Prawo rzeczowe Rzym

Prawo rzeczowe reguluje stosunek ludzi do rzeczy.

Stosunek ludzi do rzeczy przyjmuje dwie postaci:

1. Władztwo prawne - jest realizowana w postaci prawa własności oraz innych przypadków władztwa prawnego

2. Władztwo faktyczne - nie jest stanem prawnym, ale faktycznym (posiadanie)

Posiadanie nie jest tym samym, co własność. Własność jest stanem prawnym, a posiadanie stanem faktycznym.

Idealnym rozwiązaniem jest połączenie w posiadania i prawa własności.

Posiadanie jest najszybszym sposobem nabycia prawa własności.

Podział rzeczy:

1. Podział zauważony przez Gajusza w „księdze o rzeczach”

1. Res corporales - rzeczy materialne - można zważyć, zmierzyć, dotknąć

2. Res incorporales - niematerialne - nie można było zważyć. Zmierzyć itd.

2. Podział ze względu na kwestię obrotu handlowego

1. Res in patrimonio - będące w majątku (w obrocie)

2. Res extra patrimonium - wyjęte z góry z majątku i normalnego obrotu prawnego

• Wyjęte z majątku według prawa boskiego (res divini iuris)

- res sacra - poświęcone kultowi boskiemu

- res religiosae - poświęcone kultowi zmarłych

- res sanctae - oddane pod szczególną opiekę bogów (np. mury miast)

• Wyjęte z majątku według prawa ludzkiego (res humani iuris)

- res omnium communes - służące do powszechnego użytku

- res publicae - należące do państwa rzymskiego i przeznaczone do użytku publicznego

3. Podział w prawie XII Tablic

1. Res mancipi - rzeczy szczególnie wartościowe - grunty italijskie, niewolnicy, służebności gruntów wiejskich, zwierzęta do transportu i uprawy roli

2. Res nec mancipi - pozostałe rzeczy, do przeniesienia własności wystarczyło traditio

4. Ze względu na ruchomość

1. Res immobiles - nieruchomości

2. Res mobiles - ruchomości

5. Owoce - fructa - pożytki

1. Naturalne - przychodzące z jakiejś rzeczy naturalnie (klacz się źrebi)

2. Cywilne - czynsz pobierany z mieszkania

6. Nabycie władztwa nad pożytkami

1. Separatio - w sposób naturalny

2. Porceptio - odłączenie przez człowieka

7. Inne podziały

1. Oznaczone według cech indywidualnych

2. Oznaczone gatunkowo

1. Zamienne

2. Niezamienne

1. Zużywalne

2. Nie zużywalne

1. Podzielne

2. Niepodzielne

1. Pojedyncze (jednostkowe, indywidualne) - książka

2. Zbiorowe - seria książek (przy podziale tracą wartość)

3. Złożone - z indywidualnych lub zbiorowych - biblioteka

1. Główne - zamek do drzwi

2. Podrzędne- kluczyk do zamka do drzwi

1. Przybytki (akcesje) - budynek postawiony na nieruchomości

2. Przynależności - kluczyk do zamka

Nad rzeczami przeważnie ustanowione jest posiadanie, bo nabycie własności wiązało się z szeregiem komplikacji.

Ochrona własności - petytoryjna - procesowa

Ochrona posiadania - posesoryjna - pozaprocesowa

POSSESSIO

Posiadanie składało się z dwóch elementów:

1. Corpus - fizyczne posiadanie

2. Animus - wola posiadania i zatrzymania przedmiotu

Obligatoryjnie musiały wystąpić razem żeby mówić o zawarciu posiadania.

Podział possessio:

1. Possessio civilis - faktyczne władztwo nad rzeczą opiera się na corpus i animus sprawowane we własnym imieniu. Prowadziło do nabycia prawa własności przez zasiedzenie (usucapio). Było oparte o pewne causa (podstawę) uznawaną przez ius civile

2. Possessio naturalis (detentio, dzierżenie) - sprawowana w cudzym imieniu (czyli animus nie było konieczne). Detentorzy (dzierżyciele) nie mięli ochrony posesoryjnej z wyjątkiem 5 przypadków:

• Wierzyciel zastawny - os otrzymująca rzecz w zastaw

• Emfiteuta - dożywotni dzierżawca

• Depozytariusz sekwestrowy - przechowawca rzeczy spornej

• Prekarzysta - korzystający z cudzej rzeczy, który musiał wydać ją na wezwanie udzielającego

• Superficjariusz

Possessio ad interdicta - posiadanie uznane i chronione według prawa pretorskiego. Do korzystania z ochrony pretorskiej byli dopuszczeni wszyscy posiadacze w swoim imieniu, z wolą zatrzymania rzeczy dla siebie, a w szczególności:

• Właściciel posiadający

• Posiadacz w dobrej wierze (na drodze do nabycia własności przez zasiedzenie)

• Posiadacz w złej wierze, który wie o cudzym prawie do rzeczy, ale mimo to zamierza zatrzymać ją dla siebie

PRAWO WŁASNOŚCI

Własność była przedmiotem szczególnych starań legislatywy starożytnych rzymian.

Własność uległą zmianie ze względu na ustrój.

Własność:

1. Dominium - to, czego jestem panem

2. Proprietas - władztwo

Początkowo własność rozumiano jako władze nad rzeczami ruchomymi, jednak od połowy republiki przeniesiono pojęcie własności również na nieruchomości.

Własność - to, co jest moje, nad czym sprawuje prawne władztwo. Władztwo prawne nad rzeczami.

Początkowo prawo rozwój prawa własności leżał w interesie państwa, ponieważ to do państwa należała większość ziem.

Juryści rzymscy określili pojecie własności prywatnej na przełomie III i IV wieku - kwestie prawa własności zdominowało ustawodawstwo.

Własność:

1. Kwirytarna - wywodzi się z prawa kwirytów. Dotyczy rzeczy najbardziej wartościowych: niewolników, gruntów italijskich. Była własnością wąską pod względem przedmiotowym oraz podmiotowym, oraz formalna. Chroniona byłą ściśle określonymi skargami procesowymi

2. Bonitarna - ci, którzy zaczęli być podmiotami tej własności posiadali pewne rzeczy in bonis (w swoim majątku) i dopiero przez zasiedzenie zdobywali prawo własności. Tej rodzaj własności został wytworzony dla nie kwirytów, ustanowił go pretor peregrynów. Było to specyficzne posiadanie chronione skargami.

W okresie klasycznym własność kwirytarna została wyparta przez bonitarna, przez liczne ułatwienia procesowe wprowadzone dla własności bonitarnej. Kodeks Justyniana odrzuca pojęcie własności kwirytarnej i bonitarnej tworząc własność rzymską.

3. Quasi własność gruntów prowincjonalnych - całość gruntów była własnością państwa, jednak uprawiali te grunty ludzie. Ludzie uprawiający grunty państwowe płacili z nich czynsz, a zysk czerpali z owoców swojej pracy. Taki rodzaj zależności mógł być dziedziczny.

4. Własność peregrynów - istniało do póki nie stali się Peregryni i Latynowie obywatelami rzymskimi (212 n.e.). Regulowało tą własność ius gentium. Miała charakter dość osobisty.

5. Własność w prawie wulgarnym - wymieszanie pojęć posiadania z własnością oraz z prawami na rzeczy cudzej, a najważniejszą role zaczęło odgrywać posiadanie faktyczne.

6. Własność w prawie justyniańskim - własność stała się najwyższym prawem rzeczowym w Rzymie. Na gruncie prawa cywilnego miała charakter indywidualny.

Współwłasność:

1. Communio pro indivisio - przypadkowa (niezależna od woli zainteresowanych)

2. Communio pro dividundo - ustawowa

Współwłasność w częściach idealnych - każdy ze współwłaścicieli miał równą część

Jeśli byłą podzielna współwłasność, to każdy zarządzał swoją częścią swobodnie

Jeśli nie była podzielna, to współwłaściciele mięli prawo do prawa do konkretnej rzeczy (jeśli decydowano o konkretnej rzeczy, to musiało być porozumienie). Prawo jednak zmierzało do tego, aby rzecz podzielić w częściach właściwych współwłaścicielom, bo zaoszczędzało to wielu problemów.

Uprawnienia właściciela

Właściciel mógł wymagać, aby wszyscy przestrzegali jego prawa własności. Actiones in rem były skuteczne wobec wszystkich - erga omnes. Skargi dawały właścicielowi pewność przestrzegania praw mu przysługujących przez osoby trzecie.

Triada uprawnień właściciela:

1. Ius possidendi - prawo do posiadania rzeczy

2. Ius disponendi - prawo do dysponowania rzeczą. Właściciel mógł posługiwać się rzeczą w dowolny sposób (ius abutendi - fizycznego zużycia; ius otendi - używania rzeczy)

3. Ius fruendi - prawo do pobierania pożytków (owoców), jakie ta rzecz przynosiła (chyba, że ktoś inny na mocy umowy był upoważniony do pobierania pożytków)

Ograniczenia prawa własności:

Wynikały:

1. Z ustawy (prawa publicznego) - konfiskata, odebranie gruntu pod drogę publiczną.

2. Z powodów obyczajowych - za pozostawienie pola ugorem

3. Z tytułu prawa administracyjnego - prawo budowlane

4. Z prawa prywatnego (sąsiedzkiego) - spadające jabłka na stronę sąsiada mógł zbierać właściciel drzewa

5. Przez samych właścicieli - uprawnienie osoby trzeciej do przejazdu. Powodowało to uelastycznienie prawa.

Możliwość do dysponowania swoim prawem:

Alienacja prawa własności - przeniesienia prawa na drugą osobę

Typ przeniesienia:

• Nabycie pierwotne

• Nabycie pochodne

Według Gaiusa:

• Wg prawa cywilnego (dla rzymian)

• Wg prawa naturalnego (ius gentium)

„Nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet” - nikt nie może przelać więcej praw niż sam posiada.

Prawo własności przechodzi opornie - w drodze umowy przenoszono jedynie posiadanie, a prawo własności uzyskiwało się dopiero przez zasiedzenie.

Nabycie pierwotne

1. Zawłaszczenie - occupatio

2. Znalezienie skarbu - thesauri intentio

3. Przerobienie - specificatio

4. Połączenie

5. Zasiedzenie

6. Nabycie owoców (pożytków)

Nabycie pochodne:

1. Mancipatio (ius civile)

2. In iure cessio (ius civile)

3. Traditio (ius gentium)

Sposoby prawa administracyjnego:

1. Audiudicatio - przysądzenie

2. Venditio sub hasta - sprzedaż pod włócznią (łupów wojennych)

„Traditionibus et usucapionibus dominia rerum, non nudis pactis transferuntur” - własność na rzeczach przenosi się przez wręczenia i zasiedzenia, a nie przez gołe umowy.

Przeniesienie i nabycie prawa własności

Etapy:

1. Czynność zobowiązująca (do wydania rzeczy, do zapłaty)

2. czynność rozporządzająca - przeniesienie realne (wiąże się z bezpośrednią utratą stanu posiadania przez jedną ze stron)

Sposoby wtórne:

1. Mancipatio

• Potrzebni świadkowie (co najmniej 5ciu dojrzałych obywateli rzymskich)

• Potrzebny libripens (trzymający wagę, o takich kwalifikacjach jak świadkowie)

• Czynność per est et libram - przez spis i wagę

In iure cessio

• Formalizm

• Pozorny pozwany (zbywca) oraz powód (nabywca, kupujący)

• Dotyczył jedynie wartości kwirytarnej

• Dawało większa swobodę stronom (pretorowie nadzorowali i poprawiali iure, więc przenoszenie własności tą droga również ulepszali)

3. Tradycja

• Przekazanie bezpośrednie z ręki do ręki

• W prawie klasycznym kierowało się określonymi wymogami:

- zbywca musiał być właścicielem rzeczy zdolnym do rozporządzania swoim prawem

- obustronne wyrażenie zgodnej woli przeniesienia prawa własności

- podstawą wydania rzeczy musiała być czynność prawna stron usprawiedliwiająca przejście prawa własności (iusta causa traditionis). Znaczy to, że musi istnieć słuszna przyczyna (causa) na podstawie której czynność przeniesienia została dokonana (umowa kupna-sprzedaży, spadek etc.)

Sposoby pierwotne:

1. Zawłaszczenie - occupatio

• Musiało dotyczyć rzeczy niczyjej (res nullius)

• Jak nastąpiło zawłaszczenie, to nabywca stawał się właścicielem

• Dotyczyło rzeczy:

- wyrzuconych przez wodę (to, co zostało faktycznie wyrzucone i nie można określić czyja to rzecz; a rzeczy, które w morzu znalazły się z woli człowieka, nie mogą być zawłaszczone)

- „omnia quae terra mari caelo capiuntur” - to wszystko, co chwyta się na ziemi, w morzu i w powietrzu - dzikie ptactwo, ryby, zwierzęta.

- materie należące do nieprzyjaciela, porzucone przez niego na terenie państwa rzymskiego w momencie rozpoczęcia wojny

- wyrzucone przez właściciela świadomie (z zamiarem wyzbycia się tej rzeczy), czyli nie można było na rzeczach zgubionych

2. Znalezienie skarbu

• Skarb - rzecz cenna, o dużej wartości materialnej, co do której nie można ustalić właściciela (zatraciła się pamięć o właścicielu tych rzeczy)

• Jeżeli skarb znaleziono na terenie innej osoby to znalazca powinien oddać właścicielowi skarb, a ten dać znalazcy 50%.

• Jeżeli skarb znaleziono na gruncie państwowym, to należało oddać go państwu i znalazcy nic się nie należało.

3. Przerobienie

• Z jakiejś jednej rzeczy wytwarzamy rzecz inną (nową) - np. przerób złota na biżuterie

• Teorie

- Sabinianie: należy utrzymać własność osoby, która dała materiał

- Prokulianie: właścicielem powinna być osoba, która przetworzyła rzecz (przetwórca), bo stworzyła coś nowego, bezpańskiego.

- Justynian: przychylił się do teorii pośredniej Paulusa (media sententia) - jeżeli rzecz da się przywrócić do poprzedniego stanu, to własność jest właściciela dotychczasowego rzeczy, a przetwórcy należy się wynagrodzenie. Jeżeli natomiast rzecz do stanu pierwotnego przywrócić się nie da, to przetwórca staje się właścicielem rzeczy, ale dotychczasowemu właścicielowi należy się odszkodowanie. Dochodzenie wynagrodzenia (lub odszkodowania), mogło być na drodze skargi procesowej (in personam) lub zarzutu (exceptio doli)

4. Połączenie

• Tendencja była taka, że w przypadku zaistnienia współwłasność praw rzymski szybko reagowało decydując, kto ma własność sprawować, lub komu ją przyznać

• Współwłasność miała istnieć tylko wtedy, kiedy nie dało się jej usunąć

• Każdy rodzaj połączenia rzeczy miał osobne rozstrzygnięcie:

• Nieruchomości i nieruchomości - powstawała na skutek zdarzeń, na przykład spowodowane płynącą wodą. Istniało kilka różnych przypadków:

- Alluvio (przymulisko) - właścicielem stawał się ten, któremu woda grunt przyniosła

- Avulsio (oderwisko) - gwałtowne oderwanie się gruntu od jednej działki i przyłączenie go do działki drugiej - grunt stawał się własnością osoby, do której działki się trwale przyczepił (rok, do 2 lat)

- Insula in flumine nata (wyspa powstała na rzece) - gdy powstanie wyspa na rzece publicznej przez podniesienie się dna rzecznego, dzieli się ją nurtem rzeki (cała może przypaść jednej osobie)

- Alveus derelictus (porzucone koryto rzeczne) - własnością właściciela gruntu przy którym się znajduje (jak między działkami to podział na pół)

• Nieruchomości i ruchomości - podstawową rzeczą był grunt - zasada: superficies solo cedit - to co jest na powierzchni przypada gruntowi (właścicielowi gruntu)

• Ruchomości i ruchomości - podstawą jest rozróżnienie rzeczy. Jeżeli dołączano do rzeczy drobny element, to wyróżniano rzecz główną i podrzędną. Odróżniano przyłączenie rzeczy przez spawanie - ferruminatio (trwałe), które tworzyło prawo własności definitywnie, oraz plumbatura (nie trwałe, odróżniające się), gdzie po odłączeniu rzeczy miały one osobną własność znów.

Jeżeli nie dało się wyróżnić rzeczy głównej i ubocznej (zlanie płynów, stopienie różnych metali, połączenie ciał stałych), to powstawała współwłasność w częściach odpowiednich do udziału współwłaścicieli.

Jeżeli złączeniu (zmieszaniu) uległy pieniądze, to stawały się własnością posiadacza.

5. Zasiedzenie

• Pierwotne nabycie własności polegające na władaniu daną rzeczą przez czas przepisany ustawą

• Mogła dotyczyć nieruchomości lub ruchomości

• Usucapio - najstarsza forma - łapanie przez użytkowanie. Zasiadywać w ten sposób można było wszystko (rok - ruchomość lub dwa lata - nieruchomość). Problematyczną kwestie stanowiły res mancipi. Można było zasiadywać od nieformalnego właściciela. Za Justyniana usucapio odsunięto.

• Longi temporis praescriptio - zasiedzenie początkowo traktowane, jako zarzut procesowy. Powstało przez zarządzanie gruntami prowincjonalnymi.

• Zasiedzenie Justyniańskie - wywodzi się z longi temporis, dokładnie określa warunki zasiedzenia: res habilis, titulus, bona fides, possessio, tempus.

- Res habilis - rzecz podatna na zasiedzenie: rzecz będąca w obrocie. Nie były res habilis rzeczy: nabyte siłą, zgubione, skradzione, posagowe, fiskalne (skarbu państwa), należące do kościoła

- Titulus - tytuł słuszny (iustus - uznany przez prawo cywilne) i prawdziwy (verus - nie można było nabyć posiadania „dla lipy”) wejścia w posiadanie. Podstawa prawna, w oparciu o którą nabywano posiadanie

- Bona fides - dobra wiara - przeświadczenie, że dokonując zasiedzenia, nie naruszam niczyich uprawnień. Była niezbędna w momencie rozpoczęcia zasiadywania, potem nie.

- Possessio - bez possessio nie mogło być mowy o zasiedzeniu. Wyróżniamy possessio:

- nieprzerwane - jeśli ktoś posiadał i zaczął zasiadywać i podczas zasiadywania nastąpiła przeszkoda i przerwanie zasiadywania, to później zasiadywał od początku

- we własnym imieniu sprawowana (nie wystarczało dzierżenie)

- niewadliwe - non vitiosa

- można było przejąć posiadanie od poprzedniego posiadacza w dobrej wierze i w oparciu o słuszny tytuł, to można było doliczyć czas poprzednika

- Tempus - termin - czas prawem przepisany. (usucapio - rok lub dwa lata; longi temporis praescriptio - ruchomość: 3 lata, nieruchomość: 10 lat inter praesentes - przeciwnik procesowy z naszej prowincji, 20 lat inter absentes - z różnych prowincji).
Doliczanie czasu poprzednika - accessio temporis: inter vivos, albo mortis causa

• Longissimi temporis praescriptio - zasiedzenie nadzwyczajne. Justynian bezpośrednio je skodyfikował. Stworzono je, aby powiększyć katalog rzeczy możliwych do zasiedzenia o rzeczy pochodzące z kradzieży, lecz nabyte w dobrej wierze (nie było wymogu słusznego tytułu). Dopuszczono również możliwość zasiedzenia niektórych rzeczy wyłączonych dotąd z obiegu, ustalając dłuższy czas zasiadywania:

- Należące do skarbu państwa (30 lat)

- Należące do cesarza i jego najbliższej rodziny (30 lat)

- Należące do kościoła (40 lat)

6. Nabycie owoców (pożytków)

• Przypadały głownie osobie posiadającej rzecz główną (albo użytkownikowi danej rzeczy, lub dzierżawcy)

• Pożytki (fructus) stawały się odrębnymi rzeczami dopiero w chwili odłączenia od rzeczy macierzystej.

OCHRONA PRAWA WŁASNOŚCI

1. Petytoryjna (skargi rzeczowe) - skuteczne były orga omnes - wobec wszystkich

Chroniło głownie właścicieli kwirytalnych. Posiadali odrębne skargi:

1. Actio vindicatio - wydobycie swojej rzeczy od osoby nieuprawnionej. Korzystał z niej właściciel nie posiadający. Akcja bardzo skuteczna, ale kłopotliwa - powód musiał przedstawić dowód - przedstawił swoje prawo własności w tle historycznym, aż do pierwotnego nabycia. Nazywano ten dowód diabelskim (probatio diabolica)

2. Actio negatoria - dla właściciela posiadającego, który doznawał zakłóceń w wykonywaniu swojego prawa. Służyła zapobieganiu naruszenia prawa własności. Było chęcią przekazania sygnału osobom naruszającym moje prawo własności, że ta własność jest właśnie moja (jak przez podwórze mi chodzą, albo jabłka zjadają)

2. Dla właścicieli bonitarncyh powstała actio Publiciana - skarga publicjańska.

Tworzyła ona swoista fikcje, uznając posiadacza na drodze do uzyskania prawa własności za właściciela kwirytalnego. Korzystali w rezultacie z niej też właściciele kwirytalni, których pozbawiono posiadania, ponieważ byłą to akcja prostsza od actio vindicatio - wystarczył tytuł że nabyli posiadanie.

3. Środki administracyjne

• Interdictum de vi armata

• Specjalne środki ochrony własności:

- skargi działowe (o podział gruntu)

- skarga o usunięcie urządzeń wodnych

- skargi przeciwko szkodą z sąsiedniego gruntu

Środki administracyjne były szybkie, ale dość niepewne były.

PRAWA NA RZECZY CUDZEJ (iure in re aliena)

1. Servitutes - służebności

2. Emfiteuza - dzierżawa wieczysta

3. Superficies - prawo powierzchni

4. Prawo zastawu:

1. fiducja - powiernicze przeniesienie własności

2. pignus - zastaw ręczny

3. Hipoteka - zastaw umowny

SŁUŻEBNOŚCI

Prawo własności ograniczonej polegające na możliwości korzystania z rzeczy cudzej w ściśle określonym kierunku.

Powstawały z potrzeb gospodarczych

Przyjmowały 2 postaci:

1. Gruntowe

1. Gruntów wiejskich

2. Gruntów miejskich

2. Osobiste

1. Według prawa cywilnego

2. Według prawa pretorskiego

Zasady rządzące służebnościami rzymskimi:

• Musiała polegać na powstrzymaniu się od działania (non facere), bądź znoszenia czyjegoś działania (pati)

• Służebności nie można było ustanowić na innej służebności

• Nie można ustanowić jej na własnej rzeczy

• Służebności należy wykonywać oględnie - w sposób przyzwoity, nie będący szykaną innej osoby (aby właściciela nie irytować)

• Służebności są niepozbywalne

Gruntowe

Służebności gruntowe wiejskie (zasady)

• Wyróżniamy grunt panujący i podległy (służebny)

• Służebny grunt musi leżeć obok panującego

• Grunt panujący musi mieć stała możliwość zaspokajania potrzeb gruntu służebnego

Powstanie:

1. w drodze umowy

2. Wyrok sądowy

3. Zasiedzenie

Wygaśnięcie:

1. długie niewykonywanie

2. Śmierć osoby oprawnionej

3. Rzecz obciążona wyszła z obiegu

4. Zlanie prawa własności i służebności

Ochrona służebności - skarga - actio confessoria (odwrócenie pod względem podmiotu, skargi negatoryjnej)

Wiejskie służebności zachodziły z przyczyn ekonomicznych, natomiast miejskie ze względu na zabudowę.

Wiejskie:

1. Prawo Przechodu

2. Prawo wypasania bydła na cudzym gruncie

3. Prawo czerpania wody

4. Prawo korzystania z wodopoju

5. Prawo przeprowadzania akweduktu przez czyjś grunt

Miejskie:

1. Oparcia muru o mur sąsiada

2. Wpuszczenia belki w mur sąsiada

3. prawo okapu

4. Ograniczenie wysokości swojego budynku

Osobiste

Miały charakter alimentacyjny. Były związane wyłącznie z osobą na którą zostały ustanowione.

1. Usus - używanie - prawo do korzystania z cudzej rzeczy z pobieraniem najwyżej tylko części pożytków (na własny użytek)

2. Ususfructus - użytkowanie - prawo używania cudzych rzeczy i pobierania z nich pożytków z zachowaniem substancji rzeczy. Musiało być określone w czasie, a najwyżej dożywotnie. Użytkownik mógł się zrzec prawa na rzecz właściciela. Korzyści pobrane z użytkowania można było np. sprzedać.

3. Habitatio - prawo do korzystania z mieszkania

4. Prawo do korzystania z pracy cudzych niewolników i zwierząt

Miały charakter dożywotni, niezbywalny i były niedziedziczne.

EMFITEUZA

Dziedziczne i zbywalne prawo do korzystania z cudzych gruntu, pobierania z niego wszystkich korzyści w zamian za płacenie czynszu (solarium).

Emfiteuta - dzierżawca

Emfiteuta był chroniony interdyktalnie

Powstanie - umowa (emfiteuta nie mógł nic złego robić i musiał płacić solarium)

Emfiteuta miał określono prawa i obowiązki.

Uprawnienia:

• Korzystanie z gruntu i pożytków

• Mógł zbyć swoje prawo do korzystania z tego gruntu - musiał poinformować właściciela, który to miał prawo do pierwokupu. Jeśli swoje prawo sprzedał, to musiał zapłacić właścicielowi 2% ceny sprzedaży.

Obowiązki:

• Uprawa gruntu

• Kultywacja gruntu (meliorować - poprawiać) (NIE deterioryzacja - pogarszanie NIE)

• Musiał spełniać wszystkie obowiązki publiczno-prawne związane z tym gruntem

• Płacenie solarium regularnie (przeważnie co rok), mógł się dogadać że będzie spłacać jak będzie mógł - odroczenie

SUPERFICIES

Dziedziczne i zbywalne prawo do korzystania z budynku postawionego na cudzym gruncie za coroczną opłatę (solarium)

Ten dom w przypadku wygaśnięcia superficies przypadał właścicielowi gruntu.

Korzystano z tego tworząc insule - budynki wielorodzinne, wielopiętrowe.

Zerwanie umowy = niepłacenie solarium

Superficjent był chroniony interdyktalnie.

ZASTAW

Zabezpieczenie wierzytelności.

Prawo akcesoryjne - nie występuje samodzielnie - musi istnieć wierzytelność

Etapy rozwoju:

1. Fiducia - powiernicze przeniesienie własności

1. cum amico contracta - między przyjaciółmi - opierał się na przyjacielskim zaufaniu (dasz mi coś, to Ci pożyczę kasę, a jak oddasz to i ja oddam)

2. Cum creditore contracta - między obcymi - Przenoszono wąłsność rzeczy przez mancypację, albo in iure cessio. Nie było ochrony dla tego, który dawał zastaw.

2. Pignus - zostało ograniczone uprawnienie wierzyciela. Wierzyciel zaczynał się bać, bo posiadanie przenoszono jedynie, a nie własność. Wręczało się we władanie rzecz jako zastaw, ale własność pozostawała po stronie dłużnika.

3. Hipoteka - zastaw umowny. Strony umawiały się, że rzecz zostaje przedmiotem zastawu, ale pozostaje w rękach dłużnika - jest on właścicielem posiadającym dłużnym. Dłużnik pobierał cały czas pożytki z rzeczy.

Mógł on kolejne zastawy zakładać na tej rzeczy.

Jeżeli dłużnik nie wywiązał się w terminie ze świadczenia, to wierzyciel występował do urzędnika celem wydostania rzeczy. Jeżeli urzędnik kazał wydać rzecz, to dłużnik musiał bezzwłocznie wydać rzecz.

Jeżeli wierzyciel zaspokajał się przez sprzedaż rzeczy, to uzyskaną nadwyżkę zwracał dłużnikowi.

Kilka hipotek

• Prior tempore, prior iure - pierwszy w czasie lepszy w prawie.

• Zasada ta jednak nie obowiązywała przy hipotekach uprzywilejowanych:

- na rzecz skarbu państwa (pierwsze miejsce)

- dobra posagowe żony

- hipotek generalna - na całym majątku

• Jeżeli byli dwaj w tym samym czasie, to lepszym w prawie był ten, który pierwszy przejął rzecz we władanie

Wady hipoteki:

• Tajność - hipoteka nie była publicznie ogłaszana, nie wiadomo na rzecz kogo ustanowiona. Nieruchomość oznaczano kamieniami hipotecznymi dla oznaczenia. Miały wartość religijną one.

Powstanie hipoteki:

• Umowa

• Nakaz sądowy - hipoteka sądowa

• Milcząco

Wygaśnięcie:

• Śmierć zobowiązanego

• Capitis deminutio

• Wygaśniecie zobowiązania

Ochrona:

• Interdictum Salvianum

• Actio Serviana

---