określonym terminie jak i do zwrotu pożyczonej kwoty.

Ze względu na emitenta wyróżniamy obligacje:

• Skarbu Państwa (skarbowe),

• władz samorządowych (municypalne),

• banków i innych instytucji finansowych,

• fundacji.

Obligacje Skarbowe - stanowią instrument finans. deficytu budżetowego i długu publicznego. Mogą być emitowane obligacje o stałym i zmiennym oprocentowaniu. Z reguły obligacjom towarzyszą pewne przywileje np.: zwolnienie z opodatkowania.

Obligacje Municypalne - są emitowane nie tylko przez władze lokalne, lecz także przez ich agencje. Emitowane są najczęściej w celu finansowej infrastruktury lokalnej.

Do podstawowych rodzajów obligacji municypalnych zaliczamy:

1. obligacje ogólne - obligacje płacone z płacami z wpływów podatkowych. Są to obligacje zabezpieczone.

2. obligacje przychodowe - emitowane na poczet przyszłych przychodów. Są to obligacje niezabezpieczone.

AKCJE - papiery wartościowe potwierdzające udział danego podmiotu w majątku spółki akcyjnej. Dają prawo do dywidendy oraz głosowania na Walnym Zgromadzeniu. Wyróżniamy akcje:

1. zwykłe (na okaziciela),

2. uprzywilejowane - mamy prawa np.: do większej dywidendy lub pierwszeństwa (akcje imienne),

3. złota - właścicielem jest Państwo.

Ćw. 4

BUDŻET PAŃSTWA - jest to scentralizowany fundusz publiczny, służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcja państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez Parlament, która upoważnia Rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Budżet państwa to akt prawny o określonym czasie obowiązywania. Cele i zadania, które realizowane są za pomocą budżetu muszą być z góry określone, dlatego też budżet sporządza się EX ANTE (na) - nigdy EX POST (po). Jest to tzw. plan finansowy. Budżet wymaga autoryzacji politycznej przez Parlament i ciało przedstawicielskie samorządu terytorialnego. Gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych ma charakter jednostronny i arbitralny. Dochody budżetowe gromadzone są głownie w formie podatków i opłat, które maja z reguły charakter przymusowy i bezzwrotny. Podobnie jest z wydatkami, które realizowane są na postawie jednostronnej decyzji organu państwowego.

Funkcje budżetu:

• redystrybucyjna,

• alokacyjna,

• stabilizacyjna,

• fiskalna (skarbowa),

• ustrojowa,

• demokratyczna,

• kontrolna,

• bodźcowa,

• planowania,

• prawna,

• kredytowa,

• administracyjna,

• koordynacyjna.

Funkcje te dzielimy na 3 grupy:

1. ekonomiczne,

2. polityczne,

3. kontrolne.

REDYSTRYBUCYJNA - wg tej funkcji budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego, zewnętrznym wyrazem redystrybucji jest gromadzenie dochodów (głównie w postaci podatków i opłat) oraz przeznaczenie ich na rzecz tych podmiotów, które albo w ogóle nie osiągają dochodów albo osiągają je, ale w stopniu niewystarczającym na ich potrzeby.

ALOKACYJNA - funkcja ta związana jest z wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i społecznych.

STABILIZACYJNA - polega na łagodzeniu wahań koniunkturalnych.

Zasady budżetowe:

• równowagi,

• zupełności,

• szczegółowości,

• uprzedniości (prerogacja, prowizoryzm),

• jednoroczności,

• jawności,

• gospodarności,

• operatywności,

• itd.

BUDŻET ZADANIOWY

Składa się z 2 części:

1. budżet inwestycyjny,

2. budżet operacyjny.

Stanowi to podstawę do wyróżnienia dwóch typów zadań:

Zadań inwestycyjnych, - które realizowane są w okresie przekraczającym 1 rok.

Zadań bieżących - realizowanych w okresie do 1 roku.

Budżet zadaniowy to plan finansowo-rzeczowy, w którym:

• plan działania przestawiony jest w postaci zestawu działań,

• dla każdego zadania określono jednostkę odpowiedzialną za wykonanie zadania,

• dla zadań o charakterze projektu określono termin wykonania,

• określono mierniki wykonania zadania,

• określono nakłady przyznane na realizację zadania.

Głównym założeniem stosowania budżetu zadaniowego jest lepsza alokacja zasobów finansowych i rzeczowych.

PODATKI - ustanowione w 594r. p.n.e. Jest to świadczenie pieniężne na rzecz związków publiczno-prawnych (Państwo, jednostki samorządu terytorialnego) charakteryzujące się następującymi cechami:

• przymusowością,

• bezzwrotnością,

• nieodpłatnością,

• powszechnością,

• jednostronnością ustalania,

• pieniężny charakter,

• przewłaszczenie (zmiana właściciela środków pieniężnych z podatnika na Państwo).

Zasady podatkowe:

• pewności (termin, wysokość),

• dogodności,

• równomierności (taki sam dochód u różnych osób - taki sam podatek),

• taniości (obsługa nie jest płatna).

KRZYWA LAFFERA

dochody

stopa podatkowa

PRAWO WAGNERA

Mówi o nieustającym wzroście wydatków.

PODATKI CENTRALNE - VAT, akcyzowy, pod. dochodowy od osób fizycznych, pod. dochodowy od osób prawnych, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, podatek od gier i zakładów wzajemnych.

PODATKI LOKALNE - podatek od: nieruchomości, środków transportu, czynności cywilno-prawnych, spadków i darowizn, podatek rolny, leśny, karta podatkowa.

OPŁATY -uzdrowiskowa, miejscowa, targowa, skarbowa.

PODATKI MAJĄTKOWE - od nieruchomości, spadku i darowizn, środków transportu, rolny i leśny.

PODATKI OD DOCHODU - podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych.

PODATKI OD PRZYCHODU - ryczałt (3%, 5%, 8%), podatek od przychodów ewidencjonowanych (CIT 19%), od gier i zakładów wzajemnych, karta podatkowa.

PODATKI OD WYDATKÓW (tzw. KONSUMPCYJNE) - VAT, akcyza.

PODATKI

Bezpośrednie Pośrednie

- podane wyżej - VAT

Procesowi gromadzenia środków publicznych towarzyszą procesy ich rozdysponowania. Przyporządkowane wykonaniu konkretnych zadań publicznych, społecznych i gospodarczych w danym roku budżetowym przez podmioty z sektora finansów publicznych.

Wyróżniamy następujące grupy wydatków:

• bieżące - czyli związane z finansowaniem podmiotów zaliczanych do sektora publicznego.
  *wydatki osobowe - przeznaczone na wynagrodzenia i uposażenia,
  *wydatki rzeczowe - zakup towarów i usług.

• na obsługę długu publicznego:
  *spłata odsetek od zaciągniętych kredytów i pożyczek i papierów wartościowych,
  *wypłata z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń,

• majątkowe:
  *inwestycyjne,
  *dotacje inwestycyjne.

Dotacje -> na określony cel.

Subwencje -> dofinansowanie ogólne.

DEFICYT BUDŻETOWY - występuje wówczas, gdy wydatki budżetowe Państwa nie znajdują pełnego pokrycia w dochodach. Ustalony jest w skali rocznej. Może być z góry zaplanowany.

3 rodzaje deficytu budżetowego:

1. rzeczywisty (oficjalny) - jest to racjonalna różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi.

2. cykliczny (koniunkturalny) - jest on rezultatem cyklicznego przebiegu procesów gospodarczych.

3. strukturalny - wielkość hipotetyczna, która informuje nas o tym, jak wyglądałby deficyt gdyby gospodarka funkcjonowała przy pełnym wykorzystaniu mocy wytwórczych.

Do NEGATYWNYCH skutków występowania deficytu budżetowego zaliczyć możemy:

• zjawisko fonetyzacji deficytu budżetowego - występuje gdy źródłem finansowania deficytu staje się emisja pieniądza,

• niebezpieczeństwo wpadnięcia w tzw. „pułapkę zadłużenia” (efekt kuli śnieżnej) - ma to miejsce gdy bieżąca obsługa długu nie jest finansowana dochodami budżetu, ale wymaga zaciągania nowych pożyczek,

• efekt wypychania - czyli wypieranie prywatnych inwestorów,

• wzrost stóp procentowych na krajowym rynku finansowym.

DŁUG PUBLICZNY - są to wszystkie zobowiązania zaciągnięte przez Skarb Państwa i jest to suma finansowych zobowiązań wszystkich szczebli władz publicznych.

Możemy wyróżnić następujące rodzaje długu ze względu na:

• podmiot:
  *rządowy,
  *samorządowy,

• czas:
  *krótkookresowy (płynny, bieżący) - zaciągany w związku z bieżącymi potrzebami władz. Ma charakter rewolwingowy (odnawiający się)
  *długookresowy (skonsolidowany)

PRZYCZYNY długu (osiągniętego w przeciągu kilku lat):

• deficyt budżetowy,

• wzmożone wydatki publiczne (klęski, wojny),

• realizowana doktryna ekonomiczna (interwencjonizm),

• wpadnięcie w „pułapkę zadłużenia”

BANK CENTRALNY

BANK jest to podmiot, który zawodowo trudni się wykonywaniem różnych operacji pieniężnych. Główną rolą jest gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych pochodzących od różnych podmiotów a następnie udzielanie kredytów i pożyczek innym podmiotom.

Do usług bankowych zalicza się:

• przyjmowanie depozytów i innych funduszy, które podlegają zwrotowi,

• udzielanie kredytów i pożyczek,

• udzielanie leasingu finansowego,

• usługi w zakresie doręczania pieniędzy,

• emisja i zarządzanie środkami płatniczymi,

• gwarancje i zobowiązania,

• zarządzanie rachunkami własnymi i klientów,

• usługi maklerskie,

• usługi sejfowe,

• doradztwo finansowe.

Narodowy Bank Polski działa na podstawie ustawy z 1997r. NBP jest bankiem centralnym Rzeczpospolitej Polskiej. Posiada osobowość prawną i prawo do używania pieczęci z godłem. Nie podlega wpisowi do Rejestru przedsiębiorstw państwowych. Działalność na terenie Polski (Warszawa). Podstawową rolą NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.

Do zadań NBP należą:

1. organizowanie rozliczeń pieniężnych,

2. prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,

3. prowadzenie działalności dewizowej,

4. prowadzenie bankowej obsługi budżetu Państwa,

5. regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,

6. kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego,

Zadaniem Banku Centralnego jest też obsługa, organizacja i realizacja płatności zagranicznych, realizacja polityki pieniężnej Państwa w odniesieniu do kursu walut. Pośredniczenie w kupnie złota i dewiz, utrzymanie międzynarodowych rezerw środków pieniężnych.

NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych. Nie może być akcjonariuszem lub udziałowcem innych osób prawnych z wyjątkiem prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowych Skarbu Państwa.

Funkcje Banku Centralnego:

• posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego,

• pełni funkcję banku banków,

• jest bankiem rezerwowym dla banków komercyjnych,

• reguluje płynność całego systemu bankowego,

• reguluje cyrkulację emitowanego pieniądza,

• kształtuje potencjał kredytowy banków komercyjnych,

• jest bankiem Państwa,

• stabilizuje rynek finansowy.

DEFICYT - max 3% PKB

DŁUG - max 60% PKB

Ćw. 5

Operacje bankowe to umowne stosunki między bankami i klientami, w których bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te połączone są z określonymi świadczeniami na rzecz klienta lub na rzecz banku. Operacje bankowe są wykonywane przy wykorzystaniu rachunku bankowego.

Klasyczne operacje bankowe dzielimy na:

1. aktywne (czynne) - kredytowanie,

2. pasywne (bierne) - lokaty,

3. pośredniczące |(usługowe).

Operacje czynne - polegają na wykorzystaniu zgromadzonych środków do udzielania różnych kredytów i lokowania ich w przedsięwzięciach. Zaliczamy do nich:

• udzielanie kredytów,

• inwestowanie funduszy własnych,

• inwestowanie funduszy obcych.

Operacje bierne - polegają na gromadzeniu wkładów, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banku. Zaliczamy do nich:

• emisję własnych papierów wartościowych,

• gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych,

• przyjmowanie funduszy innych banków.

PIERWOTNA KREACJA PIENIĄDZA

Przebiega w banku centralnym, który udziela kredytów bankom komercyjnym. Najważniejszymi składnikami bazy monetarnej banku centralnego są:

• aktywa zagraniczne banku centralnego,

• przyjęte do redyskonta weksle,

• kredyt w rachunku otwartym (pozostawiony do dyspozycji innych banków)

WTÓRNA KREACJA PIENIĄDZA

Realizowana przez banki komercyjne, które udzielają kredytów swoim klientom. W procesie kreacji pieniądza dokonywanej przez banki komercyjne możemy wyróżnić:

1. wkład pierwotny (z formy gotówkowej na bezgotówkową),

2. wkład pochodny ( tylko niewielka część wkładu pierwotnego podejmowana jest w gotówce dlatego też banki nie mają potrzeby utrzymywania 100% pokrycia wkładu pierwotnego w gotówce w banku).

3,5% - rezerwa gotówkowa z wkładu pierwotnego.

Z wtórną kreacją pieniądza mamy do czynienia, gdy banki komercyjne udzielają kredytów. Kreacja ta wyznacza wielkość podaży pieniądza. Banki komercyjne starają się udzielić jak najwięcej kredytów, aby powiększyć swoje zyski. Banki komercyjne tylko do pewnej wysokości mogą udzielić kredytów. Kreacja pieniądza postępuje aż do momentu tworzenia wkładów pochodnych przez banki tzn. do momentu, kiedy relacja między wkładami pierwotnymi, a sumą wkładów pochodnych osiągnie granicę, poniżej której nie można zejść ze względu na konieczność zachowania minimum płynności płatniczej. Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje poprzez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki lub też przez zwiększenie zakupu walut obcych. Obie te operacje powodują wzrost środków płatniczych w danym banku lub w innym banku, na którego konto zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu.

ZADANIE 1

Rozpatrujemy 5 przedsiębiorstw: A, B, C, D, E oraz 3 banki 1, 2, 3. Przedsiębiorstwa A i B posiadają rachunek rozliczeniowy w banku 1, przedsiębiorstwa C i D w banku 2, a przedsiębiorstwo E w banku 3.

Przedsiębiorstwo A dokonało wpłaty gotówki w wysokości 10.000,- (wpłata ta traktowana będzie zatem jako wkład pierwotny, który stanowi podstawę kreacji pieniądza. Dalsze rozliczenia mają charakter bezgotówkowy, czyli stopa odpływu gotówki poza system banku wynosi 0%, stopa rezerw obowiązkowych od depozytów bankowych 20%). Następnie bank 1 udziela przedsiębiorstwu B kredytu w wysokości 8.000,-. Przedsiębiorstwo B wykorzystuje kredyt na uregulowanie swojego zobowiązania w stosunku do przedsiębiorstwa C. Bank 2 udziela kredytu przedsiębiorstwu D w wysokości 6.400,-. Przedsiębiorstwo D przeznacza kredyt ba uregulowanie zobowiązania w przedsiębiorstwie E. Bank 3 udziela przedsiębiorstwu E kredytu w wysokości 5.120,-. Uzupełnij tabelę kreacji pieniądza.

Przedsiębiorstwo	Bank	Depozyt na żądanie	Rezerwa obowiązkowa	Kreacja kredytu
A	1	10.000,-	2.000,-
B	1			8.000,-
C	2	8.000,-	1.600,-
D	2			6.400,-
E	3	6.400,-	1.280,-	5.120,-
E	3	5.120,-	1.024,-
	3			4.096,-
∑		29.520,-	5.904,-	23.616,- -> przyrost podaży pieniądza

Wykreowany został w danym przykładzie w oparciu o wkład pierwotny 10.000,- pieniądz bankowy w wysokości 23.616,- a wartość utworzonego depozytu na żądanie na rachunkach przedsiębiorstw 29.520,-.

K_max = WP x

gdzie:

K_max - potencjalne możliwości kreacji pieniądza przez system bankowy,

WP - wkład pierwotny,

r - stopa rezerw obowiązkowych.

K_max = WP x

g - stopa odpływu gotówki poza system bankowy.

ZADANIE 2

Rozpatrujemy 5 przedsiębiorstw: A, B, C, D, E oraz 3 banki 1, 2, 3. Przedsiębiorstwa A i B posiadają rachunek rozliczeniowy w banku 1, przedsiębiorstwa C i D w banku 2, a przedsiębiorstwo E w banku 3.

Przedsiębiorstwo A dokonało wpłaty gotówki w wysokości 10.000 (Kredytobiorca chce wypłaty części kredytu w gotówce, czyli po otrzymaniu kredytu przedsiębiorstwo będzie pobierało ze swojego konta gotówkę w wysokości połowy wartości kredytu. Natomiast druga część przeznaczona będzie na uregulowanie zobowiązań. Dalsze rozliczenia mają charakter bezgotówkowy, czyli stopa odpływu gotówki poza system banku wynosi 0%, stopa rezerw obowiązkowych od depozytów bankowych 20%). Następnie bank 1 udziela przedsiębiorstwu B kredytu w wysokości 8.000,-. Przedsiębiorstwo B wykorzystuje kredyt na uregulowanie swojego zobowiązania w stosunku do przedsiębiorstwa C. Bank 2 udziela kredytu przedsiębiorstwu D w wysokości 6.400,-. Przedsiębiorstwo D przeznacza kredyt ba uregulowanie zobowiązania w przedsiębiorstwie E. Bank 3 udziela przedsiębiorstwu E kredytu w wysokości 5.120,-. Uzupełnij tabelę kreacji pieniądza.

Przedsiębiorstwo	Bank	Depozyt na żądanie	Rezerwa obowiązkowa	Kreacja kredytu
A	1	10.000,-	2.000,-
B	1			8.000,-
C	2	4.000,-	800,-
D	2			3.200,-
E	3	1.600,-	320,-	1.280,-
E	3	640,-	128,-
	3			512,-
∑		16.240,-	3.248,-	12.992,-

Wykreowany został w danym przykładzie w oparciu o wkład pierwotny 10.000,- pieniądz bankowy w wysokości 12.992,- a wartość utworzonego depozytu na żądanie na rachunkach przedsiębiorstw 16.240,-.

Podaż pieniądza jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniężnych. Obejmuje ona wartość gotówki znajdującej się w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie. Do czynników wpływających na podaż pieniądza bankowego zaliczamy:

1. stopa rezerw obowiązkowych - stopa ta stanowi minimalna relację rezerw gotówki do wkładów jakie muszą utrzymywać banki komercyjne. Stopa ta składa się z 2 części:
   *kwoty odprowadzanej na nieoprocentowane rachunki rezerw obowiązkowych w bankach komercyjnych,
   *kwoty zadeklarowanej i przetrzymywanej w kasie banku.

2. wskaźnik gotówkowy - wskaźnik skłonności do utrzymania gotówki zamiast depozytów na żądanie. Mają na niego wpływ 2 elementy:
   *dochód,
   *rynkowa stopa procentowa,

3. wskaźnik rezerw nadobowiązkowych - określany jest przez poziom rynkowej stopy procentowej i wahania depozytów,

4. wskaźnik depozytów terminowych - jest to wskaźnik skłonności do utrzymania depozytów terminowych zamiast na żądanie. Ma na niego wpływ:
   *dochód,
   *stopa oprocentowania układów terminowych,

5. wskaźnik rezerw pożyczonych - banki komercyjne czasami korzystają z funduszy pożyczonych od banku centralnego. Na wskaźnik rezerw pożyczonych oddziaływaje:
   *relacja 2-óch stóp procentowych:
   - rynkowej stopy procentowej,
   - redyskontowej stopy banku centralnego (określa cenę po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym).

FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

!! ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej. !!

Działalność gospodarcza definiowana jest jako wszelka działalność wytwórcza, handlowa i usługowa, budowlana, wydobywcza, a także wolne zawody. Działalność musi być prowadzona w sposób ciągły i zorganizowany, w celach zarobkowych i na własny rachunek. Przedsiębiorcą jest ten, kto prowadzi działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa i odgrywa pierwszoplanową rolę w procesie przedsiębiorczości. Może to być:

1. osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą,

2. osoba fizyczna prowadząca działalność w formie spółki cywilnej,

3. osoba prawna,

4. jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej.

Przedsiębiorstw w Polsce dotyczą 2 akty prawne:

1. Kodeks Cywilny,

2. Kodeks spółek handlowych.

Kryterium	Mikro	Małe	Średnie
Liczba pracowników	< 10 osób	10 < 50 osób	< 250 osób
Obroty netto	< 2 mln. €	< 10 mln. €	< 50 mln. €
Aktywa	< 2 mln. €	< 10 mln. €	< 43 mln. €

Podział spółek w polskim ustawodawstwie.

SPÓŁKI

prawa cywilnego prawa handlowego

sp. cywilna sp. osobowe sp. kapitałowe

sp. jawna sp. S.A.

sp. partnerska sp. z o.o.

sp. komandytowa

sp. komandytowo akcyjna

---