Pobranie i przesyłanie materiałów
Krew należy pobrać: 1) na podłoże hodowlane zabezpieczające wzrost bakterii tlenowych i beztlenowych
(dwa oddzielne podłoża lub jedno wspólne) ogrzane do temp. 37°C 2) najlepiej ok.30 min. Przed spodziewanym szczytem gorączki 3) w warunkach aseptycznych (jałowe rękawiczki, dezynfekcja miejsca wkłucia) 4) z uwzględnieniem wymaganej objętości próbki
Krew do badania mikrobiologicznego nie może być pobierana z wkłuć założonych stałych na stałe. Próbki należy chronić przed ochłodzeniem. Schemat pobierania próbek krwi w zakażeniach bakteryjnych przedstawiono na rycinie. Przy podejrzeniu zakażenia grzybiczego należy pobrać 3 próbki z różnych wkłuć pobrane co 30 min. Krew pobierana jest także w grzybiczych zakażeniach OUN, dróg oddechowych, moczowych i zakażeniach gałki ocznej. Cewniki naczyniowe - po usunięciu cewnika, podtrzymując jałowa pęsetą należy odciąć jałowymi nożyczkami końcówkę (ok. 3 cm) i umieścić ją w jałowym pojemniku. W przypadku zmian zapalnych w miejscu wkłucia oprócz końcówki cewnika należy też pobrać wymaz z miejsca wkłucia.
SIRS - zespół uogólnionej reakcji zapalnej; może wystąpić w przebiegu zapaleń narządowych (trzustki, płuc), krwotoku, urazu wielonarządowego, dużego zabiegu oraz rozległego oparzenia; rozpoznawany na podstawie następujących kryteriów: Temp.> 38C lub <36C; tętno > 90/min; oddechy > 20/min. Leukocyty >12 000 lub < 4 000/ml (formy pałeczkowate ~ 10%)
Posocznica - układowa odpowiedź na infekcję, rozpoznawana na podstawie tych samych kryteriów co SIRS i kliniczne udowodnienie zakażenia. Posocznica pierwotna (bez uchwytnego ogniska) dotyczy chorych z poważną chorobą podstawową, jak cukrzyca, choroba nowotworowa, marskość wątroby, alkoholizm Posocznica wtórna - rozwija się jako powikłanie istniejącego ogniska zakażenia (np. zakażenia układu moczowego, oddechowego, miejsca operowanego itp.)
Mechanizmy zjadliwości drobnoustrojów ZUM
1.fimbrie umożliwiające przyleganie do skóry, błon śluzowych oraz nabłonka dróg moczowych.Fimbrie są także odpowiedzialne za powstanie w nerce odczynu zapalnego o różnym stopniu nasilenia. Bardzo silny odczyn powodują fimbrie typu 1 u E.coli, które wiążą się z receptorami na komórkach nabłonka zawierającymi D-mannopyranozę. Ponadto powodują wiązanie bakterii do leukocytów wielojądrzastych. Zapoczątkowanie blizn jest związane z odpowiedzią zapalną w nerce i zależne od obecności leukocytów w miąższu nerki. Związanie antygenu bakteryjnego z leukocytem powoduje uwalnianie enzymów lizosomalnych z neutrofili: proteazy oraz elastazy. Enzymy te powodują destrukcję błony podstawnej kanalików oraz śródbłonka, co sprzyja penetracji leukocytów w głąb tkanki. Antygeny fimbrii typu 1 powodują też przerwanie w neutrofilach łańcucha oddechowego, co generuje wytwarzanie toksycznych nadtlenków i wolnych rodników, które działają uszkadzająco na miąższ nerki. Blizny są więc wynikiem działalności leukocytów, a nie samej tylko obecności bakterii. Właściwość fimbrii typu 1 do wiązania się z D-mannopyranozą umożliwia jednocześne działanie mechanizmu obronnego organizmu przeciwko bakteriom posiadającym fimbrie tego typu. Jest nim białko Tamm-Horsfalla, wytwarzane w dystalnej części nefronu i wydalane z moczem. Zawiera ono mannozę i wychwytuje bakterie, wiążąc się z ich fimbriami, przez co usuwane są z dróg moczowych. U E.coli występują także fimbrie typu P, choć nieco rzadziej. Wiążą się z receptorami glikolipidowymi komórek nabłonkowych - uporczywośc i nawroty zakażeń zależą od ilości receptorów na komórkach nabłonkowych dróg moczowych. Nie powodują jednak tak silnej reakcji zapalnej, jak w zakażeniach E.coli posiadających fimbrie typu 1. Ich działanie uszkadzające na nabłonek i miąższ nerki zachodzi poprzez wydzielanie toksyny min. nitrozaminy. Związki te uszkadzają nabłonek powodując jego przerost a nawet pobudzenie transformacji neoblastycznej. Fimbrie posiadaja też inne pałeczki Gram-ujemne: Klebsiella, Proteus, Pseudomonas.
2.produkcja ureazy (Proteus spp, Klebsiella spp., Pseudomonas, Staph.saprophyticus i epidermidis, Serratia)Enzym ten zwiększa stężenia amoniaku w moczu, alkalizuje mocz i inaktywuje białka dopełniacza. Alkalizacja moczu jest przyczyną odkładania się kamieni moczowych o składzie fosforanowo-magnezowo-amonowym (struwit). Uszkodzenie nerek przez szczep ureazo(+) charakteryzuje postępująca martwica kanalików w brodawce, rdzeniu i korze nerek, z intensywnym brzeżnym naciekiem neutrofili na styku obszaru martwiczego z czynnym. Opisywane zmiany pojawiają się nawet po tygodniu od zakażenia, a po dwóch zmiany mają postać ropni i zwłóknień przy jednoczesnym nasileniu stanu zapalnego i martwicy. Ureaza wywiera patogenne działanie bezpośrednio, poprzez cytotoksyczne działanie amoniaku na komórki nabłonkowe i wtórnie, w następstwie zatkania moczowodów przez kamienie. Wytwarzanie dużej ilości ureazy dostarcza bakteriom azotu do wzrostu oraz powoduje wytrącanie kamieni moczowych stanowiących siedlisko bakterii (wyjałowienie takich złogów jest praktycznie niemożliwe)
3.produkcja proteazy (Proteus, Pseudomonas)Poznane proteazy rodzaju Proteus mają powinowactwo do immunoglobulin IgA i IgG. Rozcinają one cząsteczkę immunoglobuliny, powodując powstanie nieefektywnych fragmentów p-ciał. Fragmenty te są zdolne do wiązania epitopów na powierzchni bakterii, lecz z powodu utraty części fragmenty Fc nie mogą zapoczątkować fagocytozy. Jednocześnie blokują wiązanie prawidłowych p-ciał. W ten sposób proteaza Proteus niszczy główny mechanizm obronny układu moczowego, jakim jest opsonizacja bakterii przez p-ciała. Inne proteazy Proteus działają na wiele białek nieimmunologicznych jak żelatyna i kazeina, oraz białka strukturalne komórek i tkanek. Proteazy i elastaza Pseudomonas są odpowiedzialne za powstanie w nerkach zmian o charakterze martwiczo-ropnym.
4.hemolizynyWytwarza je 30-60% szczepów E.coli oraz pałeczki Proteus, Pseudomonas i gronkowce. Hemolizyna E.coli jest silną toksyną dla wielu komórek min. komórek nabłonkowych kanalików nerkowych, gdzie zaburza metabolizm tlenowy i aktywność ATP-azy odpowiedzialnej za gospodarkę sodowo-potasową. Uszkadza błonę cytoplazmatyczną komórek i powoduje niekontrolowany wypływ jonów.
5.aerobaktyna (E.coli, Klebsiella)Jest sideroforem chelatującycm jony żelaza, których duża ilość znajduje się w moczu. Jest to substancja zapewniająca bakteriom korzystne warunki rozwoju w nerkach. Synteza aerobaktyny jest związana z wydzielaniem gazu, co można zaobserwować w skrajnych przypadkach ostrych masywnych infekcji. Wtedy w badaniu radiologicznym widać pęcherzyki gazu, a jednostkę chorobową określa się jako rozedmowe odmiedniczkowe zapalenie nerek (wysoka śmiertelność)
6.zdolność do szybkiego namnażania się w moczu i/lub tworzenia biofilmu Pałeczki Gram-ujemne zwłaszcza E.coli, Klebsiella, Pseudomonas oraz Stapylococcus, Enterococcus charakteryzują się specyficznym sposobem bytowania w drogach moczowych. Tworzą one na powierzchni nabłonków biofilm - cienką warstwę pokrytą polisacharydową macierzą (matrix). Komórki tworzące biofilm wykazują bardzo obniżony poziom metabolizmu i jest to główną przyczyną ich przeżywania w trakcie antybiotykoterapii, gdyż większość antybiotyków działa na komórki aktywne, dzielące się. Poza tym lek bardzo słabo penetruje przez warstwę polisacharydów pokrywającą biofilm.
7.oporność na leki przeciwbakteryjne
Jest uwarunkowana różnymi mechanizmami i ulega stałym zmianom w następstwie powszechnego, często nieracjonalnego stosowania antybiotyków. Najwięcej opornych bakterii (Enterobacter, Klebsiella, E.coli, Serratia, Pseudomonas, Enterococcus) znajduje się w środowisku szpitalnym, wyselekcjonowane przez stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum.
W diagnostyce ZUM przydatne stają się także:A) szybkie testy paskowe (badanie ogólne)- wykrywające obecność esterazy leukocytów - dają wynik w ciągu 1-2 min. i umożliwiające stwierdzenie ropomoczu w nieodwirowanym moczu przy łóżku chorego
-wykrywające azotyny w moczu - orientacyjne potwierdzenie bakteriurii (w warunkach prawidłowych bakterie przekształcają azotany obecne w moczu w azotyny) B) test Golda - wykrywający obecność czynników hamujących wzrost bakterii w moczu, wykonywany równocześnie z posiewem moczu
Yersinia spp. Zapalenie węzłów chłonnych krezki wywołane przez pałeczki z rodzaju Yersinia najczęściej związane jest z gatunkiem Yersinia enterocolitica (bardzo rzadko z Yersinia pseudotuberculosis, pierwotnie chorobotwórczym dla zwierząt oraz innymi gatunkami rodzaju Yersinia, które u ludzi wywołują przede wszystkim biegunkę). Zakażenia o etiologii Y. enterocolitica przebiegają od łagodnych postaci biegunkowych poprzez ciężkie zakażenia z gorączką i silnymi bólami brzucha sugerującymi zapalenie wyrostka robaczkowego, do zakażeń układowych (np.: zespół Reitera, rumień guzowaty). Yersinie wykazują powinowactwo do kępek chłonnych Peyera, w których się namnażają wywołując stan zapalny odpowiedzialny za objawy kliniczne zakażenia. Pałeczki z rodzaju Yersina należą do patogenów inwazyjnych, dysponujących licznymi czynnikami wirulencji, które umożliwiają im wnikanie do komórek gospodarza, unikanie odpowiedzi immunologicznej i przeżywanie wewnątrz komórek. Spośród licznych opisanych czynników wirulencji najbardziej charakterystyczne to:- białka powierzchniowe o charakterze adhezyn ( np.: białka YadA i PsaA) pełniące równocześnie funkcję inwazyn, umożliwiających wnikanie do komórek gospodarza i przemieszczanie się z komórki do komórki.- białka o działaniu antyfagocytarnym (np.: białka Yop) i białka warunkujące oporność na bakteriobójcze działanie dopełniacza- białka o charakterze cytotoksyn działające na składniki cytoszkieletu komórek eukariotycznych (np.: białko YopE)- enterotoksyna Yst podobna do enterotoksyny ciepłostałej ST E. coli. Zakażenia przenoszą się przez żywność (niedogotowane mięso wieprzowe), mleko i wodę. Większość zakażeń dotyczy dzieci poniżej 5 r.ż. Najwięcej zachorowań występuje jesienią i zimą.

Czynniki etiologiczne zakażeń ran chirurgicznych Najczęściej: Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis (zakażenia związane z obecnością wszczepu), Streptococcus pyogenes; inne paciorkowce -hemolizujące (grupa B, C), Enterococcus, Gram-ujemne pałeczki, głównie Enterobacteriaceae (~ 40%), Pseudomonas aeruginosa (zakażenia powierzchniowe), beztlenowce: Bacteroides fragilis, Peptostreptococcus, Fusobacterium (zakażenia głębokie; głównie po zabiegach na przewodzie pokarmowym i ginekologicznych Rzadkie czynniki etiologiczne: Corynebacterium diphtheriae (błonica przyranna), Candida spp.
Czynniki etiologiczne zakażeń ran odleży nowych
Najczęściej: pałeczkami z rodziny Enterobacteriaceae, Staphylococcus aureus, Enterococcus spp. , beztlenowce: Peptostreptococcus (odleżyny w 3 i 4 fazie) Rzadkie czynniki etiologiczne: Corynebacterium diphtheriae (błonica przyranna), Candida spp. Niekiedy odleżynom towarzyszą ciężkie infekcje takie jak: zapalenie zakrzepowe żył, martwica powięzi, zapalenie kości i szpiku oraz bakteriemia. Odleżyny są przyczyną ponad 50% bakteriemii występujących u tej grupy pacjentów.
Czynniki etiologiczne zakażeń ran oparzeniowych
W pierwszym tygodniu: Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes W drugim tygodniu: pałeczki Enterobacteriaceae (E.coli., Proteus spp., Klebsiella spp.), pałeczki niefermentujące (Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter spp.) Najczęściej: Staphylococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa (u 100% chorych, u których oparzenie obejmuje ponad 40% powierzchni ciała. Rzadsze czynniki etiologiczne: Candida spp., Aspergillus spp. i Fusarium spp., wirusy Herpes Simple
Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń skóry i tkanek miękkichBadanie bakteriologiczne: W celu identyfikacji czynnika etiologicznego zakażenia należy pobrać: 1)ze zmian powierzchniowych: wydzielinę z rany na zwykłą wymazówkę (badanie w kierunku bakterii tlenowych) 2)ze zmian głębokich: wydzielinę z rany na zestaw transportowy złożony z wymazówki i podłoża transportowego (badanie w kierunku bakterii tlenowych i beztlenowych) Dodatkowo, w celu wykonania preparatu bezpośredniego należy pobrać materiał na zwykłą wymazówkę. W przypadku ciężkich zakażeń (np. po operacjach brzusznych) wskazane jest także pobranie do badania krwi. Badanie w kierunku grzybów. W przypadku podejrzenia zakażenia dermatofytami materiałem do badań są zeskrobiny z obrzeża zmian pobrane do zagiętego na brzegach arkusika czarnego papieru lub jałowej probówki; materiał można pobrać krawędzią szkiełka mikroskopowego lub tępym skalpelem.
Zakażenia odcewnikowe - czynniki etiologiczna: (40-60% zakażeń krwi) linie żylne obwodowe: Staphylococcus ssp., Enterococcus ssp, Candida ssp. linie żylne centralne: Corynebacterium jeikeium, Acinetobacter ssp., Pseudomona ssp., Klebsiella ssp., Enterobacter ssp., Fusarium ssp. zakażone płyny infuzyjne: Enterobacter ssp, Citrobacter ssp., Serratia ssp., Pseudomonas ssp.
Zakażenia potransfuzyjne - czynniki etiologiczne: HBV, HCV, HIV
Uogólnienie zakażenia miejscowego - posocznica wtórna; Zapalenie płuc-Streptococcus pneumoniae, Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych-Neisseria meningitidis, Zakażenia układu moczowego, j. brzusznej-Enterococcus ssp., Enterobacteriacae, Ropnie skóry, narządowe-Staphylococcus aureus, Zakażenia j. brzusznej, miednicy małej-Bacteroides fragilis
Zakażenia septyczne noworodków: Streptococcus pneumoniae, Heamophilus influezae, Streptococcus agalactiae
Zakażenia u chorych z immunosupresją: bakteryjne: różne wirusowe: HBV, HCV, CMV, HIV grzybicze: Candida ssp., Cryptococcus ssp., Aspergillus ssp., 100% śmiertelności: Mucor ssp., Rhizopus ssp.
Bakteriemia: przejściowa: po usunięciu zęba, nawracająca: pneumokokowe zapalenie płuc, ropień narządowy, stała: zapalenie wsierdzia, bekteriemia odcewnikowa
Choroby zakaźne przebiegające z obecnością drobnoustrojów we krwi: bakteryjne: dur brzuszny - Salmonella typhi, bruceloza - Brucella melitensis, B. bovis, tularemia - Francisella tularensis, dżuma - Yersinia pestis, listerioza -Listeria monocytogenes, kampylobakterioza - Campylobacter coli, C. jejuni, dur powrotny - Borrelia recurrentis, borelioza - Borrelia burgdorferi, dur plamisty - Rickettsia provazekii, leptospiroza - Leptospira ssp., gorączka szczurza - Spirillum minor wirusowe: choroba Heine-Medina - Poliovirus hominis, wirusowe zapalenie wątroby - Hepatitis wirus B, C pierwotniakowe: malaria - Plasmodium ssp., choroba Chagasa - Trypanosoma cruzi
Zapalenie wsierdzia - endocarditis - czynniki etiologiczna Zakażenie dotyczy najczęściej zastawek i przegrody; zależne od czynników predysponujących: Istniejąca choroba serca: szkodzenie zastawek, ubytki przegrody: Streptococcus z gr. Orale (60-80% w tym: Streptococcus sanguis (30-40%)), Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium Inne: zabiegi na układzie moczowym, cewnikowanie serca i naczyń, ropnie śledziony; Streptococcus gr. A, Streptococcus gr. B, Sterptococcus pneumoniae (gł. alkoholicy, marskość wątroby, zakażenia OUN, płuc), Streptococcus bovis (w nowotworach przewodu pokarmowego, polipach jelita grubego), Staphylococcus aureus (powikłaniem są ropnie wątroby, nerek, mózgu, śledziony) rzadko: Haemophilus ssp., Neisseria ssp., Coxiella ssp., Bacteroides fragilis, Fusobacterium necrophorum zabieg kardiochirurgiczny; sztuczne zastawki Zakażenia wczesne: Staphylococcus aureus, Staphylococcus CN, G-ujemne pałeczki, Candida albicans (Candida stanowią ~ 10% zakażeń), Candida glabrata, Aspergillus ssp. Zakażenia późne: jw., z przewagą Staphylococcus CN Narkomania dożylna Staphylococus aureus, Staphylococcus CN, G-ujemne pałeczki: Pseudomonas ssp., Serattia ssp., Grzyby: Candida parapsilosis, Candida tropicalis, Beztlenowce: w zakażeniach mieszanych
Zapalenie mięśnia sercowego - czynniki etiologiczne: wirusowe: herpeswirusy, adenowirusy, enterowirusy, myksowirusy, paramyksowirusy bakteryjne: Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Mycobacterium tuberculosis, Actinomyces ssp., G-ujemne beztlenowce (Fusobacterium ssp., Bacteroides ssp.), nietypowe (Rickettsia ssp., Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia ssp.) grzybicze: Candida spp., Cryptooccus neoformans, Histoplasma capsulatum, Aspergillus spp., Mucoraceae wywołane przez robaki: Echinococcus granulo sus

Czynniki etiologiczne zakażeń górnych dróg oddechowych: bakteryjne:Streptococcus pyogenes /gr. A/ - płonica, rzadziej inne /C,G/, Streptococcus pneumonia, Staphylococcus aureus, Corynebacterium diphtheriae, Moraxella catarrhalis, Mycoplasma pneumoniae, Fusobacterium fusiforme + Borrelia vincenti - angina Plaut - Vincenti, pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae /Klebsiella rhinoscleromatis/, pałeczki niefermentujące /Pseudomonas, Acinetobacter, Alcaligenes/, pałeczki Gram- ujemne: Haemophilus influenzae / typ b - zapalenie nagłośni Bordetella pertusis, pałeczki Gram - dodatnie: Listeria monocytogenes wirusowe: Adenowirusy, Influenza virus A,B, Parainfluenza virus typ 1-3, Rhinovirus, Enterowirusy, Koronawirusy, Wirus RS, Wirus Epsteina - Barr /mononukleoza zakaźna grzybicze: Candida albicans i inne drożdżaki.
Czynniki etiologiczne zakażeń dolnych dróg oddechowych: bakterie: Streptococcus (Str.) pneumoniae, Staphylococcus (S.) aureus, Neisseria spp., Moraxella (M.) catarrhalis, Haemophilus (H.) influenzae, Klebsiella (K.) pneumoniae, Pseudomonas (P.) aeruginosa, Acinetobacter spp., Legionella (L.) pneumophila, Chlamydia (Ch.)pneumoniae, Mycoplasma (M.)pneumoniae, Nocardia asteroides, Actinomyces israelii, Mycobacterium spp. grzybów Aspergillus spp. wirusów SARS, RSV
Objawy kliniczne i diagnostyka rzeżączki
Obraz kliniczny w typowym zakażeniu to przede wszystkim ropne zmiany z wydzieliną z cewkimoczowej lub szyjki macicy często połączona z zaburzeniami mikcji. W rozmazie bezpośrednim z ropnej wydzieliny widoczne są charakterystycznie ułożone dwoinki Neisseria gonorrhoeae, umiejscowione wewnątrz leukocytów. Oprócz ostrego zapalenia cewki moczowej bakterie te mogą powodować: zapalenie szyjki macicy, gruczołu krokowego, ropnie okołocewkowe, zapalenie jajników, jąder, gardła i odbytu. Jako powikłania i zakażenia okołoporodowe mogą także wystąpić zapalenia spojówek, zakażenia septyczne, OUN, rozsiane zakażenia gonokokowe (DGI) i zapalenia stawów. Następstwem nie leczonej rzeżączki lub wielokrotnych zakażeń może być bezpłodność.
Diagnostyka: barwienie metoda grama może wykazac obecność licznych kom ropy. Około 1 na 20 komorek zawiera dużą liczbę wewnątrzplazmatycznych, gram ujemnych, fasolowatych dwoinek. U mężczyzn dodatni rozmaz jest wystarczajacy do rozpoznania rzeżączki, ponieważ drobnoustroje gram ujemne nie kolonizuja cewki. U kobiet w sklad prawidłowej flory pochwy wchodzi Veillonella parvula, która jest także gram ujemna dwoinka. Dlatego do rozpoznania u kobiety jest konieczna identyfikacja drobnoustroju w hodowli lub metoda immunofluorescencji albo za pomoca kwasu nukleinowego.
Czynniki etiologiczne zakażeń układu moczowego: W warunkach fizjologicznych układ moczowy jest jałowy z wyjątkiem końcowego odcinka cewki moczowej. Gram(-) pałeczki jelitowe, wśród których dominuje Escherichia coli, Staph. Saprophyticus, Proteus, Klebsiella, bakterie Gram(+) gronkowce, paciorkowce, enterokoki oraz bardzo rzadko grzyby, wirusy (HSV, Adenowirusy). Nawroty zakażeń pozaszpitalnych wywołane są w 65-75% przez E.coli. Wśród drobnoustrojów wywołujących szpitalne ZUM również dominuje E.coli (około 50%), jednak duży udział mają wielooporne drobnoustroje z rodzajów Enterobacter, Acinetobacter, Pseudomonas, Stenotrophomonas, Serratia, gronkowce, enterokoki i grzyby. U pacjentów z cewnikiem wprowadzonym na stałe do pęcherza moczowego obserwuje się początkowo dominujący udział E.coli, ale im dłuższy okres utrzymywania cewnika tym częściej występują inne drobnoustroje Gram(-) Proteus, Enterobacter, Serratia, Pseudomonas oraz Gram(+) gronkowce, enterokoki. W warunkach prawidłowych odczyn moczu jest lekko kwaśny (pH=5-6,5), w przypadku odczynu alkalicznego (pH>7) należy brać pod uwagę obecność bakterii metabolizujących mocznik dzięki produkcji ureazy (Klebsiella, Proteus mirabilis, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus saprophyticus). Nawracajace zakazenia wywolane przez te drobnoustroje moga prowadzic do kamicy ukl moczowego i powstania ich rezerwuarow wewnątrz złogów.
Czynniki etiologiczne bakteryjnych zakażeń przewodu pokarmowego:Ziarniaki Gram - dodatnie: S. aureus, Enterococcus spp., Laseczki Gram - dodatnie zarodnikujące: a) beztlenowe: Clostridium difficile, Clostridium botulinum, Clsotridium perfringens b) tlenowe: Bacillus cereus Pałeczki Gram - ujemne: Rodzina Enterobacteriaceae (Escherichia coli, Salmonella spp., Shigella spp., Yersinia spp., Klebsiella spp., Enterobacter spp., i inne), pałeczki niefermentujące np.: Pseudomonas aeruginosa.Bakterie spiralne: Campylobacter spp., Vibrio spp., Helicobacter spp. Rzadko izolowane: Listeria monocytogenes, Aeromonas hydrophila, Plesiomonas shigelloides

Pobieranie i przesyłanie materiałów
Materiałem pobieranym w zakażeniach OUN (zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu) jest płyn mózgowo-rdzeniowy pobierany przez nakłucia lędźwiowe w warunkach aseptycznych: 1) co najmniej 1 ml płynu posiany jałową igłą bezpośrednio do podłoża hodowlanego (Meningomedium, podłoże do posiewu krwi, a w infekcjach grzybiczych podłoże Sabouroda) ogrzanego do 37°C. Pobraną próbkę należy jak najszybciej przetransportować do laboratorium w warunkach zabezpieczających utrzymanie temperatury podłoża (termos, termo-torba) 2) około 2 ml płynu pobrać do jałowej probówki lub pojemnika w celu wykonania preparatu bezpośredniego i szybkich testów w kierunku Haemophilus influenzae, Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae i grzybów. Infekcje OUN mogą przebiegać z bakteriemią, dlatego do badania bakteriologicznego należy równolegle z płynem mózgowo-rdzeniowym pobrać krew. Hodowla na liniach komorkowych: wirus świnki, RSV, enterowi rusy,arbowirusy.PCR-m.tuberculosis, Hermes Simplex. Wykrywanie antygenów grzybiczych- np. Cryptococcus. Badania biochemiczne np. stezenie bialka: 2-3 krotny wzrost powyżej normy-etiologia wirusowa,5-10 wzrost bakteria.

Pobranie i przesyłanie materiałów
Krew należy pobrać: 1) na podłoże hodowlane zabezpieczające wzrost bakterii tlenowych i beztlenowych
(dwa oddzielne podłoża lub jedno wspólne) ogrzane do temp. 37°C 2) najlepiej ok.30 min. Przed spodziewanym szczytem gorączki 3) w warunkach aseptycznych (jałowe rękawiczki, dezynfekcja miejsca wkłucia) 4) z uwzględnieniem wymaganej objętości próbki
Krew do badania mikrobiologicznego nie może być pobierana z wkłuć założonych stałych na stałe. Próbki należy chronić przed ochłodzeniem. Schemat pobierania próbek krwi w zakażeniach bakteryjnych przedstawiono na rycinie. Przy podejrzeniu zakażenia grzybiczego należy pobrać 3 próbki z różnych wkłuć pobrane co 30 min. Krew pobierana jest także w grzybiczych zakażeniach OUN, dróg oddechowych, moczowych i zakażeniach gałki ocznej. Cewniki naczyniowe - po usunięciu cewnika, podtrzymując jałowa pęsetą należy odciąć jałowymi nożyczkami końcówkę (ok. 3 cm) i umieścić ją w jałowym pojemniku. W przypadku zmian zapalnych w miejscu wkłucia oprócz końcówki cewnika należy też pobrać wymaz z miejsca wkłucia.
SIRS - zespół uogólnionej reakcji zapalnej; może wystąpić w przebiegu zapaleń narządowych (trzustki, płuc), krwotoku, urazu wielonarządowego, dużego zabiegu oraz rozległego oparzenia; rozpoznawany na podstawie następujących kryteriów: Temp.> 38C lub <36C; tętno > 90/min; oddechy > 20/min. Leukocyty >12 000 lub < 4 000/ml (formy pałeczkowate ~ 10%)
Posocznica - układowa odpowiedź na infekcję, rozpoznawana na podstawie tych samych kryteriów co SIRS i kliniczne udowodnienie zakażenia. Posocznica pierwotna (bez uchwytnego ogniska) dotyczy chorych z poważną chorobą podstawową, jak cukrzyca, choroba nowotworowa, marskość wątroby, alkoholizm Posocznica wtórna - rozwija się jako powikłanie istniejącego ogniska zakażenia (np. zakażenia układu moczowego, oddechowego, miejsca operowanego itp.)
Chorobotwórczość i diagnostyka Mycobacterium tuberculosis Diagnostyka: obecność typowych zwapnień lub zmian jamistych w obrazie radiologicznym klatki piersiowej, stwierdzenie kwasoopornych pałeczek w plwocinie lub innym odpowiednim materiale, w celu identyfikacji gatunko prątka hoduje się go na podłożu Lowensteina-Jensena,
Chorobotwórczość: M. tuberculosis może być powodem zakażenie piewotnego które obejmuje srodkowe lub orne pola płucna a ognisko jest zwykle pojedyńcze, u chorych odporność typu komórkowego, zakażenie przebiega bezobjawowo, blizna po zespole pierwotnym widoczna w RTG, czynna postać gruźlicy może rozwinąć się z zakazenie pierwotnego lub jako reaktywacja utajonego zakażenia; jeśli z zakażenie pierwotnego to prątki rozsiewane przez naczynia chłonne i układ krążenia, każdy narząd może zostać zakażony, po 2-6 tygodniach w miejscu lokalizacji rozwijają się mikroskopijne ziarniaki które z czasem ulegają martwicy; reaktywacja utajonego zakażenia może nastąpić nawet po 20 latach od zakażenia pierwotnego w następstwie pogorszenia odporności, objawia się kaszlem, krwiopluciem, popołudniową gorączką, nocnymi potami i spadkiem masy ciała
następstw.
SZPITALZakażenia endogenne: czynnikiem etiologicznym jest własna naturalna mikroflora:-skóry- górnych dróg oddechowych- układu pokarmowego-  końcowego odcinka cewki moczowej- dolnych odcinków układu płciowegoZakażenia egzogenne: czynnikiem etiologicznym są drobnoustroje występujące w trzech głównych rezerwuarach:- środowisko szpitalne-  personel medyczny- Inni pacjenci ręczniki wielorazowe Enterococcus, Enterobacter, MRSA umywalki. wanny Enterobacter, P. aerusinosa, E.coh,
ZakaŜenia układu moczowego (ZUM) stanowią około 40-50% zakaŜeń szpitalnych. Wśrod czynnikow

etiologicznych dominuje E.coli (~50%) oraz wielooporne szczepy Enterobacter, Acinetobacter, Pseudomonas,

Stenotrophomonas, Serratia, gronkowce, enterokoki i grzyby. U pacjentow z cewnikiem wprowadzonym na stałe

do pęcherza moczowego obserwuje się początkowo dominujący udział E. coli, ale im dłuŜszy okres

utrzymywania cewnika tym częściej występują inne drobnoustroje G(-) Proteus, Enterobacter, Serratia,

Pseudomonas oraz G(+) gronkowce, enterokoki. Czasem niektore pałeczki G(-) powodują zakaŜenia mieszane,

np. Pseudomonas moŜe występować z pałeczką Proteus lub Klebsiella (dotyczy to najczęściej pacjentow po

zabiegach chirurgicznych). Czynnikami ryzyka szpitalnych zakaŜeń krwi są:

- zakładanie stałych cewnikow naczyniowych - zakaŜenia odcewnikowe stanowią 40-60% zakaŜeń krwi,

- podawanie płynow infuzyjnych oraz transfuzje krwi (ryzyko zakaŜeń wirusowych: HBV, HCV, HIV),

- immunosupresja (bakterie, wirusy: HBV, HCV, CMV, HIV, grzyby: Candida ssp., Cryptococcus ssp.,

Aspergillus ssp., Mucor ssp., Rhizopus ssp.),

- zabiegi na układzie moczowym, cewnikowanie serca i naczyń, zabiegi kardiochirurgiczne, sztuczne

zastawki (ryzyko zapalenia wsierdzia - endocarditis),

- ogolnie techniki inwazyjne: duŜe zabiegi, hemodializa, linie naczyniowe; ponadto nieprawidłowa

antybiotykoterapia oraz długa hospitalizacja. zakaŜenia OUN

Czynniki ryzyka:

- zabiegi i punkcje układu nerwowego (Staphylococcus ssp., Enterococcus ssp., pałki G(-), Candida ssp.),

- przeszczepy i immunosupresja (pałki G(-)),

- wodogłowie, zabiegi - ryzyko zakaŜenia połączeń komorowo-przedsionkowych (Staphylococcus ssp.,

Corynebacterium ssp., Propionibacterium ssp., pałki G(-), Candida ssp.) Czynniki etiologiczne zakaŜeń ran chirurgicznych to: S. aureus (najczęściej), S. epidermidis (wszczepy), S. pyogenes i

inne paciorkowce β-hemolizujące (B, C), Enterococcus, pałki G(-), gł. Enterobacteriaceae (~ 40%), P. aeruginosa (zakaŜenia

powierzchniowe) oraz beztlenowce: Bacteroides fragilis, Peptostreptococcus, Fusobacterium (zakaŜenia głębokie,

głownie po zabiegach na przewodzie pokarmowym i ginekologicznych). Czynniki etiologiczne zakaŜeń ran odleŜynowych to: Enterobacteriaceae

(najczęściej), S. aureus, Enterococcus spp., beztlenowce: Peptostreptococcus (odleŜyny w 3 i 4 fazie zakaŜenia drog oddechowych

Najczęstszym cięŜkim powikłaniem hospitalizacji związanym z układem oddechowym są szpitalne zapalenia

płuc. Do czynnikow etiologicznych tego stanu naleŜą:

- u pacjentow oddziałow zachowawczych: E. coli, K. pneumoniae, Enterobacter spp., P. aeruginosa,

- u pacjentow oddziałow intensywnej terapii: P. aeruginosa, Acinetobacter spp., E. coli, K. pneumoniae,

Enterobacter spp., Legionella spp.,

- u pacjentow oddziałow pediatrycznych: wirusy RS, grypy i paragrypy.
okoloporodowe
1.Wczesna posocznica noworodkowe -streptokoki ၢ hemolizujące grupy B (które są najczęściej przyczyną zapalenia opon mózgowych) oraz aureus2.Streptococcus gr.B, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae-zap pluc3.chlamydia trachomatis -atypowe zapalenie płuc i zapalenie spojówek4.herpes Simple, hiv5. Neisseria gonorhoeae,meningitidis
Bakteriemia- stan w ktorym we krwi sa obecne zdolne do zycia bakterie, nie wszyscy chorzy z dodatnimi posiewami krwi maja kliniczne objawy, nie zawsze prowadzi do rozwoju choroby i nie zawsze jest wymagane leczenie.Przejsciowa(usuniecie zeba,badania endoskopowe,zak drog moczowych, zak jelit o ciezkim przebiegu, pneumokokowi zap pluc-str pneumoniae) nawracajaca (sepsa-paleczki G-, ropien narządowy) stala (zap wsierdzia-streptococcus spp,aureus, bakteriemia odcewnikowa<donaczyniowe>-aureus,epidermidis,paleczki g-). Sepsa wywodzaca się z jamy brzusznej-paleczki g-,bacteroides fragillis,enterococcus feacalis. Zakaz rany, oparzenia- Staph ureus,str pyogenes,paleczki enterob., zap kosci-aureus, zatr pokarmowe-salmonella, campylobacter spp, zap opon m-r: pneumonia re, neisseria m, haemophilus influenzae, pacj z zab odponosci; palki g-, aureus
17. Metody hodowli bakterii beztlenowych

Beztlenowe metody hodowli bakterii prowadzi się eliminując ze środowiska hodowlanego tlen następującymi

metodami:

• fizycznymi - np. wypompowanie tlenu ze środowiska lub przez hodowlę bakterii w poŜywce płynnej

zawierającej tkankę zwierzęcą (kawałki wątroby, nerki lub mięśnia sercowego np. poŜywka Wrzoska) lub

tkankę roślinną (marchew, ziemniak), ktore adsorbują tlen ze środowiska hodowlanego;

• chemicznymi - zastosowanie substancji wiąŜących tlen, np. podsiarczynu sodu, alkalicznego roztworu

trioksybenzenu, a takŜe środkow chemicznych redukujących tlen glukoza, kwas askorbinowy, cysteina,

siarczyn sodowy);

• biologicznymi - wspolna hodowla drobnoustrojow tlenowych i beztlenowych w dwoch oddzielonych od

siebie częściach płytki Petriego szczelnie oklejonej parafilmem lub plasteliną. Wyrastający wcześniej

organizm tlenowy wykorzystuje tlen ze środowiska umoŜliwiając rozwoj organizmu beztlenowego (metoda

Fortnera). Niezbędnym warunkiem prowadzenia tej metody jest zastosowanie składniku poŜywki, ktora jest

optymalna zarowno dla tlenowcow jak i beztlenowcow. Metodę tą moŜna zastosować do hodowli

beztlenowych bakterii amylolitycznych (Clostridium acetobutylicum, Clostridium pasterianum) w obecności

Bacillus subtilis, Serratia marcescens lub Candida mycoderma.

Metody hodowli beztlenowcow:

- poŜywki z dodatkiem czynnikow redukujących, np. podłoŜe tioglikolanowe (wskaźnik rezorcyna przyjmuje

kolor czerwony w warunkach tlenowych)

- poŜywki odpowietrzane przez gotowanie, nawarstwione parafiną, np. podłoŜe Tarrozziego - Wrzoska,

- metody biologiczne - odwrotna płytka Fortnera,

- inkubacja hodowli w atmosferze beztlenowej uzyskanej:

_ w anaerostatach (odpompowanie powietrza z pojemnika)

_ metodą chemiczną w tzw. Ŝarach, z wykorzystaniem związkow pochłaniających tlen, np. alkaliczny

pirogalol,
_ w eksykatorach: świeczka → hodowla mikroaerofili
beztlenowe g+ laseczki zarodnikujące clostridium- perfringens, tetani, difficile, botulinum niezarodnikujące: actinomyces israeli, eubacterium, bifidobacterium, propionibacterium,lactobacillus ziarenkowce;peptostreptococcus(ropnie narz wewn, zak Ginko, ukl moczo) peptococcus (zak przer mocz, często flora towarzyszace innym zak)
g- paleczki bacteroides -fragilis, ureolyticus (ropnie narzadow wewn, zak Gino, posocznice, zap dr mocz,wyrostka, otrzewnej, zgorzel pluc) Fusobacterium necroforum, nucleatum (posocznice), porphyromonas gingivalis, prevotella ziarenkowce-veilonella
13. pasteryzacja i tyndalizacja
Dezynfekcja termiczna przebiega z wykorzystaniem wody o temp.930 C lub pary wodnej o temp. 105-1100 C i nadciśnieniu 0.5 atmosfery (bielizny, naczyń, wyposażenia sanitarnego. Szczególnym przypadkiem jest pasteryzacja polegająca na jednorazowym krótkotrwałym podgrzaniu cieczy do temperatury < 100 C (60-80 C) i natychmiastowym oziębieniu do temp. pokojowej.proces zwłaszcza w przemysle spożywczym.
Sterylizacja bieżącą parą wodną (tyndalizacja) przeprowadzana jest w aparatach Kocha lub Arnolda. Trzykrotne działanie pary wodnej przez 20-30 minut w odstępach 24-godzinnych. Po każdym ogrzaniu material jest chlodzony i zostawiony w temp pokojowej. Temperatura pary wodnej (100c) niszczy formy wegetatywne drobnoustrojów. Formy przetrwalnikowe przechodzą wfazie temp pokojowej w formy wegetatywne niszczone w kolejnym cyklu podgrzania. Uzywana do wyjaławiania płynów masci kremow zawierających subst wrażliwe na dzialanie temp >100C.
STERYLIZACJA WYSOKOTEMP
Sterylizacja parą wodną w nadciśnieniu przebiega z wykorzystaniem nasyconej pary wodnej w nadciśnieniu1atm. (temp. 1210 C, czas: 15 min.) lub 2 atm. (temp. 1320 C, czas: 5 min) w autoklawach przepływowych. Para wodna ma dobre właściwości penetrujące, w krotkim czasie niszczy drobnoustroje powodując koagulację białek i nie jest toksyczna dla środowiska jest stosowana do sterylizacji narzędzi, sprzętu, bielizny, rękawic itp.• Sterylizacja suchym gorącym powietrzem przeprowadzana jest w dwoch rodzajach aparatow: aparatach zwymus zonym obiegiem powietrza ( temp. 1600C, czas: 60 min. lub temp. 1800 C, czas: 15 min.) i aparatach z naturalnym obiegiem powietrza (temp. 1600 C, czas: 120 min. lub temp. 1800 C, czas: 30 min.).Wycofywana metoda.

• Promieniowanie podczerwone (niejonizujace, nieprzenikliwe) (igły, strzykawki). Sterylizowaniepromieniowanie

przez dziesięć minut (temp. procesu: 1900 C).
18. Sterylizacja plazmowa - Plazma jest zjonizowanym gazem wytwarzanym w warunkach prŜi pod wpływem pola elektromagnetycznego. Niszczy ona drobnoustroje uszkadzając ich DNA, RNA, enzymy,fosfolipidy. Plazma może być wytwarzana bezpośrednio w komorze lub poza komora sterylizatora a do jej uzyskania jest uzywany najczęściej nadtlenek wodoru.Parametry procesu sterylizacji plazmowej: stęŜenie nadtlenku wodoru 50-55%; temperatura 40 - 600 C;czas 45-75 minut. Produkt końcowy sterylizacji to tlen i woda
-nie może być użyana do sterylizacji bielizny, materiałów z celulozy, proszków, płynów i ślepo zakończonych długich i bardzo cienkich urządzeń.zaleta jest możliwość natycmiastoweo wykorzystania stelizowanyc przedmiotow. Ten typ wymaga stosowania spcjalnych opakowan syntetycznych.
22. Czynniki powierzchniowe bakterii umozliwiajace chorobotwórczość
-Otoczki są jednym z najczęstszych czynnik zjadliwości. Występują one na zewnątrz ściany komkowej i pozwalają bakteriom na uniknięcie lub przeŜycie fagocytozy. Otoczkowe formy bakterii są z reguły patogenne, bezotoczkowe - nie. Otoczki wytwarzane są przez enzymy ściany komkowej, ktesyntetyzują ochronną warstwę polimeru, najczęściej polisacharydu. Wytwarzanie otoczek jestzdeterminowane genetycznie, a zdolność ta moŜe być przekazywana np. w drodze transdukcji. Otoczki w rŜy spos zapobiegają fagocytozie:- zaburzają interakcję między przeciwciałem i C3 związanym z zewnętrzną błoną bakterii a ich receptorami na komkach fagocytujących,- zapobiegają tworzeniu się C3b, Bb, ograniczając aktywację C3 drogą alternatywną.-Adhezyny - przyleganie do komek śluzki to często pierwszy etap choroby, gdyby bowiem nie czynniki adhezyjne, bakterie szybko zostałyby wypłukane. Czynniki oddziałują na komki w zaleŜności od receptor, do ktych wykazują powinowactwo - tłumaczy do osiadanie w rŜych narządach po dostaniu się bakterii do krąŜenia systemowego. Czynniki adhezyjne są strukturami powierzchniowymi:- w większości przypadk są to fimbrie, niekiedy określane jako antygeny czynnika kolonizacyjnego =colonization factor antygen (CFA),- boczne łańcuchy LPS (antygeny O) rnieŜ odgrywają rolę w adhezji,- białko M - ułatwia przyleganie S. pyogenes do nabłonka gardła, przez co jest jego najważniejszym czynnikiem zjadliwości-U rodzaju Shigella na błonie zewnętrznej ulegają ekspresji antygeny plazmidu inwazyjności = invasion plasmid antigenes (Ipa) i białko Ics B (intracellular spread = rozprzestrzenianie międzykomkowe).Wpierw Ipa pozwala na związanie się z powierzchnią komki M, następnie zachodzi endocytoza i przedostanie do cytoplazmy, gdzie Ics B umoŜliwia interakcję z białkami cytoszkieletu - dzięki temu bakteria moŜe wędrować i błony i przedostawać się do następnej komki.- U N. gonorrhoeae to fimbrie pozwalają na przyleganie do śluzki, a ponadto zawierają enzym rozpuszczający podściłę śluzki, pozwalając na penetrację do tkanek podśluzkowych.
CZYNNIKI POWIERZCOWNE: sciana kom, sluz, otoczkipolisachrydowe, peptydowe zbudowane z kw D-glutaminowego sa oporne na dzialanie enzymow proteolitycznych, ochrona przed niekorzystnymi właściwościami środowiska,fagocytoza, adhezja do nabłonka powierzchni stalych-protezy ortopedy bialka powierzchniowe- A blok opsonizacji aureus, M-antyfagocytrane, antykomplementarne, mmunogenne F -wiaze fibronektyne,czynnik adhezyjny,G-uniemozliwia opsonizacje pyogens, adhezyny; fimbrie adhezyjne-sztywne powierzchniowe nici zbudowane z bialka piliny, które pokrywaja pow bakterii g- NaleŜą do lektyn - białek rozpoznających i wiąŜących swoiste receptory, rzeski, włókienka-rod like fimbriae, bialka adhezyjne-intymina EPEC EhEC, inwazyjny-yersinia enterocolitica, glikoproteiny powierzchniowe bakterii, sluz, glikokaliks, LPS, kwasy teichowe

LPS- endotoksyna- w bl zewn g-, integralna cz kom, jest uwalniana po rozpadzie kom a w niewielkich ilościach w czasie jej wzrostu. Za toksyczność LPS odp LIPID A (warunkuje aktywność endotoksyny),oligosacharydu rdzeniowego (antygen wspolny — CA = common antigen) oraz O-swoistego łańcuchabocznego (antygen somatyczny O),
G(-) G(+) i G(-)skład chemiczny lipopolisacharyd białkotoksyczna cząsteczka lipid A domena aktywnacząsteczka antygenowa lipopolisacharyd białko wraŜliwość na temperaturę stabilna labilna swoistość gatunkowa - +uwalnianie z komorki liza bakterii aktywne.Wrazliwosc na letalne dzielenie endotoksyn jest uwarunkowana genetycznie: wzrost temp ciala, stan zapalny, leukopenia z nastepcza leukocytoza, hiperglikemia, nadciśnienie plucne, szko, całkowite wyczerpanie, kwawienie, zgon

EGZOTOKSYNY:uwalniane po przejsciu przez sciane kom, co nastepuje w czasie wzrostu lub pod koniec cyklu wzrostowego kom. Cytotoksyny-nie maja ukierunkowanego dzialania, mogą Niszczyc kom w wyniku:
a)uszkodzenia bl kom- leukocydyna niszczy leukocyty plytki, hemolizyna niszczy krwinki wykazuja aktywność fosfolipazy b) zahamowanie biosyntezy bialek- cytotoksyna tchawicza-hamuje ruch rzesek blokujac synteze DNA w kom nablonka rzeskowego (bodatella pertussis) toksyna blonicza(corynebacterium diphteria) egzotoksyna A-ps. Aeruginosa. Enterotoksyny- lacza się z receptorami enterocytow, aktywuja cyklaze adenylowa lub guanylowa, sekrecja wody i elektrolitow do swiatla jelita, obfite wodniste biegunki (vi brio cholerae-cholargen, toksyna cieplochwiejna LT, enterotoksyczne szczepy Ecoli LT ST, clostridium perfrinens toksyna A-zatr pokarm C-martwicze zap jelit. Neurotoksyny: zaburzaja wydzielanie acetylocholiny na zakończeniach kom nerw- tetanospasmina porazenie spastyczne w przebiegu tezce (nagromadzenie ach w plytkach nerw-miesn)-toksyna jadu kiełbasianego (botulinowe) odp za porazenie wiotke w zatruciu jadem k. Ach stop.
Niektóre egzotoksyny lacza cechy toksyn roznego typu- toksyna ST-wytwarzana przez Shigelle dysenteriae wykazuje właściwości entero i neuro- . Verotoksyna- syntetyz przez enterokrowtoczne szczepy E coli to neuro cyto entero. Odp za krwotoczne zap okrężnicy i zepsol hemol mocznicowy.
MECHANIZM:- fizyczne uszkodzenie lub przerwanie blon biolog:fosfolipazy, toksyny tworzące pory, toksyne wiazaca lipdy- zahamowanie syntezy bialek uszkodzenie wewnatrzkom regulacji bialka g cyklazy adenylowe- uszkodzenie cytoszkieletu kom eukariotycznej- dzialanie na neurony_hamowanie transmisji neuromediatora przez toksyne tezcowa i botulinowa- wpływ na ukl immunologiczny_indukcja cytokin i mediatorow procesu zapalnego, superantygen
TYPI- toksyna wiaze się z pow kom i oddzialywuje z nia
TYPII niszcza integralność bl kom eukariotycznej (cytolityczne dzialanie) TYP II - toksyny dwuskładnikowe A-B. czesc B<nietoksyczna) wiazaca się z receptorem na komorce będącej jej celem, może być pojedynczym lub kompleksem kilku bialek,czesc A aktywna (toksyczna) przemieszczające się do wnętrza i uszkadza ja, zwykle powoduja rybozylacje waznego skl komorkowego: właściwości nekrotyzujace hemolityczne letalne np. corynebacterium diphteriae, vi brio cholerae, e col enterotoksyno, shigella, clostridium botullinum, bacillus anthracis
PRZENOSZENIE bezpośrednie: feralno-oralna, droga powietrzna(zakaz kropelkowe), droga seksualna<stosunek>, przez skore, droga przezlozyskowa,zak okołoporodowe
przenoszenie pośrednie: przez pokarm, wode pitna, skazone przedmioty lub plyny, z udzialem wektorow(stawonogi), przez inne osoby (personel med. Rece)

GRUZLICA: 40%masy to lipidy(GL kw nikolowe i związki).oprocz tego wielocukry-arabinogalaktan,lipoarabinomannan,nukleoproteiny i 3 frakcje bialek. biol czynne lipidy pratkow:fosfatydy,woski,mikoz mik,peptydyloglikolipidy. Wosk A-ester wielowartościowych alkoholi kw ftienowy-wylacznie u pratkow wirulentnych, B-mieszanina substancji lipidowych,C-ma czynnik wiazkowy, odp za zjadliwość praktkow gruźlicy oraz ich sznurowy wzrost D- lipo polisacharyd, cz lipidowa to kw nikolowe rozne dla roznych pratkow, kw nikolowe odp za kwasoopornosc pratkow.Dwarunkuje wystepowanie uczulenia tuberkulinowego typu opóźnionego.wskaznik wirulencji.lipidy związane z bialkami i wielocukrami tworza omplek działający antygenowo i alergizująco.po usunieciu lipidow ma tylko antygenowe. W cytoplazmie ziarnistoscie wewnatrzkom:fosfatydow, kw.nukleinowych, lipidow,bialek,cytochromow abc,enzymow. Witaminy pratkow: b karoten, prowitamina a,zespol wit k b1 b2 b6 biotyna biotyna, kw nikotynowy.Pigmenty: karotenoidy,chinoidynowe,porfirynowe,pterydynowe
Prątki atenuowane wykorzystane do czynnego uodporniania ludzi przeciwko gruźlicy; organizm, który zetknie się z takimi osłabionymi prątkami, bardzo szybko uruchamia mechanizmy pamięci immunologicznej. Wszystkie noworodki w Polsce są szczepione atenuowanymi prątkami BCG (Bacille Calmette-Guerin) w pierwszej dobie Ŝycia. Szczepionka przygotowana z żywego atentowanego mutanta pratka bydlęcego o znacznie osłabionej zjadliwości, który pozbawiony dzialania chorobotwórczego zachowal swoje właściwości antygenowe i alergizujące. W 12 miesiacu spr się u niemowlat kontrola obecności i wielkości blizny poszczepiennej.Dzieci bez blizny lub z mala blizna sa ponownie szczepione. Tuberkulina-przesacz hodowlany zawierajacy produkty metabolitu i skl kom pratka (stara tuberkulina) lub oczyszczone białkowe pochodne PPD.sluzy do wykrywania nadwrażliwości typu opoznionegowystepujacej u osob zakazonych gruzlica. Środskorne wstrzyknięcie 5 jednostek tej tuberkuliny wywołuje po 24-48 godzinach miejscową reakcję zapalną w postaci stwardnienia, obrzęku i zaczerwienienia, pod warunkiem, Ŝe osoba, ktorej podano tuberkulinę, jest odporna na zakaŜenie gruźlicą albo wskutek szczepienia, albo wskutek przebycia gruźlicy pierwotnej. Wynik odczytuje się po 72 godzinach i uwaza się go za dodatni, jeśli stwardnienie w miejscu wstrzyknięcia tuberkuliny ma średnicę przynajmniej 10 mm,
dodatni wynik: organizm zetknął się z pratkami, nie potwierdza toczącego się aktualnie procesu chorobowego jest dodatni ok. 6 tyg po zakazeniu, organizm zareagowal na szczepienie wytworzeniem stanu nadwrażliwości. Fałszywie dodatni: jako wynik reakcji krzyzowej z innymi pratkami. Ujemny wynik proby tuberkulinowej moŜe świadczyć o tym, ze: osoba nie była narazona na zakazenie pratkami, nie wytworzyl się wysarczajacy satn nadwrażliwości po szczepieniu, stan nadwrażliwości skończył się (osoby stare, wyniszczone choroba), w przypadku zakłócenia ukl odpornościowego przez inny czynnik zakazny np. wirusowy HIV rozyczka, odra czy bakteryjny krztusiec także przy leczeniu kortykosteroidami. Dlatego probatuberkulinowa jest przydatna takŜe w diagnostyce i ocenie postępow leczenia gruźlicy. NajwaŜniejsze jeszaobserwowanie zmiany odczynu uprzednio ujemnego na dodatni.

Diagnostyka wirusów
1.Wirusy namnaża się w hodowlach komórkowych, albo innch żywych układach (zarodki kurze, zwierzeta)Permisywność-> Wirusy namnażają się tylko w komórkach zawierających odpowiedni receptor (dla nieznanych wirusów stosuje się kilka lini komórkowych jednocześnie)2. Metody wykrywania wirusów w hodowlach kom: (1)Obserwacja zmian cytopatycznych -> różne rodziny wirusów - różne zmiany (2)Hemadsorpcja-> wirusy oslonkowe wbudowuje w blone kom hemaglutyniny, ktore sa wyrkywane metoda hemadsorpcji-> dodanie erytrocytów powoduje ich „przyklejenie”- hemadsorpcje do komorek hodowli. (3)Hemaglutynacja-> stosowana do wykrywania wirusow majacych w swojej oslonce hemaglutyniny. Dodanie zawiesiny erytrocytow powoduje polacznie erytrocytow (aglutynacje) (4)Interferencja wirusowa z efektem cytopatycznym-> do wykrywania wirusow nie powodujących „żadnych zmian” , ale uniemożliwiają namnażanie innych wirusów w zakażonych kom. Do dokladnej identyfikacji wykorzystuje się: Obserwacje budowy morfologicznej, techniki serologiczne, neutralizację, zahamowanie hemadsorpcji, zahamowanie interferencji wirusowej, immunofluorescencja bezpośrednia, mikroskopia immunoelektronowa. Pośrenie testy serologiczne: Zahamowanie hemaglutynacji, odczyn wiązania dopełniacza, odczyn immunofluorescencji bezpośredniej, odczyn immunoenzymatyczny, western bloting (wykrywa anty-HIV

---