WYŻSZ SZKOŁA BANKOWOŚCI I FINANSÓW W BIELSKU-BIAŁEJ

KIERUNEK: FINANSE I BANKOWOŚĆ

SPECJALNOŚĆ: RACHUNKOWOŚĆ I FINANSE

PRACA LICENCJACKA

DZIAŁALNOŚĆ MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W STRUKTURZE GOSPODARKI POLSKIEJ

Autor: Promotor:

Tomasz Ksybek Dr Jan Konopka

Bielsko-Biała, 2005

SPIS TREŚCI

WSTĘP…………………………………………………………………………………………

ROZDZIAŁ I: Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej……………………..

1. Pojęcie małych i średnich przedsiębiorstw, przedsiębiorczości i przedsiębiorcy….......

2. Rola, stan oraz funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej………………………………………………………………………………..

3. Małe i średnie przedsiębiorstwa jako podstawowy czynnik ograniczania bezrobocia…

ROZDZIAŁ II: Uruchomienie działalności gospodarczej……………………………………..

1. Przedsiębiorczość jako główny czynnik podejmowania działalności gospodarczej…...

2. Rodzaje podmiotów gospodarczych……………………………………………………

3. Procedury formalno-prawne i administracyjne założenia działalności gospodarczej….

4. Podatki od przedsiębiorstw zasilające budżet państwa…………………………………

ROZDZIAŁ III: Bariery ograniczające rozwój małych i średnich przedsiębiorstw……………

1. Bariery rynkowe i społeczne……………………………………………………………

2. Bariery finansowe………………………………………………………………………

3. Bariery wynikające z polityki gospodarczej……………………………………………

4. Bariery prawne………………………………………………………………………….

5. Bariery wynikające z braku dostępu do informacji…………………………………….

6. Bariery związane ze stanem infrastruktury……………………………………………..

7. Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w okresie przedakcesyjnym…......

ROZDZIAŁ IV: Źródła finansowania sektora małych i średnich przedsiębiorstw…………….

1. Źródła kapitału własnego małych i średnich przedsiębiorstw………………………….

1. Kapitały własne o charakterze wewnętrznym………………………………………….

2. Kapitały własne o charakterze zewnętrznym…………………………………………..

2. Źródła kapitału obcego małych i średnich przedsiębiorstw……………………………

1. Charakterystyka kapitałów obcych długoterminowych………………………………..

2. Charakterystyka kapitałów obcych krótkoterminowych………………………………

ZAKOŃCZENIE……………………………………………………………………………….

BIBLIOGRAFIA…………………………………………………………………………….....

WSTĘP

Transformacja systemowa w Polsce w 1989 roku polegająca na zastąpie­niu gospodarki centralnie planowanej gospodarką rynkową, dała nowe szanse
i możliwości powstawania oraz rozwoju istniejących przedsiębiorstw prywat­nych. Ze względu na państwową własność środków produkcji w gospodarce pla­nowa­nej małe i średnie przedsiębiorstwa stanowiły niewielką część potencjału pro­dukcyjnego, ale jednocześnie były one wysoce rentowne. Status ekonomiczny właścicieli prywatnych firm był relatywnie wysoki. Taka pozycja drobnej przed­siębiorczości nie jest jednak naturalna w warunkach gospodarki rynkowej, której główną cechą jest dominacja własności prywatnej. Dlatego też, po rozpoczęciu procesów typowych dla gospodarki rynkowej, uległa zmianie pozycja małych i średnich przedsiębiorstw. Nastąpił proces przekształcania dotychczas istnieją­cych firm i proces tworzenia nowych tj. sektora małych i średnich przedsię­biorstw.

Tematem niniejszej pracy są małe i średnie przedsiębiorstwa w strukturze gospodarki polskiej. Praca ma na celu pokazanie realiów funkcjonowania tego typu przedsiębiorstw - przepisów regulujących działalność, wielkość zjawiska, czynników hamujących rozwój tego sektora oraz źródeł finansowania.

Pierwszy rozdział pracy został poświęcony ogólnej charakterystyce sek­tora małych i średnich firm w gospodarce rynkowej. Zostały tu wyjaśnione pod­stawowe pojęcia takie, jak: „małe i średnie przedsiębiorstwo”, „przedsiębiorca” oraz „przedsiębiorczość”. Definicje tych pojęć zostały zaprezentowane według różnych poglądów znanych ekonomistów jak, np. Schumpetera, Knighta czy Druckera. W rozdziale tym zostały również umieszczone informacje dotyczące roli, stanu oraz funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw w strukturze gospodarczej.

Drugi rozdział obejmuje zagadnienia dotyczące uruchomienia działalności gospodarczej. Scharakteryzowano tu podmioty gospodarcze w formie spółek prawa handlowego i cywilnego oraz opisano formalne procedury prawno-ad­mi­nistracyjne, jakie stoją przed przyszłym przedsiębiorcą na drodze tworzenia wła­snej firmy. Ponadto rozdział ten przedstawia podatkowe i niepodatkowe ob­ciąże­nia firmy. Scharakteryzowane zostały podatki od przedsiębiorstw zasilające bu­dżet państwa (podatek dochodowy od osób prawnych, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy), a także zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Rozdział trzeci prezentuje różne źródła finansowania zarówno bieżącej działalności przedsiębiorstwa, jak i działalności inwestycyjnej. Rozdział ten zawiera opis kapitałów własnych z uwzględnieniem ich podziału na we­wnętrzne i zewnętrzne oraz kapitały obce krótko- i długoterminowe.

Rozdział czwarty natomiast poświęcony jest barierom ograniczającym roz­wój sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to bardzo istotne zagadnie­nie, gdyż bariery mają duży wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, a nie­jednokrotnie nawet przesądzają o jego istnieniu. Zostały tu opisane bariery ryn­kowe i społeczne, finansowe, bariery wynikające z polityki rządu, bariery prawne, bariery informacyjne, bariery związane ze stanem infrastruktury, a także bariery specyficzne dla okresu przedakcesyjnego.

Rozdział piąty ostatni ma na celu porównanie ofert dofinansowania małych i średnich przedsiębiorstw przez bank BPH S. A. oraz ING Bank Śląski S. A. Rodzaje zaciągniętych kredytów oraz ich oprocentowanie. Który z banków jest bardziej opłacalny dla małych i średnich przedsiębiorstw.

ROZDZIAŁ 1

Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej

1. Pojęcie małych i średnich przedsiębiorstw, przedsiębiorczości

i przedsiębiorcy.

W literaturze ekonomicznej jak i społeczno-gospodarczej problematyka małych i średnich przedsiębiorstw zajmuje ważne miejsce.

Przez wiele lat pojawiały się takie określenia jak: drobna wytwórczość, przemysł drobny, pozarolnicza indywidualna działalność gospodarcza, small bu­siness, miało to związek z reformą gospodarczą w naszym kraju, kiedy to nastą­piła transformacja polskiej gospodarki, czyli przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Owa transformacja przyczyniła się do zmian w obszarze stosunków własnościowych tzn. likwidowanie własności pań­stwowej i zastąpienie jej własnością prywatną. Następowało to wskutek stopnio­wego wypierania przez prywatne podmioty gospodarcze podmioty państwowe przez tworzenie nowych jednostek gospodarczych bądź przekształcanie już ist­niejących.

W literaturze spotykamy różne definicje małych i średnich przedsię­biorstw i tak np. określamy terminem „małe i średnie” te przedsiębiorstwa, które:

1. obsługują niewielką część rynku, na którym działają;

2. zarządzane są przez swoich właścicieli lub współwłaścicieli w sposób bezpo­średni;

3. są niezależne w tym sensie, że nie są częścią wielkiego przedsiębiorstwa, a właściciel-menadżer przy podejmowaniu zasadniczych decyzji nie może być uzależniony od nadzoru z zewnątrz.

W polskim prawie zdefiniowano pojęcie małych i średnich firm zgodnie z zale­ceniami Komisji Unii Europejskiej z dnia 3 kwietnia 1996 roku.

Małe przedsiębiorstwa to takie, które w poprzednim roku obrotowym:

1. zatrudniały poniżej 50 pracowników;

2. osiągnęły przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług i opera­cji finansowych nie przekraczający 7mln euro lub suma aktywów ich bi­lansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie prze­kroczyła 5 mln euro.

Natomiast za średnie uznaje się przedsiębiorstwa nie będące małym przedsię­biorstwem, które w poprzednim roku obrotowym:

1. zatrudniały poniżej 250 pracowników;

2. osiągnęły przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów, usług i opera­cji finansowych nie przekraczający 40 mln euro lub suma aktywów ich bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie prze­kroczyła
   27 mln euro.

Nie uważa się jednak za małe i średnie przedsiębiorstwo, w którym przedsię­biorcy inni niż mali i średni posiadają:

1. więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji;

2. prawa do ponad 25% udziału w zysku;

3. więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Obecnie małe i średnie przedsiębiorstwa możemy podzielić ze względu na kate­gorie wielkości:

1. przedsiębiorstwa (podmioty) najmniejsze zatrudniające do 5 pracowni­ków;

2. przedsiębiorstwa małe zatrudniające w granicach 6-50 pracowników prze­myśle i budownictwie i 6-20 pracowników w pozostałych działach gospo­darki narodowej;

3. przedsiębiorstwa średnie zatrudniające w granicach 51-500 pracowników prze­myśle i budownictwie i 21-500 pracowników w pozostałych działach go­spodarki narodowej.

GUS przyjmuje, że przedsiębiorstwa małe zatrudniają od 5 do 50 osób zaś śred­nie od 51 do 500 osób.

W gospodarce rynkowej dominuje realizacja prywatnej przedsiębiorczości i zapewnienie absolutnego bezpieczeństwa własności prywatnej i swobody trans­akcji. Drobna wytwórczość jest to działalność, która opiera się na małych zakła­dach produkcyjnych, produkcyjno-usługowych bądź usługowych. Pojawia się jednak problem, co do kryteriów, które pozwoliłyby definiować drobną wytwór­czość. I. Przychocka podaje kilka definicji takich autorów jak: B. Trąpczyński (1970) do drobnej wytwórczości zaliczał całą sferę usług przemysłowych oraz pracy nakładczej; W. Goetting określa „drobną wytwórczość” jako wytwarzanie na małą skalę i zalicza do niej: przemysł drobny, chałupnictwo, rzemiosło, prze­mysł do­mowy, ludowy i artystyczny; C. Niewadzi (1988) definiuje z kolei drobną wytwórczość jako zdekon­centrowaną, pozarolniczą działalność na nie­wielką skalę, obejmującą zarówno produkcyjne jak i usługowe jednostki gospo­darcze umownie zaliczane do prze­mysłu drobnego oraz jego tradycyjnych form (rzemiosło, przemysł domowy, lu­dowy i artystyczny), a ponadto niewielkich rozmiarów przedsiębiorstwa, szcze­gólnie te, które funkcjonują w sferze budow­nictwa, gastronomii oraz transportu osobowego i bagażowego.

Transformacja systemowa gospodarki polskiej na gospodarkę rynkową sprzyja działaniom przedsiębiorczym i takich oczekuje od ogółu społeczeństwa. Przedsiębiorczość jest atrybutem człowieka i podmiotu gospodarczego. To wła­śnie ona sprawia, że jednostki gospodarcze nie zachowują się biernie, lecz są ini­cjatorami działań, które nie boją się angażować swojego wysiłku, pracy, energii i środków w ryzykowną działalność.

Przedsiębiorców powinny wyróżniać takie cechy jak:

• duża wyobraźnia;

• zdolność podejmowania szybkich decyzji i działań;

• silna wewnętrzna motywacja;

• łatwość komunikowania się z ludźmi i współdziałania z nimi;

• zdolność uczenia się i wykorzystywania doświadczeń;

• zdolność adaptacji do zmieniających się warunków;

• zdolność przewidywania.

Przez pojęcie przedsiębiorcy możemy, zatem rozumieć osobę, która pro­wadzi przedsiębiorstwo i spełnia w stosunku do niego funkcje kreatora i organi­zatora działań gospodarczych, kreatora i inspiratora postępu technicznego oraz kreatora nowych produktów i pozyskiwanie dla nich rynków zbytu. Pojęcie przedsiębiorcy możemy różnie definiować i interpretować, i tak dla przykładu podam definicje przedsiębiorcy w ujęciu Schumpetera i Knighta. Otóż repre­zen­towali oni odmienne poglądy odnośnie tego, kogo możemy określić mianem przedsiębiorcy. Kwestie sporne dotyczyły istoty działań przedsiębiorczych oraz roli kapitalisty w finansowaniu i kierowaniu przedsięwzięciem. Jeśli chodzi o istotę działań przedsiębiorczych to wg Schumpetera są to tylko takie działania, które są podejmowane w nowej dziedzinie, są oparte na nowych pomysłach oraz stanowią nowe rozwiązania, a nie są imitacją już istniejących. Do takich działań możemy np. zaliczyć utworzenie nowej firmy, wytwarzanie nowych produktów, tworzenie nowych rynków. Osoby, które realizują przedsięwzięcia w dziedzinach już znanych nawet, jeżeli wiąże się to z tworzeniem i prowadzeniem nowej firmy nie są przedsiębiorcami, a ich działania nie są przedsiębiorcze. Produkują oni bowiem produkty, które są już znane, stosują znane technologie, funkcjonują na istniejących rynkach, a więc należą do grupy imitatorów, a nie innowatorów. Mimo, że ich działania wiążą się z niepewnością, co do osiągania przyszłych wy­ników, to samo ryzyko w podejmowaniu działalności nie wystarcza, aby można nazwać ich przedsiębiorcami. Zupełnie innego zdania jest Knight, dla którego istota działań przedsiębiorczych wiąże się z niepewnością, a nie z innowacyjno­ścią. Wg Knighta przedsiębiorcą jest każda osoba, która realizuje działania obciążone ryzykiem, nawet wówczas, gdy dotyczą one znanych wcześniej wyro­bów i usług, wykorzystują znaną technologię czy działają na dotychczasowych rynkach.

Jeśli zaś chodzi o rolę kapitalisty w finansowaniu i kierowaniu przedsię­wzięciem to wg Schumpetera występuje wyraźny podział między funkcjami ka­pitalisty finansującego działania przedsiębiorcze a funkcją przedsiębiorcy, który realizuje te działania. Natomiast Knight uważa, że te obie funkcje się przeplatają. Określa on przedsiębiorcę jako osobę, która sama finansuje swoją działalność oraz sama podejmuje związane z tą działalnością ryzyko finansowe. A zatem nawet osoby, które same się zatrudniają byłyby wg Knighta przedsiębiorcami, ponieważ sprawują kontrolę nad swoim miejscem pracy i podejmują ryzyko w celu przejęcia części przychodów. Nie koniecznie są oni przedsiębiorcami
w ro­zumieniu Schumpetera, z uwagi na to, że wielu z nich działa w tradycyjnych fir­mach.

Wyjaśnijmy jeszcze pojęcie przedsiębiorczości, które również może mieć kilka definicji i tak np.: P. Drucker upatruje istotę przedsiębiorczości w ścisłym związku działań przedsiębiorczych i innowacyjnych, za pomocą, których zmierza się do sukcesu na rynku. Zdaniem P. Druckera, człowiek przedsiębiorczy zawsze poszukuje zmiany, reaguje na nią i wykorzystuje jako okazję. Podobnie przedsię­biorczość definiuje J. Skuła (1989) uważa on, że „we wszystkich dzie­dzinach i branżach niezbędna jest przedsiębiorczość, na którą składa się aktyw­ność i energia w działaniu, inicjatywa twórcza w koncepcjach i pomysłach, ini­cjatyw i rzutkość, a także umiejętność wychodzenia obronną ręką z opresji”.

Najbardziej jednak znaną w ekonomii definicję pojęcia przedsiębiorczości zawdzięczamy J. A. Schumpeterowi, który wiąże przedsiębiorczość głównie z innowacyjnością. Jego zdaniem przedsiębiorczość cechuje ludzi pełnych pomy­słów, inicjatyw i wytrwałości w pokonywaniu barier, łamaniu stereotypów, uod­pornionych na stresy i porażki. Obszary zastosowania przedsiębiorczości wg J. Schumpetera to: wprowadzenie nowego wyrobu lub technologii, otwarcie no­wego rynku, pozyskanie nowych źródeł surowców, wprowadzenie nowej organi­zacji. Celem nowych rozwiązań gospodarczych i instytucjonalnych mają być lep­sze efekty od dotychczas osiąganych.

2. Rola, stan oraz funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw

w gospodarce rynkowej.

Proces powstawania małych i średnich przedsiębiorstw jest bardzo zło­żony i przebiega różnymi fazami. Po pierwsze może to być powstanie szeregu małych zakładów w wyniku przeprowadzenia restrukturyzacji dużych przedsię­biorstw, które cechują się wytwarzaniem długich serii standardowych wyrobów, są one za mało elastyczne co sprawia, że w nowych warunkach stają się mało konkurencyjne.

Następnie może to być proces dynamicznego tworzenia się małych pod­miotów gospodarczych, najczęściej na skutek pojawiających się nowych instru­mentów prawno-ekonomicznych. Nowe zakłady powstają jako samodzielne jed­nostki gospodarcze bądź w wyniku impulsów napływających z dużych firm ma­cierzystych. Powiązane są wówczas nimi na zasadzie udziałów kapitałowych, powiązań produkcyjnych, kooperacyjnych lub usługowych.

W teorii ekonomi oraz w praktyce gospodarek narodowych zwraca się uwagę na małą oraz średnią skalę gospodarowania ze względu na to, iż posiadają one:

• nieproporcjonalnie dużą zdolność do tworzenia miejsc pracy, co jest szczegól­nie istotne w sytuacjach, gdy duże firmy redukują zatrudnienie;

• wrażliwość na działanie konkurencji przy jednoczesnej elastyczności oraz zdolności do przystosowań;

• są źródłem konkurencji na rynku oraz główną siłą napędową zmian struktural­nych w gospodarce.

W szczególności jeśli chodzi o małą skalę gospodarowania to podkreśla się iż jest ona:

• najbardziej elastycznym ogniwem więzi między wytwórcą produktów i usług a gospodarstwem domowym, co wynika z nastawienia na rynek, elastyczno­ści cenowej a także sprawności obsługi;

• szczególnie podatna na przystosowania gospodarcze w skali regionu, a także o dużej zdolności do współdziałania z samorządem terytorialnym i jednost­kami gospodarczymi występującymi na danym terenie;

• zdolna do realizowania produkcji w krótkich cyklach uruchomień, co przy znacznej skali rozwoju pozwala do maksimum zmniejszyć wpływ efektu od­roczonego na równowagę rynku, a również równowagę pieniężno-rynkową w gospodarce;

• posiada duże zdolności adaptacyjne w zakresie zmian w profilach asortymento­wych, z uwzględnieniem dynamiki w czasie i przestrzeni, a także do wymagań partnerów krajowych jak i zagranicznych, a ponadto posiada maksymalną mobilność rynkową;

• zdolna do absorpcji i wykorzystania rozszerzonych rezerw surowcowych, narzędzi pracy oraz zespołów ludzkich;

• wyposażona w zdolności stosowania prostych form pracy przy których czło­wiek może wykazać szczególne starania o jakość i formę użytkową produk­tów i usług;

• posiada zdolność do tworzenia korzystnych warunków w zakresie harmoniza­cji pracy w małych zespołach oraz do indywidualnych ocen pracowników;

• forma, która umożliwia przestrzenne rozproszenie małych zakładów, a przez to wpływa na optymalizację warunków ekologicznych;

• kreatorem dogodnych warunków do wprowadzania innowacji w procesach wytwarzania, jak również do identyfikacji wysiłku i zaangażowania wy­twórcy czy zespołów wytwórczych.

Istotną zaletą małych firm jest to, iż posiadają one umiejętność szybkiego wchłaniania innowacji tzn. wyprodukowanie nowych wyrobów bądź udoskona­lenie już istniejących, stworzenie nowego rynku czy nowej działalności. W wy­niku możliwości penetracji nowych obszarów wytwórczości są one w stanie w szybkim okresie czasu wprowadzić nowoczesne technologie produkcji. Małe firmy wychodzą naprzeciw potrzebom klientów, łatwiej dostosowują się do zmieniających się postaw konsumpcyjnych. Częstokroć lepiej mogą zaspokoić różnorodne gusty i wymagania konsumentów. Są w stanie szybko reagować na zmiany popytu, a w razie jego zwiększenia - wypełnić braki na rynku. Zna­czącą funkcją małych przedsiębiorstw jest ich duża elastyczność co sprawia, że posiadają możliwość przeprowadzenia stosunkowo szybko zmian struktury pro­dukcji.

W Polsce MSP przyczyniły się w pewnym stopniu do odbudowy równo­wagi rynkowej, gdyż wykazały znaczną mobilność do zmian struktur asorty­mentowych, produkcji i handlu oraz przyczyniły się do ukształtowania działań przedsiębiorczych powiązanych z ryzykiem i zgłaszanymi potrzebami rynku.

Było to możliwe, ponieważ dobrze zarządzane i zorganizowane małe
i średnie firmy w Polsce mają:

1. niższe koszty;

2. są ruchliwsze technologicznie i rynkowo;

3. są zdolne do kooperacji z dużymi firmami;

4. podejmują ryzyko wytwarzania nowych wyrobów;

5. podejmują ryzyko uruchamiania nowych form handlu;

6. podejmują ryzyko organizowania nowych więzi kapitałowych i zagranicz­nych;

7. są bardziej elastyczne w uwzględnieniu wymagań ekologicznych.

Prywatna działalność gospodarcza obejmuje jednostki, które są zróżnico­wane pod względem potencjału, struktury działalności i spełnianych funkcji. W związku z powyższym została dokonana szczegółowa klasyfikacja prywatnej działalności gospodarczej. W Polsce do 31 grudnia 1993 roku obowiązywała Klasyfikacja Gospodarki Narodowej (KGN) i ma ona charakter podmiotowy co oznaczało, że jednostką klasyfikacyjną jest podmiot gospodarczy.

Zgodnie z Zarządzeniem Nr 83 Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 1990 roku wprowadzona jest Europejska Klasyfikacja Działalności (EKD), która obowiązuje w Polsce od 1 stycznia 1994 roku. Europejska Klasyfi­kacja Działalności ma charakter podmiotowy, tzn. jednostką klasyfikacyjną jest rodzaj działalności gospodarczej prowadzonej przez podmioty gospodarcze.

Zasadniczymi rodzajami barier hamujących rozwój sektora MSP są:

• bariery rynkowe i społeczne;

• bariery finansowe;

• bariery wynikające z polityki gospodarczej;

• bariery prawne;

• bariery informacyjne;

• bariery związane ze stanem infrastruktury;

• bariery specyficzne dla okresu przedakcesyjnego.

Bariery rynkowe przejawiają się w pogorszeniu koniunktury wewnętrznej, ograniczonym popycie a co za tym idzie spadek dochodów przedsiębiorstw naj­mniejszych - szczególnie silny w przypadku firm przemysłowych, budowlanych i handlowych. W przypadku firm handlowych sytuacja najmniejszych firm po­gorszyła się nie tylko poprzez coraz silniejszą konkurencję ze strony dużych przedsiębiorstw, lecz również wskutek ekspansji przedsiębiorstw średnich. Prze­ciwdziałanie tej ekspansji i rozwojowi sieci supermarketów jest trudne, gdyż ich budowa napotyka się z aprobatą przeważającej liczby konsumentów.

Barierą społeczną jest nadal utrzymująca się, niechęć niektórych grup pra­cowników do podejmowania pracy w małych prywatnych firmach. Odnosi się to głównie do osób, które posiadają niższe wykształcenie, to właśnie ta grupa pra­cowników jest dominująca na rynku pracy. Kolejną barierą jest niska mobilność pracowników, niższy prestiż osób prowadzących własne przedsiębiorstwa od pracy noszącej znamiona służby społecznej (lekarz, nauczyciel, sędzia).

Barierą, która hamuje rozwój sektora MSP jest mentalność właścicieli firm, ich defensywne nastawienie do rynku. W warunkach gospodarki rynkowej niezbędne jest nastawienie przedsiębiorców na rozwój firmy, co daje szansę jej przetrwania.

Każdy właściciel małej firmy powinien zdać sobie sprawę, że droga do sukcesu nie jest pozbawiona ryzyka. Do powodów upadku firmy możemy zali­czyć:

1. brak umiejętności prowadzenia firmy;

2. brak strategii produkcyjnej;

3. nadmierny optymizm;

4. nieodpowiedni czas rozpoczęcia działalności;

5. pomylenie gotówki z zyskiem;

6. zła lokalizacja;

7. nieumiejętne zarządzanie ludźmi.

Wśród barier finansowych możemy wymienić wysokie oprocentowanie kredytów, trudności w pozyskaniu środków finansowych, ale również na skutek słabej znajomości przepisów nasi przedsiębiorcy w niewielkim stopniu korzy­stają z kredytów zagranicznych.

Zasadniczym jednak problemem dla sektora małych i średnich firm
w Polsce są utrudnienia, jeśli chodzi o zaciąganie kredytów. Wynikają one głów­nie z tego, że nasi przedsiębiorcy nie są w stanie dorównać wymaganiom banków żądających zabezpieczeń kredytowych.

Małe i średnie firmy poza wysokością kosztów wskazują na następujące bariery utrudniające korzystanie z usług bankowych:

1. niska jakość obsługi ( kolejki, wolna obsługa, mała liczba placówek, długie terminy rozliczeń, zbyt mała sieć bankomatów, brak parkingów);

2. zbyt skomplikowane procedury, zawiłe przepisy bankowe, zbyt wąskie pro­wizje i opłaty bankowe;

3. zbyt małe kompetencje pracowników;

4. niskie oprocentowanie depozytów w porównaniu z kosztem kredytu.

Bariery prawne wynikają głównie z dostosowania prawa polskiego do ustawodawstwa Unii Europejskiej, nieprecyzyjności regulacji prawnych, a także z obciążeń administracyjnych obowiązujących przedsiębiorców (obowiązek zło­żenia całorocznych deklaracji dotyczących wpłacania składek na ubezpieczenie społeczne).

Bariery związane z polityką gospodarczą kraju uwidaczniają się w braku instrumentów ograniczania bezrobocia zorientowanych na współpracę z przed­siębiorcami, kolejnym hamulcem jest wysoki koszt ubezpieczenia społecznego pracowników oraz niewystarczająca znajomość zasad reformy ubezpieczeń spo­łecznych i zdrowotnych.

Poważną barierą, która ogranicza w Polsce rozwój sektora małych i śred­nich przedsiębiorstw są regulacje dotyczące prawa pracy. Przepisy wprowadzone w ostatnich latach spowodowały obciążenie pracodawców dodatkowymi poza­płacowymi kosztami.

Istotną barierą w rozwoju przedsiębiorczości stanowią obciążenia podat­kowe. Nadmierne obciążenia produkcji i wyników finansowych podatkami, w warunkach obniżającego się poziomu rentowności, prowadzi do zubożenia finan­sowego, nieterminowej realizacji zobowiązań, braku środków finansowych na działalność rozwojową, a w wielu przedsiębiorstwach do utraty zdolności kre­dytowej i zagrożenia upadłością.

Barierą informacyjną, której skutki mogą okazać się szczególnie dotkliwe dla małych i średnich przedsiębiorstw, jest znikomy zakres informowania o kon­sekwencjach wdrożenia do polskiego systemu prawnego dyrektyw Unii, bezpo­średnio oddziałujących na prowadzenie przedsiębiorstwa.

Kolejną barierą rozwoju sektora MSP są ograniczenia związane ze stanem infrastruktury wynikające z jej jakości i dostępności. Do infrastruktury technicz­nej zaliczamy przeważnie takie działy infrastruktury ekonomicznej jak:

• transport i komunikacja;

• gospodarka wodna i zagospodarowanie odpadów;

• telekomunikacja;

• energetyka.

Wskaźnik długości dróg w Polsce w przeliczeniu na km² i na jednego mieszkańca jest niższy niż w większości państw Unii Europejskiej. Podstawo­wym problemem jest modernizacja i poprawienie jakości sieci dróg, głównie dróg gminnych, brak oczyszczalni ścieków zwłaszcza na terenach wiejskich, utylizacja odpadów. Stan telekomunikacji w Polsce również odbiega od standar­dów europejskich. Przejawia się to w długim oczekiwaniu na podłączenie linii telefonicznej oraz niskim wskaźnikiem obrazującym liczbę abonentów telefo­nicznych. Stan infrastruktury energetycznej ma szczególnie niekorzystny wpływ na rozwój MSP na obszarach wiejskich, a elektryfikacja wsi z punktu wi­dzenia przedsiębiorczości jest elektryfikacją pozorną. Sieć energetyczna na wsi nie spełnia zasadniczych wymogów. Podstawowym brakiem są trudności w ko­rzystaniu z prądu elektrycznego o napięciu 380V.Wymusza to niejednokrotnie inwestycji, których wartość powoduj, że przedsiębiorcy zaczynają kalkulować czy opłaca im się podejmować działalność gospodarczą. Wadą jest również awa­ryjność tych sieci - przerwy w dostawie energii są dziesięciokrotnie częstsze na wsi a niżeli w mieście. Poza tym często dochodzi do sytuacji, że prąd jest o niż­szym napięciu niż 220V.

W regionach słabiej zagospodarowanych o słabo rozwiniętej infrastruktu­rze oraz niskim poziomie wykształcenia ludności małe przedsiębiorstwa mają dużą szansę rozwoju. Mogą one być szczególnie ważnym czynnikiem aktywiza­cji ludności i poprawy stopy życiowej oraz łagodzenia dysproporcji w poziomie zasobności poszczególnych warstw społeczeństwa. MSP nie wymagają bowiem tak znacznych nakładów na ich uruchomienie, jak duże zakłady pracy.

Gospodarka rynkowa cechuje się głównie tym, że występuje dominacja własności prywatnej oraz znaczący udział małych i średnich firm w działalności produkcyjnej oraz usługowej. Rola MSP w gospodarce rynkowej jest zależna od wielu czynników za­równo ekonomicznych jak i pozaekonomicznych. Sektor ten ma wyjątkowe zna­czenie dla takich żywotnych dla gospodarki spraw jak:

• generowanie nowych miejsc pracy i dzięki temu rozwiązywanie jednego z najtrudniejszych gospodarczych i społecznych problemów jaki stanowi bez­robocie;

• racjonalizacja alokacji zasobów;

• innowacje i unowocześnienie struktury przemysłowej.

Dwie pierwsze funkcje szczególnie mocno są akcentowane w przypadku krajów mniej uprzemysłowionych lub nawet rozwijających się, gdzie zakłada się, że sektor MSP:

• absorbuje nadmiar siły roboczej stosując prostsze techniki produkcyjne, które są bardziej pracochłonne;

• dostarcza wyroby i usługi o niższej jakości, produkowane po niższych kosz­tach oraz często sprzedawane na kredyt, co odpowiada rzeczywistemu zapo­trzebowaniu ludzi niezamożnych;

• gospodaruje bardziej oszczędniej, produktywnie, wydajniej wykorzystując kapitał, oszczędności, przedsiębiorczy talent i inne środki;

• tworzy żywotny związek z nowoczesnymi przedsiębiorstwami, sprzedając ich produkty i wykończając lub uzupełniając je dla celów dalszej odsprzedaży lub eksportu;

• obsługuje wyspecjalizowane rynki, nieatrakcyjne dla dużych jednostek.

MSP w swoim działaniu są bardziej elastyczne, często tworzą otoczenie dużych firm, sprzyjają otoczeniu regionu i całej gospodarki. Przejawia się to w tym, że wspomagają one m.in. rozwój konkurencji, umożliwiają uzyskiwanie równowagi rynkowej, kształtują popyt, eksport, zatrudnienie. Odgrywają znaczną role w tworzeniu nowych technologii.

Małe firmy posiadają korzystne właściwości. Stanowiska pracy, które są uruchamiane w przedsiębiorstwach sektora MSP są o wiele mniej kapitało­chłonne niż w dużych firmach. Pracownicy małych firm muszą się wykazywać zdolnościami o charakterze uniwersalnym. Łatwiej przyswajają zasady działania firmy na wolnym rynku. MSP powoli stają się kuźnią kadr dla gospodarki, to właśnie z nich w znacznej mierze rekrutują się przyszli szefowie nowych małych i średnich firm.

Dla krajów rozwiniętych sektor MSP jest sposobem na wyprowadzenie gospodarki ze stanu „nasycenia rynku”. W znacznym stopniu to małe innowa­cyjne przedsiębiorstwa tworzą i rozwijają nowe dziedziny wytwórczości, nowe branże i gałęzie przemysłu oparte na nowych technologiach.

Małe i średnie przedsiębiorstwa są gotowe do ponoszenia ryzyka oraz są elastyczne. Małe przedsiębiorstwa, dzięki swojemu silnemu zorientowaniu na klienta, dorównują w wielu obszarach działalności, większym konkurentom.

Podkreślając jak ważną rolę pełnią MSP w gospodarce nie możemy jed­nak zapomnieć, że różnią się one od siebie pod wieloma względami. Otóż nie możemy stawiać na równi przedsiębiorstw produkcyjnych i eksportujących swoje wyroby (firmy elektroniczne) z przedsiębiorstwem zajmującym się np. małą gastronomią. Z tego wnioskujemy, że istnieje konieczność wyboru kryte­riów, które pozwolą nam wybrać grupę firm innowacyjnych od których tak na­prawdę zależy potencjał gospodarczy kraju i regionu.

Wyjaśnijmy co rozumiemy przez pojęcie „innowacyjne przedsiębior­stwo”. Jest to pojęcie względne i w dużym stopniu zależy od charakteru regionu, w którym firma działa. W regionach uprzemysłowionych za innowacyjne przed­siębiorstwa uznaje się takie, które:

„... zdolne są do zmian technologicznych albo przez wewnętrzny rozwój nowych produktów i produkcyjnych procesów lub przez zakup nowych maszyn, licencji itp. i które wcielają najnowszą technologię; rzeczą, która wyróżnia te przedsiębiorstwa spośród innych, jest zarządzanie i strategia rozwojowa...”.

Firmy innowacyjne cechuje ponadto ich determinacja w dążeniu do kon­frontacji z innymi firmami w zakresie zmian technologicznych, co znajduje od­zwierciedlenie w ich strukturze organizacyjnej. Przedsiębiorstwa te są otwarte na absorbowanie napływającego z zewnątrz know-how. Zawsze dążą do zdoby­cia potrzebnej informacji oraz wyrażają duże zainteresowanie eksportem, wynika to z faktu, że są bardziej wyspecjalizowane niż inne firmy. Im większy stopień specjalizacji tym większe zainteresowanie rynkiem międzynarodowym.

Najważniejszą funkcją sektora małych średnich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej jest stymulowanie wzrostu gospodarczego. W Polsce rola tego sektora z każdym rokiem jest coraz większa, stanowi on główny filar gospodarki wolnorynkowej. Jego kondycja oraz perspektywy rozwojowe w dużej mierze zależą od uwarunkowań makroekonomicznych. Podstawowym warun­kiem rozwoju tego sektora jest prowadzenie przez państwo stabilnej polityki ma­kroekonomicznej, która zapewniłaby długookresową równowagę gospodarczą oraz prowadziłaby do stopniowego obniżania podatków.

Sytuacja sektora MSP nie jest najlepsza. Właściciele - menadżerowie, którzy zarządzają tymi firmami mają problemy z zaplanowaniem strategii działa­nia. Wynika to z tego, że nie ma długofalowych ustaleń dotyczących, np. skal podatkowych, które byłyby aktualne przez kilka kolejnych lat.

Poza tym polscy przedsiębiorcy czują się niejednokrotnie samotni w swoich działaniach nie mają oni bowiem skutecznego zabezpieczenia przed kon­kurencją, której sami nie potrafią skutecznie stawić czoła. Na zachodzie Eu­ropy firmy przez dziesiątki lat dochodziły do swojej aktualnej pozycji, natomiast pol­skie przedsiębiorstwa miały zaledwie kilkanaście lat na to, aby przygotować się do konkurowania z firmami z obszaru Unii Europejskiej. Panuje opinia, że w zbyt szybkim tempie otwieramy nasz rynek, bo jesteśmy zalewani towarami z importu, a przedsiębiorstwa zachodnioeuropejskie bez przeszkód pozbywają się krajowych konkurentów. Aktualnie większość banków jest w posiadaniu zagra­nicznych inwestorów i trudno jest znaleźć w 100% polską firmę, która funk­cjo­nowałaby na naszym rynku.

Sektor małych i średnich firm w Polsce wymaga szybkich zmian w pra­wodawstwie, co w znacznym stopniu ułatwiłoby i wspomogło podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej. MSP mają wiele wad, które przesądzają o tym, że są one mniej konkurencyjne w stosunku do firm zachodnioeuropej­skich.

Do wad MSP możemy zaliczyć małą wydajność pracy, większość z nich posiada znikome doświadczenie jeśli chodzi o międzynarodowy obrót gospodar­czy, słaba znajomość języków obcych, nawet wśród kadry technicznej i zarzą­dzającej, a także niezadowalający stan infrastruktury.

Obok wad występują również zalety do, których możemy zaliczyć mło­dość wielu firm oraz ich nowoczesne wyposażenie, elastyczność form działania większości tych przedsiębiorstw, zdolności zdobywania niekonwencjonalnych rozwiązań, znacząca poprawa jakości zarządzania, szybki rozwój techniki i umiejętności w zakresie komputeryzacji.

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej będzie się wiązało z zaostrze­niem konkurencji i koniecznością dostosowania się do norm i standardów tech­nicznych, weterynaryjnych, fitosanitarnych nie tylko po to, aby móc eksportować do krajów członkowskich Unii Europejskiej, ale również w celu uzyskania moż­liwości sprzedaży na rynku krajowym, który stanie się częścią Jednolitego Rynku Europejskiego. Polska jest również zobowiązana do przyjęcia zewnętrznej taryfy celnej UE oraz zasad wspólnej polityki handlowej obowiązującej w handlu z krajami trzecimi.

Jeżeli małe i średnie przedsiębiorstwa uzyskałyby, takie wsparcie, aby nie były zmuszone zwalniać pracowników oraz aby mogły generować znacznie wię­cej nowych miejsc pracy, to uzyskano by dobrą sytuację wyjściową do walki z bezrobociem, które w Polsce staje się problemem społecznym. Obecnie jedynie małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią główny rezerwuar nowych miejsc pracy i tendencja ta będzie coraz silniejsza, z tego względu, że coraz to więcej między­narodowych korporacji część działań zleca podwykonawcom.

Warunki w Polsce do prowadzenia własnej działalności sprawiają, że przedsiębiorcy czują się zniechęceni w podejmowaniu własnej inicjatywy. We­dług przeprowadzonych przez Bussines Centre Club badań, blisko 80% polskich przedsiębiorców negatywnie ocenia otoczenie biznesu, a 17% uważa je za wy­soce niekorzystne. Żaden z badanych nie ocenił owego otoczenia jako wysoko korzystne. Najczęściej jako przeszkody rozwoju firmy przedsiębiorcy wyliczają prawo podatkowe, zmienność przepisów prawa gospodarczego i kodeks pracy. Wśród rzeczy najbardziej utrudniających prowadzenie firmy większość właści­cieli wymienia VAT, a następnie podatek dochodowy od osób fizycznych.

Oprócz przeszkód hamujących rozwój firm, przedsiębiorcy wymieniają także powody, które mogą przyczynić się do pogorszenia sytuacji firmy. Są nimi:

• zwiększenie konkurencji na rynku;

• napływ tanich usług i towarów z zagranicy;

• upadłość i likwidacja małych firm;

• zwiększona konkurencja cenowa;

• konieczność posiadania atestów, licencji, certyfikatów itp.

W 2001 roku zostało przeprowadzone badanie wśród polskich przedsię­biorców na temat ogólnej sytuacji małych i średnich przedsiębiorstw. Opinie zo­stały zestawione w formie raportu i są one następujące:

• respondenci najkrytyczniej oceniają sytuację ekonomiczną Polski, nieco le­piej oceniana jest sytuacja firm, a najkorzystniej sytuacja ekonomiczna wła­ściciela firmy i jego rodziny. Poprawy sytuacji ekonomicznej w perspektywie trzech lat badani najczęściej upatrują w przypadku kraju, a dopiero na dal­szym planie znajdują się rodzina i firma;

• wejście do Unii Europejskiej jest postrzegane jako czynnik, który znacząco wpłynie na sytuację firm. Ponad połowa respondentów uważa, że integracja będzie miała negatywny wpływ na działalność ich przedsiębiorstw. Za naj­większe zagrożenie postrzega się zwiększenie konkurencyjności na rynku. Natomiast w aspektach pozytywnych badani wskazują otwarcie rynku, likwi­dację ceł oraz ogólną poprawę koniunktury gospodarczej;

• za najistotniejsze czynniki mające wpływ na osiągnięcie przez firmę sukcesu, respondenci uznali atrakcyjną ofertę cenową oraz wysoką jakość oferowa­nych wyrobów i usług;

• w opinii ponad połowy badanych rozpoczęcie działalności gospodarczej jest przedsięwzięciem stosunkowo łatwym, szczególnie gdy firma jest zlokalizo­wana w regionie sprzyjającym rozwojowi gospodarczemu (np. w dużych miastach). Podstawowe problemy utrudniające proces rozpoczęcia działalno­ści gospodarczej to biurokracja i brak kapitału;

• mniejszy optymizm dotyczy samego prowadzenia działalności gospodarczej, które to przedsięwzięcie jako trudne oceniło ponad dwie trzecie badanych, kłopoty z prowadzeniem działalności gospodarczej wynikają przede wszyst­kim z ogólnej recesji na rynku, która jest powodem spadku popytu, wzrostu konkurencji w branży oraz częstych zachwiań w płynności finansowej firm;

• mimo deklarowanej trudnej sytuacji zdecydowanej większości badanych udało się w ciągu ostatnich trzech lat osiągnąć zysk, był on jednak z reguły niższy od oczekiwań co do poziomu zysku uznawanego za satysfakcjonujący;

• negatywne odczucia dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej przekła­dają się również na twierdzenie, że utrata płynności finansowej jest częstym zjawiskiem wśród małych firm w poszczególnych branżach, sami badani jednak dużo rzadziej identyfikowali własną firmę z tą sytuacją, może to być wynikiem próby prezentacji firmy w „dobrym świetle”;

• w ciągu ostatniego roku najczęściej pojawiającymi się pozycjami wśród wydat­ków małych firm były wydatki na sprzęt biurowy oraz kwoty przezna­czone na rozwój firmy, spośród analizowanych branż najmniej skłonne do inwestowania okazują się firmy zajmujące się handlem i produkcją;

• w prawie dwóch trzecich badanych firm znajduje się komputer, a większość komputerów wyposażona jest w CD-ROM, kartę graficzną oraz modem
  i kartę muzyczną, a w mniej niż połowie umożliwiony jest dostęp do Inter­netu, średnia wieku komputerów to najczęściej 1-3 lata. Podobny wiek doty­czy znaczącej części sprzętu biurowego;

• połowa badanych firm czerpie informacje o rynku, na którym działa,
  z obserwa­cji konkurencji i z opinii klientów. Dla jednej trzeciej ważnym źró­dłem informacji są media i prasa, w tym prasa fachowa, natomiast prawie co piąta firma prowadzi badania rynku, w większości własne, Dotyczą one przede wszystkim cen, konkurencji i satysfakcji klientów.

Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce mimo różnych barier muszą po­dejmować nowe inwestycje i rozwijać się. Właściciele tych firm muszą natomiast wykazywać się pomysłowością i kreatywnością w pozyskiwaniu nisz rynko­wych oraz nowych możliwości. Zaś tworzenie przez rząd sprzyjających warun­ków dla rozwoju sektora małych i średnich firm powinno stać się podstawowym celem polityki makroekonomicznej.

3. Małe i średnie przedsiębiorstwa jako podstawowy czynnik ograniczania

bezrobocia.

MSP stanowią ważny czynnik ograniczania bezrobocia, które stanowi główny problem naszego kraju, uznawany już za problem społeczny.

W lutym 2002 roku bezrobocie wynosiło 18,1%, jest to wynik złej sytu­acji finansów publicznych, malejących inwestycji i niskiej dynamiki rozwoju. W 1999 r. zanotowano ogólny 2,1%-owy spadek liczby pracujących w rynko­wym sektorze gospodarki narodowej. Jednak o ile w dużych przedsiębiorstwach spa­dek ten wyniósł 5,9%, to w sektorze MSP było to tylko 0,9%. Pod koniec tego samego roku pracowało w MSP 65,5% ogółu zatrudnionych w sektorze rynko­wym w porównaniu z rokiem poprzednim nastąpił wzrost o 1,2%.

A zatem MSP stanowią główny rezerwuar nowych miejsc pracy. W każ­dym kraju o ugruntowanej gospodarce wolnorynkowej sektor MSP zatrudnia większość pracowników i wypracowuje większość produktu krajowego.

W Polsce oprócz konieczności wprowadzenia przepisów, które ułatwiłyby rozwój i funkcjonowanie sektora MSP, istotnym elementem polityki gospodar­czej jest dokończenie prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

Prywatyzowane firmy państwowe, w porównaniu z firmami sektora MSP, nie posiadają tak dużego udziału w tworzeniu nowych stanowisk pracy jak no­woczesne przedsiębiorstwa. Zmiany takie nie prowadzą do powstania takiej ilo­ści miejsc pracy, która wyrównałaby ubytki wynikające z koniecznych procesów dostosowawczych zachodzących w przedsiębiorstwach. W ramach prywatyzacji dużych przedsiębiorstw państwowych sporadycznie dochodzi do zwiększenia zatrudnienia. Procesy prywatyzacji rozumianej jako przekształcenie własno­ściowe sektora przedsiębiorstw państwowych nie mogą prowadzić nie tylko do zwiększenia, ale nawet do utrzymania stanu zatrudnienia przed zmianami. Ukrytym założeniem jest niższa elastyczność firm państwowych, a jednym ze sposobów jej poprawy jest eliminacja przerostów zatrudnienia w firmach. Dla­tego też pożądanym sposobem prywatyzacji jest taki jej rodzaj, który nie tylko przekształci sektor państwowy, ale zbuduje sektor prywatny poprzez tworzenie i rozwój nowych przedsiębiorstw prywatnych, w których należy się dopatrywać głównego źródła nowych miejsc pracy i swego rodzaju bufora amortyzującego wstrząsy powstałe z przekształceń sprywatyzowanych przedsiębiorstw.

W trzech kolejnych pięcioleciach, aż do 2005 roku, przyrost zasobów osiąga 778-855 tys. osób. Największy napływ młodzieży zaczął się w 2001 roku i może potrwać do 2005.

Przyrost zasobów pracy w Polsce w latach 1991-2010 stanowi 36% całego przyrostu w Europie i ponad 50% przyrostu w stosunku do pozostałych krajów Europy (bez Polski).

Obfitość zasobów pracy jest szansą polskiej gospodarki, gdyż umożliwia przyspieszenie rozwoju gospodarczego i wzrost dobrobytu, z warunkiem stwo­rzenia nowych stanowisk pracy. Jeżeli ilość nowych stanowisk pracy będzie niż­sza od podaży pracy, to pojawi się dalszy gwałtowny wzrost bezrobocia, które jeszcze bardziej obciąży budżet państwa i spowoduje, że zmniejszenie obciążeń podatkowych przedsiębiorstw stanie się niemożliwe. To z kolei będzie ograni­czało wzrost i rozwój przedsiębiorstw, które już istnieją, oraz tworzenie nowych MSP, czyli nowych miejsc pracy. Taka sytuacja będzie się przyczyniała do coraz trudniejszej sytuacji w kraju oraz dalszego wzrostu bezrobocia.

Da się zauważyć, że sektor małych i średnich przedsiębiorstw odgrywa istotną rolę na rynkach pracy w krajach wysoko rozwiniętych. Dotychczasowe doświadczenia naszego kraju w transformacji gospodarczej, trendy demogra­ficzne oraz sytuacja na rynku pracy jednoznacznie wskazują na potrzebę promo­wania zatrudnienia przez rozwój MSP. Dostęp do kapitału i zasobów oraz infor­macji i szkoleń ułatwiłby uruchomić dodatkowe stymulatory do podejmowania działalności gospodarczej. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą nie tylko po­prawić sytuację na rynku pracy, ale przyczynić się również do poprawy bilansu handlowego.

Podsumowując należy powiedzieć, że podstawową a zarazem najważniej­szą funkcją sektora małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej jest stymulowanie wzrostu gospodarczego. W Polsce rola tego sektora z każdym rokiem jest coraz większa i stanowi on główny filar gospodarki wolnorynkowej.

Udział małych i średnich przedsiębiorstw w ich ogólnej liczbie w krajach rozwiniętych przekracza 95%, najczęściej oscyluje wokół 99%. W Polsce liczba wszystkich małych i średnich przedsiębiorstw w 1998 roku wynosiła 1 722 616, co stanowi 99,8% wszystkich przedsiębiorstw, z tego 99,3% to przed­siębiorstwa zatrudniające do 50 pracowników. Udział małych i średnich przedsię­biorstw w tworzeniu PKB jest równie istotny i w 1998 roku wyniósł 48,1%, z tego małych przedsiębiorstw 38,5%, a średnich 9,6%. Zapewniają one również miejsca pracy większości zatrudnionym. Pod koniec 1998 roku praco­wało w nich 7 098 tys. osób, co stanowiło 62,5% wszystkich zatrudnionych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa dominują obecnie w takich dziedzinach gospodarki jak handel -95% i budownictwo -85%. Natomiast dużo mniejszy udział MSP jest w przemyśle -26% oraz transporcie -30%.

Tak wysoki udział sektora małych i średnich przedsiębiorstw w strukturze polskiej gospodarki (ponad 99%) pozwala nam śmiało stwierdzić, że to właśnie te małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią najważniejszy aspekt i czynnik roz­woju gospodarczego, a właściwie siłę napędową naszej gospodarki. W rzeczywi­stości tych wielkich tworów mamy bardzo niewiele, natomiast cała gospodarka to małe i średnie przedsiębiorstwa.

I. Przychocka, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Polsce, Warszawa 2002, s. 7-8.

Ustawa z dnia 19 listopada 1999 roku, Prawo Działalności Gospodarczej, Dz.U. Nr 101 z dnia 17 grud­nia, poz. 1178.

J. Buga, Małe i średnie przedsiębiorstwa jako element prorozwojowej polityki lokalnej, Gospodarka Narodowa, nr 10, 1994.

⁴I. Przychocka, op. cit., s. 10

M. Pietraszewski, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Poznań 1996, s. 174.

B. Piasecki, Ekonomika i zarządzanie małą firmą, Warszawa-Łódź 1999, s. 27.

P. Drucker, Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, Warszawa 1992, s. 30-37.

J. Skuła, O kierowaniu gospodarką narodową polską, Gospodarka Planowa nr 2, Warszawa 1989.

J. Schumpeter, Teoria rozwoju gospodarczego, Warszawa 1960, s. 104

I. Przychocka, op. cit., s. 12.

K. Kłosiński, MSP w Unii Europejskiej, Unia Europejska, nr 7-8, lipiec-sierpień 2002, s. 49.

S. Dębisk, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, Warszawa 1996, s. 21.

I. Przychocka, op. cit., s.14.

Tamże, s. 15.

W. Dzierżanowski, Bariery rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w]: Polska w Europie 2000-Polskie nauki o zarządzaniu wobec wyzwań XXI wieku, pod red. L. Pasiecznego, War­szawa 2000, s. 22.

D. Bednarska, Znaczenie małego biznesu i przyczyny jego upadku, Przegląd organizacyjny, nr 8, 1993.

Potrzeby małych firm w zakresie usług bankowych, Fundacja Edukacji i Badań Bankowych, sierpień 1999.

I. Przychocka, op, cit., s. 18.

W. Dzierżanowski, op. cit., s. 34.

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw W Polsce w latach 1998-1999, Warszawa 2000, s. 246.

B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma: teoria i praktyka, Łódź 1997, s. 101.

Tamże, s. 102.

A. Szplit, Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem: tendencje w polskiej gospodarce, Kielce 1994, s. 17.

Krzysztof Krajewski: Funkcjonowanie MSP w warunkach gospodarki rynkowej i ich możliwości rozwo­jowe, Internet: www.mediant.pl/multikra/ips2.htm

B. Piasecki, Przedsiębiorczość...op. cit., s. 102.

I. Przychocka, op. cit., s. 27.

ASM- Centrum Badania i Analizy Rynku na zlecenie PKPP, czerwiec-sierpień 2001, Businessman Magazine Nr 03 (132), marzec 2002.

Raport z badań „ Sytuacja małych przedsiębiorstw” przeprowadzonego przez GFK w 2001 roku na zlecenie Polskiej Agencji Przedsiębiorczości, Warszawa 2001, http://www.parp.gov.pl/gfk.php.

Raport z badania „Sytuacja małych przedsiębiorstw” przeprowadzonego przez GFK Polonia w 2001 roku na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2001, http://www.parp.gov.pl/gfk.php.

Rola MSP w gospodarce, http://www.mg.gov.pl/

Nadzieja rynku pracy: Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce, pod red: J. Klich, Warszawa 2000, s. 46-47.

Tamże, s. 47.

B. Piseczny i Z. Konieczny red: Uwarunkowania rozwoju sektora MSP w krajach centralnej
i wschodniej Europy, Łódź 1995, s. 177.

Tamże, s. 193.

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 1998-1999, Polska Funda­cja Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Warszawa 2000, s. 28.

Tamże, s. 25.

Tamże, s. 30.

M. Strużycki, Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem, Warszawa 2002, s. 108.

5

---