• Nieruchomość rolna - nieruchomość, która jest lub może być wykorzystana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

• Transformacja użytkowania - zmiana sposobu użytkowania ziemią w celu uzyskania lepszych warunków produkcyjnych. Rodzaje: podstawowa (trwała zmiana w sposobie użytkowania danego obszaru na zgodny z właściwościami przyrodniczymi); korygująca (zmiana sposobu użytkowania gruntów nieproduktywnych lub zdewastowanych - rekultywacja); wyrównująca (zmiana sposobu użytkowania wąskich, nieregularnie ukształtowanych użytków sąsiadujących z innymi użytkami); zapobiegawcza (zmiana sposobu użytkowania w celu zabezpieczenia obszaru przed degradacją)

• Kompleks glebowo-uprawowy - grupa pól lub łanów (położonych w sąsiedztwie lub oddalonych od siebie), na których stosując podobną agrotechnikę można uzyskać podobne plony tych samych roślin. Do jednego kompleksu nie możemy zaliczyć gleb: o różnych typach, innych warunkach wodnych i wymagających różnej agrotechniki.

• Tworzenie kompleksu glebowo-uprawowego - 1) pszenno-buraczany lepszy-tworzy się z 1,2,4 kompleksu glebowo-rolniczego, wyjątkowo 3,5,8 kompleksu glebowo-rolniczego 2) pszenno-buraczany słabszy - z 2,4,5 i wyjątkowo 1,3,6 3) żytnio-ziemniaczany - z 5,6 i wyjątkowo 3,4,7 4) żytnio-łubinowy z 6,7 wyjątkowo 5 5) pastewny z 8,9 i wyjątkowo z 2,4 6) erozyjny - wszystkie kompleksy

• Kompleks glebowo-rolniczy - zespół różnych gleb, które wykazują podobne właściwości rolnicze i mogą być podobnie uprawiane. Kompleksy powstają w wyniku klasyfikacji glebowo-rolniczej (podziału obszarów rolnych na kompleksy) w celu wskazania obszarów ziemi do uprawy poszczególnych roślin. Na gruntach ornych wydzielono 14 kompleksów: na terenach nizinnych 9, na górskich 5. Przy wydzielaniu i kwalifikowaniu brano pod uwagę: charakter i właściwości samej gleby, położenie i klimat, syt. morfologiczną, stosunki wilgotnościowe, rośliny wskaźnikowe.

• Taksacja rolnicza- ocena, wycena rolnictwa - określenie wartości z założonego punktu widzenia. Etapy: 1) określenie przedmiotu i zasad wyceny 2) wybór mierników wyceny 3) określenie modelu porównawczego 4) porównanie przedmiotu wyceny z modelem (tzn. wycena) 5) sformułowanie wyników oceny (grupowanie w klasy).

• Wspólnota - większy obszar na terenie np. wsi do którego mają prawo wszyscy (dzielona na zasadzie, że połowa jest dzielona na wszystkie osoby uprawnione (równo), zaś druga proporcjonalnie do wielkości gospodarstw osób uprawnionych we wspólnocie ).

• Współwłasność - dotyczy całego przedmiotu współwłasności i dzieli się wg udziałów

• Władający - osoba zarządzająca lub użytkująca grunt, ale nie posiadająca dokumentów

• Gospodarka ziemią - to wszelkiego rodzaju działalność organizacyjna, prawna, gospodarcza i techniczna związana z właściwym wykorzystaniem zasobów ziemi.

• Scalenie gruntów - zabieg przekształcający na określonym obszarze układ przestrzenny gruntów. Ma na celu stworzenie korzystnych warunków gospodarowania w rolnictwie i leśnictwie poprzez poprawę struktury obszarowej, racjonalnie ukształtowanie rozłogów, dostosowanie granic nieruchomości do: dróg, rzeźby terenu, melioracji.

• Wymiana - wzajemna zamiana: ekwiwalentna - bez dopłaty - gdy różnica wartości nie przekracza ± 3%; nie ekwiwalentna - za dopłatą -różnica wartości >3%.

• Uwłaszczenie - nabycie przez osoby fizyczne bądź państwowe osoby - prawa własności nieruchomości

• Wywłaszczenie - ograniczenie lub odebranie prawa własności do nieruchomości (stosuje się na rzecz Skarbu Państwa lub gminy)

• Rozproszenie gruntów - występowanie na danym obszarze gruntów w wielu oddalonych od siebie działkach należących do tej samej osoby fizycznej lub prawnej

• Rozdrobnienie gruntów - występowanie gruntów w wielu powierzchniowo małych działkach ewidencyjnych lub użytków czy klas

• Enklawa gruntowa - obszar gruntów o określonym charakterze użytkowania lub władania otoczony ze wszystkich stron gruntami o innym charakterze władania lub użytkowania

• Pół-enklawa gruntowa - - obszar gruntów o określonym charakterze użytkowania lub władania otoczony z trzech stron gruntami o innym charakterze władania lub użytkowania

• Kompleksowe urządzanie terenów wiejskich - zespół czynności techniczno-technologicznych i organizacyjno-prawnych mających na celu stworzenie warunków do racjonalnego i pełnego wykorzystania przestrzeni, adekwatnego do potrzeb i dającego szansę osiągnięcia odpowiedniej jakości życia i uwzględniających uwarunkowania ekonomiczne, krajobrazowe, społeczne.

• Rozłóg gruntów - przestrzenne rozmieszczenie użytków gruntowych, działek i pól uprawowych względem działki siedliskowej

• Wznowienie - przywrócenie przebiegu linii, punktów granicznych zgodnie ze stanem istniejącym w dokumentach geodezyjnych

• Rozgraniczenie - określenie położenia punktów i linii geodezyjnych jeśli: 1) granica nie jest oznaczona znakami lub w inny sposób pozwalający jednoznacznie wskazać jej przebieg 2) brak dla granicy dokumentacji geodezyjnej mającej moc dowodową chociaż znaki są na gruncie 3) jest rozbieżność pomiędzy stanem prawnym a stanem faktycznym na gruncie 4)istnieje niezgodność pomiędzy dokumentami geodezyjnymi dla przyległych nieruchomości 5) granica jest przedmiotem sporu

• Halizna - obszar gruntów leśnych położonych wewnątrz lasu (przeznaczonych pod zalesienie)

• Płazowizny - grunty leśne pokryte bardzo rzadkim zadrzewieniem

• Ustalenie stanu władania - polega na: ustaleniu nazwiska właściciela oraz imienia osoby we władaniu której grunt się znajduje oraz na podaniu miejsca zamieszkania lub siedziby tych osób. Przeprowadzane przez geodetę w dwóch etapach: I-przybliżone ustalenie stanu władania; II-właściwe ustalenie następuje po wykreśleniu mapy (poszczególni władający są zobowiązani przedstawić właściwe dokumenty stwierdzające ich prawa do gruntu tzn. wypisy z KW, itp.). Wspólnoty i współwłasności powinny być podzielone i zapisane w protokole stanu władania. Rowy melioracji podstawowej są odrębnymi działkami (właściciel Skarb Państwa). Rowy melioracji szczegółowej - właścicielem jest właściciel działki.

• Ocena warunków przestrzenno-organizacyjnych prowadzenia produkcji rolniczej - oprócz warunków przyrodniczo-glebowych decydujących o wielkości plonów, należy brać pod uwagę przestrzenne zorganizowanie gospodarstwa aby nakłady pracy i czas jej wykonywania były minimalne. Podstawowe kryteria: czas i dogodność dojazdu do poszczególnych parcel w gospodarstwie, trudność wykonywania zabiegów uprawowych i czas wykonywania prac uprawowych. Przy czysto teoretycznym modelu urządzeniu gospodarstwa do oceny gospodarstwa bierzemy pod uwagę: wielkość gospodarstwa i strukturę powierzchni użytków rolnych w gospodarstwie; rozmieszczenie użytków gruntowych względem bazy budynkowej; kształt rozłogu; średnia wielkość pól uprawowych oraz ich kształt; dogodność dojazdu do działek i pól uprawowych; właściwe rozmieszczenie użytków gruntowych (lokalizować należy w stosunku do siedliska, najbliżej rośliny pracochłonne, dalej pastwisko i następnie grunty kośne).

Podstawowe mierniki: kształt działki - projektujemy tak aby straty brzegowe były jak najmniejsze (optymalny kształt to kwadrat lub prostokąt); wielkość działki -powinna być wielokrotnością powierzchni jaką może uprawić w ciągu dnia jednego ciągnikiem z najwydajniejszą maszyną, stosunek boków 1:1 lub 1:2, 1:3, 1:4 :dłuższe boki równoległe nie przekraczające 1000 m (250m dla użytków zielonych, 400m dla ornych) minimalna szerokość 20m w przypadku uprawy ciągnikiem. Na kształt i wielkość działki wpływa ukształtowanie terenu (dla 5% długość działki 100-150m, szerokość 20-50m). Miernikiem jest też struktura użytkowania na którą wpływają rodzaje użytków.

• Ocena warunków glebowych - główny cel to wskazanie na obszarze gruntów jednorodnych pod względem urządzeniowo-rolnym. Głównym kryterium klasyfikacji jest zdolność produkcyjna gleby mierzona jako masa roślin wyprodukowana z jednostki powierzchni gleby.

Mierniki oceny: elementarne(wykorzystywane w waloryzacji do opracowania map glebowych ustalane na podstawie właściwości fizycznych, zawartości próchnicy); pochodne pierwsze (klasyfikacja gleboznawcza gruntów (bonitacja). Ocena gruntu z punktu widzenia przydatności rolniczej; pochodne drugie (klasyfikacja glebowo-uprawowa (podaje jakie rośliny można uprawiać na danym gruncie), klasyfikacja glebowo-rolnicza (podaje jakie gleby są najlepsze pod uprawę określonych roślin)). Celem jest wydzielenie jednorodnych fragmentów pól pod względem siedliskowym.

• Ocena warunków wodnych - znacznie rzutują na ocenę warunków przyrodniczych, są powiązane z cechami gleby, rzeźbą terenu i klimatem. Podstawowym elementem oceny stosunków wodnych jest jakość, poziom wody w glebie i czystość (3 klasy czystości), głębokość wody w glebie zależy od właściwości fizycznych i chemicznych gleby, opadów, ilości wód występujących w glebie, ukształtowanie terenu, wielkości zlewni, rozmieszczenia i wielkości skupisk wodnych, elementów sieci wodnej, zabiegów melioracyjnych i agrotechnicznych, itp. W pewnym okresach występują niedobory lub nadmiary wody - wpływają one na różne czynniki, np. wysokość plonów. Pozytywną rolę odgrywają obszary zalesione, które zatrzymują i gromadzą duże ilości wody, zmniejszają również szybkość parowania. Obecność lasu w sąsiedztwie pól uprawnych łagodzi niedobory wody na tych obszarach. Optymalny poziom wody gruntowej: łąki 40-60 cm, pastwiska 60-8- cm, grunty orne 80-110 cm (mierzone od powierzchni gruntu). Jeśli poziom ten przez dłuższy czas jest inny to wykonujemy zabiegi melioracyjne lub zmieniamy sposób użytkowania. Grunty przeznaczone pod budownictwo powinny mieć niski poziom wód gruntowych (min.1,5m) o nieznaczne ich wahania, grunty przeznaczone pod rekreację mają mniejsze wymagania lecz nie powinny być to grunty okresowo lub trwale podmokłe.

• Klimat - jeden z czynników określających warunki przyrodnicze - odgrywa ważną rolę wtedy gdy rozpatrywany jest w skali większego obszaru (kilka stref klimatycznych). Określany jest następującymi elementami: ilość i rozkład opadów, temperatura, długość i intensywność nasłonecznienia, okres wegetacji roślin, grubość i okres zalegania pokrywy śnieżnej, ruchy powietrza. Jest więc to zasadniczy element wpływający na fizyczne i chemiczne właściwości gleby, określający dobór roślin i wysokość plonów, dla celów rekreacji i turystyki patrzymy na długość sezonu letniego i zimowego, temperaturę i opady, zaleganie pokrywy śnieżnej. Istotne są obszary mikroklimatyczne o szczególnych właściwościach zdrowotnych.

• Ocena rzeźby terenu - pod uwagę bierzemy następujące elementy: 1)przebieg linii szkieletowych powstałych na mapie warstwicowej z połączenia załamań sąsiednich warstwic (połączone punkty warstwic wypukłych tworzą linię grzbietową, a wklęsłych -linię ściekową); 2) wystawa terenu (ekspozycja) - orientacja płaszczyzny pochylenia terenu względem stron świata; 3) amplituda rzeźby terenu - różnica wysokości pomiędzy podstawą a wierzchołkiem danej formy terenu; 4) intensywność urzeźbienia wskazuje stopień pofałdowania terenu (metoda Steinhausa); 5) średnia wysokość terenu Hs=ÓHiPi/ÓPi : Hi - spadki przedziałów poszczególnych pięter przedziału, Pi - pola wysokości danego piętra; 6) spadki ( wskaźniki liczbowe):a) spadek liniowy - mierzony między dwoma punktami o przewyższeniu h i odległości d > i=h/d=tgá; h/d*100%≤3% -teren płaski, b) spadek liniowy o dowolnym kierunku i_k=i₀cosö, i₀ - liniowy spadek maksymalny mierzony prostopadle między sąsiednimi warstwicami, ö - kąt między kierunkiem spadku maksymalnego a spadkiem w określonym kierunku, c) średni spadek liniowy w określonym kierunku bez względu na znak i=n*h/L[%], n -liczba warstwic przecinających badany odcinek, h - cięcie warstwicowe, L - długość odcinka. Gdy badany odcinek przecina mniej niż pięć warstwic to spadek obliczmy i=((n-1)h+∆hp+∆hk)/L gdzie: ∆hp,∆hk -różnica wysokości początku i końca odcinka z najbliższymi warstwicami tego odcinka; d) spadki powierzchniowe -kolejne czynności: wrysowanie w mapę warstwicową obszaru objętego badaniem spadku, ustalenie kierunku liczenia spadku, podzielenie obszaru na paski równoległe do przyjętego kierunku, określenie średnich spadków liniowych pasków (q1,q2....qn) dla linii środkowych poszczególnych pasków, obliczenie średniego powierzchniowego spadku kierunkowego Q dla badanego obszaru Q=(g1U1+g2U2+....gnUn)/(U1+U2+...Un) U1,U2..- powierzchnia poszczególnych części pasków, J - ogólny spadek powierzchniowy J=hÓů/U h- cięcie warstwicowe, Óů- sumaryczna długość warstwic, U-powierzchnia badanego obszaru, Jp- przeciętny spadek powierzchniowy Jp=0,7.

• Wpływ rzeźby terenu na sposób użytkowania ziemi: 1) wysokość nad poziomem morza - zależy od niej górna granica uprawy zbóż (do 2000mnpm), a do 4200mnpm inne rośliny; 2) deniwelacja - duże powodują utrudnienia w uprawie i podnoszą jej koszty; 3) spadki terenu - przy dużych-duży stopień zagrożenia erozją. Ograniczenia w sposobie uprawy (użytki rolne <15%, pastwiska<30%,ponad 30%-zalesienia); 4) ekspozycja - ma znaczenie przy spadkach większych od 4% (zboża uprawia się na południowych, połud.-wsch. i środkowych stokach). Wpływ na procesy produkcyjne - im bardziej urozmaicona rzeźba terenu tym większe ograniczenia w stosowaniu maszyn rolniczych, nachylenie terenu wpływa na trudność uprawy gleby

Wpływ rzeźby terenu na rozwiązania projektowe - ocena rzeźby terenu przebiega na etapie: prac przygotowawczych do scalenia, na terenach o spadku do3% uważamy że teren jest płaski - co nie wpływa na projektowanie, dowolność projektowania ze względu na kierunek (wydłużenie w kierunku płn-płd; uwzględnia się równomierne oświetlenie rzędów roślin), na terenach o spadkach 3-8% kierunek powinien być równoległy lub zbliżony do warstwic, spadek >25% -grunty należy zadarnić lub zalesić. W miarę wzrostu pofałdowania terenu powinna: maleć wielkość pól a rosnąć ich liczba, zmniejszać się powierzchnia ogólne gospodarstw, maleć udział użytków rolnych w tym gruntów ornych poprzez transformację, opieranie granic zewnętrznych gospodarstw i granic działek o wyraźne, naturalne formy konfiguracji terenowych.

• Projekt ogólny scalenia gruntów - nie jest projektem kartometrycznym, jest to tylko koncepcja. Instrukcja scalenia mówi o projekcie ogólnym i podaje materiały do sporządzenia projektu; są to: miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy, aktualny plan ewidencji gruntów i budynków, potrzeby w zakresie melioracji, rekultywacji, budowy dróg, zabiegów przeciwerozyjnych, budownictwa, wnioski zainteresowanych - których działalność jest związana z prod. rolną, ustalenia wynikające z wykonywanych wcześniej studiów, dane dotyczące liczby gospodarstw o określonych kierunkach produkcji, wydane decyzje o warunkach zagospodarowania terenu, generalne wnioski z ewidencji gruntów. Scalenie powinno być ściśle związane z możliwością powiększenia obszaru gruntów. W celu przeprowadzenia projektu instrukcja przewiduje 4 rodzaje studiów: studium stanu władania (ustalenie kto, czym i gdzie włada), studium glebowe, studium zagospodarowania (gdzie są odłogi, tereny nieużytkowe, źle zagospodarowane, grunty o średniej i wysokiej jakości), studium zainwestowania terenu.

• Projekt ogólny składa się z: części graficznej - mapa 1:5000,1:2000, przedstawione są rozwiązania w postaci znaków, kolorów; z części opisowej - uzasadnienia rozwiązań, harmonogram prac towarzyszących ze wskazaniem wykonawcy.

• Cele projektu: (główne): likwidacja szachownicy gruntów, dokonywanie zmian w wielkości posiadania i użytkowania ziemi (dotyczy gospodarstw indywidualnych i uspołecznionych), weryfikacja liczby gospodarstw i ich wielkości, dostosowanie rozłogu gruntów gospodarstwa do zabiegów związanych z zapobieganiem lub przeciwdziałaniem erozji, uzupełnienie, przebudowa lub wzbogacenie elementów środowiska lub krajobrazu, poprawa przestrzennych, technologicznych i estetycznych warunków zabudowy, korekta układu komunikacji, terenów budowlanych, uzupełnienie elementów środowiska, budowa przejść i przejazdów przez przeszkody, budowa dodatkowych odcinków dróg, systemu wodnego i innych elementów infrastruktury technicznej, wprowadzenie warunków do uprawy rekreacji, scalenie lub inne porządkowanie gruntów w obrębie zabudowy lub na jej obrzeżu.

• Scalenie wtórne - wywołanie nadmiernie szybkim obrotem nieruchomości gruntami, spowodowanym zwykle aktywizacją gospodarczą obszaru lub wyraźną zmianą jej aktywności (urbanizacja lub uprzemysłowienie). Występują tu scalenia różniące od siebie zakresem przewidywanego do osiągnięcia celu komasującego. Na przykładzie Niemiec stosuje się następujący podział : 1) regulowanie granic pomiędzy sąsiadującymi ze sobą działkami 2) częściowe scalenie gruntów przez uregulowanie struktury przestrzennej w grupie kilku sąsiadujących ze sobą działek, obejmują zwykle 2-3 rolników 3) scalenie połączone ze zmianą działek zmierzające do zmniejszenia ich liczby i poprawienia dostępności, obejmuje grunty 4-5 rolników lub wyodrębniających się terytorialnie kompleksów gruntowych 4) scalenie typowe obejmuje całej wsi 5) scalenie zespołowe obejmujące obszar kilku sąsiadujących ze sobą wsi

• Projekt zadrzewień - wykonywany równolegle lub po projekcie scalenia; należy tu brać pod uwagę długość swobodnej drogi wiatru (odległość rozpędzania się wiatru bez przeszkód), na terenie nizinnych na gruntach ornych z przewagą gleb podatnych na erozję wietrzną, długość swobodnej drogi wiatru nie powinna przekraczać 300m w kierunku wschód-zachód i 500m w kierunku płn-płd., na gruntach z przewagą gleb zwięzłych długość swobodnej drogi 500m w kierunku wsch.-zach. i 700-800m w kierunku płn-płd. O ilości i rozmieszczeniu zadrzewień decydują następujące czynniki: wartość rolniczo-użytkowa gleby, kształt i wielkość pól, stopień mechanizacji prac polowych, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, plany regionalne, plan zagospodarowania gminy.

Etapy projektu: I - inwentaryzacja stanu istniejącego (na mapie), określenie potrzeb i obszaru przeznaczonego do zabiegów fitomelioracyjnych, określenie przestrzennych form zadrzewień i zalesień, II - terenowa weryfikacja przyjętych założeń odnośnie rozmieszczenia drzew i krzewów, przeprowadzenie uzgodnień z właścicielami w ramach zmiany sposobu użytkowania, zaopiniowanie projektu przez właściwe nadleśnictwo, III - zatwierdzenie projektu przez gminę lub właściwy organ administracji rządowej. Zawartość operatu: 1) część kartograficzna (projekt opracowuje się na mapie 1:5000, zaznacza się na mapie obszary do zalesień) 2) część opisowa (zaznacza i opisuje funkcję jaką muszą pełnić, opisuje się dobór gatunków drzew i krzewów, ilość, sposób sadzenia 3) kosztorys

Znaczenie zadrzewień: ograniczenie prędkości wiatru, poprawa bilansu wodnego środowiska (powoduje to wzrost średniej wilgotności powietrza, wzrost wilgotności gleby - efektywniej gleba zużywa wodę, ograniczenie parowania gleby o 15-30%), przeciwdziałania erozji wietrznej, ochrona gleby i roślin przed skażeniem komunikacyjnym, ochrona naturalna siedliska zwierząt i roślin, znaczenie estetyczno-krajobrazowe (ożywienie, wzbogacenie i poprawa harmonii krajobrazu), produkcja gospodarcza - drzewa, krzewy i owoce.

Podział zadrzewień ze względu: A) na lokalizację (zadrzewienia terenów urzeźbionych - zadrzewienia powierzchniowe, zadrzewienia śródpolne, przydrożne, fermowe (fermy hodowlane) B) formę - zadrzewienia z uwagi na usytuowanie (pojedyncze, kępowe, grupowe, rzędowe, pasmowe, powierzchniowe), zadrzewienia z uwagi na budowę - jednopiętrowe, wielopiętrowe.

• Studium komunikacyjne

Obliczony wskaźnik gęstości oraz prostoliniowości dróg wg wzorów

Gęstość dróg faktyczna:

Gdzie:

L fakt - długość dróg

P - powierzchnia obiektu (w ha)

Wskaźnik prostoliniowości:

Gdzie:

Lprostol - odległość między dwoma węzłami drogowymi liczona w linii powietrznej,

Lfakt. - odległość rzeczywista między węzłami liczona wzdłuż drogi.

• Studium fizjograficzne

Studium fizjograficzne wykonujemy, uwzględniając sposoby oceny rzeźby terenu i jej wpływem na warunki produkcji rolniczej.

Rzeźba terenu jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o przydatności przyrodniczych warunków do prowadzenia produkcji rolniczej. Wpływ rzeźby terenu przejawia się w trzech aspektach:

• W istnieniu możliwości określonego sposobu wykorzystania ziemi.

• W jakości wykorzystania ziemi.

• W organizacji przestrzennych warunków gospodarowania.

Duże zróżnicowanie wysokości położenia terenu powoduje, że określone tereny wcale nie mogą być wykorzystywane rolniczo bądź mogą, ale w ograniczony sposób . Podobnie wygląda zagadnienie w odniesieniu do spadków terenu. Na stromych stokach produkcja rolnicza- bez zastosowania specjalnych zabiegów antyerozyjnych nie jest możliwa. W warunkach niekorzystnego ukształtowania pionowego nie ma możliwości prowadzenia intensywnego wykorzystania ziemi, tym samym poziom jej wykorzystania jest niższy.

Wszelkiego rodzaju formy terenowe (wzniesienia, krawędzie, skarpy) na skutek ograniczeń w sposobach i poziomie użytkowania, wpływają na możliwość przestrzennego ukształtowania areału produkcyjnego.

Podziału terenu na płaski można dokonać prowadząc linie podziału równolegle do rozpatrywanego kierunku.

Mapa studium rzeźby terenu powinna być opracowana dla danego obrębu na odbitce mapy topograficznej w skali 1:10 000. Należy w niej zaznaczyć:

• Położenie terenu nad poziomem morza w przedziałach co 5 m, zróżnicowane kolorami o narastającej intensywności wraz ze wzrostem wysokości.

• Przebieg linii szkieletowych, które powstają na mapie warstwicowej z połączenia wyraźnych punktów załamań sąsiednich warstwie, przy czym połączone punkty warstw wypukłych tworzą linię grzbietową, punkty warstwy wklęsłych linię ściekową. Linia grzbietowa biegnie po najwyższych punktach grzbietu. Linia ścieku jest linią odpływu wód opadowych z terenu łączącą punkty niższe.

• Bezodpływowe zagłębienia terenowe ograniczone zamkniętymi warstwicami, od których teren ma odchylenia ujemne.

• Nachylenia terenu określone spadkami liniowymi między sąsiednimi warstwicami następujących przedziałach; do 5%, 5-10%, 10-18%, 18-27% i ponad 27%, stosując linijkę spadków wg wzoru:

Gdzie:

M - mianownik skali mapy,

d - odległość między sąsiednimi różnoimiennymi warstwicami,

i% - wartość spadku,

h - cięcie warstwicowe.

• Skarpy i krawędzie oraz inne formy terenu, które można odczytać z mapy wysokościowej.

Na podstawie mapy rzeźby terenu można opracować mapę wniosków wynikających z analizy rzeźby terenu, która zawiera:

1. Informacje o terenach o ograniczonych możliwościach prowadzenia produkcji rolniczej, do których zaliczamy:

a). Tereny zagrożone erozją, na których prowadzenie upraw polowych jest:

- niemożliwe - spadki ponad 27 %,

- bardzo utrudnione - spadki 18-27 %,

- wyraźnie utrudniony - spadki 10-18%,

- nieco utrudnione lub nie utrudnione - spadki do 10 %.

b) Tereny występowania mrowisk i zalegania chłodnych warstw powietrza, do których należą bezodpływowe zagłębienia terenowe,

c) Tereny zalewowe,

d) Tereny leżące na północnych stokach wzniesień terenowych,

e) Miejsca występowania skarp, krawędzi i innych form terenowych

2. Proponowane kierunki prowadzenia robót polowych, które powinny przebiegać:

a) równolegle do warstwie, na terenach zagrożonych erozją, co wpływa na ograniczenie procesów erozyjnych,

b) W kierunku północ-południe na terenach nie zagrożonych erozją, co wpływa na lepsze nasłonecznienie roślin w rzędach w tym kierunku

• Studium glebowe

Studium glebowe wykonuje do oceny warunków glebowych oraz aby sporządzić analizę optymalnego wykorzystania ziemi w pracach urządzeniowo - rolnych

W grupie użytków rolnych, ze względu na sposób użytkowania, wyodrębnia się wg normy branżowej dotyczącej gospodarki ziemią w rolnictwie (Norma BN - 75/9100-02), następujące ich rodzaje:

• grunty orne - ziemia uprawna przeznaczona pod siew lub sadzenie roślin uprawnych,

• łąki trwale - grunty charakteryzujące się wysokim poziome wód gruntowych, pokryte zwartą wieloletnią roślinnością złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół.

• pastwiska trwale - grunty o nieco niższym niż na łąkach trwałych poziome wód gruntowych, pokryte zwartą wieloletnią roślinnością złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, a na gorszych stanowiskach również chwastów i turzyc, na których prowadzi się z reguły systematyczną gospodarkę wypasową,

• plantacje wieloletnie - grunty, na których prowadzona jest wieloletnia uprawa określonych roślin.

Oceniając zdolność produkcyjną gleby, należy wyodrębnić klasy bonitacyjne o malejącej wartości rolniczej:

- w gruntach ornych klasy: I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI,

- w użytkach zielonych klasy: I, II, III, IV, V, VI.

Ponadto w gruntach ornych oraz w pastwiskach trwałych wyróżnia się klasę VIz, do której zalicza się użytki przeznaczone do zalesienia.

W ocenie rolniczej przydatności gruntów ornych wyodrębnia się 14 kompleksów glebowo-rolniczych:

1. -pszenny bardzo dobry,

2. -pszenny dobry,

3. -pszenny wadliwy,

4. -żytni bardzo dobry (pszenno-żytni),

5.-żytni dobry,

6. -żytni słaby,

7.-żytni bardzo słaby (żytnie-łubinowy),

8. -zbożowo-pastewny mocny,

9. -zbożowo-pastewny słaby,

10. -pszenny górski,

11. -zbożowo-górski,

12. -owsiano - ziemniaczany górski,

13. -owsiano - pastewny górski,

14. -gleby orne przydatne pod użytki zielone.

W trwałych użytkach zielonych wyodrębnia się kompleksy:

l z - użytki zielone bardzo dobre i dobre,

2z - użytki zielone średnie,

3z - użytki zielone słabe i bardzo słabe.

Przy organizacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej wydziela się kompleksy glebowo-uprawowe. Kompleksem takim nazywa się grupę pól położonych w sąsiedztwie albo oddalonych od siebie, na których, stosując podobną agrotechnikę, można uzyskać podobne plony tych samych roślin. Oddzielone na takich zasadach kompleksy to:

• pola o zupełnie odmiennych glebach,

• pola o podobnych glebach, ale o odmiennych stosunkach wodnych,

• pola, na których w zasadzie można siać te same rośliny, ale na zawodność plonów i potrzeby stosowania odmiennej agrotechniki trzeba rozdzielić na różne kompleksy,

• pola, które są oddalone od ośrodka i których nie można dostatecznie nawieźć obornikiem i pola położone blisko ośrodka gospodarczego, chociaż mają takie same gleby.

Do cech charakteryzujących glebę zaliczamy stopień trudności jej uprawy, który zależy od ciężkości utworu glebowego mierzonej zawartością trakcji iłu koloidalnego do części pyłowych, jego kamienistości oraz nachylenia terenu. W ocenie stopnia trudności należy korzystać z treści mapy glebowo-rolniczej, wyników studium fizjograficznego.

Również dotychczasowy sposób użytkowania jest niezbędny w ocenie warunków glebowych. Zmiana użytkowania może nastąpić wówczas, gdy na skutek tej zmiany użytek będzie lepiej wykorzystany. Transformacja, w wyniku której użytki bardziej wartościowe zmienia się na użytki mniej wartościowe, z rolniczego punktu widzenia może nastąpić tylko w przypadkach:

• przy zmianie gruntów ornych na użytki zielone lub las, przy zmianie użytków zielonych na las - w przypadku erozji wodnej,

• przy likwidacji drobnych kompleksów gruntów ornych położonych wśród użytków zielonych,

• przy prostowaniu granic pól celem stworzenia dogodnych warunków do uprawy mechanicznej,

• przy zalesianiu nie nadających się do uprawy rolnej gruntów ornych,

• przy zakładaniu pasów wiatro- i glebochronnych, ważnych potrzeb gospodarczych.

Organizując przestrzennie terytorium gospodarstw należy zwrócić uwagę na transformację wyrównawczą, którą stosuje się, gdy przebieg linii granicznej użytków przeszkadza lub uniemożliwia wykonanie zabiegów mechanicznej uprawy. Transformacja musi być tak zaprojektowana, aby w trakcie wykonywania uprawy mechanicznej nie tworzyły się obszary wcale nie uprawiane bądź trudne do uprawy ze względu na kształt pola.

OCENA:

-struktury władania;

-struktury użytkowania,

dwóch gospodarstw indywidualnych, przy pomocy wskaźników.

1. R₁-średnia powierzchnia działki w gospodarstwie

gdzie:

Pg- ogólna powierzchnia gospodarstwa,

i - ilość działek.

2) R₂-średnia powierzchnia parcel gruntów ornych, łąk i pastwisk w danym gospodarstwie

lub

gdzie:

Pp(R / Ps)-powierzchnia parcel gruntów ornych / pastwisk w działkach,

ip(R / Ps) -ilość parcel gruntów ornych / pastwisk .

3) U-współczynnik rozłogu (kształt gospodarstwa)

gdzie:

O-obwód działek w gospodarstwie (bez działki siedliskowej),

d_śr- średnia ważona powierzchnią odległość od działki siedliskowej do każdej działki w gospodarstwie,

gdzie:

Pi- powierzchnia i-tej działki,

di- odległość i-tej działki od działki siedliskowej.

P- ogólna powierzchnia gospodarstwa.

4) R₄-straty brzegowe

gdzie:

S- powierzchnia strat brzegowych,

P- powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie.

---