1. Wpływ działalności człowieka na środowisko przyrodnicze:

a) wpływ rolnictwa

- monokulturowa gospodarka → wyjałowienie gleb

- nadmierne nawożenie (nawozy sztuczne) → eutrofizacja wód (pojawienie się glonów → mniej O2 → zanikanie życia organicznego)

- nieumiejętne nawadnianie gleb → zasalanie gleby

- niewłaściwa orka → erozja gleb

- intensywny wypas → pustynnienie terenu

- powiększenie areałów rolnych → wycinanie lasów

b) wpływ przemysłu

- pozyskiwanie węgla kamiennego → tąpnięcia (zapadanie się ziemi)

→ powstawanie hałd górniczych

→ wody kopalniane powodują zanieczyszczenie wód

- pozyskiwanie węgla brunatnego → obniżenie poziomu wód gruntowych

→ powstawanie lejów depresyjnych

→ powstawanie wyrobisk

→ powstawanie hałd górniczych

- elektrownie atomowe → odpady radioaktywne

- ścieki → zanieczyszczanie wód

- spalanie surowców energetycznych → zanieczyszczanie powietrza

→ kwaśne deszcze

→ efekt cieplarniany

→ dziura ozonowa

c) wpływ transportu

- budowa dróg, parkingów, stacji benzynowych → niszczenie naturalnej szaty roślinnej

- budowa szerokich autostrad → przecina siedliska zwierząt, szlaki ich wędrówek

- spaliny → zanieczyszczenia powietrza

- żegluga tankowców → ryzyko awarii (wycieku smarów, olejów) → skażenia wód → obumieranie świata żywego wodnego

2. Wpływ działalności człowieka na sfery powłoki ziemskiej:

a) wpływ na litosferę

- monokulturowa gospodarka → wyjałowienie gleb

- nieumiejętne nawadnianie gleb → zasalanie gleby

- niewłaściwa orka → erozja gleb

- intensywny wypas → pustynnienie terenu

- pozyskiwanie węgla kamiennego i brunatnego → tąpnięcia, powstawanie hałd górniczych, lejów depresyjnych, wyrobisk

b) wpływ na hydrosferę

- nadmierne nawożenie (nawozy sztuczne) → eutrofizacja wód

- żegluga tankowców → ryzyko awarii (wycieku smarów, olejów) → skażenia wód → obumieranie świata żywego wodnego

- ścieki → zanieczyszczanie wód

- wody kopalniane → zasolenie wód

- pozyskiwanie węgla brunatnego → obniżenie poziomu wód gruntowych

→ powstawanie lejów depresyjnych

c) wpływ na biosferę

- powiększenie areałów rolnych → wycinanie lasów

- żegluga tankowców → ryzyko awarii (wycieku smarów, olejów) → skażenia wód → obumieranie świata żywego wodnego

- nadmierne nawożenie (nawozy sztuczne) → eutrofizacja wód

- budowa dróg, parkingów, stacji benzynowych → niszczenie naturalnej szaty roślinnej

- budowa szerokich autostrad → przecina siedliska zwierząt, szlaki ich wędrówek

d) WPŁYW NA ATMOSFERĘ

	przyczyny	skutki	opis zjawiska
efekt cieplarniany	- spalanie surowców energetycznych, - wzrost zawartości CO2, metanu, freonów - rozwój transportu - wycinanie lasów - erupcje wulkanów - intensywny rozwój rolnictwa - działalność przemysłowa	- wzrost temp. - topienie lodowców - podnoszenie się poziomu wód morskich i oceanicznych - zalewanie obszarów nadmorskich - zmiany warunków klimatycznych	Do powierzchni Ziemi docierają promienie słoneczne (ok. 50%), odbite od pow. Ziemi napotykają na barierę - chmurę gazów cieplarnianych - następuje odbicie zwrotne
kwaśne deszcze	- wzrost zawartości tlenków siarki i azotu - rozwój przemysłu chemicznego - erupcja wulkanów - spalanie surowców energetycznych	- zakwaszenie gleb - obumieranie roślin - zakwaszenie wód	Para wodna w atmosferze łączy się z tlenkami tworząc kwasy siarkowy i azotowy
dziura ozonowa	- wzrost zawartości freonów w atmosferze - freony do produkcji sprzętów chłodniczych - przeloty samolotów naddźwiękowych - przemysł chemiczny	- choroby skóry - choroby oczu - zabójczy dla mikroorganizmów	W stratosferze znajduje się ozonosfera, która chroni powierzchnię Ziemi przed szkodliwymi promieniami UV; warstwa ta coraz cieńsza, więc więcej szkodliwego promieniowania dociera do powierzchni Ziemi
smog	- pogoda wyżowa, bezwietrzna (inwersja termiczna) - spaliny - zanieczyszczenia pyłowe, gazowe	- złe funkcjonowanie układu oddechowego - układu krążenia - obniżona odporność	Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe wraz z para wodną utrzymują się nad powierzchnią Ziemi

3. Antropopresja - niekorzystne oddziaływanie człowieka na środowisko przyrodnicze

4. Degradacja środowiska - pogorszenie się stanu środowiska przyrodniczego, głównie przez antropopresję

5. Rodzaje krajobrazów (ze względu na stopień przekształcenia środowiska przyrodniczego):

a) krajobraz pierwotny:

- brak ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze

- zachowana równowaga biologiczna

- przykł.: fragmenty Puszczy Białowieskiej

b) krajobraz naturalny:

- zachowana równowaga biologiczna

- możliwość dokonywania zabiegów pielęgnacyjnych przez człowieka

- przykł.: Parki Narodowe

c) krajobraz kulturowy

- rozwój osadnictwa, rolnictwa ekologicznego, leśnictwa

- zachwiana w niewielkim stopniu równowaga biologiczna

d) krajobraz zdewastowany

- całkowicie przekształcony przez człowieka

- zachwiana całkowicie równowaga biologiczna

- rozwój przemysłu ciężkiego, wydobywczego

6. Obszary ekologicznego zagrożenia - obszary, w których przekroczone zostały normy dotyczące ochrony środowiska; przykł.: Górnoślądki Okręg Przemysłowy (w Polsce pokrywają się z okręgami przemysłowymi), Zagłębie Ruhry, okręgi Londynu, Paryża

7. Znaczenie lasów:

- korony drzew i ściółka leśna zatrzymują wodę deszczową

- na terenach, gdzie wycięto lasy, woda z obfitych deszczy przepełnia rzeki, powodując powodzie

- wzrasta erozja gleb i zamulanie zbiorników wodnych

- po powodzi następują groźne susze, bo brakuje drzew oddających wilgoć do atmosfery

- zmiany klimatyczne spowodowane wycinaniem lasów równikowych sprzyjają pustynnieniu sawanny w Sahelu

- gleba laterytowa, na której rośnie las równikowy, nie nadaje się do uprawy roślin czy wypasu zwierząt, a po wycięciu tego lasu związki mineralne z tej gleby są wymywane i szkodzą np. rafom koralowym

- ubożenie ekosystemów - zmniejszanie się różnorodności gatunkowej roślin i zwierząt

- przybywanie roślin wszędobylskich

- utrata wartościowych źródeł pożywienia i nieodkrytych jeszcze leków

- przewaga monokultur drzew iglastych jest niekorzystna, bo są one bardziej podatne na niszczące działanie zanieczyszczeń powietrza

8. Znaczenie wód:

- służy do picia, mycia i przygotowywania posiłków w gospodarstwie domowym

- jest potrzebna w rolnictwie do nawadniania pól uprawnych i pojenia zwierząt

- jest alternatywnym źródłem energii

- jest nośnikiem ciepła w mieszkaniach

- jest surowcem do produkcji wielu wyrobów przemysłowych

- umożliwia transport surowców i towarów drogą rzeczną i morską

- umożliwia odprowadzanie zanieczyszczeń

- umożliwia rozwój rybołówstwa

- stwarza warunki wypoczynku

9. Formy ochrony środowiska przyrodniczego:

a) parki narodowe (23) - obszar pow. 1000 ha, na którym zakazana jest jakakolwiek inna działalność (poza pielęgnacyjną) człowieka; wydzielone ze względu na cenne walory przyrodnicze, kulturowe, naukowe, społeczne i wychowawcze

b) parki krajobrazowe (120) - obszary, na których dopuszcza się działalność człowieka, pod warunkiem, że nie niszczy środowiska naturalnego; wydzielone ze względu na cenne walory krajobrazowe, przyrodnicze, historyczne, kulturowe

c) rezerwaty przyrody (1385, z tego 10% to rezerwaty ścisłe) - niewielkie obszary wyodrębnione do ochrony na ogól jednego elementu środowiska; mogą być leśne, stepowe, wodne, faunistyczne itd.

d) ochrona gatunkowa - prawna ochrona dotycząca kilkuset gatunków roślin (np. cis pospolity, kosodrzewina, skrzyp olbrzymi) i zwierząt (np. żubr, kozica, świstak, salamadra); prawo bezwzględnie zakazuje niszczenia gatunków chronionych

e) pomnik przyrody - formy ochrony indywidualnej odnoszące się do unikatowych obiektów przyrodniczych

f) obszary chronionego krajobrazu - tereny o większych powierzchniach obejmujące całe jednostki krajobrazowe, np. doliny, kotliny, otuliny; mogą łączyć ze sobą inne formy ochrony; ograniczona działalność człowieka

g) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - obszary interesującego krajobrazu naturalnego lub przeobrażonego, np. tarasy widokowe

h) stanowiska dokumentacyjne - miejsca mające wartość przede wszystkim naukową i dydaktyczną, np. odkrywki skalne

i) użytki ekologiczne - odrębne małe ekosystemy wewnątrz innych zespołów biosferycznych, np. torfowiska

10. Parki Narodowe:

a) nadbrzeżne: Woliński, Słowiński

b) nizinne: Biebrzański, Narwiański, Poleski, Kampinoski, Białowieski (najstarszy)

c) pojezierne: Bory Tucholskie, Drawieński, Wigierski, Wielkopolski, Ujścia Warty (najmłodszy)

d) górskie: Gór Stołowych, Karkonoski, Gorczański, Tatrzański, Pieniński, Magurski, Babiogórski, Bieszczadzki, Świętokrzyski

e) wyżynne: Ojcowski, Roztoczański

11. 
    Sposoby ochrony środowiska przyrodniczego:

a) rekultywacja - przywracanie naturalnych składników środowiska przyrodniczego

b) recykling - zagospodarowanie odpadów

c) budowa oczyszczalni ścieków

d) zakładanie filtrów na kominy

e) zamknięty obieg wody w przemyśle

f) ograniczenie zużycia surowców mineralnych

g) zakładanie pasów drzew, ekranów dźwiękoszczelnych

h) sortowanie śmieci

i) wykorzystywanie żarówek, maszyn energooszczędnych

---