WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZĄDZANIA

Wydział Finansów i Bankowości

nr albumu

KARTY PŁATNICZE W OFERCIE BANKU PKO BP

Praca licencjacka napisana pod kierunkiem

Prof. dr hab.

SPIS TREŚCI

WSTĘP......................................................................................................................... 4

I POJĘCIE KART PŁATNICZYCH

• Ewolucja form płatności.............................................................................................. 6

• Pojęcie karty płatniczej................................................................................................ 8

• Elementy rozwoju kart płatniczych na świecie........................................................... 9

• Elementy rozwoju kart płatniczych w Polsce............................................................. 15

• Budowa kart płatniczych............................................................................................ 20

• Bezpieczeństwo kart płatniczych............................................................................... 24

• Przestępstwa w Polsce dokonane przy użyciu kart płatniczych................................ 26

7.1 Wyłudzenia kart płatniczych............................................................................... 27

7.2 Posługiwanie się skradzionymi lub zgubionymi kartami.................................... 27

7.3 Fałszowanie kart płatniczych.............................................................................. 28

7.4 Kopiowanie kart płatniczych............................................................................... 29

7.5 Wykorzystanie karty zgłoszonej lub utraconej.................................................... 29

II RODZAJE KART PŁATNICZYCH

1 Klasyfikacja według liczby zaangażowanych podmiotów........................................ 31

1. karty dwustronne................................................................................................. 31

2. karty trójstronne................................................................................................... 31

3. karty czterostronne............................................................................................... 32

2. Klasyfikacja ze względu na osobę posiadacza karty płatniczej................................ 33

2.1 karty podstawowe................................................................................................ 33

2.2 karty dodatkowe.................................................................................................. 34

2.3 karty imienne....................................................................................................... 35

2.4 karty na okaziciela............................................................................................... 35

3 Klasyfikacja ze względu na sposób obciążania......................................................... 35

3.1 karty kredytowe.................................................................................................... 35

3.2 karty debetowe...................................................................................................... 37

3.3 karty obciążeniowe i z odroczonym terminem płatności..................................... 39

3.4 karty przedpłacone................................................................................................ 42

4 Klasyfikacja oparta na budowie karty....................................................................... 43

4.1 karty z wytłoczonymi liczbami (embosowane).................................................... 43

4.2 karty wirtualne...................................................................................................... 43

4.3 karty elektroniczne (magnetyczne i mikroprocesowe)......................................... 44

5 Klasyfikacja ze względu na obszar funkcjonowania................................................. 47

5.1 karty lokalne......................................................................................................... 47

5.2 karty krajowe........................................................................................................ 48

5.3 karty międzynarodowe......................................................................................... 48

6 Pozostałe karty płatnicze........................................................................................... 48

6.1 karty bankomatowe............................................................................................. 48

6.2 karty niebankowe................................................................................................ 50

6.3 karty złote............................................................................................................ 50

6.4 karty platynowe................................................................................................... 51

6.5 karty identyfikacyjne.......................................................................................... 52

7 Karta płatnicza a inne instytucje prawne.................................................................. 52

7.1 karta płatnicza jako znak legitymacyjny............................................................ 54

7.2 karta płatnicza jako dokument........................................................................... 55

7.3 karta płatnicza jako środek dowodowy.............................................................. 55

III KARTY PŁATNICZE W OFERCIE BANKU PKO BP

1 Historia banku PKO BP............................................................................................. 56

2 Misja banku............................................................................................................... 62

3 Oferta kart płatniczych - klienci indywidualni.......................................................... 63

3.1 Błękitna karta kredytowa..................................................................................... 63

3.2 Srebrna karta kredytowa...................................................................................... 66

3.3 Złota karta kredytowa.......................................................................................... 65

3.4 Karta Diners Club................................................................................................. 71

3.5 Karta PKO Classic………………………………………...........…………….... 74

3.6 PKO Ekspres………………………………………......................…………...... 76

4 Oferta kart płatniczych - studenci i młodzież............................................................ 78

4.1 PKO Graffiti........................................................................................................ 78

4.2 Karta kredytowa STUDENT................................................................................ 79

ZAKOŃCZENIE......................................................................................................... 82

BIBLIOGRAFIA........................................................................................................ 84

SPIS WYKRESÓW ................................................................................................... 86

WSTĘP

Cechą współczesnego systemu bankowego jest innowacyjność działań finansowych polegających na poszukiwaniu i wyborze różnych metod oraz form płatności, odpowiadających potrzebom klientów. Wzrost konkurencji między bankami oraz zastosowanie elektroniki w usługach finansowych spowodował rozszerzenie oferty produktów bankowych, w tym kart płatniczych. W ten sposób powstały korzystne warunki do dynamicznego rozwoju rynku kart płatniczych.

Uważam, że podjęty przeze mnie temat jest interesujący ze względu na ewolucję jaką przeszedł pieniądz, a którego najnowszą formę stanowi karta płatnicza. Ponadto rynek kart płatniczych wciąż rozwija się w Polsce, a użytkownicy kart wciąż posiadają mało wiedzy zarówno na temat rozwoju jak i nowych możliwościach tego instrumentu rozliczeń bezgotówkowych.

Celem pracy jest przybliżenie zagadnień związanych z usługą finansową jaką są karty płatnicze. Ponieważ informacje podawane przez banki są dość ogólne i dla wielu niejasne, chciałabym aby ta praca służyła jako przewodnik po świecie plastikowego pieniądza jako jednej z form rozliczeń bezgotówkowych i jako informator w tej dziedzinie.

Praca opiera się na literaturze ukazującej temat teoretycznie oraz na materiałach zawartych w Internecie. Całość ujęłam w trzech rozdziałach.

Rozdział pierwszy obejmuje pojęcie karty płatniczej, jej cechy, początki i rozwój na świecie i w Polsce. Zawiera krótki wstęp ewolucji form płatności. Przedstawia największe na świecie systemy zajmujące się emisją kart płatniczych, ich rozwój i udział w działalności bankowej. Rozdział omawia budowę kart płatniczych, wygląd i wymiary, które są ściśle określone według międzynarodowych norm. Ukazuje zalety kart oraz najważniejsze elementy zabezpieczeń, które częściowo objaśniają nam jak prawidłowo używać tej formy płatności. Przedmiotem rozważań tego rozdziału będą również przestępstwa i oszustwa dokonane przy użyciu kart płatniczych oraz zagrożenia z którymi mogą się zetknąć użytkownicy.

Rozdział drugi jest przewodnikiem po rodzajach kart płatniczych. Przedstawia podział kart według poszczególnych kryteriów. W rozdziale scharakteryzowano funkcje wybranych kart, sposoby ich wydawania oraz możliwości jakie dają. Przedstawione są rozważania na temat zalet wymienionych kart płatniczych. W pracy ujęłam również porównanie kart płatniczych z innymi instytucjami prawnymi jakimi są znak legitymacyjny, dokument i środek dowodowy.

W trzecim rozdziale na przykładzie Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Państwowego przedstawiłam konkretne karty płatnicze tego banku. Początkowo rozdział zawiera opis banku, jego historię, formy przekształcenia oraz misję jaką się kieruje. W dalszej części rozdziału scharakteryzowane są karty z podziałem na klientów indywidualnych oraz studentów i młodzież. Przedstawiono informacje dotyczące przeznaczenia, korzyści oraz procesy wydawania i korzystania z poszczególnych kart płatniczych. W rozdziale skorzystano z materiałów uzyskanych z Banku PKO BP oraz informacji zawartych na stronie internetowej banku.

Rozdział I

Pojęcie kart płatniczych

W procesach przemian zachodzących w zakresie realizacji płatności we współczesnej gospodarce znacząca rolę odgrywają karty płatnicze. W ciągu ostatnich dziesięciu lat pod wpływem wprowadzenia kart nastąpiły poważne zmiany w systemie rozliczeń pieniężnych podmiotów gospodarczych, a także w zarządzaniu bankami. Karty płatnicze to fenomen rozwijającego się sektora bankowego w Polsce. Wystarczyła tylko jedna dekada, by z przedmiotu dostępnego tylko dla bogatych stała się ogólnie dostępna. Mimo wszystko posiada dalej swój szczególny urok i magię, gdyż należy podjąć decyzję jaką wybrać kartę: kredytową, debetową, a może obciążeniową?

1 Ewolucja form płatności

„Niedogodności wynikające z używania gotówki w obrocie sprawiają, że jest ona coraz częściej zastępowana przez inne środki płatnicze. Plastykowy pieniądz szybko zdobył swą popularność, gdyż stwierdzono, że obrót bezgotówkowy jest wygodniejszy, a przede wszystkim bezpieczniejszy. Karty płatnicze umożliwiają bowiem nie tylko zastąpienie gotówki, lecz również pozostałych `papierowych' instrumentów płatniczych”

„Pieniądz w gospodarce rynkowej odgrywa szczególne znaczenie. Bowiem za jego pośrednictwem następuje wymiana dóbr i usług. Od wielkości jego zasobów zależy stan jak i perspektywy gospodarki każdego kraju. Warunkuje on funkcjonowanie całego systemu finansowego. Pieniądz na przestrzeni wieków przybierał różnorodne formy. W początkowym okresie pieniądzem towarowym były różnego rodzaju towary konsumpcyjne, np. sól kamienna, herbata, muszelki, bursztyn, brąz, niewolnicy, jedwab, bydło, itp. Jednak z czasem dążenie do nadania dla pieniądza towarowego określonej wartości, podzielności i trwałości spowodowało, że coraz bardziej jego powszechną formą używania stały się kamienie szlachetne.

W VII w p.n.e. rozpoczął się okres pieniądza monetarnego. Monety tego typu zaczęto bić z wizerunkiem króla Gygesa z Lydii. Jego wizerunek stanowić miał o tym, że najwyższa władza w państwie jest gwarantem wagi i jakości wyemitowanych monet. W Polsce pierwsze monety bite ze srebra wysokiej jakości zaczęto używać w średniowieczu ok. 980 roku. Pieniądz monetarny był używany jako forma płatności zarówno w okresie średniowiecza jak i w czasach nowożytnych do XIX wieku. Później zaczął on przybierać coraz bardziej formę pieniądza papierowego. W Polsce po raz pierwszy pieniądz papierowy pojawił się dopiero podczas powstania kościuszkowskiego. Następny polski pieniądz papierowy pojawił się dopiero trzydzieści lat później. Bank Polski wprowadził do obiegu początkowo bilety kasowe, wydrukowane w 1824 roku przez Komisję Rządową Przychodów i Skarbu, a następnie własne bilety bankowe, drukowane w warszawskiej Fabryce Biletów Bankowych na papierze wyprodukowanym w papierni w Jeziornie koło Warszawy. Pieniądz Królestwa Polskiego cieszył się pełnym zaufaniem ludności, gdyż był wymienialny w kasach banku na złote i srebrne monety, mimo że nie miał kursu przymusowego.

W obecnych czasach do wyżej wymienionych postaci pieniądza należy dodać bilon służący do obsługi drobnego obrotu płatniczego. Banknoty przez ponad dwieście lat funkcjonowały w obrocie gospodarczym równolegle z metalami szlachetnymi. Dopiero wielki kryzys lat trzydziestych XX wieku oraz druga wojna światowa doprowadziły do tego, że banknoty emisyjne wszystkich banków centralnych przestały być wymienialne na kruszce. Z biegiem czasu klienci banków doszli do wniosku, że nie opłaca się trzymać gotówki w domu, a bezpieczniej i wygodniej jest ją przechowywać na rachunku w banku. W zależności od swoich potrzeb klienci mogli wybierać wcześniej włożoną gotówkę lub też płacić swoje zobowiązania za pośrednictwem banku w formie bezgotówkowej. Wydawałoby się już, że formy płatności w światowej gospodarce są ustabilizowane i niezagrożone gwałtownymi zmianami innowacyjnymi. Jednak dynamiczny rozwój informatyki spowodował, że obok typowych i tradycyjnych metod rozliczeń operacji pojawiły się nowe. Pieniądz bankowy występujący do tej pory jako zapis w księgach banku zostaje powoli zastępowany przez pieniądz elektroniczny. W ten sposób świat wchodzi w nowe formy rozliczeń operacji handlowych całkowicie odmieniające powszechne formy płatności bezgotówkowych.”

2 Pojęcie karty płatniczej

Mimo występujących definicji ustawowych podjęcie próby określenia pojęcia karty płatniczej nadal nie jest łatwe. „W.Adamowicz definiuje kartę płatniczą jako kawałek plastiku o wymiarach określonych przez normy międzynarodowe, posiadający szatę graficzną charakterystyczną dla podmiotu, który ją wydaje, zawierający pasek magnetyczny lub mikroprocesor. Karta jest własnością wystawcy, zaś posiadaczowi daje możliwość realizacji płatności bezgotówkowych. W.Chmielarz uważa, że karta płatnicza to elektroniczny, indywidualny środek płatności, ułatwiający dostęp do środków finansowych zgromadzonych na koncie. J.Kukulski i I.Pluta uważają, że pojęcie karty płatniczej może być rozpatrywane z różnych punktów widzenia, zarówno jako instrument bezgotówkowych rozliczeń bankowych, który ma moc umarzania zobowiązań, jak również znak legitymacyjny bądź upoważniający jego posiadacza do wykonywania określonych czynności.” Karta to również dokument, do którego prawo ma osoba, której dane są uwidocznione na karcie. Jest też środkiem dowodowym świadczącym o stosunku prawnym łączącym posiadacza karty z bankiem. Karty płatnicze to instrumenty służące do płacenia za towary i usługi w punktach akceptujących, min.: w sklepach, restauracjach, lotniskach, stacjach benzynowych, hotelach, itp.

„Karta płatnicza jest formą bezgotówkowego pieniądza, bezgotówkowym instrumentem rozliczeń pieniężnych. M.Smaga definiuje kartę płatniczą jako kawałek plastiku z paskiem magnetycznym lub mikroprocesorem, który uprawnia posiadacza do bezgotówkowego zakupu dóbr i usług. Według J.Masiota karta płatnicza jest dokumentem o ustalonym wyglądzie i treści, umożliwiającym posiadaczowi bezgotówkowe dokonywanie płatności za towary i usługi w określonych w umowie o wydanie karty podmiotach, na określonej w tej umowie zasadach. Pojęcie karty płatniczej, a w zasadzie kredytowej, było poruszane w Zarządzeniu Prezesa NBP z dnia 11 grudnia 1992r w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem banków, wydanego na podstawie art. 16 ust. I Prawa Bankowego z 1989r, w § 10 które dopuszcza możliwość rozliczeń bezgotówkowych w formie karty kredytowej. Jednakże mimo tego, że w omawianym zarządzeniu była mowa o kartach kredytowych, to jednak uważano, iż przepis ten odnosi się również do pozostałych rodzajów kart”

3 Elementy rozwoju kart płatniczych na świecie

„Pierwsze karty płatnicze narodziły się w Stanach Zjednoczonych w 1894 roku. Zostały wydane przez Hotel Credit Letter Company. Pierwszymi jego posiadaczami byli jego stali klienci. Stanowiły zabezpieczenie przed kradzieżą lub zgubieniem gotówki pozwalając jednocześnie na regulowanie swoich płatności związanych z pobytem w hotelu. Śladami Credit Letter Company poszły inne większe hotele i magazyny handlowe w USA. Jednak jej dynamiczny rozwój nastąpił dopiero po roku 1917 kiedy to amerykańska firma „Smart and Roebuck” zaoferowała swoim klientom kartę kredytową z metalu z naniesionymi na nią danymi klienta oraz jego podpisem. W niedługim czasie potem, dla swoich klientów i zatrudnionych pracowników, zaczęły wydawać je towarzystwa naftowe oraz wielkie koncerny handlowe. Zadaniem wydanej karty była identyfikacja klientów dokonujących bezgotówkowego zakupu dóbr i usług w określonych punktach sprzedaży wydawców kart. Instytucje te bowiem udzielały posiadaczom kart krótkoterminowych kredytów kupieckich.”

„Szybki rozwój kart kredytowych zainteresował również banki, które zorientowały się, że karty mają znaczenie prestiżowe i reklamowe oraz stanowią doskonałe źródło dochodu. Pierwszą kartę o zasięgu lokalnym wydał Flatbush National Bank w roku 1947, a pierwszą kartę o zasięgu ponadstanowym wydał Franklin National Bank z Nowego Jorku w roku 1950.”

W historii rozwoju kart płatniczych kolejnym bardzo ważnym etapem był rok 1958. Wtedy to bowiem organizacja pod nazwą Diners Club działająca w Stanach Zjednoczonych wprowadziła do obiegu po raz pierwszy na świecie kartę wykonaną z tworzywa sztucznego. Była to karta typu T&E (Travel & Entertainment) przeznaczona dla bogatej grupy klientów dużo podróżujących, którzy godząc się na wysokie opłaty za jej wydanie i prowizje od dokonanych transakcji korzystali z nieograniczonego kredytu, a swoje zobowiązania regulowali co miesiąc po otrzymaniu rachunków.

„Karty wyposażone w pasek magnetyczny, jako nośnik informacji emitowane przez banki bardzo szybko zostały zaakceptowane przez rynek i stały się nieodłącznym elementem życia wielu milionów amerykanów. Wzrost zapotrzebowania na nie spowodowany był okresem burzliwego rozwoju gospodarczego Stanów Zjednoczonych w latach pięćdziesiątych. W okresie tym ludzie coraz częściej podróżowali i byli zainteresowani posiadaniem instrumentu płatniczego zapewniającego wygodę i bezpieczeństwo realizowanych operacji podróżnych. W początkowym okresie karty wydawane przez banki miały zasięg jedynie lokalny i ich zadanie polegało głównie na ułatwieniu dostępu do gotówki. Jednak w krótkim okresie czasu, wraz z rozwojem infrastruktury technicznej, dosyć szybko zyskały zasięg krajowy oraz międzynarodowy. Na rynek europejski karty dotarły dopiero w połowie lat 60-tych. Potrzeba taka wynikała z konieczności obsługi amerykańskich turystów jak i przedsiębiorców, którzy wydatki swoje regulowali właśnie posiadanymi kartami. Najszybciej zostały one zaakceptowane przez rynek angielski oraz francuski. Natomiast dosyć opornie były akceptowane przez społeczność w Niemczech oraz Włoszech. Obywatele tych krajów jednak byli bardziej przywiązani do rozliczeń operacji czekami lub w formie gotówki. Jednak największą innowacją w zakresie ostatnich dwudziestu pięciu lat okazały się karty wyposażone w mikroprocesor, jako nośnik informacji. Swoją ewolucję datują z momentem jego wtłoczenia do karty plastikowej. Pierwszą udaną operację połączenia tworzywa sztucznego z mikroprocesorem przeprowadził w roku 1970 japoński wynalazca Kuntaku Arimura. Jego patent dotyczył jednak tylko technicznego sposobu wykonania takiej karty a nie jej potencjalnych zastosowań. Dopiero cztery lata później francuski dziennikarz Rolando Moreno koncentrując się na funkcjonalnych aspektach mikroprocesora doprowadził do opracowania niezależnego elektronicznego obiektu zdolnego do przechowywania w swojej pamięci danych, w tym cyfr kodowanych (PIN-ów) zabezpieczających przed dostępem osób niepowołanych do przechowywanych na karcie danych.”

Szybki rozwój rozliczeń przy pomocy kart płatniczych spowodował, że produktami tymi zainteresowały się również banki. Rozpoczęły one emisję własnych kart bankowych. Około 100 banków wystawiło bezpłatne karty kredytowe. Przyznawały one klientom odroczony debet, który mógł dochodzić w niektórych przypadkach do trzech miesięcy, co oznaczało, że klient dokonywał zakupu dzisiaj, a odsetki były naliczane dopiero po 90 dniach od daty zakupu. Przy każdej transakcji pobierano ustaloną przez bank prowizję, która stanowiła jego podstawowy dochód.

Do największych funkcjonujących obecnie systemów kart płatniczych zalicza się następujące organizację VISA International, American Express, MasterCard (karty amerykańskie), japońskie JCB oraz europejskie Europay International.

„Początek systemowi Visa International dał Bank of America z Kalifornii, który wydał swoją pierwszą kartę kredytową w 1958r. Dwa lata po wydaniu karty Bank Americard liczba wyemitowanych kart przekraczała 1 mln sztuk, a w 1967r sięgnęła 2,7 mln. W 1966r powstała utworzona przez kalifornijski Bank of America instytucja BSC (Bank Americard Service Corporation), która zajmowała się licencjonowaniem systemu dla innych banków oraz kontrolą emisji swoich kart. Rozwiązanie takie zostało zaakceptowane przez 3 tys. banków ze wszystkich stanów USA, które do końca 1970r postanowiły przyłączyć się do systemu. Banki te wolały dokonać zakupu gotowego systemu, niż borykać się ze wszystkimi kłopotami towarzyszącymi wdrażaniu i rozwijaniu własnego projektu. Zaraz po utworzeniu Bank Americard Service Corporation (BSC) rozpoczął ekspansję w Europie sprzedając licencję angielskiemu Barclays Bank. Rok 1970 przyniósł wiele zmian. Bank of America sprzedał swoje udziały BSC, zaś ta instytucja przekształciła się w niezależną organizację pod nazwą National Bank Americard Incorporation (NBI). W 1977r NBO zmieniła nazwę na Visa International pozostawiając sobie układ kolorów karty (niebieski, biały, zielony). Poprzednia nazwa (Bank Americard) została przywrócona firmie Bank of America.”

Organizacja Visa International jest zarządzana przez pięć komisji regionalnych: Azji i Pacyfiku, Kanady, Ameryki Łacińskiej, USA, Europy Środkowo-Wschodniej i Afryki. Cały ten obszar oznaczony jest skrótem EMEA. Do zadań komisji regionalnych należy ustanawianie budżetu i wielkości składek oraz zwiększanie liczby członków. Członkostwo w tej organizacji pozwala na planowanie, wycenę i zbyt usług płatniczych (kart i czeków podróżnych) klientom. System Visa International umożliwia wykorzystanie karty w celu zakupu dóbr lub usług poprzez natychmiastowe obciążenie rachunku, odroczone obciążenie rachunku lub też uruchomienie linii kredytu posiadacza karty.

„Do podstawowych zadań VISA International należy: udostępnienie systemu telekomunikacji o światowym zasięgu celem autoryzacji i rozliczeń transakcji, ustalenie, promocja i rozwój globalny norm rozliczeń bezgotówkowych. W skład VISA wchodzą różne organizacje finansowe, preferencje jednak mają instytucje:

• funkcjonujące na podstawie prawa bankowego, upoważnione do akceptacji i rozporządzenia depozytami

• jednostki pomocnicze powyższych instytucji, powołane do obsługi kart bankowych

• korporacje członkowskie lub towarzystwa niezrzeszone, w skład których wchodzą powyższe instytucje np. Polcard w Polsce”

„Visa oferuje produkty dla wszystkich grup konsumentów, pakiet kart obejmuje następujące ich rodzaje: Visa Classic, Visa Business, Visa Gold, Visa Travelers Cheques, Visa Electron, Visa Debit, Delta Card, Affinity i Smart Card. W każdym z wymienionych regionów ekspansji terytorialnej Visa International dokonuje segmentacji rynku produktów kart płatniczych. Celem segmentacji jest wydanie jak największej liczby kart, przy zachowaniu możliwie niskiego poziomu ryzyka. Prowadzone badania marketingowe mają za zadanie wyodrębnienie grup klientów charakteryzujących się zbliżonymi zachowaniami, upodobaniami, zwyczajami i potrzebami czy też stylem życia”

„W 1994r karty i czeki Visa były akceptowane w ponad 12 mln punktów na świecie, z których 5,20 mln znajdowało się w Europie, na Środkowym Wschodzie i w Afryce. Do marca 1995r karty Visa mogły być używane w 232 046 bankomatach na świecie, z czego 100 tys. znajdowało się w Europie. W maju 1995r na świecie znajdowało się w sumie 402 mln kart Visa, z czego 120 mln w Europie, zaś już we wrześniu 1995r ilość kart na świecie zwiększyła się do 442 mln319. W 1997r w obiegu było około 600 mln kart. Karty te akceptowane są przez 14 mln punktów akceptujących i 400 tys. bankomatów. Do końca maja 2001r wydano ponad 42 mln kart mikroprocesorowych. W połowie 2003r w krajach UE najwięcej kart z logo Visa zostało wydanych w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Francji.”

Wykres 1

Liczba kart Visa w wybranych krajach Unii Europejskiej (mln sztuk)-II kw. 2003r




Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Visa International

„Firma American Express została założona w 1850r przez Henry'ego Wellesa i Williama George'a Fargo. Początkowo zajmowała się transportem i finansowaniem towarów przewożonych w Ameryce Północnej. Następnie rozwinęła działalność sprzedając usługi turystyczne, czyli funkcjonujące jako biuro podróży. Kolejnym etapem było rozpoczęcie emisji czeków podróżnych. Od tego czasu firma zaczęła koncentrować swoją działalność na usługach finansowych i turystyce. Dopiero w 1958r wydała własną kartę płatniczą typu T&E, znaną dzisiaj jako zielona AmEx.” Spółka ta jako pierwsza zróżnicowała rodzaje kart i wydała karty złote (1966r) oraz platynowe (1984r). American Express jest organizacją klubową. Oznacza to, iż posiadacz karty jednocześnie jest członkiem klubu posiadaczy tych kart. Z takiej przynależności wynikają rozmaite prawa i obowiązki. Obecnie wydano 42,7 milionów kart American Express, akceptowanych w ponad 200 krajach.

„Działalność firmy American Express nie ogranicza się tylko do samych czeków i kart płatniczych, jak to ma miejsce w innych organizacjach. W Polsce biuro American Express zostało otwarte już przed drugą wojną, niestety wkrótce zostało zamknięte. Ponownie biuro zostało otworzone w czerwcu 1991r i oferuje pełen zakres usług turystycznych i finansowych.”

Kolejną organizacją o charakterze klubowym jest Diners Club. Została ona utworzona w 1950 roku w Stanach Zjednoczonych. Rozpoczęła działalność od wydania 200 kart akceptowanych w 27 restauracjach wyłącznie w Nowym Jorku. Od początku działalności sukces był tak duży, iż w 1951 roku było już 42 tysiące posiadaczy i 320 restauracji akceptujących karty Diners Club. Obecnie na świecie jest ok. 8 milionów kart Diners Club, które akceptowane są w 175 krajach.

„W Europie w 1965 roku z inicjatywy banków szwedzkich oraz sieci hoteli i osób prywatnych została utworzona europejska organizacja płatnicza EuroCard. W ciągu następnych trzydziestu lat wchłonęła ona przedsiębiorstwa zajmujące się emitowaniem kart płatniczych oraz wydawaniem czeków o zasięgu europejskim. Przyjęła nazwę Europay International. W toku rozwoju tej organizacji kart płatniczych doszło do połączenia z MasterCard. Tak ukształtowany system uczynił z Europay system bardzo konkurencyjny z uwagi na gamę oferowanych produktów. Obecnie jej głównym zadaniem jest budowa systemu płatniczego w Europie Wschodniej i połączenie go z infrastrukturą istniejącą w Europie Zachodniej. Po fuzji MasterCard i Europay organizacja przyjęła nazwę Euro-Card/MasterCard.”

„Europey oferuje bankom członkowskim następujący zakres usług: autoryzowanie dokonywanych transakcji, codzienne informowanie banków członkowskich o wyniku rozliczeń między nimi, zapobieganie defraudacji kart i czeków, szkolenia pracowników banków w zakresie kart i czeków, itp. Na świecie w 1995r było około 131,9 mln kart Europay. Karty te akceptowane są w około 13 mln punktów handlowo-usługowych, 200 tys. bankomatów oraz 478 tys. placówek bankowych realizujących wypłaty gotówkowe. Największymi regionami kart zarówno kredytowych, jak i debetowych są: Europa Centralna, kraje Beneluksu/Francja i Wielka Brytania/Irlandia.”

Europay International jest liderem wśród systemów płatniczych w świecie. Pod względem liczby wydanych kart zajmuje pierwsze miejsce w Europie. Fakt kontrolowania Europay przez kapitał europejski decyduje o misji tej organizacji - działania na rzecz banków na naszym kontynencie i ich klientów. Organizacje spoza Europy często pomijają potrzeby Europejczyków. Atut „europejskości oraz jakość i cena oferowanych usług pozwoliły Europay zająć na naszym kontynencie pozycję lidera na rynku.

„Ostatnią z przedstawianych organizacji kart płatniczych jest JCB (Japan Credit Bureau). Jej pierwsze karty zostały wydane w 1961 roku. Przez kolejne dwadzieścia lat funkcjonowały one jedynie w Japonii. Od początku lat osiemdziesiątych dostępne są w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Posiada tę kartę ok. 40 milionów ludzi i jest akceptowana w 167 krajach. Jej głównym obszarem występowania jest jednak wyłącznie Japonia oraz Korea Południowa.”

Jako się wydaje przyszłość karty płatniczej, będzie, co najmniej, równie atrakcyjna co jej historia. Karty płatnicze liczą sobie zaledwie 50 lat, lecz już zdążyły przejść drogę długiego rozwoju. Od kawałka kartonu z wypisanym numerem i danymi posiadacza, po karty z chipem, które coraz częściej pojawiają się w naszych portfelach. Zapewne historia kart stanie się wkrótce częścią historii pieniądza, należy się bowiem spodziewać, że najnowsze generacje kart płatniczych będą coraz częściej zastępowały nam pieniądze w codziennym życiu. Na rynku kart płatniczych dominuje dziś Visa, choć jej wielki konkurent MasterCard nie pozostawia tej firmie wiele swobody. W portfelach ludzi na całym świecie znajdowało się pod koniec 2002r ponad 1,2 miliarda kart ze znakiem systemu Visa. Suma wszystkich płatności dokonanych tymi kartami wyniosła 2,4 biliona dolarów. MasterCard jednak rozwija się bardzo szybko i wciąż ma szansę na doścignięcie Visy.

4 Elementy rozwoju kart płatniczych w Polsce

Do naszego kraju trafiły pod koniec lat sześćdziesiątych za przyjeżdżającymi do nas cudzoziemcami. Regulowali oni posiadanymi kartami rachunki w ekskluzywnych hotelach, restauracjach, muzeach, biurach podróży. Możliwe to było w wyniku zawarcia przez Biuro Podróży ORBIS z Diners Club International umowy o akceptacji płatności kartami płatniczymi. ORBIS utworzył w tym celu Dział do spraw Legitymacji Kredytowych (tak wtedy nazywano karty płatnicze).

Historia akceptacji poszczególnych systemów w Polsce wygląda następująco:

• od 1969r - Diners Club

• od 1971r - American Express

• od 1974r - Bank AmeriCard (potem zmieniła nazwę na Visa)

• od 1975r - MasterCharge (potem zmieniła nazwę na Mastercard)

• od 1986r - JCB

Karty akceptowane były w około 500 punktach, głównie w hotelach i restauracjach, gdzie pojawiali się zagraniczni turyści. Akceptowano je również w sklepach sieci Pewex, Baltona, Cepelia i Desa.

„W połowie lat 80-tych, a dokładniej w 1985r Bank Polska Kasa Opieki S.A. wprowadził tzw. karty identyfikacyjne. Zainstalowano wówczas w III Oddziale Warszawskiego Banku Pekao S.A. pierwszy w Polsce bankomat. Każdy posiadacz karty miał możliwość wypłaty dewiz do kwoty 150 USD. W 1990r największe na świecie Towarzystwo Kart Płatniczych - Visa International - podpisało z kilkoma polskimi bankami umowy, przyznające im prawo emisji kart Visa w Polsce. Rok 1991 dał początek rynkowi kart płatniczych w Polsce, kiedy to Bank Inicjatyw Gospodarczych BIG S.A. wydał pierwszą w Polsce kartę płatniczą Visa Business. W 1991r zaledwie 250 firm zdecydowało się na ten środek płatniczy akceptowany w zaledwie 400 punktach. 1 stycznia 1992r rozpoczęło działalność Centrum Kart i Czeków Banku Pekao S.A., w którym powołano dwie jednostki operacyjne: Departament Obsługi Czeków, Departament Obsługi Kart oraz jednostkę merytoryczną - Departament Rozwoju. Rozpoczęto pracę przygotowawcze nad wydaniem karty. Od 16 lutego 1993r 12 banków stało się członkami Visa International. Banki te podpisały umowę powołującą do życia Forum Visa Polska, której celem było promocja kart, ujednolicenie standardów technicznych związanych z ich obsługą, a także koordynacja działalności Visa International na terenie całego kraju. 25 lutego 1993r pojawiły się karty typu Classic - dla indywidualnych klientów - wydawane przez Pekao S.A. W ciągu czterech miesięcy po wprowadzeniu karty Bank Pekao S.A. wydał 3,3 tys. kart, zaś we wrześniu 1993r w obiegu znajdowało się 4,5 tys. kart Visa Classic. Na początku 1993r pojawiła się pierwsza karta o zasięgu krajowym - karta PolCard, którą wydał BIG S.A. i spółka PolCard.”

„PolCard S.A. jest najdłużej działającym centrum rozliczeniowym w Polsce. Spółka powstała w styczniu 1991 roku jako wspólne przedsięwzięcie państwowego Polskiego Biura Podróży ORBIS (które posiadało 49% udziałów) oraz Banku Inicjatyw Gospodarczych BIG S.A. (który posiadał 51% udziałów). Nowa spółka przejęła z ORBIS całokształt działalności związanej z obsługą kart płatniczych w Polsce, w tym również wszystkie obsługiwane punkty handlowo-usługowe, których było wówczas niewiele ponad czterysta.”

„PolCard jest polską organizacją międzybankową, oferującą akceptantom najszerszy pakiet kart, gdyż w ramach standardowej umowy kupiec zobowiązuje się do przyjmowania zapłaty, a Polcard do rozliczania transakcji kartami: MasterCard, Visa, Dinners Club, JCB, a także PolCard. Aktualnie z usług PolCardu korzysta 20 polskich banków. Specjalne centrum personalizacji kart przygotowuje również karty dla instytucji niebankowych, np. firm wydających karty klubowe, stałego klienta, zniżkowe. Banki wydały ponad 180 tys. kart Polcardu. Komputerowy system łączący PolCard zapewnia współpracującym placówkom handlowo-usługowym 24 godzinny serwis autoryzacji kart.”

„12 lipca 1993r Bank Pekao S.A. rozpoczął obsługę kart organizacji Eurocard/MasterCard w zakresie wypłat gotówkowych, co stanowiło pierwszy krok w nawiązaniu współpracy w dziedzinie kart płatniczych z Europay, w ramach którego wydawane są karty systemu Eurocard/MasterCard. W połowie 1993r już 5 tys. osób dysponowało kartą płatniczą. W końcu 1993r w Polsce znajdowało się w Polsce prawie 5,4 tys. punktów akceptujących karty. W 1994r w obrocie było ok. 120 tys. kart i 30 bankomatów. W 1995r została wydana karta Partner - pierwsza karta kredytowa, która początkowo funkcjonowała jako karta krajowa, zaś obecnie jest kartą o zasięgu międzynarodowym. Karta ta jest wydawana w systemie Eurocard/MasterCard, czyli pozwalającym na korzystanie z niej w punktach oznaczonych symbolem tego systemu zarówno w kraju, jak i zagranicą. W 1996r Bank Śląski wyemitował nowy typ kart - kartę płaską - Visa Electron, tzw. kartę masową, przeznaczoną dla szerokiej rzeszy klientów. Za pomocą tej karty posiadacz może dokonać płatności przy użyciu elektronicznych terminali lub wypłat z bankomatu zarówno w kraju, jak i zagranicą. W 1996r na rynku kart płatniczych pojawiła się kolejna karta płaska - karta Maestro, wydawana przez Pekao S.A. jako jeden z produktów Eurocard/MasterCard. Karta Maestro jest kartą debetową i podobnie jak Electron działa wyłącznie w środowisku elektronicznym. Na koniec 1997r zostało wydanych 1,25 mln kart, zaś już w 1998r liczba ta uległa znacznemu zwiększeniu do 3,5 mln kart.

W 1996r Siemens wraz z Telekomunikacją Polska S.A. wprowadzają na próbę karty elektroniczne, które jak na razie maja spełniać rolę kart telefonicznych, a następnie bankomatowych. Są one lepiej zabezpieczone przed fałszerstwem i wandalizmem niż stosowane dotychczas karty magnetyczne. Od 1997r banki członkowskie Visa International w Polsce przygotowywały się do przeprowadzenia jednego z pilotażowych programów wdrażania karty z mikroprocesorem.”

„Różnorodność kart płatniczych emitowana przez polskie banki wskazuje na rozproszenie wysiłków organizacyjnych między wiele podmiotów, co zapewne oddala komercyjny, na jaki banki liczą w związku z upowszechnieniem tej innowacji. Skala nakładów finansowych związana z ogólną dostępnością kart płatniczych sprawia, że lider tej innowacji nie może oczekiwać na uzyskanie indywidualnej renty wynikającej z pozycji pioniera na rynku. Prowadzony wyścig między bankami zamiast współpracy jest trudny do zrozumienia, zwłaszcza że nasze banki borykają się na razie z brakiem środków na podstawową działalność.”

Dwoma rywalizującymi towarzystwami na rynku polskim są Visa i Europay, których dominującymi produktami są karty płaskie, masowo wydawane do rachunków osobistych klientów. Niewątpliwe po wprowadzeniu kart płaskich w 1996r dynamika wzrostu liczby kart początkowo stopniowo, a po 1998r bardzo szybko wzrastała, osiągając poziom w 2001r - 13,5 mln kart. Nowością na rynku w 2002r były karty przedpłacone, elektroniczne portmonetki, które mają szanse zwiększyć swój udział w rynku w najbliższych latach. W 2002r bankowe karty płatnicze posiadało ok. 58,6% korzystających z usług bankowych.

Najczęściej w użytkowaniu są karty Visa Electron oraz Maestro i Visa. Rzadziej korzysta się z kart MasterCard. Znikają karty bankomatowe i karty krajowe. Zdecydowana większość wydanych kart jest bezpośrednio powiązana z rachunkiem oszczędnościowo-rozliczeniowym. Pozycję lidera na rynku kart umocnił PKO Bank Polska S.A., a wicelidera utrzymał się Bank Pekao S.A.

Wykres 2

Udział w rynku kart wydawanych przez polskie banki




Źródło: opracowanie własne na podstawie E.Śmiłowski, Boom trwa,Gazeta Bankowa 2001, nr 48, E.Śmiłowski: Audyt w detalu, Gazeta Bankowa 7 kwietnia 2003

„Ważnym czynnikiem sukcesu w upowszechnieniu systemu kart płatniczych jest prowadzenie intensywnych kampanii marketingowych zarówno wśród potencjalnych klientów, jak również właścicieli placówek handlowych i usługowych. Wzorem innych państw w dążeniu do przekonania społeczeństwa, aby korzystało z kart, można również zrezygnować z jakichkolwiek opłat od posiadaczy kart.”

W ciągu ostatnich kilku lat nastąpił duży rozwój kart płatniczych w Polsce. Dynamicznie rośnie liczba wydanych kart, punktów je akceptujących oraz wysokość obrotów, które one obsługują. Wykorzystanie nowych technologii, takich jak: internet, telefonia komórkowa i mikroprocesory, spowodowało szereg nowych zastosowań kart płatniczych. Wprowadzenie nowoczesnych technologii w bankach umożliwia dużo szybsze przetwarzanie danych, sprawne zarządzanie i efektywny przepływ informacji zwiększający jakość obsługi klienta. Istotnym faktem w rozwoju kart płatniczych w Polsce jest wprowadzenie kart elektronicznych (zwanych również mikroprocesorowymi). Kart elektroniczne mogą służyć jako elektroniczne portmonetki, które są wstępnie opłacanymi kartami, przeznaczonymi do dokonywania drobnych płatności.

„Rozwój polskiego rynku kart płatniczych będzie w dużym zakresie zależeć od jego dostosowania do warunków rynku usług finansowych w Unii Europejskiej. Harmonizacja polskiego prawa z prawem Unii wymaga m.in. dostosowania standardów kart i systemów ich obsługi do norm międzynarodowych oraz określenia spójnych zasad stosunków między posiadaczami i emitentami kart.”

5 Budowa kart płatniczych

Wygląd, wymiary i oznaczenia karty płatniczej są ściśle określone według międzynarodowych norm ISO 7810 i 7811. Karta ta wykonana jest ze sztywnej folii PVC lub PTG i ma kształt prostokąta o wymiarach 8,5 na 5,4 cm. Grubość karty może być różna w zależności od jej typu i wynosi od 0,36 mm do 0,84 mm (w przypadku karty procesorowej).

Na awersie karty znajdują się:

• cechy systemów (logo, hologram organizacji)

• logo banku

• numer karty (numer organizacji i banku, numer karty lub numer konta oraz cyfra kontrolna)

• imię i nazwisko właściciela (okaziciela) karty

• okres ważności karty

• oznaczenie zasięgu karty (lokalne, międzynarodowe)

• typ karty

• opcjonalnie zdjęcie właściciela (okaziciela) karty

• opcjonalnie mikroprocesor




Najczęściej awers karty ma indywidualną szatę graficzną określoną przez bank- wydawcę karty. Wyjątek stanowią karty organizacji American Express i Diners Club, których szata graficzna jest ściśle określona.

Na rewersie karty standardowo umieszcza się:

• pasek magnetyczny z naniesionymi danymi

• pasek do podpisu (z dodatkowymi zabezpieczeniami charakterystycznymi dla danego systemu kart płatniczych)

• informacje od wystawcy (czyją własnością jest karta, co robić w przypadku zgubienia)

• opcjonalnie zdjęcie posiadacza karty




Karty wybranych organizacji posiadają na rewersie hologram i logo systemu.

Numer karty, data ważności karty, typ karty wraz z rokiem przystąpienia do organizacji (o ile występuje) i dane posiadacza karty są najczęściej wytłoczone na karcie. Wytłoczenie danych pozwala na szybkie ich przeniesienie na dowód sprzedaży za pomocą mechanicznego urządzenia. Coraz częściej jednak dane te nie są tłoczone lecz nadrukowane i wówczas karty mogą być używane wyłącznie w środowisku elektronicznym.

Numer karty bankowej jest jej najważniejszym elementem. „Każda karta bankowa posiada swój numer, na którego podstawie można ustalić zarówno organizację płatniczą, bank, który wydał kartę, a także numer rachunku karty w tym banku. W celu uniknięcia mylnego wpisania numeru do komputera podczas wprowadzania danych, każdy numer zawiera cyfrę kontrolną, która jest obliczona na podstawie całego numeru. Podczas wprowadzania danych, komputer oblicza cyfrę kontrolną i porównuje je z cyfrą odczytaną z karty. W razie stwierdzenia różnicy sygnalizuje błędne wprowadzanie numeru i żąda jego powtórzenia.”

„Pierwsze 6 cyfr wytłoczonych lub wydrukowanych na karcie stanowi numer identyfikacyjny wydawcy karty. Następny człon numeru karty to PAN (podstawowy numer rachunku). Numer ten koniecznie musi być numerem konta klienta i może być nadawany przez bank jako drugorzędny numer rachunku.

Ostatni człon stanowi liczba kontrolna. Pierwsza cyfra rozpoczynająca numer karty identyfikuje rodzaj wydawcy karty. Reguluje je norma ISO według której rezerwacja obejmuje następujące branże:

• 0 - ISO/TC 68 i inne

• 1 - linie lotnicze

• 2 - linie lotnicze i inne

• 3 - karty klubowe T&E

• 4 - banki/instytucje finansowe

• 5 - banki/instytucje finansowe

• 6 - sieci handlowe i banki

• 7 - sieci sprzedaży paliw

• 8 - telekomunikacja i inne

Początkowa cyfra 9 zarezerwowana jest do wykorzystania przez poszczególne państwa dla celów lokalnych.”

Karty płatnicze posiadają datę ważności. „Każda karta płatnicza jest ważna przez określony czas - najczęściej rok, nie dłużej jednak niż trzy lata z uwagi na trwałość danych zapisanych na pasku magnetycznym. Kartą można posługiwać się do ostatniego dnia miesiąca w którym upływa jej ważność. Na kartach płatniczych często podawana jest również data początkowa ważności karty. Karta nieważna, w przypadku usiłowania dokonania nią transakcji, zostanie zatrzymana przez bankomat lub obsługę punktu handlowo-usługowego.

Typ karty - każdy bank stara się posiadać w swojej ofercie karty przeznaczone dla różnych typów klientów. Zasadniczo wyróżnia się karty dla dwóch typów klientów: indywidualnych i dla organizacji. Karty te mogą być zróżnicowane w zależności od materialnego i społecznego statusu klienta. Typ karty jest najczęściej umieszczany na karcie w formie napisu i symboli.”

„Znak organizacji płatniczej jest umieszczany na karcie z uwagi na potrzebę odróżnienia organizacji płatniczych. Pozwala to na identyfikację karty w punktach handlowych i bankomatach. Symbol umieszczany jest w ściśle określonym miejscu na karcie. Możliwe jest wydanie karty, która należy do kilku organizacji płatniczych - jednak takie rozwiązanie ze względów konkurencyjnych nie jest stosowane.

Hologram to bardzo cienka folia metaliczna, na którą techniką laserową naniesiono rysunek bądź tekst, który w zależności od projektu może sprawiać wrażenie dwu- lub trójwymiarowego. Po raz pierwszy hologram został zastosowany przez organizację MasterCard. Hologram jest niezwykle trudny do podrobienia, a ocena jego wykonania i jakości może być dokonana bez żadnych specjalistycznych urządzeń. Stąd też hologram jest jednym z najczęściej stosowanych zabezpieczeń kart bankowych.”

„Wzór graficzny kart płatniczych nie jest objęty standaryzacją. Nie stanowi on też istotnego zabezpieczenia karty, choć przez niektóre banki jest również w tym celu wykorzystywany. Niektóre organizacji wprowadziły ograniczenia dotyczące stosowanych kolorów tła karty, np. kolor złoty zarezerwowany jest dla kart Gold, a srebrny dla kart Business.

Podpis posiadacza to jedno z najważniejszych zabezpieczeń każdej karty płatniczej. Jest on umieszczany na specjalnie do tego celu przygotowanym silikonowym pasku znajdującym się na rewersie karty pod paskiem magnetycznym. Pasek ten jest dodatkowo zabezpieczony przed sfałszowaniem poprzez umieszczenie na nim mikrodruku oraz elementów widocznych tylko w promieniach ultrafioletowych. Pasek silikonowy posiada takie właściwości, że raz umieszczony w tym miejscu podpis posiadacza karty nie może być zmieniony.

Niektóre banki, oprócz podpisu posiadacza, w trakcie personifikacji karty umieszczają na niej zdjęcie osoby, do której należy karta. Zastosowanie zdjęcia jest jednak zabezpieczeniem wzbudzającym liczne wątpliwości fachowców. Często można spotkać opinie, że zastosowanie zdjęcia zmniejsza czujność sprzedawców i nie zwracają oni już uwagi w sposób dostateczny na pozostałe zabezpieczenia karty.”

6 Bezpieczeństwo kart płatniczych

W porównaniu do zwykłych czeków czy gotówki karta płatnicza jest produktem znacznie bezpieczniejszym. Karta jest produktem bezpieczniejszym jednak tylko wtedy, kiedy postępuje się zgodnie z zasadami jej użytkowania.

Karty pod względem bezpieczeństwa mają jedyną podstawową zaletę - w porównaniu do gotówki - posługując się kartą unikamy fałszywych pieniędzy.

„Najważniejszym elementem zabezpieczenia karty jest poufny numer PIN, którego użycie pozwala na wypłatę gotówki w bankomatach. PIN kod powinien być znany wyłącznie posiadaczowi karty, dlatego też bank przedstawia go najczęściej klientowi w specjalnie zabezpieczonej kopercie zwanej PIN Mailerem. Kopertę z numerem PIN najlepiej jest po zapamiętaniu kodu zniszczyć lub przechowywać w bezpiecznym miejscu.

Regulamin każdego banku zabrania ujawniania PIN kodu. Jeśli karta zostanie skradziona a transakcja zostanie przeprowadzona przy użyciu numeru PIN, to nawet w przypadku zastrzeżenia karty zgodnie z regulaminem wartość tych transakcji obciąży konto posiadacza karty. Transakcje z użytym numerem PIN nie podlegają reklamacji.”

„Algorytm obliczania numeru PIN jest bardzo skomplikowany i na podstawie zakodowanych informacji bardzo trudno jest odszyfrować poprawny numer. Jednak jest to możliwe, mając do dyspozycji inną kartę, której numer PIN jest znany fałszerzowi. Znając lokalizację numeru na ścieżce magnetycznej karty, fałszerz nie `bawi' się w jego odszyfrowanie, tylko kopiuje odpowiedni fragment zawierający zakodowany numer z drugiej karty - do której numer PIN wprowadzony prze użytkownika nie jest porównywany z numerem zapisanym na karcie, tylko porównywalny z numerem PIN zapisanym w systemie komputerowym banku, który wystawił kartę.”

„Podpis- wzór podpisu jest ważnym zabezpieczeniem karty płatniczej. Jego złożenie w obecności pracownika banku nie stanowi zwykłej formalności. Składany podpis nie powinien być łatwy do podrobienia. Wbrew ogólnemu mniemaniu podpis złożony z bardzo dużej ilości zawijasów jest znacznie łatwiejszy do podrobienia niż podpis składający się z pełnego imienia i nazwiska. Specjaliści nie polecają składania na karcie podpisu w formie zwykłej parafki. Ważne jest również to, aby na karcie jej posiadacz złożył taki podpis, jakim zazwyczaj się posługuje, ponieważ przy transakcji w punkcie handlowym bądź kasie banku do obowiązku sprzedawcy (lub pracownika banku) należy sprawdzenie podpisu na rachunku i porównanie go z podpisem umieszczonym na karcie.

Awaryjne numery telefonów- bank najczęściej nie daje klientowi specjalnej wizytówki z numerem telefonu awaryjnego. Należy spisać go z karty otrzymanej z banku. Na każdej karcie na rewersie, zazwyczaj w górnym lewym rogu znajduje się numer telefonu banku (centrum) do użycia w sytuacjach awaryjnych. Najczęściej wykorzystywany jest on, jeśli posiadacz karty go zapisał, w przypadku zgubienia lub kradzieży karty. Przepisanie tego numeru z karty i przechowywanie w innym dostępnym miejscu niż noszona karta jest bardzo ważne w sytuacjach awaryjnych. Zgłoszenie telefoniczne zastrzeżenia karty najczęściej należy potwierdzić do 7 dni w formie pisemnej w oddziale banku.

Zastrzeżenie karty a odpowiedzialność klienta - stając się posiadaczem karty płatniczej, po jej otrzymaniu należy na wszelki wypadek zapisać numer i datę ważności karty, awaryjny numer telefonu banku (centrum rozliczeniowego). Informacje te mogą bowiem być nam przydatne w sytuacjach awaryjnych. Zapisanych informacji nie należy przechowywać razem z kartą. W przypadku zgubienia czy kradzieży karty należy jak najszybciej poinformować bank. W takiej sytuacji pierwszym odruchem może być chęć zgłoszenia tego faktu w oddziale banku, który wydał kartę. Jednak znacznie szybszy i skuteczniejszy może okazać się telefon. Fakt zastrzeżenia karty nie zawsze oznacza, że od tego momentu nie ponosi się już odpowiedzialności za transakcje przeprowadzone przy użyciu zagubionej czy skradzionej karty. Każdy bank określa ten czas dla swoich karty w regulaminie. Przeważnie przy wyrabianiu karty nie zwraca się na to uwagi. Mimo iż karty uważane są za znacznie bezpieczniejsze od gotówki statystyki notują zwiększenie przestępczości w tej dziedzinie. Warto więc, decydując się na wyrobienie karty w danym banku, zwrócić uwagę od kiedy bank przejmuje odpowiedzialność za transakcje w przypadku zgubienia lub kradzieży karty.”

Często zdarza się, że osoby okradzione z kart płatniczych nie pamiętają lub nie potrafią odtworzyć informacji o numerze skradzionej karty. Należy w tym przypadku pamiętać, że zastrzeżenie karty będzie skuteczne dopiero po uzupełnieniu tych informacji przez bank, który wydał nam kartę. Jest to bardzo istotne i ważne, ponieważ w razie zgubienia bądź kradzieży karty liczy się dosłownie każda minuta, a uzupełnienie tych informacji przez bank może potrwać dość długo.

7 Przestępstwa w Polsce dokonane przy użyciu kart płatniczych

Założenia twórców elektronicznych instrumentów płatniczych przewidywały nieograniczone czasowo możliwości dostępu do ich zgromadzonych zasobów pieniężnych jak i zapewnienia pełnego bezpieczeństwa realizowanych operacji. Jednak dynamiczny rozwój elektronicznych instrumentów płatniczych sprawia, że stały się one pożądanym obiektem zainteresowania świata przestępczego. Pomimo podejmowania przez wydawców działań zapobiegających liczba nadużyć wykazuje tendencję wzrostową. Z dostępnych danych statystycznych wynika, że ze wszystkich elektronicznych instrumentów płatniczych najbardziej narażone na przestępstwa są operacje realizowane przy użyciu kart płatniczych.

7.1 Wyłudzenia kart płatniczych

„Przestępstwa o charakterze wyłudzeń czy to na szkodę banku - wydawcy karty płatniczej, czy na szkodę akceptanta zapłaty przy pomocy karty płatniczej, czy najczęściej posiadacza karty płatniczej są częstym sposobem uzyskiwania środków pieniężnych w drodze przestępstwa. Działanie to mające charakter fałszu intelektualnego, polega na sfałszowaniu wniosku o przyznanie karty płatniczej w celu otrzymania oryginalnej karty. Przy tego typu przestępstwie sprawca posługuje się fałszywymi dokumentami potwierdzającymi tożsamość lub nieprawdziwymi zaświadczeniami o wysokości zarobków. Wydana w ten sposób karta płatnicza wykorzystywana jest początkowo do dokonywania transakcji na duże kwoty, a następnie do dokonywania wypłat powyżej wszelkich limitów autoryzacyjnych. Z uwagi na fakt, iż sprawca omawianego przestępstwa posługuje się kartą oryginalną jego wykrycie jest trudne, natomiast udowodnienie czynu nie jest skomplikowane.

7.2 Posługiwanie się skradzionymi lub zgubionymi kartami

Spotyka się wypadki, kiedy wykorzystywana jest oryginalna karta płatnicza zgubiona czy skradziona wraz z innymi przedmiotami danej osoby przed jej zastrzeżeniem lub upływem terminu, po którym odpowiedzialność za użycie nieuprawnione karty przechodzi na bank - wydawcę kart płatniczych. W takich sytuacjach posiadacz karty płatniczej zobligowany jest do uregulowania tak dokonanych wypłat. Przestępcy, po wejściu w posiadanie karty, nie zmieniają danych zawartych na pasku magnetycznym czy mikroprocesorze, lecz podszywają pod posiadacza karty płatniczej dokonując transakcji. Jedynym problemem do pokonania przez sprawców jest sfałszowanie podpisu na rachunku obciążeniowym według wzoru umieszczonego na pasku magnetycznym karty oraz poznanie limitów w poszczególnych punktach obsługi. W krajach Unii Europejskiej ten rodzaj przestępstwa stanowi ponad 60% przestępstw związanych z kartami płatniczymi, natomiast w Polsce stanowią one poniżej 5% w odniesieniu do kart krajowych oraz ponad połowę w stosunku do kart o zasięgu międzynarodowym. Przestępstwa tego rodzaju są stosunkowo łatwe do ujawnienia zarówno przez centra autoryzacyjno-rozliczeniowe, jaki i przez akceptanta zapłaty karta płatniczą. Kolejnym często spotykanym przestępstwem jest kradzież kart płatniczych wysyłanych osobie ubiegającej się o wydanie karty za pomocą listu. Działanie przestępcy polega na przechwyceniu przesyłki zawierającej kartę płatniczą. Przestępstwo to jest szczególnie niebezpieczne, bowiem karty takie pozostają przez długi okres niezgłoszone i zastrzeżone jako utracone, w związku z czym umożliwiają przestępcy posługiwanie się nimi bez większego ryzyka. Ponadto karty płatnicze przesyłane listem poleconym nie są podpisane i umożliwiają przestępcy złożenie własnego podpisu na karcie.”

7.3 Fałszowanie kart płatniczych

Innym rodzajowo przestępstwem są działania polegające na wykorzystywaniu kart podrobionych, w takim przypadku pokrzywdzony jest również bank - wydawca kart płatniczych. Obok samych wyłudzeń przy użyciu kart płatniczych można spotkać przestępstwa polegające na przerabianiu autentycznych kart płatniczych. Często zdarza się, iż posiadacze kart swoim zachowaniem ułatwiają możliwość podrobienia karty płatniczej. Do takiego zachowania można zaliczyć pozostawienie, przy wypłacie z bankomatu, wydruków potwierdzających wysokość wypłaty. Wydruk taki zawiera informacje istotne dla fałszerza, takie jak m. in.: numer karty, rachunek bankowy związany z kartą oraz wysokość pozostałego do wykorzystania limitu.

Fałszerstwa mogą mieć postać:

• podrobienia karty płatniczej, gdy fałszerz wykonuje kartę na podstawie oryginalnej karty i autentycznych danych częściowo fikcyjnych; źródłem danych są oryginalne karty płatnicze lub dowody transakcji albo informacje z innych źródeł

• przerobienia, gdy na oryginalnych kartach zmieniany jest numer karty, daty ważności i tym podobne dane, ograniczające ważność karty

• całkowitego sfałszowania karty, gdy sfałszowana karta jest najczęściej kawałkiem plastiku z wytłoczonymi danymi niezbędnymi do odbicia rachunku obciążeniowego lub kawałkiem plastiku z naklejonym paskiem magnetycznym zawierającym odpowiednie dane

• fałszerstwa elektronicznego polegającego na zmianie zapisu na pasku magnetycznym lub pamięci mikroprocesora

7.4 Kopiowanie kart płatniczych

„Cała istota kopiowania kart polega na sczytywaniu całej zawartości paska magnetycznego celem stworzenia jego kopii. Akceptant ( najczęściej są to pracownicy) przyjmują zapłatę kartą sczytuje wszystkie informacje z paska magnetycznego. W ten sposób pozyskane dane mogą być umieszczane na pasku innej karty. Do kopiowania karty użyty może być również bankomat. Ma to miejsce w momencie wypłaty z niego gotówki. W takich sytuacjach przestępca montuje skaner na wylocie służącym do wprowadzania karty do bankomatu. W trakcie wkładania karty do bankomatu następuje sczytanie zawartości paska magnetycznego.

7.5 Wykorzystanie karty zgłoszonej lub utraconej

Oszustwa tego typu dokonywane są przez legalnego posiadacza karty, a polegają na realizowaniu operacji kartą zgłoszoną jako zagubiona lub skradziona. Cechą tego przestępstwa jest trudność w jego udowodnieniu. Oszustwa tego rodzaju mają jednak ograniczony zasięg gdyż dotyczą one jedynie płatności realizowanych przy użyciu tylko kart embosowanych, bowiem zastrzeżone karty elektroniczne wykluczają popełnianie tego typu przestępstwa”

W roku 1999 przy użyciu kart płatniczych zrealizowano 10,4 tys. operacji o charakterze przestępczym przekraczającym wartość ponad 7 mln zł. W roku następnym ich liczba stanowiła już 25,3 tys. o wartości 25 mln zł. W roku 2001 zauważa się dalszy wzrost zrealizowanych operacji o charakterze przestępczym. W roku 2002 zauważa się jednak spadek zrealizowanych operacji. Efektem takiego spadku są przede wszystkim skutecznie podejmowane działania zarówno samych wydawców kart jak i organów ścigania. Najczęściej występujące w roku 2002 przestępstwa dotyczą realizacji operacji kartami skradzionymi. Bowiem stanowiły one 48% liczby wszystkich dokonanych przestępstw, a ich wartość przekroczyła kwotę 4,5 mln zł. Jedną z wielu przyczyn rzutujących na powstanie przestępstw jest fakt, że 99,7% będących w obrocie kart to karty z wbudowanym paskiem magnetycznym. Jak widać ze statystyk są to karty nie zapewniające bezpieczeństwa jej posiadaczowi. W wyniku dokonanych przestępstw pokrzywdzone są zarówno banki jaki i ich posiadacze. Tym samym następuje spadek zaufania klienta - konsumenta do tego typu instrumentów.

Wspominane zagrożenia nie zmniejszają atrakcyjności usług dostępnych za pomocą kart. Karta płatnicza jest obecnie powszechnym instrumentem płatniczym w większości krajów. Powszechność karty powoduje, że jej brak w znacznej mierze ogranicza zdolność do normalnego uczestnictwa w procesach rynkowych. Wdrożenie kart płatniczych jest ważnym elementem powiązania Polski ze światowym systemem finansowym.

Pamiętajmy, że posiadana przez nas karta płatnicza ma równowartość salda naszego rachunku w banku lub otrzymanego limitu kredytu. Warto więc czasami samemu zainteresować się jej losem.

Rozdział II

Rodzaje kart płatniczych

1 Klasyfikacja według liczby zaangażowanych podmiotów

W procesie zapłaty zaangażowanych może być wiele podmiotów, istnieją jednakże karty, które akceptowane są wyłącznie przez ich wydawcę. Ponieważ w zależności od liczby podmiotów zaangażowanych w procesie zapłaty znaczenie poszczególnych rodzajów kart dla systemu płatniczego jest odmienne, klasyfikacja kart płatniczych zostanie przedstawiona ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia poszczególnych rodzajów kart dla transakcji bezgotówkowych przeprowadzonych przy ich użyciu.

1.1 Karty dwustronne

„Karty dwustronne są akceptowane jedynie przez ich wydawcę. Wydawcami tych kart są zazwyczaj wielkie domy towarowe, kompanie naftowe, biura podróży, linie lotnicze, przedsiębiorstwa wynajmu samochodów, właściciele autostrad etc. Karty te upoważniają do dokonywania bezgotówkowego zakupu dóbr i usług jedynie u wydawcy. Ich zasadniczą wadą jest zatem ograniczony zasięg działania. Ponadto karty dwustronne, na skutek stosunkowo prostego sposobu dokonywania rozliczeń przy ich pomocy, nie wymagają wnikliwej analizy. Ponadto karty dwustronne nie mają skomplikowanego systemu rozliczeń i dotyczą jedynie relacji wydawca - posiadacz karty.

1.2 Karty trójstronne

Karty trójstronne wymagają współpracy i porozumienia trzech kategorii podmiotów, a mianowicie wydawcy (emitenta) karty, akceptantów gotowych przyjmować zapłatę kartą i posiadacza karty. Konieczne zatem jest zdefiniowanie praw i obowiązków poszczególnych podmiotów na trzech płaszczyznach: umowy między wydawcą a każdym posiadaczem, umowy pomiędzy wydawcą a akceptantem gotowym przyjąć zapłatę kartą płatniczą oraz naturalnie każdorazowej umowy pomiędzy posiadaczem a akceptantem. Posiadacz karty płatniczej trójstronnej jest upoważniony do bezgotówkowego zakupu dóbr i usług w lokalach przedsiębiorców gotowych honorować rozliczenie przy pomocy karty płatniczej.

Ponieważ wielość podmiotów występujących w rozliczeniu transakcji dokonywanej przy pomocy karty płatniczej przedstawionego rodzaju wymusza stworzenie odpowiedniego systemu rozliczeń, wydanie karty jest zazwyczaj odpłatne. Częścią kosztów utrzymania tego systemu obarczeni zostają zarówno akceptanci, którzy płacą wydawcy karty prowizję, uzależnioną od prowadzonej działalności i wielkości obrotów, jak i wydawcy tychże kart. Najczęściej prowizja akceptanta określana jest procentowo od każdej transakcji w drodze negocjacji przy zawieraniu umowy. Karty tego typu mają zazwyczaj zasięg szerszy niż karty dwustronne.” Wydawcami tych kart nie są domy towarowe, kompanie naftowe, sieci hotelowe, biura podróży, itp. Wynika to przede wszystkim z braku możliwości technicznych oraz wysokich wymagań stawianych wystawcom takich kart. Karty trójstronne mają zazwyczaj zasięg szerszy niż karty dwustronne, a ich wydawcami są zazwyczaj banki lub inne instytucje finansowe.

1.3 Karty czterostronne

„System czterostronny kart płatniczych jest obecnie najbardziej rozpowszechniony. Oprócz posiadacza karty, jej wydawcy oraz przedsiębiorcy akceptanta zapłaty kartą płatniczą, w rozliczeniu występuje również właściciel systemu, w którym karta została wyemitowana. Podmiot ten wykonuje dwojakiego rodzaju zadania. Po pierwsze, dzięki zawieraniu umów udostępnienie znaku systemu, popularyzuje samą organizację, rozszerzając krąg potencjalnych posiadaczy. Po drugie, świadczy on usługi na rzecz wydawców poprzez utworzenie specjalnej agendy - centrum rozliczeniowego. Centrum to dokonuje faktycznego rozliczenia wszystkich transakcji dokonywanych przy użyciu kart systemu na danym terenie. Dochodzi tu do podziału obowiązków, które w kartach trójstronnych ciążą na wydawcy. Centrum rozliczeniowe jest właściwe do dokonania autoryzacji oraz podejmowania i rozliczania rachunków dostarczonych przez akceptantów. Na wydawcy ciążą natomiast obowiązki wynikające z obsługi posiadacza karty.

Wystawienie kart w ramach międzynarodowych systemów jest korzystne dla wszystkich podmiotów biorących udział w procesie rozliczenia przy pomocy karty płatniczej czterostronnej. Wydawcy korzystają z międzynarodowego standardu i jakości usług oraz mogą zwiększyć dochody dzięki większej liczbie posiadaczy. Dlatego też znakomita większość emitowanych kart płatniczych to karty czterostronne wydawane w ramach wielkich systemów międzynarodowych.”

2 Klasyfikacja ze względu na osobę posiadacza karty płatniczej

Kryterium to pozwala na wyodrębnienie czterech rodzajów kart płatniczych. Różni je przede wszystkim stopień sprecyzowania posiadacza.

2.1 Karty podstawowe

„Określenie `karta podstawowa' wprowadzone zostało, aby można było za jego pomocą odróżnić, z jakiego rodzaju karta płatniczą mamy do czynienia. Wyodrębnienie takiej karty jest konieczne, ponieważ wydawcy obok kart płatniczych podstawowych wydają karty dodatkowe małżonkom posiadacza karty podstawowej, jego bliskim czy nawet na określonych warunkach osobom obcym. Podstawową kartą płatniczą jest karta, którą wydawca wydaje posiadaczowi odpowiedniego rachunku bankowego. Posiadacz występuje tutaj w dwóch rolach: posiadacza rachunku bankowego oraz posiadacza karty płatniczej związanej z tym rachunkiem.”

Karty podstawowe są najczęściej wydawane jako karty funkcjonujące wyłącznie w środowisku elektronicznym i wymagające każdorazowej autoryzacji - są to karty oferowane przez bank wszystkim klientom, w tym również nieznanym. Karta podstawowa związana jest z określonym rachunkiem bankowym i dotyczy własnego rachunku bankowego.

2.2 Karty dodatkowe

„Dodatkową kartą płatniczą jest karta, która na żądanie posiadacza karty podstawowej wydawca wydaje osobie wskazanej przez niego. Beneficjentem tego rodzaju czynności posiadacza karty podstawowej może być:

• małżonek posiadacza

• pełnoletnie lub małoletnie dziecko tego posiadacza

• osoba pozostająca z posiadaczem w więzi rodzinnej

• osoba obca wobec posiadacza

Karta płatnicza wydana jako dodatkowa przedstawia taki sam walor prawny i ma taką samą moc prawną jak karta podstawowa. Spełnia ona takie same funkcje główne, jakie typowe są dla karty podstawowej. O ile karta podstawowa wydawana jest posiadaczowi odpowiedniego rachunku bankowego, o tyle kartę dodatkową może uzyskać osoba, której nie cechuje taki przymiot.” Podobnie jak karta podstawowa, karta dodatkowa związana jest z określonym rachunkiem, ale w odróżnieniu od poprzedniej ta karta dotyczy cudzego rachunku.

Pan Jacek Masiota zauważa również iż „niejednolicie kształtują się relacje prawne pomiędzy dwoma typami posiadaczy kart: podstawowej i dodatkowej, a pieniędzmi zgromadzonymi na rachunku bankowym.” Według stwierdzenia autora książki w przypadku karty podstawowej występuje stosunek typowy dla własności, natomiast w przypadku karty dodatkowej występuje tylko stosunek obligacyjny. Dlatego też kartę dodatkową może podpisać tylko jej posiadacz i może być tylko przez niego wykorzystywana, ponieważ opiewa na jego imię i nazwisko.

Kartą dodatkową może być również tzw. karta firmowa. Karty tego typu wydawane są przedsiębiorcom. Do korzystania z nich uprawniony jest jedynie oznaczony na karcie pracownik. Za zobowiązania z transakcji dokonanych taką kartą odpowiedzialność ponosi przedsiębiorca. Najczęściej karty takie wystawiane są, aby pracownicy mogli nimi opłacać koszty delegacji, wyjazdów służbowych, wydatków reprezentacyjnych itp.

2.3 Karty imienne

„Wszystkie karty trójstronne oraz czterostronne wydawane na świecie są kartami imiennymi. Najważniejszym elementem charakterystycznym jest podpis posiadacza, który jest jednocześnie najważniejszym zabezpieczeniem karty płatniczej. Umieszczony jest na pasku silikonowym, który uniemożliwia jego zmianę.” W przypadku tych kart wszelkie dyspozycje dokonane przy ich pomocy będą obciążać ich posiadacza, który działa zawsze we własnym imieniu.

2.4 Karty na okaziciela

Zawsze są to karty dwustronne i przedpłatne. Są one masowo używane, jednak ich zasięg jest zazwyczaj ograniczony do jednego domu towarowego, miasta, przedsiębiorstwa transportowego czy telekomunikacyjnego.

3 Klasyfikacja ze względu na sposób obciążania

3.1 Karty kredytowe

„Kartę kredytową można zdefiniować jako autoryzowaną i akceptowaną kartę płatniczą, za pomocą której można dokonać płatności do wysokości limitu kredytowego określonego przez wydawcę” Jest to rodzaj karty, której uzyskanie nie wiąże się z koniecznością posiadania rachunku w banku. Jedynym warunkiem ich uzyskania jest posiadanie odpowiedniej zdolności kredytowej.

Pani Beata Świecka wyraża natomiast opinię, iż „nic nie stoi na przeszkodzie, by klient posiadał już rachunek” ponieważ „ jest to korzystniejsze dla samego klienta, gdyż bank znając historię bankową danego klienta może zaoferować znacznie większy limit zadłużenia klientowi pojawiającemu się po raz pierwszy”

„Do wydania karty kredytowej wystarczy złożyć wniosek w dowolnym banku oraz załączyć dokumenty wymagane przez bank- najczęściej jest to zaświadczenie z zakładu pracy o naszych zarobkach i stażu pracy oraz kserokopia dokumentu tożsamości. Na podstawie wszystkich dokumentów bank ocenia naszą zdolność kredytową i ustala wysokość limitu kredytowego. Zasady badania zdolności kredytowej i ustalania wysokości limitu są bardzo różne. Dla nowych klientów bank najczęściej przyznaje podstawowy limit, który po pewnym czasie może być zwiększony przez bank”

Każda organizacja wydająca karty kredytowe może określać warunki i zasady funkcjonowania karty. Dla kart kredytowych najbardziej charakterystyczne są:

• dokładne badanie statusu finansowego klienta (najczęściej analizuje się miesięczne wpływy na konto w banku lub miesięczne dochody klienta, historię kredytową klienta)

• ewentualne zabezpieczenia np. kwota gwarancyjna złożona do banku w formie lokaty terminowej dla klientów nie posiadających konta w danym banku)

• limit kredytowy przyznawany indywidualnie

• termin, oprocentowanie i zasady spłaty kredytu (z reguły wydawane karty mają określony miesięczny limit kredytu)

• tryb naliczania oprocentowania

„Jedną z form karty kredytowej jest `revoling credit card'. Polega ona na tym, że posiadacz karty uzyskuje co miesiąc możliwość zaciągania kredytu do określonego limitu i samodzielnie decyduje, czy spłaca swe zobowiązanie wobec banku natychmiast, czy wykorzystuje możliwość kredytowania dokonywanych transakcji. Co miesiąc linia kredytowania jest odnawialna.” Bank natomiast raz w miesiącu sumuje wszystkie transakcje i wysyła posiadaczowi zbiorcze zestawienie jego transakcji oraz kwotę zaciągniętego kredytu przy użyciu jego karty. Zasady spłaty kredytu ustalone są przez każdy bank samodzielnie. Najczęściej jednak bank ustala pewną minimalną kwotę jaką posiadacz karty zobowiązany jest do spłaty co miesiąc. Zazwyczaj jest to 5-10% wszystkich finansowych zobowiązań wobec banku. Bank może nie naliczyć żadnych odsetek od kredytu, jeżeli został on spłacony w terminie.

„Na rynku istnieją dwa podstawowe typy kart kredytowych różniące się trybem naliczania oprocentowania:

• w przypadku spłaty przez właściciela karty całości miesięcznych zobowiązań w ustalonym terminie, bank lub organizacja nie pobierają od niego żadnego oprocentowania

• niezależnie od daty spłaty bank lub organizacja naliczają odsetki od daty przeprowadzenia transakcji

Odsetki od kredytu powstałego w wyniku posługiwania się kartą kredytową są naliczane w trybie dziennym i są wyższe od kredytu udzielanego przez bank w normalnym trybie np. kredytu przypisanego do konta osobistego, kredytu ratalnego, kredytu na zakup samochodu czy kredytu gotówkowego.”

Pan Jacek Masiota zauważa ważną kwestię dotyczącą wzajemnych zobowiązań pomiędzy kredytodawcą (najczęściej bank czy wydawca karty) - sprzedawcą (akceptant) - a klientem (posiadacz karty). Stwierdza on iż „w przypadku rozliczenia przy pomocy karty kredytowej akceptant zapłaty taką kartą i uznający należność za uregulowaną wysyła kredytodawcy rachunek obciążający konto kredytowe posiadacza karty. Wierzytelność powstaje zatem dopiero w momencie przesyłania rachunku obciążającego rachunek kredytowy posiadacza karty. Rodzi to wiele skutków natury prawnej”

Karty kredytowe są opłacalne dla banku, ponieważ oprócz pobieranych opłat za wydanie karty czy prowizji od transakcji, bank czerpie zyski również od udzielonego kredytu, którego oprocentowanie jest z reguły dużo wyższe od przeciętnego. Należy jednak pamiętać, że wydanie kart kredytowych wiąże się także dla banku ze znacznym ryzykiem, ponieważ jest to kredyt bez zabezpieczenia.

3.2 Karty debetowe

Karty debetowe umożliwiają dokonywanie transakcji gotówkowych i bezgotówkowych do stanu konta - do wysokości środków zgromadzonych w rachunku. Funkcjonują na zasadzie rozliczenia transakcji dokonanej z użyciem karty natychmiast po otrzymaniu przez bank informacji o jej przeprowadzeniu. Okres ten jest różny i zależy nie tylko od miejsca przeprowadzenia transakcji, ale również od systemu informatycznego stosowanego przez bank, dlatego też może on wynosić zarówno kilka sekund jak kilka dni.

Aby skrócić ten okres i zwiększyć bezpieczeństwo posiadacza karty jak i swoje, banki również blokują środki na rachunku posiadacza karty na podstawie tzw. autoryzacji transakcji. Oznacza to, że od momentu wykonania transakcji aż do momentu jej rozliczenia z rachunku, kwota transakcji jest zablokowana na rachunku posiadacza karty.

„Karta debetowa, chociaż oczywiście nie jest papierem wartościowym jest substytutem czeku wystawionego na osobę inną niż posiadacz rachunku. Analogicznie rozliczeń czekowych, posiadacz karty debetowej może nieznacznie przekroczyć saldo co pociąga za sobą wszelakie konsekwencje wynikające z ujemnego salda debetowego”

Pani Beata Świecka również przekazuje informacje iż „posiadacz karty ma możliwość dokonania transakcji powyżej wysokości zgromadzonych środków jednakże jest to forma zadłużenia na koncie, a nie na karcie”

Niektóre banki wydają karty debetowe funkcjonujące w oparciu o limity (np. tygodniowe lub miesięczne), wówczas posiadacz może dokonywać transakcji do wysokości przyznanego limitu, niezależnie od aktualnego stanu rachunku. Limit może być ustalony przez bank na stałe dla wszystkich kart bądź bank może umożliwić posiadaczowi karty określenie własnej wysokości limitu najczęściej w podziale na transakcje bezgotówkowe i gotówkowe. Jak zatem widać, aby otrzymać kartę debetową należy otworzyć rachunek w banku do którego karta zostanie wydana i z którego rozliczane będą wszystkie transakcje wykonane z użyciem karty.

Obecnie karty debetowe można podzielić na:

• karty rozliczane elektronicznie, akceptowane tylko w punktach wyposażonych w terminale elektroniczne akceptujące karty tzw. POS i bankomatach

• karty klasyczne, akceptowane we wszystkich punktach i bankomatach honorujących karty danej organizacji.

„W przypadku kart klasycznych kwota transakcji obciąża konto właściciela karty z chwilą otrzymania przez bank dokumentów o jej przeprowadzeniu. W przypadku kart rozliczanych elektronicznie teoretycznie kwota transakcji jest pobierana z rachunku właściciela karty z chwilą przeprowadzania transakcji. W rzeczywistości zależy to od systemu rozliczeń centrum autoryzacyjnego i systemu informatycznego banku - wystawcy karty.”

„Zdarza się, iż karty debetowe pełnią funkcję karty gwarancyjnej czeku. Wydanie karty wiąże się z roczną niewielką prowizją. Posiadanie karty debetowej może łączyć się z obowiązkiem utrzymania w banku tzw. kwoty gwarancyjnej w postaci zablokowanego wkładu terminowego. Utrzymanie kwoty gwarancyjnej jest stosunkowo uciążliwe, ponieważ kwota ta jest oprocentowana, a posiadacz rachunku nie może nią swobodnie dysponować.”

Obecnie jednak odchodzi się od obowiązku wpłacania przez posiadacza karty debetowej kwoty gwarancyjnej. Jest to wynikiem rosnącej konkurencji na rynku kart płatniczych, dlatego też zasadnicza większość banków wymaga jedynie udokumentowania stałych dochodów.

3.3 Karty obciążeniowe i z odroczonym terminem płatności

„Karty obciążeniowe oraz karty z odroczonym terminem to karty których funkcjonowanie opiera się na podstawowych zasadach: dla każdego posiadacza karty ustala się tzw. miesięczny limit wydatków do wysokości którego może dokonywać transakcji w ciągu miesiąca.”

Karty te umożliwiają posiadaczowi dokonanie zakupów w trakcie okresu rozliczeniowego do określonego limitu bez angażowania własnych środków.

Różnica pomiędzy kartą obciążeniową a kartą z odroczonym terminem płatności uwidacznia się wyłącznie w momencie rozliczania transakcji:

• w przypadku karty obciążeniowej bank przedstawia posiadaczowi rozliczenie i oczekuje jego całkowitego spłacenia w przeciągu określonego czasu

• w przypadku karty z odroczonym terminem płatności, bank automatycznie pobiera całą należność za wykonane transakcje z rachunku posiadacza karty.

Dodatkowo w przypadku karty z odroczonym terminem płatności, warunkiem wydania karty jest posiadanie rachunku (najczęściej na pewien określony czas). W tym czasie bank analizuje dochody oraz sprawdza czy rachunek jest wykorzystywany w sposób prawidłowy.

Każda organizacja wydająca karty z odroczonym terminem określa warunki wydawania i zasady funkcjonowania karty. Dla kart tego typu najbardziej charakterystyczne są:

• określony status finansowy klienta, najczęściej są to: miesięczne wpływy na konto w banku lub miesięczne dochody klienta

• limit karty przyznawany indywidualnie

• termin i zasady spłaty transakcji przeprowadzanych w ramach limitu karty; z reguły wydawane karty mają określony miesięczny cykl rozliczeniowy

• prowizja pobierania przez bank jako procent od wartości każdej transakcji zrealizowanej za pomocą karty.

„Po ocenie zdolności płatniczej osoby ubiegającej się o przyznanie karty z odroczonym terminem płatności, bank lub inna organizacja przyznaje miesięczny limit odroczonej płatności. W przeciwieństwie do karty kredytowej spłata w całości płatności musi nastąpić do wyznaczonego przez bank dnia na podstawie wystawionego zestawienia transakcji i obciążeń w danym cyklu rozliczeniowym. W trakcie cyklu rozliczeniowego konto właściciela karty nie jest obciążane. Na koniec cyklu rozliczeniowego bank obciąża konto właściciela karty kwotami transakcji i prowizją naliczoną od wartości transakcji. Należy podkreślić, iż w przypadku kart z odroczonym terminem płatności wysokość prowizji od wartości przeprowadzonej transakcji jest zawsze taka sama i nie ma na nią wpływu czas w jakim została przeprowadzona. Może ona być tylko zależna od typu transakcji. W przypadku braku wystarczającej ilości środków, bank pobiera odsetki karne od brakującej kwoty transakcji”

Jak łatwo zauważyć „bank rozliczając transakcje z użyciem tego rodzaju kart, udziela ich posiadaczom krótkoterminowego kredytu, którego okres może wynosić nawet ponad miesiąc. Każdy bank, aby pokryć koszt udzielonego kredytu, pobiera od posiadacza karty prowizję od każdej przeprowadzonej przez niego transakcji. Prowizja ta może wynosić nawet do kilku procent wartości transakcji.”

Jeżeli jednak posiadacz omawianych kart opóźni się z zapłatą, zostaje obciążony odsetkami znacznie przekraczającymi koszty zwykłego kredytu.

Wykres 3

Struktura wyemitowanych kart płatniczych na przestrzeni lat 1998-2002 (%)




Źródło: opracowanie własne na podstawie „Bankowość elektroniczna” Beata Świecka

Wykres 4

Struktura udziałowa kart wg sposobu rozliczania nimi płatności (stan na koniec 2002r)




Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z NBP

Pod względem sposobu realizowania płatności kartami na koniec 2002r struktura kart kształtowała się wg wyżej pokazanego schematu. Karty debetowe znalazły się w ofercie 30 banków, karty obciążeniowe proponowało 20, a karty kredytowe 9 banków. W posiadaniu użytkowników znalazło się 15 mln kart debetowych, ponad milion kart obciążeniowych i 827 tys. kart kredytowych. Dominacja kart debetowych jest obecnie cechą charakterystyczną polskiego rynku. Karty tego rodzaju zdominowały rynek nie tylko pod względem liczby, ale także wolumenu transakcji. W 2002 r zrealizowano tymi kartami ponad 417,7 mln transakcji, co stanowiło 89,7% wszystkich transakcji kartami, o wartości ponad 96,4 mld zł.

3.4 Karty przedpłacone

Odmiennym od omówionych kart są tzw. karty przedpłatne. Część tez wyklucza karty przedpłatne z kategorii kart płatniczych, twierdząc iż przy pomocy tego typu kart nie można dokonywać płatności.

Kartami przedpłatnymi są „najczęściej karty wydawane przez różne organizacje handlowo-usługowe np. karty telefoniczne, karty stacji benzynowych, karty bankomatowe. Karty przedpłatne mogą być kartami jednorazowymi kupowanymi w punktach ich dystrybucji (stacje benzynowe, kioski) lub kartami `odnawialnymi' które po dokonaniu odpowiedniej wpłaty na konto wydawcy mogą zostać `odnowione' i odzyskać pierwotną wartość”

Zasadniczo banki wydają dwa typy kart przedpłaconych:

• bez możliwości ładowania

• z możliwością doładowywania

„Pierwsza z nich służy do regulowania drobnych płatności i najczęściej jest kartą denominowaną w walucie lokalnej. Ma z góry przypisaną wartość transakcji. Po wyczerpaniu limitu jest bezużyteczna. Druga karta ma określony limit. Po wyczerpaniu limitu kartę można doładować. Ładowanie karty odbywa się w specjalnych terminalach lub specjalnie wyposażonych bankomatach.”

W przypadku kart przedpłaconych, gotówka jaką możemy wydać z jej użyciem nie znajduje się na rachunku karty - jest zakodowana na samej karcie. Dokonanie transakcji polega na `przeniesieniu' odpowiedniej liczby środków z karty do terminala sprzedawcy, który w późniejszym czasie można zamienić zgromadzone środki z kart na gotówkę. Jak zatem widać przeprowadzenie transakcji nie wymaga żadnego połączenia z bankiem, dlatego też posiadacz nie jest w stanie wydać więcej niż jest to zakodowane na karcie.

4 Klasyfikacja oparta na budowie karty

Wraz z rozwojem techniki tworzono nowe rodzaje kart płatniczych. Początkowo karta nie była nośnikiem informacji, później na skutek wyposażenia jej w pasek magnetyczny i mikroprocesor stała się ośnikiem wielu informacji.

4.1 Karty z wytłoczonymi liczbami (embosowane)

„Karty kredytowe i obciążeniowe to karty embosowane (wypukłe), posiadające wytłoczone dane na karcie, umożliwiające dokonywanie transakcji, w punktach posiadających elektroniczne urządzenia do akceptacji kart.”

„Kart tłoczone są dostosowywane do najprostszego sposobu sprawdzania ważności karty przez identyfikację klienta na podstawie wzoru jego podpisu oraz sprawdzania na podstawie dostarczanego przez wydawcę wykazu, czy karta nie została zastrzeżona. Dane identyfikacyjne (imię i nazwisko posiadacza), numer jego rachunku bankowego, data upływu ważności karty są na takiej karcie wytłoczone, co umożliwia ich łatwe skopiowanie na dowodach transakcji. Na rewersie takiej karty znajduje się natomiast miejsce na podpis posiadacza umieszczany na pasku silikonowym. Wdrażanie takich kart jest tanie, ponieważ nie wymaga wyposażenia akceptanta w specjalne urządzenia elektroniczne.”

Karty takie używane były do 1995 roku, od tego czasu stopniowo były wycofywane z rynku kart płatniczych. Obecnie w Polsce już nie występują ze względu na łatwość ich sfałszowania.

4.2 Karty wirtualne

Karty wirtualne to nowy rodzaj kart oferowanych przez banki wyłącznie w celu dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. Niewątpliwą przyczyną wprowadzania tego typu usług jest rozwój sklepów internetowych oraz zwiększająca się liczba osób chcących dokonywać transakcji w sieci.

Według pana Jacka Masioty „mogą to być dowolnego rodzaju transakcje, począwszy od dostępu do różnego rodzaju zasobów, aż do niezliczonej ilości internetowych sklepów, których asortyment niejednokrotnie przekracza ofertę tradycyjnych sklepów.”

Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie jednak żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego, jak i posiadaczy kart.

Karta wirtualna może zostać wydana w postaci:

• papierowej - otrzymujemy z banku specjalną kopertę, w której jest numer karty, data jej ważności oraz kod weryfikujący

• standardowej karty plastikowej - taką kartą nadal nie można realizować transakcji w bankomatach oraz zwykłych punktach handlowo-usługowych

Karty wirtualne służą wyłącznie do dokonywania transakcji realizowanych drogą pocztową i telefoniczną oraz transakcji internetowych.

4.3 Karty elektroniczne (magnetyczne i mikroprocesowe)

Każda karta płatnicza oprócz informacji zawierających dane o emitencie, ewentualnie o organizacji oraz o posiadaczu tej karty, wyposażona jest również w dane konieczne do wykonania transakcji. Karty wyposażone w elektroniczny nośnik informacji tj. pasek magnetyczny lub mikroprocesor określa się jako karty elektroniczne.

„Karty płatnicze wyposażone w pasek magnetyczny funkcjonują na rynku od ponad 30 lat. Ich produkcję na masową skalę rozpoczęto w latach 80. Wówczas była to kosztowna technologia, jednak w latach 90 stała się ona powszechnie dostępna i jest stosowana na masową skalę nie tylko w kartach bankowych.”

Na kartach z paskiem magnetycznym zapisuje się min.:

• numer karty

• dane jej posiadacza

• informacje czy osoba korzystająca z karty jest jej posiadaczem

• wysokość dopuszczalnej transakcji

• kod PIN

• wysokość limitu kredytowego (w przypadku karty kredytowej)

Karty magnetyczne są mało odporne na przypadkowe rozmagnesowanie, a czas użytkowania paska magnetycznego nie przekracza 3 lat. W przypadku częstego posługiwania się kartą jest on z reguły krótszy. Większość wydawanych kart płatniczych z paskiem magnetycznym ma więc ważność jednego roku, tylko niektórzy wydawcy określają ważność karty na 2-3 lata.

Banki - wydawcy karty płatniczych - nie mają problemu z modyfikowaniem wiadomości zapisanych na pasku magnetycznym. Pozwala to na odtworzenie karty zniszczonej, zagubionej czy skradzionej.

„Masowość zastosowań, a przez to bardzo niski koszt produkcji kart z paskiem magnetycznym powoduje, że mimo wielu wad, karty te są nadal powszechnie stosowane w systemach kart płatniczych. Dodatkowe znaczenie ma tworzona przez lata infrastruktura i wysokie koszty związane z jej zmianą na nowocześniejsze systemy pozwalające na użytkowanie kart mikroprocesowych. Koszt wprowadzenia tych nowoczesnych rozwiązań jest tak wysoki, że bankom i innym instytucjom wydającym karty płatnicze opłaca się ponosić koszty związane z nadużyciami w posługiwaniu się kartami, z których część przerzucana jest na klientów.”

Zastosowanie tego rodzaju pamięci zapewnia możliwość zapisania znacznych ilości danych, co pozwala na rozszerzenie zarówno kontroli autentyczności karty, jak i jej posiadacza do dokonania zamierzonej transakcji. W pamięci takiej karty oprócz podstawowych informacji można zapisać również programy ich przetwarzania np. limity kredytowe przyznane posiadaczowi lub dane o polisie ubezpieczeniowej lub o stanie zdrowia posiadacza.

„Karty mikroprocesowe na masową skalę zostały zastosowane w telefonii w drugiej połowie lat 80. Obecnie karty te znajdują bardzo wiele zastosowań. Na masową skalę stosowane są w kartach telefonicznych, telefonach komórkowych, kartach parkingowych, czy komunikacji publicznej. W bankowości karty mikroprocesowe rozpoczęto wykorzystywać w latach 90. Pierwszy projekt na masową skalę został zrealizowany przez banki francuskie.”

„Karta mikroprocesowa może służyć do obsługi kilku rachunków bankowych. Podstawową zaletą takich kart jest to, że mogą być używane bez infrastruktury telekomunikacyjnej, koniecznej do procedury autoryzacyjnej kart z paskiem magnetycznym. Powoduje to iż koszty obsługi karty mikroprocesowych są niższe o połowę od kosztów obsługi kart wyposażonych w pasek magnetyczny” Karty mikroprocesowe są nieporównywalnie bezpieczniejsze od kart z paskiem magnetycznym. Każda taka karta w fazie produkcji ma nadawany kod, co stanowi zabezpieczenie w przypadku ich kradzieży.

Karty mikroprocesowe można podzielić na karty typu:

• memory (karty pamięciowe) - karty te charakteryzuje zastosowanie prostego układu pamięci, nie posiadającego wprowadzenia zaawansowanych zabezpieczeń i funkcji; są one wykorzystywane do najprostszych zastosowań płatniczych, np.: do płatności za rozmowy telefoniczne, przejazd środkami komunikacji miejskiej, przejazd autostradą, czy za parkowanie

• smart- karty mikroprocesowe wyposażone w układ elektroniczny dający możliwości odczytu, zapisu i modyfikacji danych w nim zawartych; karty te dają możliwości stosowania wielu zabezpieczeń dających pewność, że w przypadku kradzieży karta nie zostanie zmodyfikowana, czy użyta przez osoby do tego nie powołane

Mikroprocesowe karty płatnicze są kartami kontaktowymi, tzn. że do użycia karty potrzebny jest bezpośredni kontakt z czytnikiem karty. W przeciwieństwie do kart wyposażonych w pasek magnetyczny, akceptacja kart mikroprocesowych ma zasięg lokalny, ograniczony najczęściej do kraju w jakim są one wydawane.

Mikroprocesowe karty płatnicze można podzielić na:

1. karty wstępnie ładowane

• limitowane (bez możliwości ładowania) - karty mają z góry przypisaną wartość jednostek pieniężnych; karta taka może być kartą: jednokrotnego użytku i wielokrotnego użytku, jeśli wydawca karty wyposażył ją w funkcję np. limitu tygodniowego

• z możliwością doładowywania - po wyczerpaniu środków kartę można doładować w specjalnych terminalach

2. wielofunkcyjne karty mikroprocesowe

• to karta posiadająca możliwość realizacji wielu funkcji bankowych i płatniczych przy użyciu jednej karty; posiada ona techniczne możliwości realizacji elektronicznych płatności w Internecie, płatności za pomocą interaktywnej telewizji cyfrowej, płatności z wykorzystaniem bezprzewodowych środków łączności np. telefonów komórkowych; jest ściśle powiązana z rachunkiem właściciela banku; ma ona usprawnić komunikację klienta z bankiem i ograniczyć ilość wizyt klienta w banku; w przyszłości karta ta może pełnić i inne funkcje np. rolę identyfikacyjną.

Zalety karty mikroprocesowej spowodują w przyszłości wyparcie kart magnetycznych. Powstanie kart płatniczych wyposażonych w procesor, może w przyszłości rozwiązać wiele problemów prawnych niezwiązanych z rozliczeniami finansowymi, może między innymi zastąpić dokumenty będące obecnie w obiegu prawnym.

5 Klasyfikacja ze względu na obszar funkcjonowania

Ważną cechą kart wydawanych przez banki jest obszar, na którym są akceptowane- większość z nich akceptowana jest na całym świecie. Istnieje jednak wiele rodzajów kart płatniczych, które swoim zasięgiem obejmują wyłącznie określone terytoria.

5.1 Karty lokalne

„Karty lokalne są rzadkością i najczęściej stanowią formę przejściową. Funkcjonują w ramach jednego lub kilku banków, bądź w ramach jednego systemu ich akceptacji. Karty lokalne mogą pełnić również funkcje płatnicze przy czym akceptowane są wyłącznie w niewielkiej sieci sklepów, z którym bank podpisuje indywidualne umowy. Najczęściej karty lokalne funkcjonują w obrębie jednego lub kilku miast i dodatkowo pełnią również rolę kart parkingowych lub biletów komunikacji miejskiej.

5.2 Karty krajowe

Karta krajowa to karta którą posiadacz może posługiwać się jedynie na obszarze kraju, w którym wydawca ma swoją siedzibę. Na ogół jest to kraj, w którym równocześnie zamieszkuje posiadacz. Karta krajowa najczęściej posiada logo międzynarodowej organizacji płatniczej (np. Visa czy Master Card) jednak zasięg jej funkcjonowania został ograniczony tylko do obszaru jednego kraju.”

Pan Jacek Masiota uważa, iż: „liczba kart o zasięgu krajowym ulega stopniowo istotnej redukcji”, twierdzi że: „łączy się to m.in. z rozległym zjawiskiem migracji zarobkowej ludzi oraz wzrostem zainteresowań podróżniczych”

5.3 Karty międzynarodowe

„Istotną cechą międzynarodowych kart płatniczych jest to, że jej posiadacz może czynić z niej użytek nie tylko we własnym kraju, ale także poza jego granicami. W chwili obecnej można korzystać z takich kart praktycznie na całym świecie. Istnieje jednak wymóg, aby karta była honorowana w ramach jakiejś organizacji, czy systemu (np. Visa International). Większość kart płatniczych będących w obiegu prawnym ma cechy kart międzynarodowych”

6 Pozostałe karty płatnicze

6.1 Karty bankomatowe

Karta bankomatowa służy wyłącznie do dokonywania wypłat gotówki w bankomacie bądź innych operacji, które możliwe są do wykonania z użyciem tego urządzenia, np. zmiana kodu PIN, sprawdzenie stanu rachunku, wydrukowanie historii transakcji na rachunku, złożenie prostego zlecenia płatniczego, operacje czekowe czy dostęp do funkcji depozytowych w bankomacie. Ponieważ producenci bankomatów oraz banki starają się wyposażyć bankomaty w różne dodatkowe funkcje, coraz częściej zdarza się, że w bankomacie możemy wykonywać również specyficzne operacje bezgotówkowe czy transakcje płatnicze np. doładowanie konta telefonu komórkowego. Można zatem stwierdzić, iż karta bankomatowa posiada również pewne ograniczone i ściśle określone funkcje karty płatniczej, dzięki którym możliwe jest wykonanie pewnych transakcji bezgotówkowych za pośrednictwem bankomatu.

„Karta bankomatowa może również posiadać możliwość wypłaty gotówki poza bankomatem - najczęściej dotyczy to sytuacji wypłaty gotówki w kasie banku, która wyposażona jest w elektroniczny terminal umożliwiający dodatkowo weryfikację kodu PIN. Najczęściej banki wydające karty bankomatowe ograniczają jej funkcjonalność wyłącznie do transakcji wypłaty gotówki z bankomatu. Zdarza się jednak, iż bank wydający kartę bankomatową umożliwia wykonywanie nią transakcji również poza bankomatami, w specjalnych samoobsługowych urządzeniach służących np. do dokonywania płatności za bilety komunikacji, zapłatę za parking lub autostradę bądź zapłatę za rozmowy telefoniczne z publicznych aparatów dostosowanych do akceptacji kart. Powyższe rozszerzenia funkcji powodują jednak, iż taka karta musi zostać określona jako karta płatnicza (funkcjonująca wyłącznie w środowisku elektronicznym) i nie może być określana jako wyłącznie karta bankomatowa.”

Decydując się na wybór karty bankomatowej należy zwracać uwagę na następujące informacje:

• liczba i lokalizacja bankomatów danego banku

• liczba bankomatów akceptujących kartę danego banku

• opłaty za wydanie karty

• opłaty za obsługę karty

• wysokość prowizji za wypłatę gotówki z bankomatu

• typ karty- krajowa lub międzynarodowa

• inne dostępne funkcje bankomatu danego banku

„Ponieważ funkcjonalność kart bankomatowych jest bardzo ograniczona, zdecydowana większość banków wydaje karty płatnicze z funkcją kart bankomatowych, które jednocześnie mogą służyć zarówno do przeprowadzenia transakcji w bankomacie jak i do dokonywania płatności w punktach handlowo-usługowych. Warto jeszcze dodać, iż karty bankomatowe mogą być wydawane jako lokalne bądź mogą być wydawane w ramach jednego z międzynarodowych systemów kart bankomatowych, wówczas akceptowane są przez wszystkie bankomaty na świecie oznaczone symbolem danego systemu”

6.2 Karty niebankowe

„Wydawcą kart płatniczych mogą również być podmioty sfery niebankowej. Podmioty te na gruncie prawa Unii Europejskiej określa się mianem instytucji finansowych, czyli takich, które wykonują usługi finansowe. Szczególną odmianą kart niebankowych są karty tzw. T&E (Travel and Entertainment) , które są zarazem kartami przedpłatnymi i są wydawane przez dwie wielkie organizacje międzynarodowe- American Express oraz Diners Club, zajmujących się jedynie dokonywaniem rozliczeń z tytułu ich używania. Karty te, z uwagi na wysokie opłaty związane z ich wydaniem, przeznaczone są dla osób dysponujących znacznymi zasobami pieniężnymi. Poprzez szereg dodatkowych uprawnień, takich jak darmowe ubezpieczenia, zniżka przy nabywaniu biletów lotniczych czy przy wynajmie samochodów, wydawca kart T&E zapewnia swoim klientom kompleksową obsługę na całym świecie.

6.3 Karty złote

Karty złote oferowane są najlepszym i najlepiej sytuowanym klientom. Oprócz prestiżu zapewniają one wyższe limity wydatków i wiele dodatkowych usług. Posiadaczom kart tego typu oferowane są m.in. zniżki przy nabywaniu biletów lotniczych, wynajmie samochodów, rezerwacji hoteli etc. Wydawca zapewnia również całodobową pomoc (np. ochronę prawną i medyczną). Dodatkowo posiadacz złotej karty korzysta najczęściej ze specjalnego pakietu ubezpieczeniowego. Złota karta traktowana jest przez banki jako ukoronowanie współpracy klienta z bankiem.

6.4 Karty platynowe

Karty platynowe są przeznaczone dla grupy klientów o najwyższych dochodach, którzy korzystają ze specjalnej obsługi w ramach instytucji private banking. Są to klienci, których dochody pozwalają na wydawanie dużych kwot na własne potrzeby oraz na posiadanie na rachunku bieżącym znacznych kwot pieniężnych. Oprócz nieograniczonego limitu wydatków otrzymują oni bardzo szeroki pakiet usług pozapłatniczych. Posiadanie tego typu karty wiąże się zatem ze statusem materialnym jej posiadacza. Z uwagi na brak regulaminów tego typu kart, prawa i obowiązki posiadacza karty platynowej normuje indywidualnie, każdorazowo formułowana umowa o wydanie karty płatniczej. W Polsce banki raczej nie emitują kart platynowych, znaczniejsza ich liczba wydawana jest przez banki krajów Unii Europejskiej.”

6.5 Karta identyfikacyjna

„Karta identyfikacyjna jest szeroko stosowana w naszym codziennym życiu np. jako karta kontroli dostępu do określonych budynków czy pomieszczeń, karta biblioteczna czy karta stałego klienta. Kart identyfikacyjne posiadają również często różne dodatkowe funkcje, np. funkcje rabatowe a nawet funkcje płatnicze. Podstawowym celem karty jest szybka identyfikacja jej posiadacza - w tym celu karta identyfikacyjna posiada numer, który może być zapisany bezpośrednio na karcie oraz również w sposób umożliwiający jego elektroniczne odczytanie. W zastosowaniach bankowych, karty identyfikacyjne służą do sprawdzenia tożsamości klienta banku podczas realizowania przez niego operacji w oddziale banku. Zastosowanie kart identyfikacyjnych nie tylko upraszcza i skraca proces sprawdzenia tożsamości klienta w oddziale banku, ale również dzięki zastosowaniu kodu PIN zapewnia większy poziom bezpieczeństwa niż tradycyjne metody oparte na porównaniu wzoru podpisu bądź sprawdzeniu dokumentu tożsamości. Karta identyfikacyjna w zastosowaniach bankowych może pełnić również funkcje karty gwarancyjnej do wydawanych przez bank czeków- realizacja czeku wymaga wówczas przedstawienia karty osobie realizującej czek oraz złożenie na czeku podpisu odpowiadającego wzorowi umieszczonemu na karcie. Jak zatem widać, kartą identyfikacyjną jest praktycznie każda karta bankomatowa i karta płatnicza- posiadają bowiem te elementy, dzięki którym bankomat bądź obsługa punktu handlowo-usługowego dokonują pewnego rodzaju identyfikacji posiadacza karty. Zatem banki raczej nie wydają dodatkowych, osobnych kart identyfikacyjnych - do tego celu wykorzystują wydane już klientom ich karty bankomatowe lub płatnicze.”

Wykres 5

Liczba transakcji gotówkowych i bezgotówkowych polskich posiadaczy kart płatniczych (mln szt.)




Źródło: opracowanie własne na podstawie Visa International

7 Karta płatnicza a inne instytucje prawne

„Pojawienie się kart płatniczych na szeroką skalę w Polsce przyniosło ze sobą nie tylko problemy techniczno- organizacyjne, które muszą pokonać instytucje emitujące karty. Nie mniej ważnym problemem jest scharakteryzowanie prawnych aspektów używania kart w powszechnym obrocie. Jako instrument rozliczeniowy karta płatnicza została wymieniona w § 10 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 11 grudnia 1992r w sprawie form i trybu rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. Przed nowelizacją stanowił on, że na warunkach określonych w umowach strony mogą stosować w rozliczeniach bezgotówkowych także okresowe rozliczenia saldami, rozliczenia planowe oraz karty kredytowe. Chociaż mowa tu była tylko o kartach kredytowych, które są jednym z rodzajów kart płatniczych, to jednak można było wyrazić pogląd, że przepis odnosił się do pozostałych rodzajów kart. Z zarządzenia Prezesa NBP wynikało, że karty kredytowe razem z poleceniem przelewu, czekiem rozrachunkowym należą do form rozliczeń bezgotówkowych. Sytuację tą zmieniła nowela zarządzenia w którym `karty kredytowe' zostały zastąpione pojęciem `karty płatnicze'.

Nowe prawo bankowe potwierdzając, że karty płatnicze są instrumentami rozliczeń pieniężnych bezgotówkowych, określa bankowe rozliczenia pieniężne jako dokonywanie zmian w stanie środków pieniężnych na rachunkach bankowych na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują wskazane zmiany w stanie praw majątkowych klienta. Stanowi więc wprost, że rozliczenia te mogą być przeprowadzane za pomocą kart płatniczych.

Karty płatnicze nie mogą spełniać funkcji pieniądza zastrzeżonej dla pieniądza gotówkowego, ponieważ nie są emitowane przez bank centralny i nie został im przypisany przez państwo atrybut umarzania zobowiązań pieniężnych. Karty płatnicze mogą jednak zaliczać się do sfery związanej z pieniądzem bankowym. Wiąże się to głównie ze źródłami jego kreacji, gdyż i wpłaty pieniądza gotówkowego na rachunki bankowe, i udzielanie kredytu przez bank jest związane z kreowaniem karty płatniczej. Posiadacz tej karty otrzymuje ją od banku wówczas, gdy dysponuje odpowiednimi środkami na rachunku bankowym w postaci regularnych wpływów lub lokaty, a także gdy otrzymał od banku kredyt. Zatem kartę płatniczą możemy traktować jako odzwierciedlenie pieniądza bankowego, którego obieg realizowany jest w formie rozliczeń bankowych i który ma zwykle postać zapisów elektronicznych. Pieniądz bankowy poprzez dokonywanie rozliczeń przemieszcza się pomiędzy rachunkami stron, a bank dokonuje odpowiednich księgowań na rachunkach wierzycieli i dłużników. Dlatego w tym sensie możemy mówić o karcie płatniczej jako pieniądzu `plastikowym', który ma zdolność umarzania zobowiązań pieniężnych. Karta płatnicza posiada jednak te cechy tylko znajdując się w systemie rozliczeń bankowych, gdyż poza nim staje się tylko i wyłącznie zwykłym kawałkiem plastiku, wartym tyle, ile materiał, z którego została zrobiona.”

7.1 Karta płatnicza jako znak legitymacyjny

W życiu codziennym z mocy umowy lub zwyczaju powszechnie występują rzeczy, które należą do kategorii znaków legitymacyjnych. Można tu wymienić np. papiery legitymacyjne, dokumenty na okaziciela, znaki na okaziciela, znaki wartościowe, znaki opłat.

„Znaki legitymacyjne są grupą bardzo zróżnicowaną wewnętrznie i sprawiającą trudności w jej usystematyzowaniu. W wielu przypadkach stanowią dowód istnienia umowy i wiążą się z określonym stosunkiem prawnym np. bilety kolejowe, znaczki pocztowe, polisy ubezpieczeniowe, książeczki oszczędnościowe. Są więc dokumentami wskazującymi obowiązek świadczenia od ich przedstawienia.”

W celu scharakteryzowania znaków legitymacyjnych można przyjąć następujące ich cechy:

• brak podpisu wystawcy (cecha która występuje bardzo często)

• brak treści zobowiązania lub określenie tylko jego fragmentu

• nie oznaczenie świadczenia jakie ma być spełnione za ich okazaniem

• nieokreślenie osoby imiennie uprawnionej

„Mając na uwadze te cechy znaków legitymacyjnych oraz fakt, że nie można ustanowić ostrych kryteriów, od których uzależnione byłoby zaliczenie pewnego przedmiotu lub dokumentu do tej kategorii, można zauważyć, że karta płatnicza może być zakwalifikowana do kategorii znaków legitymacyjnych. Charakteryzuje się ona bowiem nieumarzalnością, może utracić swą ważność i być zastrzeżona. Nie jest papierem wartościowym, nie zawiera w sobie treści zobowiązania, nie oznacza wielkości świadczenia, jakie ma być spełnione za jej okazaniem, bez niej nie jest możliwe wykazanie uprawnienia, jakie można zrealizować za jej pośrednictwem.

7.2 Karta płatnicza jako dokument

„W myśl kodeksu karnego dokumentem jest każdy przedmiot, z którym związane jest określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mogącej mieć znaczenie prawne. Dokumentem jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne. Brzmienie tego przepisu obejmuje karty płatnicze już w związku z samą ich istotą, gdyż zawierają one informacje ujęte na pasku magnetycznym lub w mikroprocesorze. Karta płatnicza jest w rzeczywistości miniaturowym dokumentem, pozwalającym odczytać zawarte w niej dane przy użyciu specjalnych czytników.

7.3 Karta płatnicza jako środek dowodowy

Jako środek dowodowy karta płatnicza będzie służyć zawsze w sytuacji, gdy konieczne stanie się wykazanie istnienia lub nieistnienia określonego prawa lub obowiązku, a także stanu faktycznego. Istotne jest, że każda karta płatnicza zawiera w sobie widoczne oznaczenie właściciela, czyli banku - emitenta karty, posiadacza karty, którym jest imiennie oznaczona osoba fizyczna lub prawna, a także osoby, która w imieniu podmiotu instytucjonalnego kartą się posługuje, oraz terminu ważności karty. Ponadto na awersie karty znajduje się w widocznym miejscu jej indywidualny numer”

Poszukiwanie konkurencyjnych rozwiązań zwiększających atrakcyjność kart płatniczych spowodowało, że wiele banków wprowadziło kart wielofunkcyjne. Karty takie są pod wieloma względami powiązane z kilkoma rachunkami posiadacza karty. Jedna karta płatnicza może być jednocześnie np. debetową i kredytową, bankomatową i firmową, mikroprocesową. Oznacza to, iż dokonana wcześniej typologia kart płatniczych na podstawie wyróżnionych kryteriów, była niezbędna.

Rozdział III

Karty płatnicze w ofercie banku PKO BP

1 Historia banku PKO BP

„Historia Banku sięga początków II Rzeczypospolitej Polskiej. Dnia 8 lutego 1919 r., na podstawie dekretu Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego powstała Pocztowa Kasa Oszczędnościowa, która była państwową instytucją obrotu pieniężnego podlegającą Ministrowi Poczt i Telegrafów. Na podstawie ustawy z dnia 19 maja 1920 r. nazwa Pocztowej Kasy Oszczędnościowej została zmieniona na Pocztową Kasę Oszczędności oraz została jej nadana osobowość prawna. Ustawa likwidowała także jej podległość wobec Ministra Poczty i Telegrafów. Powyższa ustawa została uchylona w 1924 r. i w późniejszym okresie Pocztowa Kasa Oszczędności działała na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP. W 1928 r. Pocztowa Kasa Oszczędności upoważniona została do rozszerzenia swojej działalności na działalność w zakresie ubezpieczeń na życie. W okresie przedwojennym Pocztowa Kasa Oszczędności gromadziła wkłady oszczędnościowe na około 3,5 mln książeczkach, udzielała kredytów, prowadziła obrót czekowy oraz przekazowy z zagranicą. Ponadto, w 1927 r. Pocztowa Kasa Oszczędności objęła patronat nad Szkolnymi Kasami Oszczędnościowymi. W zakresie działalności inwestycyjnej, Kasa współfinansowała jedne z najważniejszych. Istotne zmiany w zakresie działalności Pocztowej Kasy Oszczędności nastąpiły w wyniku powojennej reformy bankowej. Dekret Rady Ministrów z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej znacznie ograniczał liczbę podmiotów, które mogą zajmować się działalnością bankową. Powyższy dekret likwidował dotychczasową Pocztową Kasę Oszczędności, a jednocześnie powołał do życia nowy bank państwowy - Powszechną Kasę Oszczędności. Na podstawie powyższego dekretu Minister Skarbu w dniu 19 grudnia 1949 r. wydał dwa rozporządzenia związane z utworzeniem Powszechnej Kasy Oszczędności:

• rozporządzenie w sprawie rozpoczęcia działalności Powszechnej Kasy Oszczędności,

• rozporządzenie w sprawie przekazania Powszechnej Kasie Oszczędności przez Pocztową Kasę Oszczędności agend oraz aktywów i pasywów objętych rachunkiem polskim oraz postawienia Pocztowej Kasy Oszczędności w stan likwidacji.”

Powszechna Kasa Oszczędności rozpoczęła działalność z dniem 1 stycznia 1950 r. i z tym dniem na jej rzecz przekazane zostały aktywa i pasywa zlikwidowanej Pocztowej Kasy Oszczędności. Mimo zmiany nazwy, nie została jednak zerwana ciągłość tradycji. Symbolicznym łącznikiem były dobrze pamiętane przez opinię publiczną literki skrótu: `PKO'.

„Powszechna Kasa Oszczędności miała początkowo zakres działań nieco ograniczony w porównaniu do Pocztowej Kasy Oszczędności. Pozbawiono ją prawa do wynajmowania kasetek, deponowania depozytów i obrotu przekazowego z zagranicą. Zlecone wcześniej zadania dotyczące administrowania Społecznym Funduszem Oszczędzania i nadzorowania Pracowniczych Kas Pożyczkowo-Zapomogowych skomplikowały działalność Kasy. Na to wszystko nałożyła się przeprowadzona w 1950 r. wymiana pieniędzy. Uprzywilejowanie wkładów PKO podczas tej operacji spowodowało przypływ zaufania do Banku i szybki wzrost oszczędności.”

„W 1960 r. uchwalone zostało nowe prawo bankowe, które potwierdziło status Powszechnej Kasy Oszczędności jako banku państwowego. Zgodnie z przyjętym w 1961 r. statutem, Powszechna Kasa Oszczędności była bankiem państwowym powołanym do gromadzenia oszczędności pieniężnych i obsługi rozliczeń pieniężnych ludności oraz określonych przez Ministra Finansów organizacji politycznych, zawodowych, społecznych i innych. Pozytywny wpływ na jej rozwój miały zmiany w prawie bankowym, a w szczególności wprowadzenie odpowiedzialności Skarbu Państwa za zobowiązania z tytułu wkładów oszczędnościowych, zagwarantowanie tajemnicy rachunków oraz umożliwienie dokonywania zapisów testamentowych na rzecz najbliższej rodziny bez postępowania spadkowego. W latach 1969-1970 działalność Powszechnej Kasy Oszczędności została rozszerzona na kredytowanie budownictwa mieszkaniowego oraz obsługę ratalną sprzedaży. Ustawą z dnia 12 czerwca 1975 r. Prawo bankowe, z dniem 1 lipca 1975 r. Powszechna Kasa Oszczędności została włączona w struktury NBP, co łączyło się również z przejęciem przez NBP jej majątku. W 1982 r. pojawiły się pierwsze prawne przesłanki odrodzenia Powszechnej Kasy Oszczędności, tj. jej wydzielenia ze struktury NBP, jednakże samo wydzielenie nastąpiło dopiero 5 lat później. Powstała w 1987 r. Powszechna Kasa Oszczędności - bank państwowy nie była następcą prawnym Powszechnej Kasy Oszczędności działającej do roku 1975, ponieważ oprócz powszechnych kas oszczędności, na podstawie powyższego rozporządzenia wydzieleniu z NBP i włączeniu do Powszechnej Kasy Oszczędności - banku państwowego uległy wchodzące w skład NBP inne dodatkowe departamenty i komórki organizacyjne zajmujące się komercyjną działalnością bankową. Zgodnie z nadanym statutem, Powszechna Kasa Oszczędności - bank państwowy został bankiem oszczędnościowo-kredytowym oraz dewizowym obsługującym osoby fizyczne i prawne, jednostki gospodarki uspołecznionej, w tym spółdzielnie budownictwa mieszkaniowego i jednostki gospodarki nieuspołecznionej.

Transformacja ustrojowa oraz reformy gospodarcze zapoczątkowane w Polsce pod koniec 1989 r. stworzyły nowe szanse rozwojowe dla Powszechnej Kasy Oszczędności - banku państwowego. W 1992 r. został nadany mu nowy statut, zgodnie z którym bank został uniwersalnym bankiem depozytowo-kredytowym i dewizowym, obsługującym osoby fizyczne i prawne oraz inne podmioty będące osobami krajowymi i zagranicznymi. Po raz pierwszy w historii, Bankowi zostało odebrane prawo posługiwania się pieczęcią z godłem państwowym. W 1993 r. powołana została pierwsza w historii Banku Rada Nadzorcza, funkcjonująca na zasadach podobnych do spółek prawa handlowego. Lata 1993-1998 to okres wielkiej modernizacji technologicznej i strukturalnej w Banku, polegającej m.in. na regionalizacji Banku, utworzeniu 13 oddziałów regionalnych w 1994 r., oraz dalszych zmianach organizacyjnych. W grudniu 1993 roku, zgodnie z Ustawą o Restrukturyzacji, Bank otrzymał obligacje restrukturyzacyjne o wartości nominalnej 573.420 tys. zł. Zostały one przyznane na zwiększenie funduszy własnych Banku oraz na utworzenie dodatkowych rezerw celowych na należności w sytuacji nieregularnej do poziomu wymaganego przez NBP. Obligacje restrukturyzacyjne są oprocentowane według stopy procentowej ustalonej dla poszczególnych okresów odsetkowych jako średnia arytmetyczna z obowiązujących szesnastego dnia w miesiącu stóp kredytu redyskontowego NBP. Począwszy od czerwca 1995 r., część naliczonych odsetek jest co pół roku wypłacana PKO BP do wysokości kwoty wyliczonej w oparciu o bazową stopę oprocentowania, która wynosi nie mniej niż 5% w stosunku rocznym. Pozostała część naliczonych odsetek jest kapitalizowana. Wykup kapitału i odsetek skapitalizowanych rozpoczął się w czerwcu 1995 r. i będzie kontynuowany co pół roku do grudnia 2008 r.

W latach 1999-2003 Bank realizował Program Naprawczy, mający na celu wypracowanie stabilnych podstaw rozwoju, umożliwiających bezpieczne i efektywne funkcjonowanie Banku. Obowiązek opracowania i przeprowadzenia przez PKO BP Programu Naprawczego wynikał z art. 142 Prawa Bankowego i był konsekwencją straty bilansowej netto za 1998 r. w wysokości 1,3 mld zł. Głównymi przyczynami spadku rentowności Banku w 1998 r. było zaostrzenie kryteriów klasyfikacji jakości Kredytów Starego Portfela i konsekwencje dostosowania zasad rachunkowości od standardów międzynarodowych.”

„Przygotowany przez Bank Program Naprawczy na lata 1999-2003, przedstawiający założenia i kierunki sanacji Banku został ostatecznie zaakceptowany przez KNB w dniu 6 grudnia 2000 r. Celem Programu Naprawczego było trwałe usunięcie przyczyn straty powstałej w 1998 r. i stworzenie Bankowi korzystnych warunków działania w perspektywie wieloletniej. Realizacja Programu Naprawczego i osiągnięcie podstawowych celów finansowo-kapitałowych uwarunkowana była udzieleniem Bankowi wsparcia przez instytucje zewnętrzne, do których należało objęcie poręczeniami Skarbu Państwa większości Kredytów Starego Portfela, pomoc NBP w postaci czasowego zwolnienia Banku z obowiązku utrzymywania części rezerwy obowiązkowej oraz wcześniejszy wykup przez NBP części obligacji nabytych przez Bank w związku z obniżeniem stopy rezerwy obowiązkowej, dokapitalizowanie Banku przez Skarb Państwa oraz udzielenie zwrotnej pożyczki przez BFG.
Uzyskany z pomocy zewnętrznej zysk brutto w łącznej kwocie 1.103 mln zł stanowił nieco ponad 20% skumulowanych zysków Banku za okres realizacji Programu Naprawczego. Osiągnięcie przez Bank korzystniejszych niż zakładano w Programie Naprawczym wyników finansowych było rezultatem nie tylko uzyskanej pomocy zewnętrznej, ale przede wszystkim wzmożenia własnych działań naprawczych i rozwojowych, zmierzających do zwiększenia przychodów i racjonalizacji kosztów.

Znacząca poprawa sytuacji Banku i uzyskane efekty finansowe osiągnięte zostały dzięki rygorystycznemu przestrzeganiu dyscypliny kosztowej, podjęciu szeregu działań w obszarze racjonalizacji kosztów, a także przeprowadzonej restrukturyzacji w strukturze zatrudnienia oraz w procesach zarządzania Bankiem. Wobec przedterminowego zrealizowania założeń Programu Naprawczego, Przewodniczący KNB wyraził zgodę na zakończenie postępowania naprawczego z dniem 31 maja 2003 r.

W 2000 r. dokonano przekształcenia PKO-bp w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2000 r. w sprawie przekształcenia Powszechnej Kasy Oszczędności banku państwowego w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna (Dz. U. nr 5, poz. 55) wydanego na podstawie art. 44 Prawa Bankowego. Na podstawie powyższego rozporządzenia, dnia 28 marca 2000 r. sporządzony został akt przekształcenia banku państwowego. Ze względu na fakt, że Powszechna Kasa Oszczędności była bankiem państwowym, jedynym założycielem Banku był Skarb Państwa.


W dniu 12 kwietnia 2000 r. wydane zostało przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy Wydział XVI Gospodarczy Rejestrowy postanowienie o wpisie do rejestru handlowego, pod numerem RHB 60069 Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej z siedzibą w Warszawie, o kapitale akcyjnym w wysokości 700.000.000 zł, dzielącym się na 70.000.000 akcji imiennych o wartości nominalnej 10 zł.”

PKO Bank Polski jest największym uniwersalnym bankiem komercyjnym w Polsce, niekwestionowanym liderem pod względem wartości aktywów, wolumenu depozytów, kredytów, liczby placówek własnych i bankomatów, liczby kont osobistych i obsługiwanych kart bankowych. Na dzień 30 czerwca 2004 r. wartość aktywów Banku ogółem wynosiła 86,0 mld zł. Działalność Grupy PKO BP, poza usługami bankowymi, obejmuje także świadczenie innych specjalistycznych usług finansowych. PKO Bank Polski wraz z jednostkami zależnymi zapewnia kompleksową ofertę produktów i usług finansowych.

Cechami wyróżniającymi Bank oraz Grupę PKO BP są:

1. Największa sieć dystrybucji w Polsce

Posiadając na dzień 30 czerwca 2004 r. 1.222 placówki własne, 3.140 agencji, 1.785 bankomatów oraz 177 terminali samoobsługowych, Bank dysponuje najbardziej rozległą i równomiernie rozłożoną siecią dystrybucyjną produktów i usług bankowych w Polsce. Działalność sieci oddziałów, ekspozytur, agencji oraz bankomatów jest uzupełniana nowoczesnymi kanałami dystrybucji, takimi jak bankowość telefoniczna oraz internetowa.

2. Pozycja lidera na rynku depozytów

Bank jest zdecydowanie największym bankiem w Polsce pod względem wartości przyjętych depozytów, których wartość na dzień 30 czerwca 2004 r. wynosiła 73,1 mld zł, co stanowiło (na podstawie danych NBP) około 21,0% łącznej kwoty depozytów bankowych w Polsce. Na dzień 30 czerwca 2004 r. Bank prowadził około 17,4 mln rachunków depozytowych dla klientów. Baza depozytowa zapewnia Bankowi stabilne źródło finansowania dalszego rozwoju.

3. Pozycja lidera na rynku kredytów

Bank zajmuje pierwszą pozycję na rynku usług bankowych w Polsce pod względem wartości udzielonych kredytów. Na dzień 30 czerwca 2004 r. wartość należności z tytułu udzielonych kredytów (bez odsetek wymagalnych i niewymagalnych) wynosiła 39,3 mld zł, co stanowiło (na podstawie danych NBP) 14,2% należności z tytułu udzielonych kredytów sektora bankowego w Polsce. Bank posiada wieloletnie doświadczenie na rynku finansowania nieruchomości oraz rozległą wiedzę w zakresie warunków rynkowych w tym segmencie rynku usług bankowych. Czynniki te pozwalają Bankowi na utrzymywanie pozycji lidera na rynku kredytów mieszkaniowych z udziałem na dzień 30 czerwca 2004 r. (na podstawie danych NBP) w wysokości 28,6% w stosunku do całkowitego salda udzielonych kredytów mieszkaniowych przez polski sektor bankowy.

4. Szeroka baza klientów

Bank posiada największą bazę klientów spośród wszystkich banków w Polsce, liczącą około 7,9 mln klientów indywidualnych, około 390 tys. MiSP oraz około 13 tys. klientów korporacyjnych. Stabilna baza klientów stwarza Bankowi doskonałe możliwości w zakresie rozwoju sprzedaży szerokiej oferty produktów finansowych Grupy PKO BP.

5. Silna baza kapitałowa

Bank posiada silną bazę kapitałową i wskaźnik wypłacalności na poziomie 19,89% według stanu na 30 czerwca 2004 r. Pod względem wartości kapitałów własnych Bank zajmuje drugą pozycję na rynku usług bankowych w Polsce. Ich wartość (łącznie z zyskiem netto za pierwsze półrocze 2004 r. oraz odpisami aktualizującymi) wyniosła na dzień 30 czerwca 2004 r. 7.175,9 mln zł.

6. Efektywny i doświadczony Zarząd

Obecny Zarząd dysponuje wieloletnim doświadczeniem w polskiej bankowości. Od powołania w 2002 r., Zarząd sukcesywnie polepsza wyniki finansowe Banku oraz prowadzi działania mające na celu zwiększenie efektywności operacyjnej Banku w ramach przyjętej strategii na lata 2003-2005. Zysk netto Banku w 2003 r. wyniósł 1.228.194 tys. zł co stanowiło (na podstawie danych NBP) 48,9% zysku netto całego sektora bankowego w Polsce.

7. Silna marka

Bank prowadzi działalność pod marką PKO BP od wielu lat, a marka ta jest jedną z niewielu na polskim rynku, która była rozpoznawalna na długo przed transformacją ustrojową w Polsce. Zgodnie z badaniami firmy Pentor pod tytułem "Audyt bankowości detalicznej" za II kwartał 2003 r. bank uzyskał najlepsze wyniki rozpoznawalności marki, w tym znajomości spontanicznej w wysokości 81%, a znajomości wspomaganej 95%. Dodatkowo Bank jest największym bankiem w Polsce z większościowym udziałem polskiego kapitału, co może mieć pozytywny wpływ na jego postrzeganie przez polskich klientów.

2 Misja Banku

Misja Banku zawarta w przyjętej przez Zarząd i Radę Nadzorczą „Strategii Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego na lata 2003-2005” określa, iż:

„Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski jest i pozostanie krajowym bankiem uniwersalnym o polskim charakterze, dla którego największą wartością jest klient. Zachowując wiodącą pozycję w bankowości detalicznej, Bank pełni również wiodącą rolę w obsłudze samorządów terytorialnych, małych i średnich przedsiębiorstw, kredytów mieszkaniowych oraz obsłudze funduszy unijnych. Bank zapewnia swoim akcjonariuszom efektywne zarządzanie powierzonymi kapitałami oraz stwarza warunki do pełnego rozwoju zawodowego pracowników”

Wypełniając powyższą misję, Bank realizuje obecnie strategię, która zakłada osiągnięcie następujących celów:

• wzrost efektywności funkcjonowania

• utrzymanie pozycji lidera na rynku bankowości detalicznej oraz rynku finansowania nieruchomości

• zdobycie pozycji lidera w obsłudze funduszy unijnych

• umocnienie pozycji w obsłudze małych i średnich przedsiębiorstw

• wypracowanie nowego wizerunku Banku w zakresie obsługi dużych przedsiębiorstw oraz ugruntowanie pozycji w zakresie obsługi sektora publicznego, w tym jednostek samorządu terytorialnego

3 Oferta kart płatniczych - klienci indywidualni

3.1 Błękitna karta kredytowa

„Przeznaczenie karty

• dokonywanie płatności bezgotówkowych za towary i usługi w punktach oznaczonych znakiem akceptacji Visa lub MasterCard

• dokonywanie wypłaty gotówki w bankach zrzeszonych w organizacjach Visa lub MasterCard i bankomatach akceptujących karty ze znakiem akceptacji Visa lub MasterCard (odpowiednio w zależności od rodzaju karty)

• korzystanie z funkcji depozytowej w bankomacie PKO BP

Korzyści

• prestiż

• natychmiastowy i łatwy dostęp do kredytu - karta umożliwia wykorzystanie kredytu w momencie kiedy jest on potrzebny, bez żadnych dodatkowych formalności

• korzystne oprocentowanie w stosunku do tego typu produktów funkcjonujących już na rynku

• do 52 dni darmowego kredytu - jeśli Klient spłaci terminowo całość zobowiązań z tytułu bezgotówkowych transakcji dokonanych przy użyciu karty, nie zapłaci żadnych odsetek

• możliwość rozłożenia spłaty kredytu w czasie

• oferowanie 3 rodzajów kart 2 organizacji

• pakiet ubezpieczeń

• możliwość przejęcia odpowiedzialności przez bank do 150 EURO za operacje dokonane przy użyciu karty utraconej na 24 lub 48 godzin przed zgłoszeniem utraty karty

• możliwość umieszczenia zdjęcia na karcie

• korzystanie z atrakcyjnych rabatów w wielu sklepach, restauracjach i punktach usługowo-handlowych w ramach programu partnerskiego dla posiadaczy kart kredytowych PKO Banku Polskiego”

Posiadacze karty

Błękitną Kartę Kredytową może otrzymać osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która udokumentuje dochody netto minimum 850 zł.

Limity

Regulamin błękitnej karty kredytowej mówi, że: „wysokość limitu kredytowego, PKO BP S.A. ustala indywidualnie dla każdego Wnioskodawcy, na podstawie informacji zawartych we wniosku oraz informacji posiadanych przez PKO BP S.A. Wysokość limitu kredytowego zależy od zdolności kredytowej Wnioskodawcy i jest określona w umowie.”

Limit kredytowy jest to dopuszczalna kwota, do wysokości której może się on zadłużyć z tytułu operacji dokonanych przy użyciu karty głównej i kart dodatkowych. Wysokość limitu określana jest w zaokrągleniu do 100 złotych. Dostępny limit kredytowy dla Błękitnej Karty Kredytowej wynosi od 200 do 2 000zł. Dzienny limit wypłat gotówki ustalany indywidualnie przez posiadacza rachunku karty kredytowej. „Limit kredytowy pomniejszony o kwoty dokonanych operacji, odsetek opłat i prowizji należnych PKO BP S.A. z tytułu używania kart oraz powiększony o dokonane wpłaty z tytułu spłaty zadłużenia, stanowi dostępny limit kredytowy.”

Warunki otrzymania

„Regulamin karty określa, iż „warunkiem zawarcia umowy o wydanie karty jest złożenie w oddziale PKO BP S.A.:

1. wypełnionego przez Wnioskodawcę wniosku

2. dokumentów wymienionych we wniosku”

Minimalny dochód konieczny do wydania karty to 850 zł netto.

W celu uzyskania karty należy w Oddziale PKO Banku Polskiego:

1. Złożyć wypełniony wniosek o wydanie karty

2. Przedstawić dokumenty finansowe potwierdzające wysokość osiąganych dochodów

3. Wypełnić deklarację o ubezpieczenie obowiązkowe

4. Podpisać umowę.

„Po zawarciu umowy, najpóźniej w terminie 14 dni roboczych następujących po chwili złożenia przez Wnioskodawcę prawidłowo wypełnionego wniosku wraz z kompletem wymaganych i prawidłowo wypełnionych dokumentów posiadacz karty otrzyma na adres korespondencyjny PIN oraz nieaktywną kartę”

Posiadacz karty głównej może ubiegać się w oddziale o wydanie dodatkowych kart kredytowych dla siebie lub osób przez siebie wskazanych. Dodatkowa karta może zostać wydana osobie wskazanej przez posiadacza karty głównej, pod warunkiem ukończenia 13-tego roku życia.

Rachunek karty kredytowej

• prowadzony na rzecz posiadacza karty głównej

• przeznaczony tylko do rozliczeń związanych z używaniem karty kredytowej

• otwierany po podjęciu decyzji przez bank o wydaniu posiadaczowi karty

• służy do ewidencjonowania wszystkich operacji i zdarzeń związanych z kartą

1. Srebrna karta kredytowa

„Przeznaczenie karty

• dokonywanie płatności bezgotówkowych za towary i usługi w punktach oznaczonych znakiem akceptacji Visa lub MasterCard

• dokonywanie wypłaty gotówki w bankach zrzeszonych w organizacjach Visa lub MasterCard i bankomatach akceptujących karty ze znakiem akceptacji Visa lub MasterCard (odpowiednio w zależności od rodzaju karty).

• korzystanie z funkcji depozytowej w bankomacie PKO Banku Polskiego

Korzyści

• prestiż

• natychmiastowy i łatwy dostęp do kredytu - karta umożliwia wykorzystanie kredytu w momencie kiedy jest on potrzebny, bez żadnych dodatkowych formalności

• korzystne oprocentowanie w stosunku do tego typu produktów funkcjonujących już na rynku

• do 52 dni darmowego kredytu - jeśli Klient spłaci terminowo całość zobowiązań z tytułu bezgotówkowych transakcji dokonanych przy użyciu karty, nie zapłaci żadnych odsetek

• możliwość rozłożenia spłaty kredytu w czasie

• oferowanie 3 rodzajów kart 2 organizacji

• pakiet ubezpieczeń

• możliwość przejęcia odpowiedzialności przez bank do 150 EURO za operacje dokonane przy użyciu karty utraconej na 24 lub 48 godzin przed zgłoszeniem utraty karty

• możliwość umieszczenia zdjęcia na karcie

• korzystanie z atrakcyjnych rabatów w wielu sklepach, restauracjach i punktach usługowo-handlowych w ramach programu partnerskiego dla posiadaczy kart kredytowych PKO Banku Polskiego”

Posiadacze karty

Srebrną Kartę Kredytową może otrzymać osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która udokumentuje dochody netto minimum 1 500 zł.

„Posiadacz karty może ubiegać się o wydanie kart dodatkowych dla siebie lub osób przez siebie wskazanych. Warunkiem ubiegania się o wydanie karty dodatkowej jest złożenie w oddziale PKO BP S.A. wniosku zawierającego dane Użytkownika karty oraz jego wzór podpisu”

Limity

„Limit kredytowy jest to ustalona indywidualnie dla każdego Posiadacza rachunku karty kredytowej dopuszczalna kwota, do wysokości której może się on zadłużyć z tytułu operacji dokonanych przy użyciu karty głównej i kart dodatkowych. Wysokość limitu określana jest w zaokrągleniu do 100 złotych. Dostępny limit kredytowy dla Srebrnej Karty Kredytowej wynosi od 1 000 do 10 000 zł. Dzienny limit wypłat gotówki ustalany indywidualnie przez Posiadacza rachunku karty kredytowej.”

„Posiadacz karty może wykorzystywać środki finansowe w wysokości nie przekraczającej przyznanego mu limitu kredytowego. Jeżeli posiadacz karty posiada również kartę dodatkową, może wykorzystywać środki finansowe przy użyciu karty dodatkowej, do wysokości limitu, jaki określił na tej karcie.”

Warunki otrzymania

Minimalny dochód konieczny do wydania karty to 1500 zł netto.

„W celu uzyskania karty należy w Oddziale PKO Banku Polskiego:

1. Złożyć wypełniony wniosek o wydanie karty

2. Przedstawić dokumenty finansowe potwierdzające wysokość osiąganych dochodów

3. Wypełnić deklarację o ubezpieczenie obowiązkowe

4. Podpisać umowę.

Posiadacz karty głównej może ubiegać się w oddziale o wydanie dodatkowych kart kredytowych dla siebie lub osób przez siebie wskazanych. Dodatkowa karta może zostać wydana osobie wskazanej przez posiadacza karty głównej, pod warunkiem ukończenia 13-roku życia.”

Rachunek karty kredytowej

• prowadzony na rzecz posiadacza karty głównej

• przeznaczony tylko do rozliczeń związanych z używaniem karty kredytowej

• otwierany po podjęciu decyzji przez bank o wydaniu posiadaczowi karty

• służy do ewidencjonowania wszystkich operacji i zdarzeń związanych z kartą

3.3 Złota karta kredytowa

„Przeznaczenie karty

• dokonywanie płatności bezgotówkowych za towary i usługi w punktach oznaczonych znakiem akceptacji Visa lub MasterCard

• dokonywanie wypłaty gotówki w bankach zrzeszonych w organizacjach Visa lub MasterCard i bankomatach akceptujących karty ze znakiem akceptacji Visa lub MasterCard (odpowiednio w zależności od rodzaju karty).

• korzystanie z funkcji depozytowej w bankomacie PKO Banku Polskim

Korzyści

• prestiż

• natychmiastowy i łatwy dostęp do kredytu - karta umożliwia wykorzystanie kredytu w momencie kiedy jest on potrzebny, bez żadnych dodatkowych formalności

• korzystne oprocentowanie w stosunku do tego typu produktów funkcjonujących już na rynku

• do 52 dni darmowego kredytu - jeśli Klient spłaci terminowo całość zobowiązań z tytułu bezgotówkowych transakcji dokonanych przy użyciu karty, nie zapłaci żadnych odsetek

• możliwość rozłożenia spłaty kredytu w czasie

• oferowanie 3 rodzajów kart 2 organizacji

• pakiet ubezpieczeń

• możliwość przejęcia odpowiedzialności przez bank do 150 EURO za operacje dokonane przy użyciu karty utraconej na 24 lub 48 godzin przed zgłoszeniem utraty karty

• możliwość umieszczenia zdjęcia na karcie

• korzystanie z atrakcyjnych rabatów w wielu sklepach, restauracjach i punktach usługowo-handlowych w ramach programu partnerskiego dla posiadaczy kart kredytowych PKO Banku Polskiego”

Posiadacze karty

Złotą Kartę Kredytową może otrzymać osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, która udokumentuje dochody netto minimum 5 000 zł.

Limity

„Limit kredytowy jest to ustalona indywidualnie dla każdego Posiadacza rachunku karty kredytowej dopuszczalna kwota, do wysokości której może się on zadłużyć z tytułu operacji dokonanych przy użyciu karty głównej i kart dodatkowych. Wysokość limitu określana jest w zaokrągleniu do 100 złotych. Dostępny limit kredytowy dla Złotej Karty Kredytowej wynosi od 5.000 do 50.000 zł. Dzienny limit wypłat gotówki ustalany indywidualnie przez Posiadacza rachunku karty kredytowej.”

Regulamin mówi, iż „PKO BP S.A. ma prawo do jednostronnego obniżenia wysokości limitu kredytowego w przypadku nieterminowej spłaty zadłużenia przez Posiadacza karty lub stwierdzenia zagrożenia jego terminowej spłaty.”

Warunki otrzymania

Minimalny dochód konieczny do wydania karty to 5000 zł netto.

„W celu uzyskania karty należy w Oddziale PKO Banku Polskiego:

1. Złożyć wypełniony wniosek o wydanie karty

2. Przedstawić dokumenty finansowe potwierdzające wysokość osiąganych dochodów

3. Wypełnić deklarację o ubezpieczenie obowiązkowe

4. Podpisać umowę.

Posiadacz karty głównej może ubiegać się w oddziale o wydanie dodatkowych kart kredytowych dla siebie lub osób przez siebie wskazanych. Dodatkowa karta może zostać wydana osobie wskazanej przez posiadacza karty głównej, pod warunkiem ukończenia 13-roku życia.”  

Rachunek karty kredytowej

• prowadzony na rzecz posiadacza karty głównej

• przeznaczony tylko do rozliczeń związanych z używaniem karty kredytowej

• otwierany po podjęciu decyzji przez bank o wydaniu posiadaczowi karty

• służy do ewidencjonowania wszystkich operacji i zdarzeń związanych z kartą

Zawarcie umowy o wydanie i używanie karty kredytowej

Umowa jest:

• zawarta pomiędzy PKO BP a posiadaczem karty głównej

• podpisywana przez posiadacza karty głównej w momencie wystąpienia w oddziale o wydanie karty kredytowej

• wysyłana do posiadacza karty głównej na jego adres korespondencyjny

3.4 Karta Diners Club

Przeznaczenie karty

Karta Diners Club jest prestiżowym instrumentem płatniczym umożliwiającym jej posiadaczom realizację operacji bezgotówkowych i gotówkowych na całym świecie. Jest to karta o charakterze elitarnym, adresowana głównie do osób aktywnych, często podróżujących służbowo i prywatnie.

Kartę PKO Diners Club można używać zarówno w kraju jak i za granicą:

• w punktach handlowo-usługowych - płacąc za towary i usługi,

• w placówkach banków oraz bankomatach i innych urządzeniach samoobsługowych - realizując wypłaty gotówkowe,

wszędzie tam gdzie widnieje znak akceptacji Diners Club lub Cirrus.

Korzyści

Z posiadaniem Karty Diners Club wiążą się następujące korzyści dla klienta:

• prestiż społeczny - ekskluzywna karta akceptowana na całym świecie, wydawana klientom o specjalnych wymaganiach,

• atrakcyjny mechanizm rozliczania operacji dokonanych kartą - rachunek klienta jest automatycznie obciążany kwotą zrealizowanych operacji i prowizji w cyklach 58-dniowych; zapewnia to posiadaczowi karty 58-dniowy darmowy "kredyt", który może zostać przeznaczony za zakupy bezgotówkowe lub wypłatę gotówki, bowiem w tym czasie nie są naliczane żadne odsetki.

• indywidualny miesięczny limit operacji - jego wysokość mieści się w przedziale od 15.000 do 80.000 zł. Kwota limitu na kartę pozwala na dokonywanie płatności i wypłaty gotówki niezależnie od aktualnego stanu środków na rachunku bankowym. Limit może być na życzenie klienta podwyższony, również w trybie błyskawicznym, jednak do kwoty nie większej niż 80.000 zł;

• elastyczność i wygodne gospodarowanie środkami - dzięki możliwości otrzymania karty dodatkowej - dla współposiadacza rachunku, do którego jest wydana karta główna lub dla dowolnej innej osoby np. krewnych lub bliskich. Przyznany miesięczny limit transakcji jest wspólny dla karty głównej i dodatkowej,

• wygoda - karta jest dostarczana pocztą kurierską pod wskazany przez klienta adres korespondencyjny, bez potrzeby wizyty w banku, natomiast w przypadku przeniesienia rachunku do innego oddziału PKO Banku Polskiego, nie ma konieczności zwrotu (wymiany) karty,

• możliwość wyboru kodu PIN do karty - dla zapewnienia wygody i bezpieczeństwa przeprowadzanych operacji, klient ma możliwość samodzielnego ustalenia kodu PIN do karty Diners Club,

• możliwość dokonywania operacji płatniczych bezgotówkowych w kraju bez dodatkowych prowizji,

• szeroki pakiet ubezpieczeń w ramach opłaty rocznej za kartę:
  - kompleksowe ubezpieczenie podróży w AIG Poland wraz z usługami assistance, zapewniające ochronę nie tylko posiadaczowi karty, ale także osobie towarzyszącej mu w podróży zagranicznej. W całkowitej sumie ubezpieczenia oprócz posiadacza karty ubezpieczone są także 3 inne osoby podróżujące z posiadaczem karty (niekoniecznie spokrewnione). Objęcie ochroną ubezpieczeniową następuje od chwili przekroczenia granicy terytorium Polski. Aktywacja ubezpieczenia podróży dla posiadacza karty (i jego towarzyszy podróży) następuje automatycznie w chwili pokrycia całości kosztów podróży zagranicznej przy wykorzystaniu karty Diners Club;
  - pakiet ubezpieczenia podróży obejmuje np. ubezpieczenie wypadkowe, koszty leczenia medycznego, odpowiedzialność za szkody wyrządzone osobom trzecim za granicą, ubezpieczenia bagażu i ubezpieczenie własności osobistej. Ochrona ubezpieczeniowa może wynosić do łącznej równowartości 1.000.000 USD;

• pakiet usług dodatkowych w ramach opłaty rocznej za kartę:

• gwarantowana rezerwacja hotelowa - ważna nawet w przypadku spóźnionego przyjazdu do hotelu;

• brak depozytu w wypożyczalniach samochodów;

• bezpłatne zablokowanie karty i wydanie karty zastępczej - w przypadku jej utraty kradzieży;

• airport lounge - bezpłatne korzystanie z ekskluzywnych saloników Diners Club na lotniskach, gdzie można się odświeżyć i odpocząć. Sieć ponad 80 saloników na lotniskach jest dostępna bez dodatkowych opłat dla posiadaczy kart Diners Club; do większości z nich bezpłatnie można zaprosić jednego gościa;

• bezpieczeństwo - w przypadku zagubienia lub kradzieży karty, bank ponosi odpowiedzialność z tytułu ewentualnych operacji dokonanych przy jej użyciu, jeżeli zgłoszenie utraty karty nastąpiło w ciągu 48 godzin. W sytuacji zawiadomienia o utracie karty po upływie 48 godzin, posiadacz karty odpowiada za operacje przy jej użyciu jedynie do kwoty stanowiącej równowartość 50 USD.

Posiadacze karty

Karta jest przeznaczona dla osób posiadających rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy w PKO BP od co najmniej 3 miesięcy, wnoszących na rachunek systematyczne wpłaty w średniomiesięcznej wysokości wyliczonej za okres ostatnich trzech miesięcy - minimum 5.000 zł.

Limity

„Limit cykliczny to kwota, do wysokości której mogą być dokonywane operacje przy użyciu karty głównej i kart dodatkowych, będąca do dyspozycji posiadacza i użytkownika karty w ciągu jednego cyklu rozliczeniowego. Wysokość miesięcznego limitu wydatków ustalana jest w porozumieniu z posiadaczem, z uwzględnieniem minimalnych i maksymalnych limitów, tj w przedziale od 15.000 do 80.000 zł. Tygodniowy limit wypłat gotówki (7 kolejnych dni) wynosi 1.000 USD.Maksymalna wysokość limitu operacji - 80.000 PLN Minimalna wysokość limitu operacji - 15.000 PLN. Limity dotyczą wszystkich kart DINERS CLUB wydanych do rachunku. Ustalony limit jest wspólny dla karty głównej i kart dodatkowych - każdy posiadacz lub użytkownik karty swoimi operacjami go pomniejsza.”

Warunki otrzymania

Posiadacz rachunku w celu otrzymania karty Diners Club powinien:

• udać się do oddziału prowadzącego rachunek 

• wypełnić wniosek o wydanie karty/dane użytkownika karty 

• podpisać umowę o wydanie i używanie karty.

W przypadku wystąpienia o kartę Diners Club klient musi dodatkowo spełnić warunek posiadania rachunku w PKO Banku Polskim przez min. 3 miesiące oraz posiadać środki do ustalenia minimalnego limitu na kartę. Klient otrzymuje kartę przesyłką poleconą, natomiast PIN ustalany jest przez klienta samodzielnie na specjalnym formularzu. Istnieje możliwość wydania karty dodatkowej osobie wskazanej przez posiadacza rachunku.

3.5 PKO Visa Classic

Przeznaczenie karty

Umożliwia dostęp do gotówki w kraju i za granicą, w bankomatach i punktach usługowych oznaczonych symbolem VISA lub VISA ELECTRON.

• wypłaty gotówki w bankomatach oznaczonych symbolem VISA lub VISA ELECRON

• operacje płatnicze w punktach oznaczonych znakami akceptacji VISA lub VISA ELECRON

• operacje internetowe

• zakup telekarty SIMPLUS w bankomatach

Regulamin karty ustala, iż: „karta służy do:

1. wypłat gotówki w bankomatach i placówkach banków oznaczonych znakiem akceptacji umieszczonym na karcie

2. dokonywania płatności za towary lub usługi w tym operacji dokonywanych przez internet, realizowanych telefonicznie lub pisemnie

3. korzystania z innych usług oferowanych przez PKO BP S.A. i dostępnych przy użyciu karty”

Korzyści

• możliwość dokonywania transakcji kartą bez konieczności posiadania środków na rachunku w chwili dokonywania transakcji

• wygodny system rozliczania operacji: gwarantuje wygodny system planowania i kontroli wydatków - bank kredytuje operacje dokonywane przez posiadacza karty od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca, po całym cyklu są sumowane transakcje, rachunek obciążany jest ostatniego dnia miesiąca suma transakcji+1% prowizji od transakcji bezgotówkowych obciążenie rachunku następuje automatycznie w ostatnim dniu miesiąca, niezależnie od faktycznej daty dokonania operacji w danym miesiącu Klient może wydać dyspozycję, aby transakcje walutowe obciążały jego rachunek walutowy w PKO BP

• bezpieczeństwo: bank przejmuje odpowiedzialność za wszystkie operacje dokonane przy jej użyciu od chwili zgłoszenia utraty karty odpowiedzialność Klienta za operacje dokonane przed zgłoszeniem utraty karty jest ograniczona do równowartości 150 Euro

Posiadacze karty

PKO VISA Classic może otrzymać osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych spełniająca następujące warunki:

• posiada (lub współposiada) w PKO Banku Polskim SUPERKONTO, SUPERKONTO STUDENT lub ZŁOTE KONTO funkcjonujące od minimum 3 miesięcy i korzysta z tego konta zgodnie z zasadami regulaminu dla posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych;

• posiada na wskazanych w Deklaracji rachunkach środki pieniężne pozwalające na przyznanie limitu cyklicznego w wysokości nie niższej niż 1500 złotych;

• terminowo reguluje wszelkie zobowiązania wobec PKO Banku Polskiego.

Limity

„Maksymalny limit cykliczny ( kwota, do wysokości której posiadacz karty może dokonywać operacji przy użyciu karty, w jednym cyklu rozliczeniowym) - 12.500 zł. Minimalny limit cykliczny - 1.500 zł. Dzienny limit wypłat gotówki w bankomatach - 1.500 zł. Limity ustalane są przez oddział prowadzący rachunek posiadacza karty na podstawie wysokości wpływów. Do limitu są wliczane transakcje gotówkowe, bezgotówkowe oraz opłaty.


W kasach banku można wypłacić gotówkę do wysokości limitu miesięcznego.
Przy dokonywaniu wypłat gotówki lub płatności bezgotówkowych nie są sprawdzane środki na rachunku, sprawdzany jest tylko limit cykliczny i dzienny.

Warunki otrzymania

O kartę można wystąpić już po 3 miesiącach od momentu otwarcia rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w PKO Banku Polskim. Istnieje możliwość zaliczenia historii rachunku posiadanego w innym banku.”

Posiadacz rachunku w celu otrzymania karty powinien:

• udać się do oddziału prowadzącego rachunek

• wypełnić wniosek o wydanie karty/dane użytkownika karty

• podpisać umowę o wydanie i używanie karty

W przypadku wystąpienia o kartę PKO Visa Classic i Diners Club klient musi dodatkowo spełnić warunek - musi posiadać rachunek min. 3 miesiące i środki do ustalenia minimalnego limitu na kartę.

3.6 PKO Ekspres

Przeznaczenie karty

Karta służy do:

1. wypłaty gotówki w bankomatach i placówkach banków oznaczonych znakiem akceptacji umieszczonym na karcie

2. dokonywania płatności za usługi i towary

3. korzystania z funkcji depozytowej bankomatów na zasadach określonych w odrębnym regulaminie

4. korzystania z terminali samoobsługowych na zasadach określonych w odrębnej umowie

5. korzystania z innych usług oferowanych przez PKO BP S.A. i dostępnych przy użyciu karty

6. dokonywania operacji przez internet, telefonicznie lub w formie pisemnej

Korzyści

• wygoda: karta ułatwia dostęp do gotówki poprzez największą w Polsce sieć bankomatów (ponad 1730 bankomatów)

• bezpieczeństwo: już od momentu zgłoszenia utraty karty PKO BP przejmuje odpowiedzialność za wszystkie operacje dokonane przy jej użyciu). Odpowiedzialność Klienta za operacje dokonane przed zgłoszeniem utraty karty jest ograniczona do równowartości 150 Euro. Karta jest w 100% autoryzowana ( przy każdej transakcji bez względu na kwotę jest zapytanie o autoryzację, następuje sprawdzenie środków).

Posiadacze karty

Karta wydawana posiadaczom rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego (SUPERKONTA, SUPERKONTA STUDENT, ZŁOTEGO KONTA) w PKO BP.

Limity

„Limity dzienne ustalane są przez oddział prowadzący rachunek Klienta w porozumieniu z Klientem. Maksymalny limit wypłaty gotówki - od 100 do 2.500 zł dziennie. Maksymalny limit operacji płatniczych - od 100 do 4.000 zł dziennie. Dla Klientów posiadających ROR krócej niż 3 m-ce limity nie mogą być wyższe niż 1000 zł dla wypłaty gotówki i 2000 zł dla operacji płatniczych. Posiadacze kart PKO Ekspres mogą dokonywać operacji zarówno w bankomatach jak i w punktach usługowo-handlowych oznaczonych symbolem VISA , do wysokości wolnych środków na rachunku, ale nie przekraczających przyznanych limitów na kartę.”

Wydanie karty

Karta wydawana jest po zawarciu umowy między Posiadaczem a PKO BP S.A.

„PKO BP S.A. wysyła PIN, będącym zaproszeniem do odbioru karty w oddziale PKO BP S.A. prowadzącym rachunek. Karta zostaje wydana osobie, której dane są umieszczone na karcie, po sprawdzeniu tożsamości tej osoby. Karta powinna być podpisana przez osobę, której dane są umieszczone na karcie, niezwłocznie po jej otrzymaniu.”

• Oferta kart płatniczych - studenci i młodzież

4.1 PKO Graffiti

„Przeznaczenie karty

• idealna karta, którą można płacić za drobne zakupy

• wypłaty gotówki w bankomatach oznaczonych symbolem VISA ELECTRON

• operacje płatnicze w punktach oznaczonych symbolem VISA ELECTRON

• zakup telekarty SIMPLUS w bankomatach

• funkcja depozytowa (tylko dla nowej karty)

Korzyści

• wygoda: karta ułatwia dostęp do gotówki poprzez największą w Polsce sieć bankomatów (ponad 1730 bankomatów) bez opłat i prowizji.

• bezpieczeństwo: już od momentu zgłoszenia utraty karty PKO BP przejmuje odpowiedzialność za wszystkie operacje dokonane przy jej użyciu odpowiedzialność Klienta za operacje dokonane przed zgłoszeniem utraty karty jest ograniczona do równowartości 150 euro

• estetyka - trzy atrakcyjne wzory kart.”

Posiadacze karty

Karta wydawana do rachunku SUPERKONTO GRAFFITI dla najmłodszych Klientów PKO BP (w wieku 13-18 lat, którzy nie ukończyli nauki w szkole średniej)

Limity
”O wysokości limitów: miesięcznego i dziennego decyduje osoba, która udziela osobie małoletniej pełnomocnictwa rodzajowego do korzystania ze środków zgromadzonych na rachunku SUPERKONTO GRAFFITI oraz do korzystania z karty dzienny limit wypłat gotówki:

• standardowy - 200 zł,

•   maksymalny - 600 zł

dzienny limit operacji płatniczych:

• standardowy - 200 zł, 

• maksymalny - 600 zł

Posiadacze kart mogą dokonywać operacji, do wysokości wolnych środków na rachunku, ale nie przekraczających przyznanych limitów na kartę.”

4.2 Karta Kredytowa STUDENT

„Przeznaczenie karty

• dokonywanie płatności bezgotówkowych za towary i usługi w punktach oznaczonych znakiem VISA ELECTRON - w kraju i za granicą,

• wypłata gotówki w bankach zrzeszonych z organizacją VISA ELECTRON oraz bankomatach akceptujących karty ze znakiem VISA ELECTRON - w kraju i za granicą,

• korzystanie z funkcji depozytowej w bankomatach PKO Banku Polskiego.

Korzyści

• nie oprocentowany kredyt nawet do 52 dni,

• niskie oprocentowanie,

• atrakcyjny wizerunek - pierwsza przezroczysta karta w Polsce

• natychmiastowy dostęp do kredytu i możliwość rozłożenia jego spłaty w czasie,

• pakiet ubezpieczeń,

• prestiż i wiarygodność”

Posiadacze karty

Karta jest przeznaczona dla studentów, którzy nie ukończyli 26 roku życia.

Limity

Limit kredytowy jest to ustalona indywidualnie dla każdego Posiadacza karty kredytowej dopuszczalna kwota, do wysokości której może on się zadłużać z tytułu operacji dokonywanych przy użyciu karty. Wysokość limitu określana jest w zaokrągleniu do 100 zł. Dostępny limit kredytowy dla Karty Kredytowej STUDENT wynosi od 500 do 1 500 zł.”

Warunki otrzymania

Warunkiem otrzymania karty jest:

• posiadanie od co najmniej 3 miesięcy rachunku SUPERKONTO STUDENT ze stałymi miesięcznymi wpływami w wysokości 400 zł albo
  posiadanie udokumentowanego źródła dochodów w minimalnej wysokości 400 zł netto,

• zaliczenie II semestru studiów.

W celu uzyskania karty należy w Oddziale PKO Banku Polskiego:

1. Złożyć wypełniony wniosek o wydanie karty

2. Przedłożyć oryginał zaświadczenia z uczelni

3. Przedstawić dokumenty potwierdzające udokumentowane źródło dochodów - w przypadku klientów nie posiadających SUPERKONTA STUDENT

4. Okazać ważną legitymację studencka i dowód osobisty lub paszport

5. Wypełnić deklarację przystąpienia do obowiązkowego ubezpieczenia.

6. Podpisać umowę.

ZAKOŃCZENIE

W zakończeniu mojej pracy chciałabym ogólnie podsumować temat w niej zawarty. Uważam, że po przeczytaniu tej pracy czytelnik dowie się wiele z zakresu kart płatniczych. W każdym rozdziale starałam się zawrzeć jak najwięcej informacji dotyczących mojego tematu.

Karty płatnicze to temat współczesny, dotyczący coraz większej liczby Polaków. Treść zawarta w mojej pracy pomoże nie jako zrozumieć świat plastikowego pieniądza.

Celem mojej pracy było przybliżenie czytelnikowi informacji o kartach płatniczych. Pokazanie jak ukazywała się przeszłość kart płatniczych, jak przebiegał rozwój i jak były akceptowane przez użytkowników jako nowa usługa finansowa.

W rozdziale pierwszym przybliżyłam czytelnikowi podstawowe informacje z zakresu kart płatniczych. Przypomniałam jak przebiegał rozwój pieniądza oraz jak rozwijały się karty płatnicze na świecie i w Polsce. Czytelnik w tym rozdziale dowie się jak powinna wyglądać karta, jakie posiada zabezpieczenia oraz z jakimi zagrożeniami może się zetknąć używając karty płatniczej.

W rozdziale drugim starałam się przybliżyć czytelnikowi wybrane typy kart płatniczych. Chciałam przedstawić do czego służą poszczególne karty, jakie mają zalety i wady. Zawarte informacje mają na celu pomóc czytelnikowi w wyborze odpowiedniej dla siebie karty płatniczej. Chciałam przedstawić z jakimi funkcjami możemy się zetknąć wybierając kartę płatniczą i czym się kierować aby wybrać kartę odpowiadającą naszym wymaganiom.

Rozdział trzeci w pełni poświęcony jest najpopularniejszemu według mnie bankowi jakim jest PKO BP. Przybliżyłam historię, proces tworzenia oraz rozwój tego banku. Pokazałam czym się kieruje i jakie zadania stawia sobie bank PKO BP. Scharakteryzowałam wybrane karty płatnicze oferowane przez bank. Przedstawiłam informacje dotyczące przeznaczenia karty, pokazałam z jakimi korzyściami wiąże się dana karta i jakie są warunki jej otrzymania. Czytelnik decydując się na założenie konta w banku PKO BP po zapoznaniu się z treścią mojej pracy będzie miał łatwiejszy wybór karty płatniczej.

Uważam, że po lekturze mojej pracy każdy użytkownik karty płatniczej będzie bogatszy o wiedzę z zakresu użytkowania i możliwości jaki daje plastikowy pieniądz.

Moim celem było napisanie przewodnika po świecie kart płatniczych. Mam nadzieję że osiągnęłam swój cel.

BIBLIOGRAFIA

1. Bury Andrzej „Karty płatnicze 1998/99”; CeDeWu; Warszawa 1998r

2. Bury Andrzej „Karty płatnicze w Polsce”; CeDeWu; Warszawa 2000r

3. Flejtarski S., Świecka B. „Rynek kart płatniczych. Historia i perspektywy plastikowego pieniądza”; Szczecin 1996

4. Głuchowski Jan „Leksykon finansów”; Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne; Warszawa 2001

5. Gospodarowicz Andrzej „Bankowość elektroniczna”; PWE, 2005r

6. Gregorczuk-Fedorowicz K. „Plastik” Gazeta Bankowa 1997

7. Grodzicki J., Kaszubski R.W „Karty płatnicze-jak korzystać z plastikowego pieniądza” Przegląd Podatkowy 1999r

8. Kobosko Michał „Plastikowe pieniądze? Karty płatnicze -zalety i wady”; Muza S.A.; Warszawa 2001r

9. Kowalczyk Przemysław „ Analiza roli i struktury rynku kart płatniczych w Polsce w kontekście przeobrażeń w bankowości detalicznej”; seria wydawnicza im.Mariana Kantona; Warszawa 2000r

10. Kubas Monika, Molski Marian „Karta elektroniczna: bezpieczny nośnik informacji”; Warszawa 2002r

11. Kukulski Jacek, Pluta Ireneusz „Karty płatnicze - teoria i praktyka”; Dom Wydawniczy ABC 1998r

12. Lepczyński Błażej „ Bankowość detaliczna- perspektywy, rekomendacje”; CeDeWu; 2002r

13. Masiota Jacek „Elektroniczne instrumenty płatnicze”; Oficyna Wydawnicza Branta; Bydgoszcz-Poznań 2003r

14. Smaga M. „Karty płatnicze”; Kraków 1998r

15. Sosnowski Jarosław „Systemy elektroniczne w marketingu”; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódźkiego; Łódź 1999r

16. Szmydt Wojciech „Bankowe elektroniczne instrumenty płatnicze w praktyce”; Artpress Studio Grafiki komputerowej sp.j.; 2004r

17. Stecki Leopold „Karty Kredytowe”; 1998r

18. Szpringer W. „Ochrona klienta usług bankowych w Unii Europejskiej i w Polsce”; Twigger; 1999r

19. Szpringer W. „Bezpieczeństwo systemu bankowego- konkurencja czy współpraca”; Twigger; 2001r

20. Świecka Beata „Rynek kart płatniczych w Polsce w aspekcie integracji z Unią Europejską”; Wrocław 2000r

21. Świecka Beata „Bankowość elektroniczna”; CeDeWu; Warszawa 2004r

22. http://www.money.pl

23. http://www.polcard.pl

24. http://www.investbank.com.pl

25. http://www.pkobp.pl

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1 Liczba kart Visa w wybranych krajach Unii Europejskiej (mln sztuk)

• II kw. 2003r...................................................................................... str. 13

Wykres 2 Udział w rynku kart wydawanych przez polskie banki........................... str.19

Wykres 3 Struktura wyemitowanych kart płatniczych na przestrzeni lat 1998-2002 (%)................................................................................... str. 41

Wykres 4 Struktura udziałowa kart wg sposobu rozliczania nimi płatności (stan na koniec 2002r)...................................................................................................... str.41

Wykres 5 Liczba transakcji gotówkowych i bezgotówkowych polskich posiadaczy kart płatniczych (mln sztuk).......................................................................... str.52




J.Sosnowki „Systemy elektroniczne w marketingu”; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; Łódź 1999; str. 133

W.Szmydt „Bankowe elektroniczne instrumenty płatnicze w praktyce”; Artpress Studio Grafiki Komputerowej sp.j. 2004; str. 13-15

B.Świecka „Bankowość elektroniczna”; Wyd. CeDeWu; Warszawa 2004r str. 49

ibidem

W.Szmydt „Bankowe...” ; op.cit. str 39-40

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 168

W.Szmydt „Bankowe...” ; op.cit. str 39-40

B. Świecka „Bankowość...” op.cit.; str. 64-65

P.Kowalczyk „Analiza roli i struktury rynku kart płatniczych w Polsce w kontekście przeobrażeń w bankowości detalicznej”; Seria wydawnicza im. Mariana Kantona; Warszawa 2000; str. 51-52

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 169

B. Świecka „Bankowość...” op.cit.; str. 64-65

P.Kowalczyk „Analiza...”; op.cit.; str. 54

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 172

J.Masiota „Elektroniczne instrumenty płatnicze”; Oficyna Wyd. Branta; Bydgoszcz-Poznań 2003r; str.24-25

B. Świecka „Bankowość...” op.cit.; str. 67

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit.; str. 25

B. Świecka „Bankowość...” op.cit.; str. 69-70

http://www.money.pl

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 176

B. Świecka „Bankowość...”; op.cit.; str. 73-74

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 177-178

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 183

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 187

„Karty płatnicze w Polsce” Andrzej Bury; CeDeWu Warszawa 2001r; str. 16

A.Bury „Karty...” op.cit.; str 16

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 164

A.Bury „Karty...” op.cit. str. 14-15

„Karty płatnicze 1998/99” Andrzej Bury; CeDeWu; Warszawa 1998; str. 29

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 164

A.Bury „Karty płatnicze 1998/99” op.cit.; str. 29-31

A.Bury „Karty płatnicze 1998/99” op.cit.; str. 177

J.Sosnowski „Systemy...”; op.cit. str 135

A.Bury „Karty płatnicze 1998/99” op.cit.; str. 177-182

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit.; str. 217-219

ibidem str. 219

W.Szmydt „Bankowe ...” op.cit.; str 98

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.42-43

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.42-44

ibidem str. 44-45

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str. 45

ibidem str. 45

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str. 46

ibidem str. 47-48

B. Świecka „Bankowość...” op.cit str.52

http://www.money.pl

http://www.polcard.pl

A.Bury „Karty ...” op.cit. str.24

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.48

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.49

B. Świecka „Bankowość...” op.cit str.52

A.Bury „Karty ...” op.cit. str.26

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.49

http://www.investbank.com.pl

ibidem

A.Bury „Karty ...” op.cit. str.28

http://www.investbank.com.pl

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.50

A.Bury „Karty ...” op.cit. str. 29

B. Świecka „Bankowość...” op.cit. str. 53

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.52

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.59-60

A.Bury „Karty ...” op.cit. str.34

A.Bury „Karty ...” op.cit. str.36

A.Bury „Karty ...” op.cit. str. 36

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.56

A.Bury „Karty ...” ibidem str. 37

www.investbank.com.pl

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str.62

ibidem str.62

http://www.money.pl

A.Bury „Karty ...” op.cit. str.101

http://www.money.pl

J.Masiota „Elektroniczne...” op.cit. str. 65-68

http://www.money.pl

„Karty płatnicze- teoria i praktyka” Jacek Kukulski, Ireneusz Pluta; Dom Wydawniczy ABC 1998r; str. 31-33

W. Szmydt „Bankowe ...” op.cit.; str. 54

J.Kukulski, I.Pluta „Karty ...” op.cit. str. 36

J.Kukulski, I.Pluta „Karty ...” op.cit str. 38

www.pkobp.pl

ibidem

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP

www.pkobp.pl

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP

www.pkobp.pl

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP

www.pkobp.pl

zob. §16 regulaminu błękitnej karty kredytowej

zob. §17 pkt. 1 regulaminu błękitnej karty kredytowej

zob. §7 pkt. 1 regulaminu błękitnej karty kredytowej

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP SA

zob. §8 pkt. 1 regulaminu błękitnej karty kredytowej

www.pkobp.pl

www.pkobp.pl

zob. § 11 pkt 1,2 regulaminu srebrnej karty kredytowej

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP SA

zob. §17 pkt. 2 regulaminu srebrnej karty kredytowej

patrz: www.pkobp.pl

www.pkobp.pl

www.pkobp.pl

zob. §20 regulaminu złotej karty kredytowej

www.pkobp.pl

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP SA

www.pkobp.pl

opracowanie własne na podstawie www.pkobp.pl

zob. §15 regulaminu karty PKO Visa Classic

www.pkobp.pl

ibidem

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP

zob. § 16 regulaminu karty PKO Ekspres

www.pkobp.pl

ibidem

zob. § 4 pkt. 1,2,3 regulaminu karty PKO Ekspres

www.pkobp.pl

www.pkobp.pl

www.pkobp.pl

ibidem

opracowanie własne na podstawie danych PKO BP

2

---