Systemy organów

państwowych, zasada

trójpodziału władzy, zasady

konstytucji

Magdalena Lewicka,

Michał Jakubczyk

Co to jest organ

państwowy?

• Organem państwowym jest to

odpowiednio zorganizowana instytucja,
utworzona na podstawie przepisów
prawa i powołana do wykonywania
określonych zadań w imieniu państwa,
będąca częścią aparatu państwowego.
Z podmiotowego punktu widzenia
organ państwowy może być
jednoosobowy lub kolegialny.

Trójpodział władzy

• Polska, podobnie jak wszystkie

kraje cywilizacji zachodniej

znajduje się w strefie trójpodziału

władzy. Trójpodział władzy to

podział sfer funkcjonowania

państwa, spopularyzowany przez

francuskiego myśliciela

oświecenia, Monteskiusza.

• Według konstytucji z 1997 r.:

„Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej

opiera się na podziale i

równowadze władzy

ustawodawczej, władzy

wykonawczej i władzy

sądowniczej” (art. 10 ust. 1).

Wadzę ustawodawczą sprawują

Sejm i Senat, władzę wykonawczą

Prezydent i Rada Ministrów, a

władzę sądowniczą sądy i

trybunały.

Władza ustawodawcza

• władza ustawodawcza- stanowiona obecnie przez parlament

( sejm i senat) jest jedynym organem upoważnionym do

tworzenia najwyższych aktów prawnych – ustaw, na podstawie

których ustala się inne akty prawne. W ten sposób parlament

wpływa na zasady działania państwa i na życie obywateli.

• Według Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z roku 1997

rozdziału IV , Sejm składa się z 460 posłów natomiast Senat ze

100 senatorów. Wybory do Sejmu i Senatu sa powszechne,

bezspośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, Sejm i

Senat wybierany jest na 4 lata kadencji.

• Kandydatem do Sejmu może byc obywatel polski, ktory

najpóźniej w dniu wyborów konczy 21 lat, natomiast do Senatu

30.

• Sejm może rozwiązać się sam na mocy uchwały podjętej przez

2/3 posłów. Powodem rozwiązania sejmu może być również

nieuchwalenie ustawy budżetowej w terminie przewidzianym

przez konstytucję.

Funkcje parlamentu

• Do wyłącznej kompetencji parlamentu należy uchwalanie

ustaw, w tym także ustawy budżetowej. Jest to tak zwana

funkcja prawotwórcza.

• Do kompetencji sejmu należy również sprawowanie

kontroli nad działalnością rządu, poszczególnych ministrów

i innych organów państwowych. Sejm może spowodować

odwołanie rządu lub pojedynczych ministrów w drodze

uchwalenia wotum nieufności.

• Funkcja kreacyjna sejmu polega na powołaniu składu oraz

przekazywaniu funkcji centralnym i naczelnym organom

państwa. Sejm współuczestniczy między innymi w

powoływaniu Rady Ministrów. Dokonuje wyboru między

innymi sędziów Trybunału Konstytucyjnego i składu

członków Trybunału Stanu. Posłowie wybierają również

prezesa Narodowego Banku Polskiego, prezesa Najwyższej

Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich.

Władza wykonawcza

• Władza wykonawcza (egzekutywa) - to

działalność polegająca na wykonywaniu

zadań państwowych mających na celu

realizację dobra ogółu (społeczeństwa).

• W Polsce organami egzekutywy są

Prezydent i Rząd, jako organy

konstytucyjne. Jednak do władzy

wykonawczej zalicza się również

Premiera oraz organy administracji

rządowej.

Prezydent

• Prezydent RP jest wybierany w wyborach powszechnych,

równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Kandydować może

obywatel polski korzystający z pełni praw wyborczych, gdy ukończy

35 lat. Kandydatura musi być zgłoszona przez co najmniej 100 tys.

wyborców. Pięcioletnia kadencję może powtórzyć tylko jeden raz.

• zasadnicze zadanie prezydenta RP to reprezentowanie państwa w

kontaktach z zagranicą: przyjmowanie przedstawicieli delegowanych

przez inne państwa; wysyłanie przedstawicieli Polski na placówki

zagraniczne;

• Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi RP

• ogłasza wybory do parlamentu

• powołuje premiera, a na jego wniosek dalszych członków Rady

Ministrów

• posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz veta ustawodawczego

• nadaje obywatelstwo

• powołuje na stanowiska niektórych wyższych urzędników

• posiada również możliwość prawa łaski

• przyznaje ordery i innego rodzaju odznaczenia

Rząd

W skład rządu wchodzi premier i wyznaczani przez niego, a

powoływani przez prezydenta, ministrowie

• Prezes Rady Ministrów i poszczególni ministrowie posiadają

prawo inicjatywy ustawodawczej

• rząd opracowuje i przygotowuje coroczny plan budżetowy

• podejmuje decyzje w zakresie bieżącej polityki

wewnętrznej i zewnętrznej państwa

• ustawy są przyjmowane przez parlament, natomiast rząd

odpowiedzialny jest za ich wykonanie

Możemy wyróżnić trzy systemy sprawowania władzy:

• system parlamentarno - gabinetowy - Polska

• system prezydencki - Meksyk, USA

• system mieszany - dominujący we współczesnym świecie

Władza sądownicza

• Według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

z roku 1997 władzę sądowniczą sprawują

sądy i trybunały. Konstytucja gwarantuje ich

odrębność i niezależność od innych władz.

• Należy natomiast wyróżnić wymiar

sprawiedliwości, który sprawują sądy:

• sąd Najwyższy,
• sądy powszechne,
• sądy administracyjne
• oraz sądy wojskowe.

Sąd najwyższy

• Sąd Najwyższy:
• nadzoruje zgodność z prawem oraz jednolitość

orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych

przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków

odwoławczych

• Sędziowie Sądu Najwyższego są mianowani przez

Prezydenta RP na podstawie wniosku Krajowej Rady

Sądownictwa. Prezydent wybiera także Pierwszego

Prezesa Sądu Najwyższego spośród kandydatów

przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów

Sądu Najwyższego. Kadencja Pierwszego Prezesa Sądu

Najwyższego trwa sześć lat, choć może zostać

odwołany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP.

Trybunał

• Trybunał Konstytucyjny jest organem ustanowionym

do rozstrzygania w sprawach konstytucyjności działań

instytucji państwowych. Jego głównym zadaniem jest

nadzór nad zgodnością praw stanowionych z

Konstytucją RP. Trybunał Konstytucyjny orzeka w

sprawach zgodności z Konstytucją traktatów

międzynarodowych i ich ratyfikacji, w sporach

kompetencyjnych głównych organów konstytucyjnych

i celów oraz działalności partii politycznych.

Rozstrzyga także zasadność skarg konstytucyjnych.

• Trybunał Konstytucyjny składa się z 15, wybieranych

na okres 9 lat, całkowicie niezależnych sędziów.

Stanowi on jedną z formalnych gwarancji istnienia

państwa prawa.

Konstytucyjne zasady ustroju

Rzeczpospolitej Polskiej

• Zasada suwerenności narodu
• Zasada niepodległości i suwerenności

Rzeczpospolitej Polskiej

• Zasada demokratycznego państwa prawa
• Zasada podziału władz i równowagi władz
• Zasada przyrodzonej godności człowieka
• Zasada społecznej gospodarki rynkowej
• Zasada niezależności oraz współdziałania państwa

i Kościołów oraz innych związków wyznaniowych

• Zasada społeczeństwa obywatelskiego
• Zasada pomocniczości

Zasada suwerenności

narodu

Naród jest rozumiany jako zbiorowość osób

związanych z państwem poprzez fakt

posiadania jego obywatelstwa.

Suwerenność jest samowładnością i

całowładnością Narodu – obywateli.

Suwerenność narodu urzeczywistnia się w tym,

że:

• prawo powinno wyrażać wolę ogółu obywateli,

• wola narodu wyrażana jest w formach

demokracji bezpośredniej (np.referendum)

oraz demokracji pośredniej (np. wybieralnych i

kadencyjnych organach władzy).

Zasada niepodległości i

suwerenności Rzeczpospolitej

Polskiej

• Niepodległość oznacza odrębny byt państwowy Rzeczypospolitej

Polskiej.

• Suwerenność oznacza zdolność państwa do samodzielnego

decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach.

• Ograniczenie suwerenności może nastąpić tylko na podstawie

szczególnej regulacji konstytucyjnej – stąd wszystkie konstytucje
państw członków Unii zawierają tzw. klauzulę europejską
dopuszczającą poddanie się tego typu ograniczeniom.

• Ograniczenia konstytucyjne odnoszą się do angażowania

polskich sił zbrojnych. Wprowadzenie stanu wojny możliwe jest

tylko w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika

zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

• Zasady użycia sił zbrojnych poza granicami kraju oraz zasady

pobytu obcych wojsk na naszym terytorium musi określać

ustawa lub ratyfikowana umowa międzynarodowa.

Zasada demokratycznego

państwa prawa

• rządy prawa chronią godność i zapewniają wolność obywateli;

• obowiązuje równość wobec prawa, czyli nikt nie jest

dyskryminowany i nie posiada przywilejów;

• ingerencja prawa w sferę naturalnej wolności i swobodnego

działania jednostki ma miejsce tylko wtedy, gdy jest konieczna ze

względu na dobro wspólne, w imię wolności i praw innych;

• obowiązuje demokratyczne prawo wyborcze;

• opozycja istnieje legalnie i swobodnie funkcjonuje;

• treść prawa jest przedmiotem debaty publicznej i uwzględnia

postulaty różnych grup społecznych;

• prawo jest jawne, ogłaszane i publikowane w stosownej formie i

czasie;

• oskarżonemu przysługuje prawo do obrony;

• obowiązuje zasada domniemania niewinności oskarżonego, dopóki

nie zostanie udowodniona wina;

• obowiązuje zasada, że prawo nie może działać wstecz;

• postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne;

Zasada podziału władz i

równowagi władz

• Relacje między organami władzy

polegają na podziale kompetencji,
ograniczonym zakresie władztwa,
wzajemnej kontroli, hamowaniu i
blokowaniu przy jednoczesnej ich
współpracy.

Zasada społecznej gospodarki

rynkowej

• Dla kształtowania społecznego aspektu gospodarki

rynkowej istotne znaczenie mają takie treści

Konstytucji, jak:

• wolność zrzeszania się w związkach zawodowych,

organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz

organizacjach pracodawców;

• wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru

miejsca pracy;

• zapewnienie minimalnej wysokości wynagrodzenia;
• obowiązek państwa prowadzenia polityki pełnego

produktywnego zatrudnienia i zwalczania bezrobocia;

• prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków

pracy;

Zasada niezależności oraz

współdziałania państwa i Kościołów

oraz innych związków wyznaniowych

• System rozdziału państwa od kościołów

polega na tym, że:

• nie ma religii państwowej; religie, kościoły i

związki wyznaniowe są równouprawnione a

państwo nie finansuje ich działalności,

• wybór religii lub jej odrzucenie jest prywatną

sprawą obywatela,

• kościoły i związki wyznaniowe nie podejmują

działalności politycznej i nie uczestniczą w

sprawowaniu władzy państwowej,

• nikt nie może być dyskryminowany z powodu

swoich przekonań w sprawach religijnych, ani

zmuszany do ich publicznego ujawniania.

Zasada pomocniczości

• Władza centralna winna spełniać

pomocniczą funkcję, wypełniając

jedynie te zadania, które nie mogą

być wykonywane efektywnie na

pośrednich i najniższym poziomach

organizacyjnych.

• Społeczna i polityczna aktywność

winna więc zostać „zarezerwowana”

dla możliwie najmniejszych i najniżej

położonych ogniw władzy publicznej.