04.2011 - "Olejki eteryczne - służą zdrowiu i urodzie."

kwiecień 2011, nr 56/34 online OLEJKI ETERYCZNE - SŁUŻĄ ZDROWIU I URODZIE    Olejki eteryczne to mieszaniny substancji lotnych o różnym charakterze chemicznym, wyróżniające się silnym, przyjemnym zapachem. Od tysięcy lat stosowane są w leczeniu różnych schorzeń, jak i pielęgnacji skóry. Jednymi z bardziej popularnych są olejki cytrusowe. Wykorzystywane są powszechnie w przemyśle farmaceutycznym, spożywczym oraz kosmetycznym. Otrzymywane są przez wytłaczanie na zimno skórek. Naowocnia mechanicznie oddzielana jest od reszty owocu. Na początku XX w. naowocnię wyciskano, stosując rękawiczkę z przyklejonym pumeksem do ścierania powierzchni skórki, zawierającej komórki olejkowe, oraz gąbki - do zbierania wydzielonego olejku. Obecnie „skórki” są nakłuwane, wyciskane a następnie przemywane wodą celem odmycia olejków. Otrzymany wyciek odwirowuje się oddzielając olejek eteryczny. Możliwe jest też przerabianie całych owoców, gdzie w ruchu obrotowym ścierana jest zewnętrzna część skórki, a następnie z otrzymanej mączki w prasie hydraulicznej wyciskany jest olejek.    W Farmakopei Polskiej VIII znajdujemy monografię bardzo popularnego olejku cytrynowego (Limonis aetheroleum), który otrzymywany jest przez tłoczenie ze świeżych skórek Citrus limon. Posiada on zapach lekki, świeży, z ciepłą nutą cytralu i ostrą limonenu. Olejek cytrynowy działa bardzo silnie antyseptycznie i przeciwbakteryjnie, a dodatkowo wzmacnia system odpornościowy. Stosowany jest w stanach zapalnych jamy ustnej, w egzemach skóry, po ukąszeniu przez owady, opryszczce, nadciśnieniu. Rozpylony w powietrzu podnosi zdolność koncentracji, przyswajanie wiedzy, jest niezastąpiony gdy czeka nas długotrwały wysiłek umysłowy. Łagodzi napięcia nerwowe oraz dezynfekuje przestrzeń, zapobiegając zarażeniom.    Bardzo ważną rośliną jest Citrus aurantium subsp. amara, czyli pomarańcza gorzka, należąca do rodziny Rutaceae. Olejek wytłaczany ze skórek owoców jako główny składnik zawiera limonen. Uznawany jest za skuteczny środek antyseptyczny, ale też uspakajający i działający korzystnie na układ trawienny. Analogiczne działanie wykazuje także olejek tłoczony ze skórek pomarańczy słodkiej, który jest jednym z najbardziej popularnych w przemyśle spożywczym. Rzadko który zapach kwiatowy jest równie piękny i lekki jak kwiatów pomarańczy gorzkiej, zwanej neroli. Nazwa pochodzi od siedemnastowiecznej księżniczki włoskiej Anny Marii z Neroli, która zapach upowszechniła. Kwiaty natychmiast po otwarciu destylowane są z parą wodną. Z 1 tony kwiatów otrzymujemy ok. 1kg olejku eterycznego. Swój świeży i kwiatowy zapach neroli zawdzięcza niewielkiej ilości indolu i antranilanu metylu, jednak głównymi składnikami są linalol i limonen. Olejek normalizuje ciśnienie krwi, łagodzi zaburzenia rytmu serca, harmonizuje pracę układu hormonalnego, łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Ponadto jest silnym afrodyzjakiem. W sferze emocjonalnej pomaga łagodzić silne stany  depresyjne, bezsenność, nerwice, działa uspokajająco. Olejek neroli znalazł szerokie zastosowanie w kosmetyce. Wykorzystuje się jego właściwości odmładzające, napinające i odżywiające  skórę  suchą i mieszaną. Świetnie się nadaje również do cery tłustej, normalizuje wydzielanie sebum.  Pomaga likwidować rozstępy po ciąży, ułatwia szybką regenerację skóry. Wykazuje też zbawienne działanie przy trądziku różowatym. Wspomnieć należy o hydrolacie z neroli, który obok pozostałości olejków eterycznych zawiera betainę oraz hesperydynę. Betaina nawilża, hesperydyna natomiast działa antyoksydacyjnie, uszczelnia naczynia krwionośne, działa przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie. Hydrolat polepsza ogólną kondycję skóry, działa odmładzająco, regenerująco i przeciwzmarszczkowo.    Z liści pomarańczy gorzkiej poprzez ich destylację z parą wodną otrzymuje się olejek eteryczny petigrain bigarade. Ze względu na swój słodki, kwiatowo-drzewny zapach stosowany jest w średniej klasy perfumach, preparatach kosmetycznych i toaletowych. Rozpylony w powietrzu leczy depresje, stany lękowe, bezsenność. Wykazuje też działanie antyseptyczne, co sprzyja leczeniu trądziku czy grzybicy stóp.      Z krzyżówki pomarańczy gorzkiej i cytryny otrzymujemy bergamotkę, i mimo iż jej owoce są niejadalne, ceniona jest za swój świeży zapach lekko ostry o nucie kwiatowej i ziołowo-pieprzowej, co wykorzystywane jest przy aromatyzowaniu herbaty earl-grey. Podobnie jak pozostałe olejki cytrusowe, tak i ten działa antyseptycznie. Stosowany jest na opryszczkę, w dezodorantach ze względu na działanie przeciwbakteryjne. Pobudza też trawienie i działa spazmolitycznie. Jego zapach w powietrzu łagodzi depresje, napięcia nerwowe, stres, pomaga się rozluźnić, dodaje energii, siły do podejmowania decyzji.    Podobne działanie wykazuje olejek tłoczony ze skórek mandarynki. Jest to zapach faworyzowany przez małe dzieci. Pobudza apetyt i trawienie, działa antyseptycznie, nastraja pozytywnie, pomaga nabrać energii, podjąć wyzwania. Polecany jest dla osób niespokojnych i strachliwych, pomaga pokonać strach, smutek, depresje, nerwowość, wzmacnia działanie uspakajające lawendy. Pomaga zwiększyć wytrwałość, co ważne jest u dzieci które rozpoczynają naukę.    W kosmetyce bardzo ceniony jest olejek grejpfrutowy. Obok działania dezynfekującego wspomaga on ukrwienie skóry, pobudza układ limfatyczny, ujędrnia, jest niezbędny przy zapobieganiu rozstępom i cellulitowi. Pomocny jest w ciąży do leczenia mdłości. Kosmetyki wzbogacone olejkiem zwężają rozszerzone pory, wygładzają skórę, odświeżają i zmniejszają stany zapalne (również trądzik). Olejek w powietrzu bardzo silnie działa na emocje, pobudza, orzeźwia, działa odprężająco, przywraca energię i kreatywność, łagodzi depresje, nerwice.    Większość olejków eterycznych jest przyjazna dla skóry, może być jednak nanoszona na nią po uprzednim rozcieńczeniu. Reakcja alergiczna na olejek tłumaczona jest jego składem. Jeśli cytrusy nie pochodzą z upraw ekologicznych, w olejku z nich wytłaczanych znajdować mogą się różnego rodzaju środki ochrony roślin. Terpeny, które są głównymi składnikami olejków cytrusowych, łatwo ulegają utlenieniu. Jeśli olejek taki jest nieprawidłowo, lub zbyt długo przechowywany, produkty utlenienia będą działały alergizująco. Otwarty olejek należy więc zużyć w ciągu roku! Olejki cytrusowe dozujemy też bardzo ostrożnie, gdyż same w sobie mogą powodować podrażnienia. Wystarczy ok. 3 kropli dodanych do kąpieli czy żelu pod prysznic, aby uzyskać pożądany efekt, bez działania drażniącego. Jeśli nie jesteśmy pewni, jak nasz skóra zareaguje na dany olejek, wykonujemy test uczuleniowy. W tym celu w zgięciu ręki w łokciu lub za uchem wsmarowujemy rozcieńczony olejek i czekamy 24 godziny na ewentualną reakcje alergiczną. Olejki cytrusowe podnoszą też wrażliwość na promienie UV. Jeśli po ich zastosowaniu eksponujemy skórę na działanie słońca czy lamp opalających możemy wywołać podrażnienie, rumień, pigmentacje skóry czy wręcz jej oparzenie. dr n. farm. Krystyna Skalicka - Woźniak

---