DEFINICJA POLITYKI SPOŁECZNEJ
Jest to działalność państwa skierowana do wszystkich grup społecznych w celu zabezpieczenia ich bytu, a także potrzeb materialnych i niematerialnych ze szczególnym uwzględnieniem rodziny jako podstawowa komórki polityki społecznej.
Istnieją trzy próby określenia istoty tej dyscypliny:
Postawić należy sprawiedliwy i celowy rozkład praw, obowiązków i dochodu społecznego jako cel, do którego polityka społeczna dążyć powinna. Zofia Daszyńska -Golińska
Polityka społeczna jest to naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek jak usuwać lub jak łagodzić niesprawiedliwości i szkody płynące dla jednostki i społeczeństwa z ustroju z pracy najemnej oraz jak przeciwdziałać dalszemu narastaniu tych niesprawiedliwości i powstawaniu nowych szkód. Stanisław Rychliński
Bada ona zmiany zachodzace w strukturze społecznej pod wpływem celowej działalności grup społecznych oraz ciał publicznych i szuka sposobów najbardziej celowego przeprowadzenia tych zmian. Konstanty Krzeczkowski
.Zakres przedmiotowy polityki społecznej.
Wg prof. W. Szuberta
· Polityka ludnościowa i rodzinna
· Polityka zatrudnienia
· Polityka mieszkaniowa
· Polityka ochrony zdrowia
· Polityka zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej
· Polityka edukacji
· Polityki kulturalnej
· Polityka ochrony środowiska
· Polityka prewencji i przezwyciężania zjawisk patologii społecznej
· Polityka zapewnienia bezpiecznej starości
Zadania nauki dla polityki społecznej:
zbadanie co było dawniej tzw. Postgnoza, która pozwala zrozumieć jak i dlaczego doszło do tego co jest teraz .
ustalenie jak jest czyli określenie diagnozy a więc dostarczenie informacji jakie istnieją ograniczenia, swobody działania jakie są siły i morale sojuszników i przeciwników
domyślanie się jak może być , jakie warianty przyszłości są możliwe. Prognozy wytyczają pole naszego wyboru politycznego i pokazują jakie programy sa z góry skazane na przegraną a jakie są realne
programowanie, czyli obmyślanie pożądanej przyszłości , po co i dlaczego można przekształcać rzeczywistość , jak i z kim i kiedy najlepiej się za to zabrać
ewaluacja skutków realizowanej polityki , pozwalająca korygować ułomne programy już w trakcie ich realizacji, monitoring reform, ciągłe ocenianie co ta polityka daje.
CZYM ZAJMUJE SIĘ POLITYKA SPOŁECZNA
Z polityką społ. spotykamy się na co dzień. Zajmuje się problemami, które dotyczą każdego z nas, tj. ubóstwo, (czyli stan w którym w jednostce lub grupie społ. brakuje środków potrzebnych do zaspokojenia podst. potrzeb uznawanych w danej społeczności za niezbędne do normalnego życia) bezrobocie, problemy rodziny i dzieci, bezdomnością (bezdomni to ludzie, których los lub zachowanie sprowadziły na najgłębszy skraj ubóstwa), kwestiami mieszkaniowymi, niepełnosprawnością (która stanowi od niedawna powszechnie uznawany problem społeczny, przede wszystkim dlatego, że wyodrębnia ona dotkniętą nią część społeczeństwa i przy braku odpowiedniego przeciwdziałania przesuwa ją na margines społeczny). Zajmuje się także z zagrożeniami społecznymi typu alkoholizm, uzależnienia patologiczne, przestępczość (która niepokojąco wzrosła w ostatnich latach wzbudzając niemal powszechne poczucie zagrożenia), narkomania (stanowi ona narastający
problem we wszystkich krajach świata, statystyczne ujęcie tego zjawiska jest tak samo trudne jak bezdomności).
Podmioty krajowe polityki społecznej.
Kryteria podziału podmiotów polityki społ. :
· Obszar działania:
- Skala globalna- do której zaliczamy podmioty związane od wielu lat z organizacjami międzynarodowymi
ONZ, które w swoich zainteresowaniach ujmują kwestie socjalne.
- Skala regionalna- ograniczona kontynentem grupa państw, np. UE z instytucjami.
- Skala krajowa- podmioty, których zasięg działania ograniczony jest do jednego państwa.
CHARAKTER PODMIOTÓW KRAJOWYCH
Krajowe organizacje dzielimy na :
a) publiczne - ich funkcją jest porządkowanie życia społecznego , tworzenie osłon socjalnych na poziomie
ekonomicznych możliwości budżetu a także wyrównywanie szans życiowych zgodnie z zasadą konstytucyjnej sprawiedliwości.
b) pozarządowe - ich funkcją jest wszechstronne uzupełnianie działań państwa na rzecz grup najsłabszych
ekonomicznie.
· Wg kryterium rodzajów podmiotów polityki społecznej wyróżniamy :
a) ustawodawcze; (Sejm + Senat = Parlament)
b) wykonawcze;(rząd i ministrowie)
c) kontrolne; ( Najwyższa Izba Kontroli Państwa)
d) sądownicze. (Sądy powszechne, Sądy pracy)
Rodzaje podmiotów polityki społecznej:
Mają związek z polityką społeczną poprzez wpływanie na jej treści i jakość.
Głównym podmiotem polityki społecznej jest samorząd terytorialny . Decentralizacja władzy oznacza przekazanie jaj uprawnień na szczebel organizacji terenowych jaką jest wspólnota samorządowa w gminie .Państwo nie jest bowiem w stanie w sposób scentralizowany sam podejmować działania. Samorząd terytorialny ma szeroki zakres działania , do jego zadań należą wszelkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym a w szczególności zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty . Powyższe zostało
zorganizowane poprzez pakiet reformy administracyjno - publicznej. Jej istotą stało się przekazanie części zadań samorządowi terytorialnemu i uczynienie go podmiotem samodzielnym i odpowiedzialnym przed społecznościami mieszkańców
w jedności terytorialnej
· ze względu na skalę zasięgu oddziaływania:
- podmioty w skali: makro(cały kraj), mezo (region, marszałek, wojewoda) i mikro (część na poziomi powiatu, gmina)
· ze względu na zakres problemów polityki społecznej wyróżniamy podmioty.:
- ministerstwo zdrowia, edukacji
- zakres rynku pracy, pomoc społ., mieszkalnictwo
· w działalności i sposobie uczestnictwa w tworzeniu
i realizacji polityki społecznej wyróżniamy podmioty.:
- doradcze
- opiniodawcze
- programotwórcze
- realizacyjne
Problemy ludnościowe
Problemy ludnościowe stanowią przedmiot badawczy demografii, nauki zajmującej się analizą rozwoju , stanu i struktury ludności. Zjawiska zachodzące w zbiorowościach ludzkich i jednocześnie zmieniające ich rozmiary dzielą demografię na dwa obszary:
ruch naturalny( urodzenia, zgony
ruch przestrzenny ( migracje, zewnętrzne i wewnętrzne)
Saldo migracji zewnętrznych zsumowane z przyrostem naturalnym oznacza przyrost rzeczywisty czyli faktyczną zmianę liczby ludności w kraju, w przyjętej jednostce czasu. Badania demograficzne są podstawą polityki ludnościowej . W Polsce prognozy demograficzne stanowiły podstawę planowania procesów rozwojowych.
POLITYKA LUDNOŚCIOWA:
Jest fragmentem polityki społecznej wyodrębnionym ze względu na kryteria przedmiotowe, wyrażającym i urzeczywistniającym solidarną troskę wszystkich podmiotów życia zbiorowego o zabezpieczenie biologicznej egzystencji społeczeństwa. Do polityki ludnościowej zalicza się zespół wewnętrznie spójnych przedsięwzięć, które zmierzają do wywołania pożądanych zmian w stanie, strukturze i rozmieszczeniu ludności oraz do wspomagania małżonków w podejmowaniu i realizacji ich wolnych decyzji rodzicielskich. Politykę ludnościową współtworzą wszyscy obywatele razem z władzami administracyjnymi, opierając ją na tym samym systemie aksjologicznym, który
konstytuuje racjonalną politykę społeczną, a więc na działaniach służących bezpośrednio dobru wspólnemu wchodzących w skład społeczeństwa osób. Polityka ludnościowa stanowi konkretyzację określonej polityki społecznej i tylko przez jej pryzmat daje się interpretować oraz oceniać. Wartością nadrzędną personalistycznej polityki ludnościowej jest człowiek. Dlatego dąży do stwarzania optymalnych warunków dla rozwoju osób i tworzonych przez nie wspólnot podstawowych. Bezwzględna i niezmienna wartość ludzkiej osoby nie podlega pomniejszeniu czy zwiększeniu
w poszczególnych fazach jej biologicznego i psychospołecznego rozwoju, ani nie zmienia się pod wpływem przeobrażeń makrostrukturalnych.
POLITYKA LUDNOŚCIOWA (zwana także polityką demograficzna lub populacyjną) państwa jest rozumiana jako ogół świadomych przedsięwzięć mających na celu wywołanie określonych zmian w stanie, strukturze i ruchu ludności.
W węższym zakresie bywa ograniczana do kształtowania reprodukcji ludności, natomiast w szerokim podejmuje zagadnienia regulacji stosunków społecznych i ekonomicznych wpływających samoistnie na
procesy demograficzne. Realizacja programu polityki ludnościowej zakłada dostosowanie jej programu do ulegającej transformacji sytuacji demograficznej, politycznej, społecznej
i ekonomicznej obszaru, którego dotyczy. O świadomej polityce ludnościowej możemy mówić wtedy, kiedy zawiera ona następujące elementy: współuczestnictwo i współodpowiedzialność państwa oraz jego instytucji w realizacji programu; popularyzacja lub negacja określonego modelu wielkości rodziny; legalizacja lub zakaz przerywania ciąży; istnienie systemu pozytywnych lub negatywnych przywilejów premii i innych bodźców związanych z zachowaniem prokreacyjnym kobiety lub rodziny.
Zajmuje się analizą stanów i struktury ludności aby wpływać na sytuację demograficzną.
Za właściwy uznaje się taki program polityki ludnościowej, który uwzględnia następujące zasady: zgodność z wymogami stawianymi naukowej precyzji; akomodacja do okoliczności czasu i miejsca; realność strony finansowej i organizacyjnej; zbieżność z interesami obywateli.
W literaturze wyróżnia się najczęściej następującą klasyfikację polityki ludnościowej:
Polityka pronatalistyczna- (populacyjna)- ukierunkowana na podnoszenie przyrostu naturalnego poprzez popieranie rozrodczości i maksymalizację liczby urodzeń. Realizowana głownie w krajach o wysokim stopniu rozwoju gosp., w których zauważono spadek liczby narodzin dzieci. Państwo stosuje w tym celu bodźce (instrumenty):
prawne: urlopy wychowawcze, zasiłki rodzinne, zakaz aborcji, ochrona pracownicy spodziewającej się dziecka
ekonomiczne: świadczenia pieniężne- becikowe, macierzyński, wychowawcze, stypendia
wychowawcze: świadomościowe -uświadamianie do życia w rodzinie, rodzina i szkoła- przekazywanie norm, wartości
Są to niestety rozwiązania doraźne, nie adekwatne do potrzeb społeczeństwa. nie zdają egzaminu.
2. Polityka antynatalistyczna (depopulacyjna) zmierza w swoich założeniach do zahamowania przyrostu naturalnego, prowadzona w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo Azjatyckie, Ameryka Pol. Afryka. stosuje się restrykcje- kary, środki prawne: aborcja dpzwolona, brak wsparcia finansowego
3. Polityka neutralna - procesy ludnościowe mają charakter samoistny i polega na braku istotnej ingerencji państwa w zjawiska demograficzne.
4. Polityka aktywna może przybierać różne formy:
- bezpośrednia i pośrednia
- restrykcyjna i propulsywna
- prewencyjna interwencyjna
5. Polityka ilościowa- to zespół działań państwa mających doprowadzić do osiągnięcia
optymalnego w określonych warunkach społecznych, gosp., i politycznych stanu zaludnienia
6. Polityka jakościowa- ma na celu ochronę społeczeństwa przed degeneracją fizyczną i umysłową (choroby dziedziczne, społ. Itp.)
Źródła informacji o ludności.
1. Najpełniejszym źródłem informacji o ludności są dane Narodowych Spisów Powszechnych.
W zależności od przyjętych założeń możemy mieć do czynienia z następującymi rodzajami spisów ludnościowych:
- powszechny (imienny lub sumaryczny)
- ewidencyjny
- reprezentacyjny (mikrospis)
- próbny
2.bieżąca rejestracja
3. bieżące badania
4. źródła wtórne (dokumenty)
Czyli czerpiemy informacje z :
Narodowy Spis Powszechny
GUS Główny Urząd Statystyczny
Dane poszczególnych ministerstw
Urząd Miasta lub Gminy
Urząd Pracy
Urząd Skarbowy
ZUS
Szpitale
KRUS
Dane instytucji opiekuńczo wychowawczych
MOPS
Stąd mamy dane:
demograficzne
społeczne (zawody, gospodarstwa)
geograficzne
Procesy ludnościowe w Polsce
mają swoją specyfikę
ogólnie ich przebieg sytuuje Polskę w grupie państw rozwiniętych, które w aspekcie demograficznym cechuje niskie natężenie ruchu ludności
Polska ma mniej korzystne wskaźniki umieralności niemowląt i przeciętnego trwania życia
Jest słabiej zurbanizowana
Mniejsze są migracje wewnętrzne
Występuje ujemne saldo migracji zagranicznych
DEMOGRAFIA POLSKI
Liczba ludności: 38ml 175tyś o 16 tyś. mniej niż w 2003r.
Przyczyną jest zmniejszająca się liczba urodzeń. Od 2002 mamy przyrost ujemny. Od 1993r. urodzenia kształtują się na poziomie poniżej 500 tyś., a od 1998 poniżej 400 tys.
śmiertelność niemowląt zmniejsza się
po wojnie 150/1000 żywych
- 15/1000 urodzonych
obecnie 7-8/1000 urodzonych
W 2003 r współczynnik dzietności wynosił 1,22.
W latach 90-tych nastąpiło przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wieku 20-24 do grupy 25-29
długość życia: KOBIETY 79 LAT, MĘŻCZYŹNI 70,5 ROKU a w krajach wysoko rozwiniętych K-90, M-76
ŚREDIA DŁUGOŚĆ ŻYCIA WYDŁUŻA SIĘ w latach 90-tych kobieta-34lata, mężczyzna-31 lat a w 2003r kobieta-38, mężczyzna 34 lata
nadumieralność mężczyzn w wieku produkcyjnym
WZRASTA LICZBA KOBIET
maleje liczba młodzieży w wieku 0-18 i 18-25- obecnie stanowią 22% społeczeństwa a po wojnie stanowiła 33%
osoby powyżej 60 roku życia stanowią 13-16% społeczeństwa, czyli wzrasta liczba osób poniżej 60 roku życia
spada liczba zawieranych małżeństw , w 2004 192 tyś
niska liczba rozwodów w porównaniu z resztą Europy. W 2004r 51 tyś par.
MIGRACJE:
WEWNĘTRZNE- z wsi do miast i z miast do miast maleją
ZEWNĘTRZNE - ROSNĄ
mamy problemy bezrobocia: lata 80-te na 100 pracujących- 20 bezrobotnych
obecnie na 100 pracujących- 60 bezrobotnych
społeczeństwo bardzo się zróżnicowało na biednych i bogatych
Polska jest jednym ze słabiej zurbanizowanych państw Europy:
proces przepływu ludności ze wsi do miast uległ spowolnieniu z końcem lat 80
prognozy demograficzne 2010 roku nie przewidują zasadniczych zmian
niski stopień urbanizacji wiąże się ze znacznym rozproszeniem sieci osiedleńczej (obok 845 miast mamy 42 tys. Miejscowości wiejskich) i bardzo dużym zatrudnieniem w rolnictwie, stanowiących 28% ogółu czynnych zawodowo- dużo ludzi z wykształceniem rolniczym-
nasza infrastruktura- większość terenów rolniczych
mało zakładów usługowych
ćw. II BEZROBOCIE
Bezrobocie jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.
Pod pojęciem bezrobotnego można rozumieć osobę niezatrudnioną, nie prowadzącą działalności gospodarczej i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia (w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy). Jest to szeroka definicja. Natomiast wąską stosują państwowe Urzędy Pracy (powiatowe lub wojewódzkie).
I tak bezrobotnym w rozumieniu przepisów Ustawy o promocji rynku pracy jest osoba, która:
ukończyła 18 rok życia (pełnoletnia),
nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,
aktualnie nie uczy się na żadnym szczeblu kształcenia lub nie jest skierowana na szkolenie przez PUP,
jest zameldowana lub pozostaje w naszym kraju legalnie lub jej pobyt może zostać zalegalizowany (azyl polityczny, karta stałego lub czasowego pobytu, obywatele UE).
Stopa bezrobocia jest to iloraz bezrobotnych przez aktywnych zawodowo w danej kategorii ludności. Aktywni zawodowo definiowani są przez GUS jako osoby pracujące plus osoby poszukujące pracy plus bezrobotni plus niepełnosprawni (z możliwością zatrudnienia w niektórych zawodach). Natomiast do aktywnych zawodowo cywili nie wlicza się pracowników: wojska, policji oraz służb ochrony państwa.
PRZYCZYNY BEZROBOCIA:
Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego i jest ono zazwyczaj niskie a także nie ma większego wpływu na gospodarkę.
Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (bezrobocie strukturalne). W Polsce jest to bardzo duża grupa, co jest spowodowane między innymi nadmiernym zatrudnieniem w okresie gospodarki planowanej a także restrukturyzacją przemysłu. Do tej grupy bezrobotnych należą m.in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów. Duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych. Bezrobocie takie utrzymuje się przez wiele lat na wysokim poziomie.
Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności). Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży.
Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie.
Osoby potrafiące wytworzyć wartość dodaną na poziomie X, a których koszt zatrudnienia (płaca minimalna, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, koszty przeszkoleń i inne) są większe od X nie znajdą zatrudnienia. Obniżenie podatków lub płacy minimalnej może spowodować zwiększenie zatrudnienia w tej grupie, jest jednak politycznie kontrowersyjne.
Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia.
wprowadzenie nowych technologii- miejsca pracy zajmują komputery
wysokie koszta pracy, podatki, ZUS
mało elastycznych form pracy- brak prac sezonowych
uzależnienie od pomocy społecznej
zły obieg informacji na temat zatrudnienia i możliwości przekwalifikowania się
dominacja pasywnych form likwidacji bezrobocia nad aktywnymi
preferowanie kapitału zachodniego przez system podatkowy- markety
przewaga importu nad eksportem
niski poziom kwalifikacji, wykształcenia
likwidacja przestarzałych gałęzi przemysłu- hutnictwo, górnictwo
istnienie szarej strefy
brak aspiracji, mała mobilność, niezaradność życiowa
zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
ograniczanie produkcji
przeniesienie zakładu do innego rejonu
niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
CZYNNIKI WPLYWAJACE NA ZJAWISKO BEZROBOCIA
Na rozmiar zjawiska bezrobocia wpływ mają czynniki społeczne, ponieważ jest to zjawisko wytworzone w społeczeństwie. Rozmiar bezrobocia zależy od systemu gospodarczego i aktualnie prowadzonej polityki krajowego rynku pracy. Związane jest zwykle z poziomem nowych inwestycji i trwałym zatrudnianiem pracowników w nowo powstałych i nowoczesnych zakładach pracy sektora publicznego lub prywatnego.
Istnieją problemy z zebraniem rzetelnych danych:
Osoby pracujące nielegalnie mogą rejestrować się jako bezrobotne celem osiągnięcia korzyści z systemu opieki społecznej.
W gospodarce centralnie planowanej, a rzadziej w rynkowej, zatrudnienie jest niewspółmiernie duże do potrzeb firmy. Jest to tzw. bezrobocie ukryte. Osoby te można byłoby zwolnić nie powodując większych strat w gospodarce, nie figurują one jednak w statystykach bezrobocia.
SKUTKI BEZROBOCIA
· niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
· znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami i obsługą
· spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa
· degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności)
· zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość itd.
· utrata kwalifikacji
deprawacja potrzeb społecznych
zaburzenia funkcjonowania rodziny
uzależnienie od pomocy społecznej
zagrożenie eksmisją na bruk
przemoc, samobójstwa
pogarszanie się stanu zdrowia
wzrost zachorowań na choroby psychiczne i depresje
brak wiary we własne możliwości
ubóstwo, zagrożenie marginalizacją
dziedziczenie statusu społecznego rodziny- pochodzenie
szara strefa
wykorzystywanie pracowników przez pracodawców
PRAWA I OBOWIĄZKI BEZROBOTNEGO
Status bezrobotnego otrzymują osoby:
· Które ukończyły 18 lat, ale nie więcej niż 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna),
· Nie uczące się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
· Nie zatrudnione i nie wykonujące innej pracy zarobkowej oraz nie uzyskujący innego miesięcznego dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia ( z wyłączeniem rolników posiadających gospodarstwo rolne nie przekraczające 2 ha przeliczeniowych),
· Zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, bądź jeśli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, itd.
PRAWA BEZROBOTNEGO
Prawo do zasiłku przysługuje:
Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania się we właściwym powiatowym urzędzie pracy jeżeli:
- W okresie 18 m-cy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni m.in.:
- był zatrudniony i osiągał wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy,
wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą i osiągał z tego tytułu dochód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
Prawo do uczestniczenia w kursach, szkoleniach
Prawo do spotykania się z radcą prawnym
okres zasiłkowy wlicza się do stażu pracy
mogą otrzymać kredyt na otworzenie własnej działalności
prawo do zasiłku macierzyńskiego i pogrzebowego
KIEDY POZBAWIENIE STATUSU BEZROBOTNEGO:
gdy bezrobotny odmówi przyjęcia propozycji pracy więcej niż raz
jeśli się nie wstawi w terminie
odmówi poddania się badaniom lekarskim
kiedy pracuje na czarno
RODZAJE BEZROBOCIA
Bezrobocie chroniczne (długotrwałe) - to niekiedy wyróżniany podrodzaj bezrobocia długookresowego. Bezrobocie chroniczne dotyczy ludzi, którzy pozostają bez pracy przynajmniej 12 miesięcy. Bezrobotni długotrwale posiadają często cechy, które ograniczają ich szanse powrotu na rynek pracy
Bezrobocie jawne - kategoria bezrobocie odnosząca się do niepracujących a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w urzędach pracy. Poziom bezrobocia jawnego nie jest zgodny ze stanem faktycznym.
Bezrobocie ukryte - występuje, gdy zmniejszenie liczby pracowników nie powoduje zmniejszenia produkcji. Wówczas krańcowa produkcyjność pracy (zmiana produkcji w firmie związana ze zmianą zatrudnienia o jednostkę) jest równa zero.
Bezrobocie ukryte jest też nazywane agrarnym, gdyż często występuje w rolnictwie. Bezrobocie ukryte występuje też w postaci wcześniejszych emerytur spowodowanych brakiem możliwości zatrudnienia osób w wieku przedemerytalnym. Bezrobocie ukryte oznacza też sytuację, w której osoba pozostaje bez jakiegokolwiek zatrudnienia, jest gotowa do podjęcia pracy, ale nie szuka jej gdyż na podstawie wcześniejszych doświadczeń jest przekonana, że jej nie znajdzie.
Bezrobocie strukturalne - to takie bezrobocie, które powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę. W Polsce bezrobocie strukturalne pojawiło się wraz z restrukturyzacją podstawowych branż przemysłu takich jak górnictwo, hutnictwo, a także na skutek likwidacji PGR-ów.
Jest ono konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji, zachodzących w danej gospodarce. W przecieństwie jednak do bezrobocia frykcjnego ma ono charakter trwały. Na przykład w przeszłości książki składane był przez zecerów z pojedynczych czcionek. Zmiana techniki druku i składu sprawiła, że zecerzy stali się ofiarami bezrobocia strukturalnego, aż do momentu znalezienia całkiem innej pracy. Rozwój nowych technologii nie jest jednak jedyną przyczyną bezrobocia strukturalnego. Wahania w gustach konsumentów lub zmiana lokalizacji pewnych przedsiębiorstw mogą spowodować bezrobocie strukturalne, i to nawet wśród pracowników dobrze wykwalifikowanych. Bezrobocie tego typu stanowi szczególny problem w regionach, gdzie dominuje jedna gałąź przemysłu, np. górnictwo, hutnictwo, czy przemysł stoczniowy.
Bezrobocie technologiczne - bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy, do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań.
Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) - to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. I tak:
1. W okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do pojawienia się bezrobocia cyklicznego.
2. W okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do stopniowego zaniknięcia bezrobocia cyklicznego.
Bezrobocie cykliczne zwane również koniunkturalnym zostało po raz pierwszy zdefiniowane przez wybitnego angielskiego ekonomistę J.M. Keynesa. Postulat wysuwany przez Keynesa podnosił kwestię roli państwa w łagodzeniu i wydłużaniu cykli koniunkturalnych. Polityka, która w mniemaniu Keynesa miała doprowadzić do skutecznego przeciwdziałania bezrobociu opierała się w znacznej mierze na tworzeniu popytu inwestycyjnego ze strony państwa. Najbardziej znanym przykładem takiej polityki były zakrojone na szeroką skalę roboty publiczne.
Bezrobocie sezonowe to rodzaj bezrobocia, który jest uwarunkowane porą roku i uwarunkowanymi nią zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej. np.: w budownictwie, rolnictwie i innych. Sezonowy charakter ma również bezrobocie absolwentów, których wejście na rynek pracy dokonuje się stopniowo i jest związane z terminem zakończenia nauki w szkołach.
Bezrobocie klasyczne - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na prace się przecinają.
Bezrobocie frykcyjne - bezrobocie związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmianą miejsca zamieszkania. Stanowi minimalne, możliwe bezrobocie w gospodarce wolnorynkowej (3-5% ogółu ludności aktywnej zawodowo). Stan bezrobocia na poziomie frykcyjnym oznacza w praktyce występowanie pełnej równowagi na rynku pracy.
Powody powstania bezrobocia frykcyjnego:
Niedoskonała informacja - informacja o potencjalnych pracodawcach i/lub pracownikach jest kosztowna oraz często trudna do uzyskania.
Poszukiwanie pracy - przeprowadzane zarówno przez pracodawców jak i pracowników; obydwie strony poszukują dla siebie najlepszej dostępnej oferty i będą kontynuować te poszukiwania aż koszty poszukiwań i korzyści płynące z poszukiwania nie wyrównają się.
Bezrobocie frykcyjne może pełnić pozytywną rolę jako czynnik elastyczności rynku pracy, hamowania nadmiernego wzrostu płac i umacniania dyscypliny pracy.
Bezrobocie z wyboru - zjawisko, w wyniku którego osoba bezrobotna świadomie rezygnuje z szansy podjęcia pracy.
Bezrobocie krótkotrwałe- do 1 roku
Bezrobocie długotrwałe - powyżej roku
BEZROBOCIE W ROZUMIENIU PRAWA
W Polsce, w sensie prawnym, bezrobotnym jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:
ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,
kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,
nie nabyła prawa do emerytury, renty inwalidzkiej,
nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej o powierzchni pow. 2 ha przeliczeniowych,
nie jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia nie pozwala na podjęcie zatrudnienia nawet w połowie wymiaru czasu pracy,
nie jest osobą tymczasowo aresztowaną i nie odbywa kary pozbawienia wolności,
nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia,
nie pobiera, zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej.
Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli stosunek liczby bezrobotnych zarejestrowanych do liczby ludności aktywnej zawodowo (tj. pracującej i bezrobotnej łącznie) wyrażony w procentach.
W innych krajach używa się innych kryteriów, przez co porównywanie stopy bezrobocia pomiędzy państwami jest trudne.
Stopa bezrobocia nie jest szczególnie precyzyjną miarą. Można temu zaradzić na kilka sposobów, np. ustalając międzynarodowe standardy mierzenia bezrobocia, bądź używając innych mierników takich jak stosunek ilości zatrudnionych do ludności w wieku ekonomicznie czynny
BEZROBOCIE W LICZBACH
Pracy nie ma w Polsce ponad 2,8 mln osób, czyli 15,7 proc. wszystkich obywateli
Bezrobotni to częściej kobiety niż mężczyźni; w grudniu - kiedy bezrobocie wynosiło 2,7 mln. osób - pracy nie miało 1,5 mln kobiet i 1,2 mln mężczyzn.
Według stanu na koniec grudnia z owych 2,7 mln bezrobotnych 80 proc. (2,15 mln) nie ma prawa do zasiłku.
W ubiegłym roku najwięcej bezrobotnych przybyło w październiku (240 tys. osób), a najmniej w kwietniu (144 tys.).
Największy odpływ bezrobotnych miał miejsce również w październiku 2000 r. (221 tys.), a najmniejszy w grudniu (118 tys.).
Najwyższe bezrobocie (24,5 proc.) jest w województwie warmińsko-mazurskim.
Bezrobocie na poziomie wyższym niż średnia krajowa (15 proc.) jest w 10 województwach, a na wyższym w 6 regionach: na Mazowszu, w Małopolsce, Wielkopolsce, na Śląsku, Podlasiu i Lubelszczyźnie.
Rekordowe, przekraczające 33 proc., bezrobocie występuje w pięciu powiatach, z których cztery leżą na Pomorzu Zachodnim: najgorzej jest w powiecie świdwińskim (33,6 proc.), powiatach sławieńskim (33,2 proc.) i nowodworskim (Pomorskie, 33,2 proc.) oraz białogardzkim i gryfickim (oba po 33,1 proc.).
Najmniejsze bezrobocie odnotowano w Warszawie (3,3 proc.) i Poznaniu (3,4 proc.).
Największą grupę wśród bezrobotnych stanowili pod koniec roku ludzie młodzi - jedna trzecia nie ukończyła 24. roku życia.
Najmniejszą grupę bezrobotnych stanowią ludzie w wieku przedemerytalnym (55 lat i więcej) - 1,8 proc.
44 proc. bezrobotnych (1,2 mln) mieszka na wsi.
Wśród bezrobotnych dominują osoby poszukujące pracy dłużej niż rok - 45 proc. (ponad 1,2 mln).
W grudniu 2000 r. na jedną ofertę pracy zgłoszoną do urzędów pracy przypadało średnio 88 bezrobotnych.
Najwięcej ofert złożonych zostało na Mazowszu, Pomorzu i Dolnym Śląsku, najmniej w Świętokrzyskiem, Opolskiem i Podlaskiem.
Wśród bezrobotnych niemal 168 tys. to absolwenci; ponad 3/4 z nich to osoby po szkołach policealnych, średnich zawodowych i zasadniczych zawodowych.
Spośród wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych najwięcej osób ma wykształcenie zasadnicze zawodowe (37 proc.), podstawowe oraz niepełne podstawowe (33 proc.); najmniej (2,6 proc.) bezrobotnych legitymuje się dyplomami wyższych uczelni.
Najwięcej zarejestrowanych bezrobotnych to sprzedawcy, ślusarze, referenci biurowi, murarze, kucharze, krawcy, referenci ekonomiczni, sprzątaczki, szwaczki, robotnicy budowlani i mechanicy samochodowi.
W Polsce nie ma bezrobotnych w następujących zawodach: artysta plastyk - projektant filmu animowanego, astrolog i pokrewne, biomasażysta, fizyk laserów - optoelektronik, fizyk niskich temperatur, fizyk plazmy, iluzjonista, inżynier elektronik specjalista z zakresu techniki jądrowej, koder, chirurg dziecięcy, lekarz endokrynolog, lekarz hematolog, lekarz specjalista z zakresu medycyny lotniczej, lekarz specjalista z zakresu medycyny sportowej, otolaryngolog, psychiatra dzieci i młodzieży, neurologopeda, lokaj, mikser dźwięku, monter maszyn garbarskich, monter urządzeń laserowych, nauczyciel bibliotekarz, nauczyciel akademicki - sztuki teatralne, operator okręcarek i sznurarek, operator urządzeń do produkcji materiałów wybuchowych górniczych i reżyser opracowań dialogowych.
Pod koniec roku 2000 w Polsce pracy nie miało 7991 osób z grupy zawodowej "parlamentarzyści, wyżsi urzędnicy i kierownicy" - to najmniej liczna grupa wśród bezrobotnych. AST
Źródło: Krajowy Urząd Pracy
PROGRAMY WOBEC BEZROBOCIA
AKTYWNE- CELEM USUWANIE PRZYCZYN BEZROBOCIA, MOBILIZOWANIE OSÓB BEZROBOTNYCH
roboty publiczne
prace interwencyjne
poradnictwo i doradztwo zawodowe
zasiłki szkoleniowe
pożyczki na rozwój firm
PASYWNE- ŁAGODZĄ SKUTKI BEZROBOCIA
zasiłki dla bezrobotnych
świadczenia przedemerytalne
wcześniejsze emerytury
JAK WALCZYĆ Z BEZROBOCIEM
zwiększenie eksportu, zmniejszenie importu
zwiększenie środków na aktywne formy walki z bezrobociem
obniżenie kosztów pracy
popieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw
zmniejszenie biurokratycznych barier w otwieraniu nowych firm
dostosowanie edukacji do potrzeb gospodarki wolnorynkowej
budowanie mieszkań socjalnych
ulgi podatkowe dla osób tworzących nowe miejsca pracy
zwiększenie wysokości wynagrodzeń
likwidacja dużych dysproporcji dochodowych
tworzenie stref ekonomicznych
zagospodarowanie terenów wiejskich