Wykorzystanie komputera w zajęciach pozalekcyjnych przez ucznia

"Główną nadzieją narodu jest właściwa edukacja młodzieży"
Erazm z Rotterdamu

Wstęp

Założenia reformy przewidują wprowadzenie kultury informacyjnej w drugim etapie szkoły elementarnej, w ramach programu wychowawczego. W gimnazjum są to ścieżki międzyprzedmiotowe, natomiast w liceum profilowym przewiduje się ścieżki w takich dziedzinach, jak edukacja medialna, czytelnicza i informacyjna oraz edukacja informatyczna¹. Współczesna technologia informacyjna, która wyrosła na bazie komputerów, ma olbrzymi wpływ na życie jednostki i całych społeczeństw. Technologia informacyjna zapewnia możliwość kształcenia u uczniów efektywnego wykorzystania nabytych wiadomości i umiejętności. Problematyka ta jest poruszana w wielu artykułach. Jednym z podstawowych warunków wdrożenia i rozwoju technologii informacyjnej jest przygotowanie nauczycieli i uczniów do efektywnego wykorzystywania środków multimedialnych, w szczególności internetu. Każdy proces kształcenia wymaga kontroli i sprawdzania efektywności zastosowanych metod. Badania winny być prowadzone cyklicznie, w oparciu o różne narzędzia badawcze².

I. Warunki badania

Badania przeprowadzono na losowej próbie o liczności n = 1328 uczniów urodzonych w latach 1982 - 1987, uczących się w szkołach na terenie miasta Częstochowy. Jako metodę badawczą zastosowano sondaż diagnostyczny. W badaniach wykorzystano narzędzie badawcze kwestionariusz - ankietę³. Wyniki badań opracowano wykorzystując pakiet statystyczny STATISTIKA i arkusz kalkulacyjny EXCEL.

II. Podstawowe informacje o badanej grupie

1. Struktura stałego zamieszkania

Tabela 1

Częstochowa	Region Częstochowski
1171	146

Rys nr 1 Struktura stałego zamieszkania uczniów uczestniczących w badaniach

Rys nr 2 Struktura wieku badanej populacji
Uwaga: Rocznik 1988-1986 - uczniowie gimnazjum
Rocznik 1985 - 1982 - uczniowie szkoły średniej

1.3 Procent dziewcząt i chłopców w badanej populacji

Rys nr 3 Procent dziewcząt i chłopców w badanej grupie

III. Cele badania

Uzyskanie odpowiedzi na pytania:
a) Z jakiej grupy programów uczniowie korzystają pracując z komputerem?
b) W jakim stopniu mają dostęp do internetu i od kiedy?

IV. Zadania do zrealizowania w procesie badania

1. Pozyskanie informacji z jakiego typu oprogramowania uczniowie korzystają poza zajęciami lekcyjnymi.

2. Określenie miejsc, w których uczniowie korzystają z internetu.

3. Ustalenie od jak dawna mają możliwość pracy z Internetem i komputerem.

V. Analiza wyników badania

Na podstawie otrzymanych wyników badań możemy wnioskować o pewnych preferencjach ankietowanych. Rysunek nr 1 przedstawia w postaci histogramu informacje o preferencjach uczniów w zakresie wykorzystywania oprogramowania komputerowego.

Rys. 4 Typy oprogramowania jakie wykorzystują uczniowie
1 - edytory; 2 - arkusze kalkulacyjne; 3 - bazy; 4 - internet; 5 - programy specjalistyczne; 6 programy multimedialne edukacyjne; 7 - gry; 8 - procent uczniów, którzy nie korzystają z komputera. (źródło opracowanie własne - grudzień 2000)

Tabela nr 2 Szereg rozdzielczy liczby programów wykorzystywanych przez ucznia

Wnioski:
a) Przedstawione wyniki jednoznaczne wskazują, że uczniowie preferują trzy rodzaje oprogramowania: gry, programy do obsługi internetu., edytory tekstu. Oznacza to, że komputer multimedialny jest wykorzystywany jako narzędzie do odtwarzania gier, jako stacja robocza do pracy w sieci i maszyna do pisania.
b) Uczniowie na dzień dzisiejszy są w ograniczonym stopniu przygotowani do celowego wykorzystania komputera. Sytuacja ta wynika z faktu, że przemiany w procesie nauczania są na etapie początkowym, działań tych z przyczyn technicznych i finansowych nie można przyspieszyć.
2. W Polsce podejmuje się szereg działań mających na celu poprawę dostępu młodzieży do komputera i internetu. Wokół nas powstają pracownie internetowe, w gimnazjach są przeprowadzane kursy i szkolenia nauczycieli w dziedzinie informatyki. Środki na ten cel są przekazywane z MEN-u i z kasy samorządów lokalnych, również szkoły starają się dokonać zmian własnym staraniem. Wspólne te działania już owocują pierwszymi pozytywnymi wynikami. O skuteczności tego typu działań świadczy gwałtownie rosnąca liczba uczniów korzystających z Internetu. Stan dostępności do internetu obrazuje tabela nr 3.

Procent uczniów korzystających z internetu.	Procent uczniów posiadających Internet w domu	Procent uczniów korzystających z internetu jedynie poza domem
59,94 %	25,15 %	34,79 %

Rysunek nr 4 przestawia wskaźnik struktury korzystania z internetu przez uczniów wyrażany w godzinach w czasie miesiąca.

Analizując wyniki badań można stwierdzić, że w roku 2001 jedynie około 1% uczniów jest zagrożone uzależnieniem od Internetu, wynika to z ograniczeń technicznych i finansowych. (brak dostępu do Internetu bez ograniczeń, wysokie koszty eksploatacji łącza internetowego). Aby ten wskaźnik nie uległ zwiększeniu, należy prowadzić szeroką akcję informacyjną o zagrożeniach wynikających z bezkrytycznego korzystania z komputera i Internetu. Komputer i Internet nie może zastępować rodziców i szkoły w procesie wychowawczym i edukacyjnym.

VI. Korzystanie z komputera przez młodzież szkolną.

Rys nr 5 Wskaźnik struktury pracy ucznia z komputerem - ilość godzin w w miesiącu (rok urodzenia 1982 - 1987) źródło - opracowanie własne.

Na podstawie analizy literatury i otrzymanych wyników można sformułować następujące wnioski dotyczące znikomego zainteresowania pracą z komputerem wśród 45% ankietowanych:
a) ograniczony dostęp do komputerów multimedialnych dla uczniów wynikający z braków sprzętowych
b) brak motywacji do podnoszenia swojej wiedzy informatycznej z uwagi na prowadzenie lekcji w szkole według scenariusza nie uwzględniającego wykorzystania środków multimedialnych
c) brak pracowni 15 stanowiskowych w szkołach średnich i gimnazjach ( istnieją tylko nieliczne)
d) brak środków finansowych na zakupów oprogramowania multimedialnego
Z drugiej strony można zauważyć, że około 15.73 % młodzieży spędza ponad 60 godzin miesięcznie z komputerem. Jest to zjawisko niepokojące. Grupę tą stanowią uczniowie, którzy w obcowaniu z komputerem znaleźli sposób na życie, jest to młodzież, która bardzo często nie znajduje akceptacji w środowiskach rówieśniczych i dostatecznej opieki ze strony rodziców⁴, dlatego woli ucieczkę w świat wirtualnej rzeczywistości. Znaczenie dla eliminacji tego zjawiska ma właściwy kontakt rodziców z dzieckiem.

VII. Wykorzystanie programów multimedialnych w procesie nauczania

Liczne eksperymenty przeprowadzane na świecie udowodniły, że zasadne jest wykorzystanie komputera multimedialnego w nauczaniu⁵. Potwierdza to przykład przedstawiony poniżej:
"(..) Zachętą do korzystania z prezentacji multimedialnych w nauczaniu mogą być wyniki eksperymentu przeprowadzonego w IBM podczas szkoleń dla pracowników. Jedna z badanych grup uczestniczyła w tradycyjnym obejmującym 40 godzin szkoleniu. Dla drugiej grupy przygotowano ośmiogodzinny interaktywny kurs multimedialny. Następnie w obu grupach przeprowadzono ten sam test, który wykazał, że wyniki w grupie " multimedialnej były o 36% lepsze niż w grupie " konwencjonalnej (..)."⁶
Programy komputerowe mogą być pomocnym środkiem dydaktycznym pod warunkiem, że zostaną ocenione wnikliwie pod względem wartości merytorycznej i dydaktycznej. Tak wyselekcjonowane będą stanowiły pełnowartościową pomoc dydaktyczną.
Według Strykowskiego⁷, stosowanie w procesie kształcenia jako narzędzia wspomagającego ten proces komputera multimedialnego wymaga od nauczyciela doboru odpowiedniego programu komputerowego a nawet samodzielnego zaprojektowania i wykonania programu, z uwzględnieniem celu i zadania dydaktycznego. Nauczyciel powinien sam wykonywać i przygotowywać materiały dydaktyczne. Każdy z nauczycieli winien wykazywać znajomość oprogramowania typu: bazy danych, arkusze kalkulacyjne, proste programy graficzne, programy prezentacyjne programy komunikacyjne i inne. Przeprowadzenie lekcji z użyciem komputera winno poprzedzać szczegółowe opracowanie scenariusza lekcji. Zdaniem B. Siemienickiego bardzo ważne jest dobre przygotowanie metodologiczne nauczyciela, umiejętność radzenia sobie z grupą, wzbudzenie zainteresowania przedstawianymi treściami⁸.
Multimedia w procesie nauczania znajdą swoje właściwe miejsce jedynie w tym przypadku, gdy komputeryzacji szkół będzie towarzyszył proces podnoszenia kwalifikacji wśród nauczycieli w zakresie wykorzystania środków multimedialnych.
Józef Bednarek w publikacji Edukacyjne Wyzwania Społeczeństwa Informacyjnego stwierdza:
{...} Społeczeństwo informacyjne to nie mijająca moda, ale obiektywna konieczność, wynikająca z rozwoju współczesnej cywilizacji. Najważniejszym wyzwaniem jest potrzeba przygotowania nie tylko młodzieży, ale także dorosłych do korzystania z zupełnie nowych możliwości nauki pracy i życia w społeczeństwie informacyjnym. Do realizacji tego zadania powinna także przygotowywać szkoła, zwłaszcza nauczyciele wszystkich poziomów i kierunków kształcenia. Oni bowiem przygotowują młode pokolenia do pełnego wykorzystania szans rozwojowych, jakie niesie rozwój cywilizacyjny i minimalizują skutki stosowania współczesnych mediów.(...)⁹
Dostęp do internetu i pracowni komputerowej dla ucznia z każdym rokiem jest coraz powszechniejszy i łatwiejszy. Komputeryzacji szkół towarzyszą przemiany w metodach nauczania. Działania te spowodują, że młodzież po zakończeniu nauki w szkole średniej, będzie przygotowana do podjęcia pracy lub dalszej nauki.



Przypisy:

¹ Eugeniusz Kamedła Edukacja i Media w zreformowanej szkole" s. 236 Media a Edukacja Poznań 2000
² Ewa Gurbiel, Grażyna Hardt - Olejniczak, Ewa Kolczyk, Helena Krupicka, Maciej M. Sysło: "Informatyka" Poradnik dla nauczyciela gimnazjum, WSiP, Warszawa 2000
³ Tadeusz Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1998
⁴ zobacz Marek Sokołowski: "Wpływ Gier i Programów Komputerowych na dzieci" Media a Edukacja Poznań 2000
⁵ M.C. Sammons: Using computer slide presentations in the college classroom http:/www.horizon.unc.edu/projects/monograph/CD?Langauge_Music?Sammons.asp
⁶ D. Grygowski "Prezentacja multimedialna w edukacji" s.355 Media a Edukacja Poznań 2000
⁷ Strykowski W. (1997) Ewolucja rola mediów w edukacji. W: Komputer w Edukacji nr 1 - 2
⁸ Siemieniecki B. (1999) Interent jako techniczne medium w procesie kształcenia. - Wirtualna Szkoła W: Materiały XV Konferencji "Informatyka w szkole"
⁹ Józef Bednarek Edukacyjne wyzwania społeczeństwa informacyjnego s. 36 Media a Edukacja Poznań 2000

Opracowanie: Waldemar Lupa
IV Liceum Ogólnokształcące im. H. Sienkiewicza

---