Karolina Ciszak

1 rok rolnictwo, stacjonarne

nr albumu 14068

PAŃSTWO

Nauki społeczne przedstawiają wiele teorii dotyczących genezy pojęcia „państwo”, jest bowiem oczywiste, że powstało ono i istniało wcześniej niż termin definiujący jego istotę. Starożytni Grecy określali miasta - państwa jako „polis”, natomiast Rzymianie początkowo nazywali swoje państwo „civitas” i „res publica”, a w momencie przekształcenia republiki w cesarstwo - „imperium”, co było rozumiane jako „państwo obywatelskie”.

W średniowieczu na określenia państw rządzonych przez monarchę (księcia, króla, cesarza) używano terminu „regnum” (łac. królestwo) lub „terra” (ziemia), podkreślając znaczenia faktu władania ziemią. Państwo oznaczało więc zarówno władzę, jak i panowanie nad określoną ziemią. W znaczeniu ogólnym słowo „państwo” wprowadził włoski myśliciel Niccolo Machiavelli (1469 - 1527). Wyraz włoski „stato” (łac. status) stał się podstawą ukształtowania w XVI w. terminu w innych językach (niem. der Staat, franc. l'etat, ang. a state).

W Polsce od XIII w. do XVIII w. termin „państwo” oznaczał władzę feudałów nad ziemiami i ludźmi je zamieszkującymi. Mówiąc o państwie, używano takich określeń, jak „królestwo”, „korona” i „rzeczpospolita”. Dopiero od XIX w. termin „państwo” zaczął funkcjonować we współczesnym znaczeniu.

Klasyczną definicję państwa stworzył niemiecki prawnik oraz teoretyk państwa i prawa, Georg Jellinek (1851 - 1911), który wskazał, że państwo tworzą trzy elementy: ludność, terytorium i władza publiczna. Państwo jest więc organizacją polityczną społeczeństwa, zamieszkującego określone granicami terytorium, dysponującą aparatem przymusu; państwo stanowi najszerszą formę organizacji społeczeństwa.

Państwo wyznacza struktury społecznego życia zbiorowego oraz wzorce i zasady nim kierujące. W jego ramach rozwija się aktywność społeczna i polityczną obywateli. Państwo będące organizacją polityczną społeczeństwa można określić za pomocą elementów takich jak terytorium, ludność i władza oraz cech: suwerenność, powszechność i przymusowość.

1. funkcja wewnętrzna (najważniejsza) - to działania państwa na rzecz utrzymania i umocnienia istniejącego ustroju społecznego, gospodarczego, politycznego i jego przekształcania zgodnie z interesami klasy dominującej. Utrzymanie porządku wewnątrz kraju i zapewnienie bezpieczeństwa jego mieszkańcom. Działania realizowane są różnymi metodami: ekonomicznymi, ideologicznymi, organizatorskimi a czasem i przy użyciu przymusu, siły - w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa, porządku czy zagrożenia ustroju. W realizację tej funkcji zaangażowane są: organy administracji, policja, więziennictwo, sądy, prokuratura oraz w razie potrzeby wojsko.

2. Funkcja zewnętrzna - ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa społeczeństwu od zewnątrz. Ochrona przed zagrożeniami ze strony innych państw czy organizacji - zapewnienie bezpieczeństwa politycznego, terytorialnego, gospodarczego, ludnościowego i niezależności państwa. Obejmuje ta funkcja też działalność sprzyjającą wymianie gospodarczej, naukowej, kulturalnej itp. W przypadku silnych państw może to być też działalność o charakterze ekspansji - atakowania innych państw w celu zdobycia korzyści. Duże znaczenie ma też udział w rozwiązywaniu problemów globalnych - opanowanie przestrzeni kosmicznej, wydobywanie bogactw zgromadzonych na dnie mórz itp.

3. Funkcja gospodarczo-organizatorska- Każde państwo ma istotny udział w kształtowaniu, organizowaniu i oddziaływaniu na życie gospodarcze przez: budowanie infrastruktury (drogi, mosty) niezbędnej do życia społecznego, ustanawia pieniądz, który jest miernikiem wymiany handlowej, ustanawia miary i wagi. Zapewnia też system podziału dóbr między członków społeczeństwa, oddziaływuje przez system kredytów bankowych. Państwo prowadzi politykę gospodarczą i bardzo silnie oddziaływuje na gospodarkę, chroni ją od nadmiernej ingerencji z zewnątrz. Sytuacja gospodarcza państwa jest bardzo ważnym czynnikiem kształtowania pozycji państwa w świecie.

4. Funkcja kulturalno-wychowawcza - realizowana przez propagowanie pewnych wartości kulturalnych i politycznych, korzystnych z punktu widzenia państwa a zwalczanie niekorzystnych. Realizuje je za pomocą szkolnictwa, środków masowego przekazu. Rozmaite organizacje społeczne, kościoły wspomagają państwo. Przymus nie ma zastosowania. Stosuje informację, perswazję, pozyskiwanie zwolenników czy pewnego rodzaju administracyjne czy finansowe restrykcje.

5. Funkcja socjalna- zapewnienie pewnych, godnych warunków życia zwłaszcza biedniejszej części społeczeństwa aby, różnice społeczne nie były przyczyną konfliktów społecznych, państwo stara się ich wspierać, budować solidarność społeczeństwa. Stara się rozwijać talenty społeczeństwa, dba o ochronę jego zdrowia. Organizuje ubezpieczenia społeczne, pomoc socjalną, udogodnienia dla inwalidów.

6.Funkcja prawodawcza- Do jednych z głównych zadań aparatu państwowego należy tworzenie norm prawnych i systemu prawnego, który obowiązuje na całym jego terytorium. Określa reguły prawne, na podstawie których rozwiązywane są konflikty pomiędzy obywatelami oraz karane są te osoby, które państwowe prawa złamią. Państwo zapewnia i gwarantuje im m. in. prawo do wolności, do wyrażania swoich przekonań i chroni posiadaną przez nich własność prywatną.

TERYTORIUM

Państwo jest organizacją terytorialną. Obejmuje nie tylko obszar lądu, ale także wody wewnętrzne, przestrzeń powietrzną nad lądem, przestrzeń pod powierzchnią ziemi, morskie wody przybrzeżne, jednostki pływające i powietrzne oraz siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych położone na terytoriach innych państw. Osoby fizyczne wiąże z państwem obywatelstwo, którego nabycie może nastąpić poprzez fakt urodzenia się z rodziców będących obywatelami danego państwa (prawo krwi, np. w Polsce) lub urodzenia się na obszarze danego państwa (prawo ziemi, np. w Australii). Przynależność do państwa ma charakter przymusowy. Każdy obywatel ma określone obowiązki i prawa zwane obywatelskimi

LUDNOŚĆ

Ludność państwa tworzą rządzący, czyli sprawujący władzę i rządzeni, czyli podlegający władzy. Ludność państwa podlega jego władzy i musi przestrzegać obowiązujących w nim przepisów.

NARÓD

Jest to duża grupa społeczna, powstała w wyniku procesu dziejowego jako wspólnota terytorialna o podłożu gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym, występująca w świadomości swych członków. Nowoczesna definicja narodu ukształtowała się po Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Decydujące znaczenie miało wówczas proklamowanie zasady równości, dzięki czemu można było objąć tym pojęciem przedstawicieli wszystkich stanów.

W odróżnieniu od społeczeństwa, które jest przez jednostki zwykle traktowane instrumentalnie, naród jest dla jego członków wartością autoteliczną.

OBYWATELSTWO W PRAWIE POLSKIM

W polskim prawie problemy obywatelstwa reguluje konstytucja RP oraz Ustawa o obywatelstwie polskim. Do sposobów nabycia obywatelstwa należą:

• Zasada prawa krwi - w sytuacjach urodzenia z rodziców, którzy mają polskie obywatelstwo, gdy jeden z rodziców ma obywatelstwo, a drugi jest nieznany, nie ma żadnego obywatelstwa lub jest obywatelem innego kraju.

• Zasada prawa ziemi - tylko wtedy, gdy rodzice są nieznani lub nie mają żadnego obywatelstwa.

• Nadanie przez Prezydenta RP.

• Uproszczona naturalizacja - nabycie przez cudzoziemca pozostającego w związku małżeńskim z obywatelem polskim.

• Reintegracja - nabycie obywatelstwa utraconego na skutek małżeństwa z cudzoziemcem.

• Prawo opcji - nabycie obywatelstwa utraconego w dzieciństwie.

• Repatriacja - powrót do kraju osób, które na skutek różnych okoliczności znalazły się poza jego granicami.

Utrata obywatelstwa polskiego może nastąpić tylko na wniosek obywatela, po uzyskaniu na to zgody Prezydenta.

WŁADZA

Władza to zdolność wydawania i egzekwowania decyzji. Jej rodzajem jest władza państwowa, która charakteryzuje się zdolnością do kierowania społeczeństwem znajdującym się w granicach państwa, poprzez wydawanie i narzucanie decyzji. Chcąc wyegzekwować swoje decyzje, władze państwa mogą stosować środki przymusu, w tym przymus fizyczny. Podmiotami władzy są osoby lub grupy osób, które wydają decyzje. Adresatami zaś są ci, którzy muszą się tym decyzjom podporządkować. Między tymi dwiema grupami zachodzi stosunek nadrzędności i podporządkowania. Aby władza była skuteczna, musi być akceptowana przez rządzonych, czyli musi posiadać legitymizację. Akceptacja wyraża się w przekonaniu, że sprawowanie władzy przez daną osobę jest słuszne i zasługuje na aprobatę. Wyróżnia się trzy typy legitymizacji:

• Legitymizacja tradycyjna - opiera się na panujących w społeczeństwie wierzeniach, zwyczajach i tradycji, według których dane osoby lub rody mają prawo do sprawowania władzy. Przykładem może być panowanie dynastii w krajach europejskich.

• Legitymizacja charyzmatyczna - opiera się na powszechnym przekonaniu, że panujący posiada wyjątkowe cechy, wiedzę i zdolności (np. sprawiedliwość, zdolności przywódcze), predysponującego do sprawowania władzy. Zbiór tych cech nazywa się charyzmą.

• Legitymizacja legalna - wynika z przekonania, że rządzący zdobył władzę na mocy obowiązującego prawa. Przykładem może być prezydent wybierany w wyborach powszechnych.

SUWERENNOŚĆ

Suwerenność państwa oznacza, że państwo nie podlega żadnej organizacji znajdujących się zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz państwa. Są dwa aspekty suwerenności:

• Suwerenność zewnętrzna odnosi się do stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Te relacje oparte na zasadach wolności i równości państwo kształtuje samodzielnie. Obecnie w związku z rosnącym znaczeniem organizacji międzynarodowych i zwiększającymi się zależnościami między państwami trudno mówić o państwach całkowicie suwerennych. Dlatego niezwykle ważne jest odróżnianie samodzielnego i dobrowolnego zrzekania się przez państwa części swoich uprawnień na rzecz organizacji międzynarodowych (co nie stanowi ograniczenia suwerenności) od zrzeczenia się jej pod presją innych państw.

• Suwerenność wewnętrzna dotyczy relacji państwa z organizacjami w nim działającymi (związkami wyznaniowymi, partiami, itd.), w stosunku do których państwo ma władzę zwierzchnią i jest od nich zależne.

PRZYMUSOWOŚĆ

Przymusowy charakter państwa oznacza, że:

• państwo posługuje się przymusem, aby skłonić obywateli do przestrzegania prawa;

• przynależność do państwa nie jest dobrowolna.

Przynależność do państwa jest nazywana obywatelstwem.

POWSZECHNOŚĆ

Powszechność polega na tym, że wszyscy ludzie znajdujący się na terytorium państwa niezależnie od tego, czy są jego obywatelami, czy nie (np. turyści), muszą przestrzegać obowiązującego w nim prawa.

USTRÓJ POLITYCZNY PAŃSTWA

Ustrojem politycznym nazywamy ogół regulacji prawnych, które dotyczą organizacji, kompetencji, a także wzajemnych powiązań organów władzy państwowej. Ustrój polityczny jest nazywany również systemem politycznym. W państwach demokratycznych występuje kilka modeli ustrojowych, które różnią się zakresem kompetencji poszczególnych organów państwa, a także relacjami między nimi.

Do głównych ustrojów politycznych państwa należą:

• System parlamentarno - gabinetowy

1. Dualizm władzy wykonawczej - istnieją dwa organy władzy wykonawczej: głowa państwa oraz rząd z premierem na czele. Kompetencje tych organów są rozdzielone.

2. Kompetencje głowy państwa są ograniczone - najczęściej sprowadzają się do funkcji reprezentacyjnych.

3. Parlament we współpracy z głową państwa powołuje rząd, który jest głównym organem władzy wykonawczej.

4. Powiązanie i wzajemna kontrola władzy wykonawczej i ustawodawczej - rząd ponosi przed parlamentem odpowiedzialność za swoje decyzje polityczne (odpowiedzialność polityczna). Parlament może udzielić mu wotum nieufności, czyli przyjąć uchwałę wyrażającą negatywną ocenę rządu lub ministra. Ta ocena zobowiązuje rząd lub ministra do ustąpienia. Rząd ma inicjatywę ustawodawczą oraz może wystąpić do głowy państwa z wnioskiem o rozwiązanie parlamentu.

System parlamentarno - gabinetowy ukształtował się w Wielkiej Brytanii. Obecnie obowiązuje m.in. we Włoszech, w Hiszpanii, Danii, Szwecji, Norwegii oraz krajach Beneluksu.

• System prezydencki

1. Monizm władzy wykonawczej - prezydent wybrany w wyborach powszechnych pełni funkcję głowy państwa i premiera.. Mianuje ministrów, którzy nie tworzą jednak rządu jako samodzielnego organu władzy wykonawczej - są tylko wykonawcami woli prezydenta.

2. Należność i rozdzielność władzy wykonawczej i ustawodawczej - parlament nie może zażądać ustąpienia prezydenta ani powołanych przez niego ministrów z przyczyn politycznych. Prezydent nie może rozwiązać parlamentu, nie ma również inicjatywy ustawodawczej.

3. Prezydent ma prawo weta zawieszającego, czyli zgłoszenia sprzeciwu wobec ustaw. Parlament może odrzucić takie weto odpowiednią liczbą głosów.

4. Prezydent ponosi odpowiedzialność za naruszenie konstytucji i ustaw (odpowiedzialność konstytucyjna).

System prezydencki narodził się w Stanach Zjednoczonych. Obecnie obowiązuje w wielu krajach afrykańskich i Ameryce Łacińskiej.

• System parlamentarno - komitetowy

1. Wybrany w wyborach powszechnych parlament jako reprezentant narodu ma pełnię władzy w państwie, a pozostałe organy są mu podporządkowane. Parlament sprawuje nad nimi kontrolę, jednak nie może odwołać rządu.

2. Rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu. Ma inicjatywę ustawodawczą, jednak nie może rozwiązać parlamentu.

3. Głowa państwa nie ma jasno określonych kompetencji. Jest powoływana przez parlament i przed nim odpowiedzialna, nie może rozwiązać parlamentu.

System parlamentarno - komitetowy jest oryginalnym rozwiązaniem szwajcarskim.

• System półprezydencki

Semiprezydencki system (z francuskiego semipresidentiel - półprezydencki), jeden z modeli ustrojowych państwa demokratycznego. Model pośredni pomiędzy systemem parlamentarno-gabinetowym i prezydenckim. Powstał we Francji jako odpowiedź na słabości systemu czwartej republiki francuskiej (częste zmiany rządów, rozbicie parlamentu), za jego twórców uważa się Ch. de Gaulle'a i G. Pompidou.

W semiprezydenckim systemie prezydent jest głową państwa i zajmuje centralne miejsce w systemie organów państw. Wybierany jest w bezpośredni sposób przez naród w wyborach powszechnych (np. we Francji, Islandii, Portugalii). Prezydent określa główne kierunki polityki wewnętrznej i zagranicznej kraju, odpowiada za jego bezpieczeństwo, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Do jego zadań należy także powoływanie i odwoływanie premiera, a na jego wniosek ministrów. Rząd nie pełni funkcji doradczych wobec prezydenta jak w systemie prezydenckim. Obowiązuje zasada, że gabinet i poszczególni jego członkowie ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem. W ten sposób w semiprezydenckim systemie rząd odpowiedzialny jest zarówno przed prezydentem, jak i parlamentem, który może ponadto uchwalić wobec niego wotum nieufności.

Wzajemne stosunki między silnym prezydentem a rządem zależą w znacznej mierze od układu sił politycznych w parlamencie, mniej zaś od zasad konstytucyjnych. Jeśli prezydent jest liderem większościowej partii, jego pozycja jest mocna. Kiedy nie ma takiej zgodności układu sił, dochodzi do tzw. cohabitation.

Semiprezydencki system jest z jednej strony próbą zerwania ze złymi cechami systemu parlamentarno-gabinetowego, z drugiej zaś zachowania jego zalet.

• System kanclerski

System kanclerski jest modyfikacją systemu systemu parlamentarno - gabinetowego. Charakteryzuje się wzmocnieniem pozycji szefa rządu, którym jest kanclerz. Ma on zagwarantowaną kierowniczą pozycję w rządzie. System kanclerski obowiązuje w Niemczech.

LIBERALIZM

Jedną z głównych koncepcji państwa jest liberalizm. Liberalizm (z łaciny liberalis - dotyczący wolności, od liber - wolny), doktryna społeczno-polityczna zakładająca ograniczenie funkcji państwa w sferze gospodarki i poszerzenie zakresu wolności jednostki. Powstała na przełomie XVII i XVIII w., u jej podstaw leżą: indywidualizm, nadrzędność jednostki nad społeczeństwem, wolność człowieka, prawo do zdobywania własności, swoboda działalności gospodarczej, ograniczenie roli państwa, prawa natury jako normy regulujące życie wszystkich ludzi, podział władz ze ścisłym wyodrębnieniem jej kompetencji, tj. stosowanie praw, rządzenie i wykonywanie sprawiedliwości. Liberałowie uważają, że istnieją przyrodzone, odwieczne prawa człowieka, których żadna władza nie może naruszać. Najważniejszym prawem jest wolność dysponowania własnością. Własność bowiem jest uważana za gwarancję wolności.

Liberalizm postuluje kształtowanie gospodarki państwa według nieskrępowanych zasad wolnego rynku. W myśl tej doktryny państwo powinno zajmować się głównie ochroną własności prywatnej i stwarzać warunki do rozwoju działalności gospodarczej opartej na zasadzie wolnej konkurencji. Liberałowie uważają państwo za organizację niezbędną i użyteczną, ale w określonych granicach.

Terminu liberalizm prawdopodobnie użył po raz pierwszy N. Bonaparte w swojej odezwie wydanej po zamachu 18 Brumaire'a w 1799. Narodziny liberalizmu związane są z walką mieszczaństwa z absolutyzmem, kształtowaniem się kapitalizmu, umacnianiem idei suwerenności państwa, rozwojem oświeceniowego racjonalizmu. Za prekursorski, w dziedzinie formowania koncepcji liberalizm, uważa się dorobek intelektualny H. Grotiusa, T. Hobbesa oraz B. Spinozy.

Szczególne znaczenie dla rozwoju społeczno-polityczno myśli liberalnej przypisuje się angielskiemu filozofowi J. Locke`owi, a także dwóm Francuzom Monteskiuszowi i J.J. Rousseau. Za twórcę teorii ekonomicznego liberalizmu uznawany jest A. Smith.

Okres rozkwitu liberalizmu przypadł na XIX w. (tzw. liberalizm triumfujący). Jego zasady wprowadzone zostały w Stanach Zjednoczonych i w większości państw europejskich. Najwybitniejszymi przedstawicielami liberalizmu byli m.in.: w Anglii J.S. Mill, we Francji A. de Tocqueville - zasłużeni zwłaszcza dla rozwoju idei liberalizmu demokratycznego. Na przełomie XIX i XX w. narodził się tzw. liberalizm socjalny, jako rezultat krytyki założeń klasycznego liberalizmu politycznego i ekonomicznego.

Głównym przedmiotem krytyki był leseferyzm, niedocenianie przez państwo problemów socjalnych i politycznych oraz przywiązywanie zbyt dużej wagi do wolności ekonomicznej jednostki. Idee leseferyzmu socjalnego stały się podstawą polityki interwencjonizmu państwowego i teorii państwa opiekuńczego. Na ich podstawie przeprowadzono w krajach Europy Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych reformy społeczno-ekonomiczne obejmujące głównie ustawodawstwo ubezpieczeniowe (wypadki przy pracy, chorobę, inwalidztwo itp.). Również polityka New Dealu (Nowego Ładu) realizowana od 1933 prezydenta F.D. Roosevelta była praktycznym wyrazem tych reform, określanych jako koncepcja państwa dobrobytu.

Po II wojnie światowej liberalizm podzielił się na dwa nurty: liberalno-demokratyczny, głoszący m.in. idee wolności i równouprawnienia wszystkich jednostek, demokratyzacji systemu politycznego, konkurencyjności partii politycznych, upowszechnienia bezpłatnej, laickiej oświaty, rozdziału Kościoła od państwa (rzecznikami byli K. Popper i H. Kelsen) oraz liberalizm konserwatywny lub neoliberalizm.

PAŃSTWO OPIEKUŃCZE

Państwo opiekuńcze, państwo socjalne, państwo dobrobytu (z angielskiego welfare state) koncepcja państwa i społeczeństwa w pełni ukształtowana po II wojnie światowej w wysoko uprzemysłowionych krajach zachodnich. Zakłada, że zadaniem państwa jest:

• w sferze społecznej rozszerzanie systemu świadczeń i ochrony socjalnej (np. ubezpieczenia na wypadek choroby, kalectwa, bezrobocia), zagwarantowanie wszystkim obywatelom dochodów minimalnych i równych praw w dostępie do usług socjalnych (np. mieszkania, wykształcenia, opieki zdrowotnej);

• w sferze ekonomicznej, państwo ma ingerować w życie gospodarcze, wykorzystywać wszystkie dostępne mu instrumenty do pobudzania gospodarki, utrzymywania pozytywnych tendencji, zwalczania inflacji i bezrobocia;

• w sferze ustroju politycznego demokrację oraz likwidację wszelkich form politycznej dyskryminacji (np. kobiet, mniejszości etnicznych, mniejszości seksualnych).

Realizacja tych założeń miała umożliwić stworzenie sprawiedliwego społeczeństwa i osiągnięcie powszechnego dobrobytu przy zachowaniu podstaw systemu kapitalistycznego. Państwo dobrobytu powinno być kompromisem pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, wzrostem gospodarczym a sprawiedliwym i równym podziałem dóbr.

Idee „państwa dobrobytu” mogą być realizowane tylko w krajach o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego. Są wynikiem kompromisu, który pozwala elitom władzy reformować gospodarkę rynkową bez zniszczenia jej siły witalnej. Koncepcję państwa opiekuńczego realizowano m.in. w krajach skandynawskich (przede wszystkim w Szwecji) i Niemczech. W Wielkiej Brytanii sytuacja finansowa uniemożliwiła realizację wszystkich postulatów państwa opiekuńczego. Za czołowych twórców idei państwa opiekuńczego uważani są G. Myrdal i E. Wigfors (Szwecja) oraz J.K. Galbraith (Stany Zjednoczone).

PAŃSTWO MINIMALNE

Państwo minimalne to państwo ograniczające się do minimalnej interwencji, niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego oraz zapewniające istnienie rynku.

Do minimalnych zadań państwa należą: stanowienie prawa, ochrona przed przemocą, ochrona przed kradzieżą, ochrona przed oszustwem, zapewnienie egzekwowania prawa oraz zapewnienie egzekwowania swobodnie zawartych umów.

Każde z tych zadań należy traktować jako warunek konieczny do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku. Najważniejszymi z nich, w przypadku rozpatrywania gospodarki rynkowej są stanowienie i egzekwowanie prawa. Warunki te kwalifikują bowiem poszczególne formy działalności gospodarczej, respektują prawo własności oraz określają związki pomiędzy poszczególnymi podmiotami gospodarczymi, wpływają na podział dochodu, efektywność i rozwój gospodarki. Zapewnienie przez państwo egzekwowania prawa sprawia, że hasła te nie są jedynie abstrakcyjnymi pojęciami. Działalność wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania ma na celu zapewnienie ochrony zarówno obywatelom jak i przedsiębiorstwom, tak by mogły one korzystać z przysługujących im praw.

Wykonywanie nawet minimalnych zadań państwa wiąże się z ponoszeniem ogromnych kosztów, co sprawia, że konieczne stają się funkcje dodatkowe, zwane także pomocniczymi, do których należy na przykład opodatkowanie. Płacąc podatki obywatele partycypują bowiem w finansowaniu wydatków państwa.

Bibliografia:

-Wiedza powszechna Warszawa 1988- „Leksykon młodego czytelnika”

-http://www.pwn.pl/

-http://portalwiedzy.onet.pl

-Wiedza o społeczeństwie, zakres podstawowy i rozszerzony, Gdynia 2004,

---