System produkcyjny.

Pojecie produkcji i czynniki produkcji.

Produkcja - swiadoma dzialalnosc pojedynczego czlowieka lub zespolów ludzkich nastawiona na wytwarzanie produktów, dóbr materialnych lub uslug w celu zaspokojenia róznych potrzeb ludzkich.

Produktem moga byc dobra materialne, uslugi, dobra niematerialne (wiedza, oprogramowanie, organizacja).

Pojecie systemu produkcyjnego.

System produkcyjny jest zorganizowanym, celowo zaprojektowanym ukladem materialnym, energetycznym i informacyjnym, eksploatowanym przez czlowieka, sluzacym do produkcji okreslonych dóbr materialnych, niematerialnych i uslug w celu zaspokojenia róznych potrzeb ludzkich. Systemem produkcyjnym moze byc cale przedsiebiorstwo, jak i pojedyncze stanowisko pracy. System produkcyjny jest ukladem powiazanych elementów przetwarzanych od wejscia do wyjscia.

Elementy systemu produkcyjnego.

1. Wektor wejscia, w sklad którego wchodza wszystkie niezbedne do produkcji skladniki nazywane czynnikami produkcji:

• srodki techniczne produkcji

• przedmioty pracy (materialy)

• czynniki energetyczne

• czynnik ludzki (zaloga - np. ekipa czarnego Gienka)

• informacje i prognozy

• kapital.

Wektor wyjscia - wszystkie materialne, energetyczne i informacyjne efekty uzyskane w procesie produkcyjnym:

• wyroby przemyslowe

• uslugi produkcyjne

• surowce wtórne

• szkodliwe odpady

• informacje o jakosci, kosztach, stanie procesu produkcji.

• Proces konwersji - przetwarzanie wektora wejscia w wyjscia (proces produkcyjny).

• Proces zarzadzania systemem.

• Sprzezenia materialne, energetyczne i informacyjne miedzy wymienionymi wyzej elementami systemu produkcyjnego.

Otoczenie systemu produkcyjnego.

I stopnia:

• personel wykonawczy i zarzadzajacy

• prace badawcze, rozwojowe, konstrukcyjne, technologiczne, organizacyjne

• urzadzenia do wykonywania operacji technologicznych, kontrolnych, magazynowych transportowych, przetwarzania informacji, transmisji danych

• organizacja zbytu, obslugi serwisowej, marketingu, zaopatrzenia, gospodarki materialowej

• srodki finansowe i szybkosc obrotu tymi srodkami

• stosowane metody rachunkowosci

• metody i formy zarzadzania i sterowania systemami produkcji, sluzbami naukowo-technicznymi i pomocniczymi.

II stopnia (gospodarka kraju lub regionu ekonomicznie wydzielonego):

• poziom techniki produkcji, dystrybucji i obslugi serwisowej

• ceny maszyn i urzadzen

• funkcjonowanie systemu bankowego, system kredytowy

• systemy lacznosci i komunikacji

• mozliwosci produkcyjne dostawców, latwosc pozyskania surowców

• mozliwosci konkurentów

• kondycja ekonomiczna kraju, zasoby kapitalu, stabilnosc, poziom inflacji

• stopien ingerencji panstwa w gospodarke

• srodowisko spoleczno-polityczne oraz srodowisko naturalne

• cele funkcjonowania systemów produkcyjnych

• struktura spoleczenstwa

• rodzaj systemu ekonomicznego

• zasady zarzadzania i sterowania jednostkami gospodarujacymi przy róznych formach wlasnosci

• poziom wynagrodzen pracowników i inne mechanizmy motywacyjne

Produktywnosc systemu produkcyjnego.

Produktywnosc - stosunek wektora wejscia z systemu produkcyjnego do wektora wejscia do tego systemu wyrazona w jednostkach pienieznych, naturalnych lub umownych. Niska produktywnosc oznacza wysokie ceny, duze zapotrzebowanie na energie i materialy bez wzrostu wyniku produkcyjnego.

Produktywnosc calkowita - relacja calkowitych efektów do calkowitych kosztów, odzwierciedla poziom technologiczny wytwarzania, umiejetnosci zatrudnionych, zmiany w nakladach kapitalowych.

Mierniki produktywnosci czynników produkcji.

Stosunek produkcji do czynników produkcji okresla stopien efektywnosci gospodarowania tymi czynnikami.

P - wielkosc produkcji

R - wielkosc zatrudnienia

M - wartosc majatku trwalego

S - wartosc materialów i surowców

T - naklady czasu pracy zywej


- wydajnosc pracy (naklady pracy zywej w okreslonym czasie)

Indywidualna wydajnosc pracy - okresla wydajnosc pojedynczego pracownika lub zespolu pracowniczego wyodrebnionego w ramach spolecznego podzialu pracy. Stopien wykonania norm czasu w procentach:


T_n - czas normowany; T_r - czas rzeczywisty

Spoleczna wydajnosc pracy - ilosc wartosci uzytkowych wytworzonych przy zastosowaniu sumy prac indywidualnych ogólu pracowników.

Przecietna wydajnosc pracy mozna ustalic w odniesieniu do:

• jednego pracownika (produkcja / liczba pracowników)

• jednej roboczogodziny (produkcja / liczba przepracowanych godzin)

Przecietna wydajnosc pracy mozna mierzyc nastepujacymi miernikami:

• mierniki naturalne (sztuki, metry, metry kwadratowe)

• mierniki wartosciowe (produkcja sprzedana, towarowa, czysta, koszty przerobu)

Wydajnosc pracy mozna mierzyc w zakresach:

• pracowników ogólem

• pracowników grupy przemyslowej

• robotników

• robotników bezposrednio produkcyjnych

• stanowisk pracy.


- produktywnosc majatku trwalego (miernik oceny gospodarowania srodkami trwalymi)


- produktywnosc materialowa, wielkosc produkcji na jednostke materialów


- pracochlonnosc produkcji, okresla ilosc pracy ludzkiej na jednostke produkcji

Pracochlonnosc produkcji jest odwrotnoscia wydajnosci pracy. Okresla ilosc czasu potrzebnego do wykonania pojedynczego wyrobu lub calej produkcji. Obnizenie pracochlonnosci oznacza wzrost wydajnosci pracy. Mierniki pracochlonnosci moga byc naturalne lub wartosciowe.


- majatkochlonnosc produkcji, zaangazowanie majatku trwalego na jednostke produkcji


- materialochlonnosc produkcji

Materialochlonnosc produkcji - wielkosc nakladów materialowych ponoszonych na wytworzenie produkcji przedsiebiorstwa, branzy, galezi przemyslowej czy przemyslu ogólem lub na wytworzenie wyrobu i organizacje procesów wytwórczych. Mozna je rozpatrywac w odniesieniu do produkcji globalnej, towarowej, czystej lub w odniesieniu do wyrobu.


- techniczne uzbrojenie pracy, wartosc jednego stanowiska pracy

Przy obliczaniu tego wskaznika uwzglednia sie:

• wartosc brutto produkcyjnego majatku trwalego, majatku trwalego ogólem, maszyn i urzadzen

• liczbe zatrudnionych grupy przemyslowej na najliczniejszej zmianie, ilosc wszystkich pracowników, ilosc robotników przemyslowych.

Finansowanie funkcjonowania i rozwoju firmy - pozyskiwanie srodków z rynku kapitalowego.

Podstawowe informacje o rynku kapitalowym - definicja, istota, zadania, segmenty, uczestnicy

Rynek kapitalowy - ogól transakcji instrumentami finansowymi, których termin realizacji jest dluzszy niz 1 rok. Przedmiotem transakcji sa zbywalne papiery wartosciowe, akcje i obligacje.

Rynek pieniezny - to rynek papierów wartosciowych krótkoterminowych (np. weksli, akcji).

Podstawowa funkcja rynku kapitalowego jest mozliwosc realokacji srodków finansowych od podmiotów dysponujacych wolnym kapitalem do tych, którzy go potrzebuja. Emitent papierów wartosciowych uzyskuje potrzebne srodki na sfinansowanie dzialalnosci. Nabywca lokuje swój kapital na korzystnych warunkach. Rynek kapitalowy umozliwia przenoszenie kapitalów miedzy sektorami gospodarki oraz transformacje kapitalów krótkoterminowych w dlugoterminowe.

Rynek kapitalowy sklada sie z 2 segmentów:

• rynku pierwotnego - transakcje nowo emitowanymi papierami wartosciowymi

• rynku wtórnego - na nim nabywcy papierów wartosciowych sprzedaja je kolejnym inwestorom. Wyróznia sie dwa rodzaje rynku wtórnego w zaleznosci od stopnia jego zinstytucjonalizowania: gieldy papierów wartosciowych i rynek over the counter (OTC) - siec polaczen miedzy bankami i innymi instytucjami finansowymi zawierajacymi miedzy soba transakcje kupna/sprzedazy papierów wartosciowych.

Inny podzial rynku kapitalowego na:

• publiczny

• niepubliczny

Najwazniejsi uczestnicy rynku kapitalowego:

• strona popytowa: przedsiebiorstwa, banki komercyjne, rzad, wladze lokalne

• strona podazowa: banki komercyjne, fundusze emerytalne, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze lokacyjne, powiernicze (otwarte), fundusze zamkniete.

Nalezy pamietac o zamianie stron popytu i podazy w zaleznosci od tego, czy rozpatrujemy rynek kapitalowy czy rynek papierów wartosciowych.

Rodzaje papierów wartosciowych na rynku kapitalowym i pienieznym.

1. Ze wzgledu na rodzaj uosobionego prawa majatkowego:

• papiery uosabiajace wierzytelnosci pieniezne np. weksle, obligacje, listy zastawne (hipoteczne)

• papiery uosabiajace prawa wspólwlasnosci majatkowej, np. akcje.

2. Ze wzgledu na sposób przenoszenia tytulów wlasnosci do praw majatkowych:

• papiery na okaziciela, bardzo plynne

• papiery na zlecenie - wskazuja okreslona osobe jako wlasciciela, przewiduja mozliwosc przenoszenia praw wierzycielskich na inne osoby poprzez indos na dokumencie

• papiery imienne.

3. Z punktu widzenia charakteru dochodów:

• papiery przynoszace staly dochód, np. obligacje na okaziciela lub imienne, obligacje pozyczkowe, zamienne, hipoteczne, opcje, renty wieczyste

• papiery przynoszace zmienny dochód: akcje, certyfikaty partycypacyjne, akcje dajace prawo do udzialu w zysku...

4. Podzial obligacji:

• pozyczkowe

• zamienne - zamienialne na akcje

• hipoteczne - zabezpieczone majatkiem trwalym.

Emisja papierów wartosciowych - definicje, cele, warunki dopuszczenia, prospekt emisyjny.

Emisja papierów wartosciowych - dostarczenie na rynek kapitalowy srodków dla gospodarki prywatnej lub sektora publicznego poprzez wydawanie u osób prywatnych nowo wypuszczonych papierów wartosciowych jednolitego rodzaju i w duzych partiach.

Emisja papierów wartosciowych:

• zaciaganie wieloletnich pozyczek w drodze sprzedazy obligacji oraz powiekszenie kapitalu podstawowego spólek przez sprzedaz akcji

• ma na celu mobilizacje kapitalu dlugoterminowego

• to wszelkie techniczno - finansowe przedsiewziecia niezbedne do wypuszczenia papierów wartosciowych i ich uplasowania na rynku kapitalowym

Emitent Bank subskrybent

dluznik <---- posrednik <---- wierzyciel

kapitalobiorca sprzedawca kapitalodawca

Emisja daje mozliwosc ulokowania pieniedzy z wiekszym zyskiem niz jest to mozliwe w przypadku lokat alternatywnych. Cele emisji:

• realizacja wiekszych inwestycji

• nabycie udzialów w firmie

• konsolidacja biezacych dlugów (zamiana kilku na jeden)

• splata lub konwersja platnych pozyczek

• finansowanie dlugoterminowych operacji.

Warunkami dopuszczenia pozyczki do publicznej subskrypcji jest spelnienie wymagan:

• dluznik musi miec zdolnosc do emitowania papierów

• prospekt emisyjny musi byc wylozony publicznie

• nalezy uzyskac zezwolenie na emisje od organów kontrolnych.

Dluznik posiada zdolnosc do emitowania papierów jezeli na rynku moze on byc oceniany jako zdolny do zaciagniecia na podobnych warunkach (oprocentowanie, cena emisji, czas waznosci) kredytu otwartego (nie zabezpieczonego) w zadanej wysokosci.

Papiery wartosciowe moze wystawiac podmiot bedacy ostatecznym uzytkownikiem kapitalu lub specjalizujaca sie w tym instytucja finansowa (bank inwestycyjny, towarzystwo kredytowe).

Do operacji emisyjnych nadaja sie przede wszystkim takowe papiery wartosciowe:

• akcje

• swiadectwa partycypacyjne

• obligacje

• certyfikaty lokacyjne trustów inwestycyjnych

• papiery rynku pierwotnego

• obligacje kasowe.

Jako emitenci publicznie rozprowadzanych obligacji moga wystepowac:

• panstwo

• gminy

• banki i centrale emisyjne

• instytucje hipoteczne

• towarzystwa ubezpieczeniowe

• instytucje transportowe i komunikacyjne

• inne przedsiebiorstwa uslugowe.

Prospekt emisyjny sklada sie z 3 czesci:

• warunków emisji

• informacji o spólce

• zaproszenia do subskrypcji.

Prawo wymaga, by prospekt emisyjny zawieral minimum nastepujace tresci:

1. Dokladne dane o firmie poszukujacej kapitalu:

• data wprowadzenia firmy do rejestru handlowego

• nazwa i siedziba firmy

• wysokosc i struktura kapitalu zakladowego spólki z podaniem wartosci nominalnej, rodzaju akcji i przygotowanych do realizacji preferencji

• istniejace akcje dajace prawo do udzialu w zysku (równiez w odniesieniu do swiadectw partycypacyjnych)

• sklad zarzadu i instytucji kontrolnej

• ostatni rachunek zysków i strat, bilans i raport rewizyjny

• dywidendy wyplacane w ostatnich 5 latach albo od czasu zalozenia spólki

• emitowane przez spólke obligacje.

• Dokladne dane o emisji:

• postanowienie o wydaniu nowych akcji czy obligacji (kwota wartosci nominalnej, cena sprzedazy, preferencje)

• majatek rzeczowy, oferowane szczególne korzysci

• data rozpoczecia uprawnien do dywidendy, oprocentowania i praw preferencyjnych

• czas, przez który mozna dokonywac subskrypcji

• dla obligacji: oprocentowanie, cena emisyjna, warunki zwrotu, zabezpieczenia przedstawicielstwa wierzycieli.

Jako zabezpieczenie pozyczek ze strony dluznika moga byc zaproponowane wierzycielowi:

• gwarancje podstawowe

• zabezpieczenia hipoteczne

• poreczenia solidarne koncernu lub banku obslugujacego spólke

• klauzula negatywna

• nizsze pierwszenstwo (negacja pokrycia).

Gieldy papierów wartosciowych - definicja, warunki stawiane papierom notowanym.

Gielda papierów wartosciowych to regularne, odbywajace sie w okreslonym miejscu, podporzadkowane okreslonym normom i zasadom spotkania osób pragnacych zawrzec umowe kupna - sprzedazy oraz osób posredniczacych w zawieraniu transakcji, których przedmiot stanowia zamienne papiery wartosciowe, przy czym ceny owych transakcji ustalone sa na podstawie popytu i podazy, a nastepnie podawane do wiadomosci publicznej.

Gielda papierów wartosciowych stanowi regularnie odbywajacy sie rynek dla jednorodnych pod wzgledem wlasciwosci towarów, których ceny ksztaltuja sie pod wplywem swobodnej gry popytu i podazy.

Wyrózniamy:

• gielde glówna (oficjalna)

• operacje przedgieldowe i pogieldowe

• handel pozagieldowy.

Wprowadzenie na gielde to przeprowadzenie pierwszych obrotów, zapoczatkowanie notowan. Warunki konieczne przy wprowadzaniu na gielde papieru wartosciowego:

• dopuszczenie do handlu gieldowego

• wniosek o dopuszczenie w formie pisemnej sporzadzony przez emitenta lub w jego imieniu przez jeden z reprezentowanych na gieldzie domów emisyjnych

• do wniosku dolaczony zalacznik: tytul emisji, wyciag z rejestru handlowego

• przed wprowadzeniem na gielde papiery wartosciowe nie moga byc przedmiotem transakcji na rynku urzedowym.

Papiery wartosciowe nadajace sie do obrotu na gieldzie musza spelniac 3 warunki:

• musi ich byc duzo

• musza byc wzajemnie wymienialne

• musza byc przenosne (transferowalne).

Transakcje zawierane na GPW:

• natychmiastowe - jednoczesne zawarcie i wykonanie kontraktu

• na scisle okreslony termin - brak prawa do odstapienia od zawartej transakcji, warunkiem dopuszczajacym czesto jest posiadanie przez partnerów po polowie kwot wartosci transakcji w banku. Dla kazdej transakcji bank otwiera konto rozliczeniowe, pod koniec okresu rozliczeniowego saldo jego przenosi sie na zwykly rachunek. Zaplata i dostarczanie walorów nastepuje w chwili wykonania transakcji. Transakcje terminowe umozliwiaja przeprowadzenie sprzedazy bez pokrycia - sprzedajacy przed data transakcji ma okazje do nabycia walorów taniej, gra na znizke kursu.

• warunkowe (premiowe) - jedna z uczestniczacych firm moze po dokonaniu zaplaty premii odstapic od umowy. Przy transakcji z prawa zwyzki kupujacy moze wybrac miedzy wykonaniem umowy i odstapieniem od niej. Uzyskuje on róznice kursowe od zaangazowanych srodków z kilku akcji. W przypadku zalamania hossy strata gracza ogranicza sie do premii. Przy transakcji z prawem znizki sprzedawca dysponuje prawem wyboru, jest graczem na besse, zabezpiecza sie przed zbyt duzymi stratami. Spekulant grajacy na znizke odstapi od wykonania transakcji jezeli kurs w dniu deklaracji premii (4 dni przed) znajduje sie na poziomie lub powyzej bazy premii. Nabedzie on walory po kursie premiowym, jezeli kurs w dniu deklaracji premii uksztaltuje sie na poziomie lub ponizej bazy premii.

• opcyjne - jedna ze stron w zamian za zaplate premii opcyjnej nabywa prawo do zadeklarowania sie w okreslonym terminie czy wykona kontrakt czy nie. Róznice wobec transakcji warunkowych: kurs bazowy przyjmuje wartosci ze scislego przedzialu, cena opcji (premia) jest zmienna, za opcje nalezy zaplacic zawsze (nie tylko przy odstapieniu od umowy), mozna zazadac kontraktu w kazdej chwili, az do czasu uplywu waznosci. Istnieja opcje zakupu i sprzedazy.

• financial futures - to transakcje terminowe w zakresie oprocentowania od naleznosci. Gdy sadzimy, ze oprocentowanie bedzie rosnac sprzedajemy financial futures (przy rosnacym oprocentowaniu spada wartosc obligacji o stalym oprocentowaniu). Sluza do zabezpieczania sie przed wahaniami kursów duzych portfeli skladajacych sie z obligacji. Transakcje financial futures dotycz¹ce oprocentowania mog¹ byæ zawarte w odniesieniu do: Certificates of Deposit, General National Mortgage Assoc., Long Gilt Edged Bords, Treasury Bills, Treasury Bonds.

• arbitraz w zakresie papierów wartosciowych - wykorzystanie lokalnych róznic kursowych. Mozna go dokonywac tylko, gdy walor jest notowany na wiecej niz jednej gieldzie, przyczynia sie on do wyrównania kursów.

Kazda transakcja sklada sie z dwóch czesci:

• zawarcie transakcji: deklaracja woli zakupu, ilosc, przedmiot transakcji, kurs albo cena, miejsce dostawy i termin realizacji, miejsce i data zaplaty.

• wykonanie kontraktu: dostarczenie walorów, zaplata za walory.

Elementy strategii, analiza strategiczna przedsiebiorstwa.

Strategia firmy - definicja, istota, podstawowe elementy.

Strategia to proces okreslania dlugofalowych celów i zamierzen organizacji, przyjecia kierunków dzialania i alokacji zasobów koniecznych do zrealizowania tych celów.

Zasadnicza istote strategii (przetrwanie firmy) okreslaja odpowiedzi na 4 podstawowe pytania:

• jaka jest obecna pozycja przedsiebiorstwa?

• jaka pozycje firma chcialaby zajac w przyszlosci?

• co utrudnia i co moze utrudniac osiagniecie zamierzonej pozycji?

• co trzeba uczynic, by dotrzec z pozycji obecnej do pozadanej?

Elementy strategii firmy:

• domena dzialania - odpowiedz na pytanie „gdzie i komu sprzedawac”

• strategiczna przewaga konkurencyjna

• cele strategiczne

• funkcjonalne programy dzialania (sciezki dojsc do celu, plany taktyczne).

Zarzadzanie strategiczne - definicja, etapy.

Zarzadzanie strategiczne to proces polegajacy na badaniu i prognozowaniu przemian otoczenia, analizie sytuacji i mozliwosci przedsiebiorstwa, rozwijaniu jego potencjalu oraz wyborze i realizacji kompleksowo opracowanej strategii.

Etapy zarzadzania strategicznego:

• analiza strategiczna, ustalenie celów dzialania

• ustalenie wariantów dzialania

• wybór wariantu

• ksztaltowanie organizacji z uwzglednieniem korzystnych dla strategii struktur

• realizacja strategii przez motywacje i skuteczny nadzór.

Rodzaje strategii dzialania przedsiebiorstw:

Strategia firmy okresla jaki rodzaj dzialalnosci jest lub bedzie rozwijany i w jaki sposób.

Strategia biznesu precyzuje przez jakie dzialania maja byc osiagniete cele firmy.

Strategie funkcjonalne dotycza konkretnych dzialan zapewniajacych realizacje strategii firmy i biznesu (marketing, finanse, produkcja, R&D, zatrudnienie itd.)

Integracja pionowa polega na rozszerzeniu dotychczasowej dzialalnosci w dwóch kierunkach:

• dystrybucji wlasnych produktów i uslug

• zaopatrzenia w produkty i uslugi niezbedne do produkcji.

Ekspansja globalna to zawieranie aliansów strategicznych i joint ventures by zwiekszyc rynek i osiagnac cele niedostepne dla pojedynczego przedsiebiorstwa.

Dywersyfikacja - umocnienie lub zmiana kierunku dzialalnosci firmy:

• wewnetrzna - róznicowanie dzialan przez kreowanie nowych produktów w oparciu o wlasne zasoby i umiejetnosci

• zewnetrzna - róznicowanie dzialalnosci przez wykup lub fuzje z innym przedsiebiorstwem.

Podstawowe rodzaje strategii:

1. Strategia defensywna - nastawiona na minimalizacje niepowodzen i zachowanie uprzednich zdobyczy, skupiona na dzialaniach rutynowych przy nadmiernym systemie kontroli - prowadzi do zastoju i marazmu próbujac bezskutecznie zapobiegac entropii systemu zarzadzania firma:

• strategia izolacji - sluzy zmniejszeniu liczby kontaktów z otoczeniem (odbieranych jako zaklócenia) firmy dazacej do samowystarczalnosci ekonomicznej

• strategia hierarchizacji - poprzez wielopoziomowa budowe organizacji dokonuje pewnej segmentacji otoczenia sprawiajac, ze zaklócenia stamtad plynace sa wchlaniane przez wyodrebnione jednostki i tylko niewielka ich czesc przenosi sie na cala firme

• strategia nadmiaru - akceptacja zlozonosci systemu i jego otoczenia przy braku wlasciwych informacji o zaleznosciach miedzy nimi.

• Strategia ofensywna - nastawiona na dzialania przedsiebiorcze, wymagajace wyobrazni, pomyslowosci, elastycznosci i odwagi by podejmowac ryzykowne decyzje w celu zwiekszenia korzysci. Jej cechy to opanowanie i rozwijanie rynku, rozwój nowych wyrobów i dywersyfikacja:

• strategia pionierska - wyprzedzanie pozostalych w zastosowaniu oryginalnych innowacji, uzyskiwanie dlugofalowych korzysci dzieki wczesniejszemu wejsciu na rynek, duze ryzyko zwiazane z duzymi kosztami nowosci i otwarcia rynku, ewentualna niekorzystna opinia w przypadku niedojrzalej innowacji

• strategia nasladowcza - zwiazane czesto z duzym ryzykiem spowodowanym krótka faza rynkowa innowacji i preferowaniu wyrobów pioniera dazenie do utrzymywania sie tuz za przedsiebiorstwami pionierskimi:

• przez jak najszybsze przejmowanie ich wzorów (strategia wyrównawcza) lub

• przez wprowadzanie juz sprawdzonych rozwiazan (strategia recepcyjna)

Reguly tworzenia strategii:

1. Odejsc od jednostronnego i krótkowzrocznego myslenia w kategoriach bilansu i zysku na rzecz myslenia cybernetycznego - w kategoriach powodzenia na rynku.

2. Nie lekcewazyc zadnej, nawet chwilowej okazji do zdobycia przewagi.

3. Koncentrowac sie na mocnych stronach dzialania.

4. Rozwijac i poglebiac dobrze znane zakresy dzialania, oferowac nowosci na pewnym rynku.

5. Dokonujac dywersyfikacji produkcji wchodzic w dziedziny rozwijajace sie stopniowo.

6. Uznac, ze najwazniejsza zasada strategiczna nie jest pokonywanie konkurentów, lecz dostarczenie klientowi coraz lepszych wyrobów na coraz korzystniejszych warunkach.

7. Uznac, ze wysoka jakosc stanowi glówny atut we wspólczesnej konkurencji.

8. Systematycznie poszukiwac innowacji i stale odnawiac programy produkcji.

9. Wkladac duzo wysilku w rozszerzanie zbytu i inwestowanie w rynek, dbalosc o konsumenta jako filozofia firmy dazacej do zaspokojenia potrzeb i zyczen klientów.

10. Energicznie rozwijac kooperacje z firmami zagranicznymi.

11. Zwrócic szczególna uwage na sprawy pozyskiwania nowoczesnych technologii.

12. Obserwowac bacznie srodowisko, starac sie wykorzystac zmiany do umocnienia swej pozycji.

Analiza strategiczna - definicja, elementy, zakres rzeczowy, etapy.

Analiza strategiczna to zbiór metod i dzialan diagnozujacych otoczenie i przedsiebiorstwo w celu zbadania obecnych i przyszlych ich stanów i powiazan dla przygotowania podstaw formulowania strategii.

Podstawowe elementy analizy strategicznej:

• analiza otoczenia w skali makro i mikro

• analiza przedsiebiorstwa (zasobów i konkurencyjnosci firmy)

• okreslenie celu

• analiza dzialalnosci.

Zakres rzeczowy analizy strategicznej:

• identyfikacja i znaczenie róznych specjalizacji przedsiebiorstwa

• usytuowanie w stosunku do konkurencji, strategia konkurencyjna

• silne i slabe strony przedsiebiorstwa

• strategia technologiczna

• typy organizacji

• rodzaj ludzi do zatrudnienia, stosunek do pracowników, akcjonariuszy, klientów i dostawców.

Etapy analizy strategicznej:

1. Analiza otoczenia (szans i zagrozen).

2. Okreslenie kierunków dzialalnosci, misji firmy.

3. Badanie potencjalu przedsiebiorstwa.

4. Konfrontacja szans i zagrozen, silnych i slabych stron - warianty strategii.

5. Wybór strategii.

6. Badanie zgodnosci miedzy wybrana strategia a dostepnymi srodkami.

7. Przeksztalcenie strategii w plany i programy dzialania.

8. Zastosowanie strategii i kontrola dzialan.

Metody analizy strategicznej.

SWOT (strenghts, weaknesses, opportunities, threats) to metoda analizy atutów i slabosci przedsiebiorstwa w warunkach okazji i zagrozen stwarzanych przez otoczenie. Obejmuje ona:

1. Analize zewnetrzna:

• makrootoczenia: ekonomicznego, technologicznego, demograficznego, naturalnego, polityczno-prawnego i spoleczno-kulturowego

• mikrootoczenia: dostawców, konsumentów, konkurentów, dystrybutorów, zewnetrzny marketing uslugowy

• Analize wewnetrzna:

• produkcji

• finansów

• personelu

• R&D

• marketingu

W wyniku analizy SWOT przedsiebiorstwo moze byc zakwalifikowane jako znajdujace sie w jednej z czterech sytuacji:

1. Przewaga atutów i okazji - najlepsza sytuacja.

2. Przewaga atutów i zagrozen - nalezy minimalizowac zly wplyw otoczenia lub czekac.

3. Przewaga slabosci i okazji - starac sie przezwyciezyc slabosci by dobrze wykorzystac sytuacje.

4. Przewaga slabosci i zagrozen - praktycznie brak szans rozwojowych, zbyt slaby potencjal.

Metoda BCG (Boston Consulting Group) opiera sie na dwóch czynnikach:

• tempie wzrostu danego rynku

• relatywnym udziale przedsiebiorstwa w rynku.

W macierzy wystepuja cztery pozycje zajmowane przez strategiczne jednostki gospodarcze:

• gwiazdy - wysoki wzrost rynku, duzy udzial w rynku - wymaga dalszych inwestycji

• dojne krowy - niski wzrost, duzy udzial - inwestycje zastepcze by utrzymac pozycje

• znaki zapytania - wysoki wzrost, maly udzial - wzrost inwestycji lub wycofanie sie z rynku

• psy - niski wzrost, maly udzial - wycofanie sie z rynku.

Trudnosci w wykorzystaniu metody macierzy BCG stwarzaja glównie trzy problemy:

• odpowiednie wyznaczenie segmentów strategicznych

• okreslenie pozycji strategicznej firmy w macierzy

• finansowanie poszczególnych segmentów strategicznych.

Macierz atrakcyjnosci branzowej McKinseya operuje skala trójstopniowa wyznaczajaca macierz 9-polowa. O pozycji w macierzy decyduja:

• czynniki okreslajace atrakcyjnosc branzy przemyslowej (rozmiary przemyslu, dynamika wzrostu, rentownosc, intensywnosc inwestowania, stabilizacja technologiczna, natezenie konkurencji)

• czynniki okreslajace sile rynkowa (podzial rynku, technologiczne know-how, jakosc, serwis, ceny, koszty, produktywnosc).

Metoda ta opiera sie na zalozeniu, ze przemysly lub branze maja okreslony cykl zycia skladajacy sie z pieciu faz: narodzin, wynurzenia sie, rozwiniecia mozliwosci, dojrzalosci i schylku.

Atrakcyjnosc rynku:	dobra	Pozycja konkurencyjna: srednia	slaba
wysoka	wygrywajacy	wygrywajacy	przecietny biznes
srednia	wygrywajacy	przecietny biznes	przegrywajacy
mala	rentowny wytwórca	przegrywajacy	przegrywajacy

Jesli firma znajduje sie w pozycji „przecietny biznes” powinna dokonac selekcji dzialalnosci i starac sie zwiekszyc swa konkurencyjnosc, firma „przegrywajaca” powinna wycofac sie z rynku.

Metoda ADL Arthura D. Little'a jest bardziej rozbudowana od poprzednich. Pozycje strategiczna w tej metodzie wyznaczaja: pozycja konkurencyjna jednostek strategicznych i faza cyklu zycia przemyslu. Wazne sa czynniki handlowe, finansowe, produkcyjne i technologiczne. Dojrzalosc technologiczna przemyslu przedstawia sie w czterech fazach: narodziny, wzrost, dojrzalosc i starosc. Wedlug metody ADL istnieje piec pozycji konkurencyjnych firmy na rynku:

1. Dominujaca - pozwala kontrolowac konkurentów.

2. Silna - bez zagrozenia obecnej pozycji.

3. Korzystna - duze szanse realizacji strategii i utrzymania pozycji w dlugim okresie.

4. Do obrony - uzasadnia kontynuowanie dzialalnosci, srednie szanse na utrzymanie pozycji.

5. Marginalna - wymagana znaczna poprawa sytuacji by zaistniala szansa utrzymania sie na rynku.

Male i srednie firmy. Przedsiebiorczosc i innowacyjnosc.

Definicja i cechy charakterystyczne malych firm.

Firma to zespól srodków - rzeczy i praw majatkowych, zorganizowany w celu prowadzenia dzialalnosci gospodarczej. Pojecie „malej firmy” jest umowne i zalezy od stopnia rozwoju gospodarczego panstwa. Kryteriami wyrózniajacymi male firmy sa:

• zatrudnienie - umownie do 50 osób, lecz przy duzych róznicach branzowych (2-200 osób)

• koncentracja geograficzna dzialalnosci

• brak dominujacej pozycji na rynku

• duze zaangazowanie kapitalu wlasnego, ograniczone zewnetrzne mozliwosci finansowania

• skoncentrowana wladza, plaska struktura organizacji.

Tradycyjne sfery dzialania malych firm:

• uslugi (gastronomiczne, hotelarskie, lekarskie, konsultingowe, bankowe)

• handel

• transport

• budownictwo

• akwizycja

• prostytucja

Znaczenie malych firm w gospodarce.

• wzmacniaja konkurencje i system rynkowy gospodarki

• reaguja najszybciej na drobne zmiany popytowe

• posiadaja zdolnosc eliminowania luk podazowych

• sa bardzo duzym i rozwijajacym sie rynkiem pracy

• odgrywaja duza role w rozwoju i wdrazaniu innowacji

• wzmacniaja eksport

• jako pierwsze potrafia wyjsc z kryzysu gospodarczego.

Zagrozenia rozwoju malych firm.

• trudny dostep do zewnetrznych zródel finansowania (wysokie stopy procentowe, gwarancje)

• brak wyspecjalizowanych instytucji udzielajacych gwarancje kredytowe malym firmom

• brak kredytów dlugoterminowych dla osób rozpoczynajacych dzialalnosc gospodarcza

• brak pracowników bankowych potrafiacych trafnie ocenic stopien ryzyka kredytobiorcy

• wysokie podatki i stawki ubezpieczeniowe

• zmiany prawne (np. wprowadzenie koncesji)

Sposoby pomocy malym firmom.

• udostepnienie malym firmom przed wejsciem na rynek nieoprocentowanego venture capital

• wskazywanie metod i srodków usprawniajacych zarzadzanie (system monitoringu finansowego)

• pomoc w zakresie organizacji marketingu i sieci sprzedazy

• pomoc innowacyjna, dobór kadr, wlasciwe techniki wspomagania komputerowego

• programy finansowej pomocy rzadowej (inkubatory przedsiebiorczosci)

• pozyczki na rekonstrukcje malych firm

• preferencje kredytowe i w systemie podatkowym

• subwencje i ulgi inwestycyjne

• regionalne fundusze wspierania malego biznesu

• izby przemyslowo-handlowe, izby gospodarcze, agencje rozwoju regionalnego.

Przedsiebiorczosc i przedsiebiorca - definicja i znaczenie.

Przedsiebiorczosc to proces skladajacy sie z czterech etapów:

• identyfikacji pomyslu

• oceny pomyslu

• opracowania pomyslu

• wdrozenia pomyslu

Koncentruje sie na szansach, a nie zagrozeniach, mozliwosciach zaspokojenia potrzeb konsumentów przez nowe wyroby i innowacje. Atrybuty przedsiebiorczosci:

• checi

• zdolnosci intelektualne

• zdolnosc porozumiewania sie z ludzmi i przekonywania ich do swoich racji

• wiedza techniczna

• elastycznosc, kreatywnosc, niezaleznosc

• ciezka praca.

Ludzie zakladajacy wlasne firmy przyczyniaja sie do rozwoju gospodarki, dobrobytu i zwiekszenia zatrudnienia, rozwijaja równiez wlasne umiejetnosci.

Przedsiebiorca to czlowiek wykorzystujacy czynniki produkcji by dojsc do wyznaczonego celu (zysku), podejmujacy ryzyko, kreatywny, konsekwentny - umiejacy zrealizowac swe plany.

Innowacyjnosc - definicja, zródla i ocena ekonomiczna.

Innowacyjnosc to proces wprowadzania innowacji - zdolnosc wytwarzania nowych pomyslów lub/i laczenie istniejacych elementów tak, by tworzyly nowe wartosci.

Innowacja to kompleks zjawisk i procesów zastosowanych w nowych wzorcach i technologiach.

Zródla innowacji:

• nieoczekiwane - zdarzenie zewnetrzne

• niezgodnosc miedzy rzeczywistoscia a wyobrazeniami o niej

• innowacje wynikajace z potrzeb procesu technologicznego

• zmiany w strukturze przemyslu lub rynku

• demograficzne

• zmiany w nastrojach, wartosciach ludzi

• nowa wiedza

Innowacje dotycza najczesciej dziedzin przyszlosciowych, do których dzisiaj zaliczamy: nowe surowce i materialy, nowe zródla energii, biotechnologie, inzynierie genetyczna, mikroelektronike, fotonike, mikrosystemy, informatyke. Nowe spojrzenie na innowacje i R&D wymaga ich oplacalnosci.

Konkurencyjnosc malych firm - nieznani liderzy.

Hidden champions - przedsiebiorstwa srednie lub male majace czesto 80-90% udzial w rynku swiatowym wybranej, niezauwazonej przez innych niszy. Wiekszosc ich produktów to maszyny lub czesci produktów koncowych. Unikaja kontaktów z mediami by jak najdluzej utrzymac pozycje lidera w swej niszy rynkowej (srednio 10 lat). Najwazniejsze jest samodzielne zdefiniowanie rynku dzialania, znalezienie bardzo waskich nisz. Rynkiem moga byc wybrane, duze przedsiebiorstwa zglaszajace duzy popyt na niektóre produkty, mozna tez utworzyc rynek zupelnie nowy (np. male filtry wody pitnej). Z waska specjalizacja wiaze sie spore ryzyko ograniczane duza rozpietoscia geograficzna dzialalnosci. Podobienstwa w ramach tej samej branzy na swiecie sa wieksze niz podobienstwa miedzy branzami w jednym regionie. Podstawa dlugookresowych stosunków dostawców z odbiorcami stanowi tu ich wzajemna zaleznosc. Filarem hidden champions sa innowacje. Jakosc produktu, jego unikatowosc, bliskosc do nabywcy i serwis to glówne elementy przewagi konkurencyjnej. Nieznani liderzy rzadko tworza kooperacje, wierza we wlasne sily, zatrudniaja selektywnie oddanych firmie pracowników, dzialaja czesto na prowincji, zarzadzanie jest autorytarne - nie korzystaja z najnowszych technik zarzadzania opierajac sie na doswiadczeniu, zdrowym rozsadku i wyraznym okresleniu celu dzialania.

Finansowanie obce - kredyty

Pojecie i funkcje kredytów:

Kredyt - oprocentowana pozyczka udzielana przez bank kredytobiorcy.

Funkcje kredytów:

• emisyjna - wprowadzanie do obiegu nowych zasobów pieniadza

• dochodowa - gdy kredyt tworzy popyt; dochodowa prosta - gdy kredyt nie tworzy dodatkowego popytu

Umowa kredytowa i jej elementy

Umowa kredytowa - umowa okreslajaca podstawowe obowiazki stron umowy, kwote kredytu, termin splaty kredytu, oprocentowanie, wielkosc prowizji, zakres uprawnien banku, warunki korzystania przez kredytobiorce z kredytu oraz termin postawienia do dyspozycji kredytobiorcy srodków pienieznych; wymóg formy pisemnej.

Rodzaje kredytów:

1. Kryterium rzeczowe

• kredyty w scislym rozumieniu - na okreslony cel

• pozyczki pieniezne - bez okreslonego celu

• awale kredytowe - poreczenie udzielone przez bank dla innego podmiotu; bank nie angazuje srodków pienieznych, ale angazuje swoja zdolnosc kredytowa

• Kryterium czasu

• krótkoterminowe - do 1 roku

• srednioterminowe - 1-3 lat

• dlugoterminowe - ponad 3 lata

• Kryterium przedmiotu

• obrotowe - na biezaca dzialalnosc

• inwestycyjne - na powiekszenie majatku trwalego

• Kryterium walutowe

• zlotówkowe

• dewizowe

• Kryterium formy

• na rachunku biezacym

1. kredyt otwarty - krótkoterminowy, bank zobowiazuje sie do pokrycia, w ramach pewnego limitu, wyplat gotówki, czeków, polecen przelewu i akredetyw.

2. kredyt platniczy (kasowy, przejsciowy) - zaciagany na kilka do kilkunastu dni; pozwala przedsiebiorstwu na biezace regulowanie zobowiazan.

• na rachunku kredytowym

1. kredyty wekslowe

• kredyt dyskontowy (wekslowy) - bank wykupuje weksel przed terminem platnosci; dwa rodzaje kredytów dyskontowych - jednorazowy, oraz linia dyskontowa - umozliwia kredytobiorcy skladanie róznych weksli w danym czasie i do pewnej kwoty

• kredyt akceptacyjny - bank zobowiazuje sie do akceptowania weksli; stosowane gl. w eksporcie

• kredyt lombardowy - udzielany pod zastaw papierów wartosciowych, przedmiotów wartosciowych i towarów; latwy do uzyskania ale b.drogi; krótkoterminowy (od kilku dni do kilku miesiecy

• kredyt hipoteczny - pod zastaw hipoteki; srednio- i dlugoterminowy

• faktoring - wykup naleznosci przed terminem

• leasing - polega na dostarczeniu przez leasingodawce leasingobiorcy ustalonego wyposazenia, urzadzen czy budynków w zamian za oplaty leasingowe i prowizje;

• finansowy - dzierzawa na okres równy okresowi amortyzacji; po uplywie uzytkowania leasingobiorca moze odkupic przedmiot leasingu

• operacyjny - dzierzawa na okres krótszy niz wynosi okres amortyzacji

• bezposredni - od producenta

• posredni - od instytucji leasingowej, banku

• brutto - leasingobiorca ponosi koszty eksploatacji, napraw remontów

• netto - leasingodawca ponosi koszty eksploatacji, napraw remontów

Zabezpieczenie kredytów.

1. osobiste - weksel wlasny in blanco, cesja wierzytelnosci, poreczenie (awal, zyrant), gwarancja

2. rzeczowe - zastaw (bank jest posiadaczem zabezpieczenia), przewlaszczenie rzeczy ruchomych (bank jest wlascicielem zabezpieczenia do momentu splaty kredytu), hipoteka.

Niezawodnosc.

Niezawodnosc elementu.

Niezawodnosc to wlasciwosc obiektu okreslona prawdopodobienstwem spelnienia postawionych wymagan jakosciowych w okreslonych warunkach x i okreslonym czasie t:


N - liczba obiektów; n_t - liczba obiektów nieuszkodzonych w x,t


to empiryczna funkcja niezawodnosci. Wraz z uplywem czasu jej wartosci maleja.

Pojecie, typy i przyczyny uszkodzen.

Uszkodzenie to czesciowa lub calkowita utrata wlasciwosci elementu, które sa istotne dla sprawnego dzialania zgodnie z przeznaczeniem, powodujace czesciowa lub calkowita utrate sprawnosci w sposób ciagly lub przejsciowy.

Wzgledna czestosc uszkodzen r w okresie t:


f_t - liczba uszkodzen w okresie t; N - liczba badanych obiektów

Krzywa wzglednej czestosci uszkodzen:




Sredni okres zywotnosci T_s stanowi granice, po przekroczeniu której nie warto remontowac urzadzenia - koszty sa za wysokie w porównaniu z ewentualnymi korzysciami.

Intensywnosc uszkodzen:


f_t - liczba uszkodzen w okresie t; T - okres badan

Typy uszkodzen: calkowite czesciowe stopniowe niespodziewane

Przyczyny uszkodzen: zla obsluga nieprawidlowa instalacja wady wrodzone uzywanie w zlym czasie zuzycie

Krzywa wannowa.




to krzywa zycia obiektu dzielaca sie na trzy etapy:

1. liczne niedomagania zwiazane z docieraniem sie elementu i usuwaniem czesci wadliwych

2. okres normalnej eksploatacji, intensywnosc uszkodzen podobna, niezawodnosc najwyzsza

3. okres starzenia sie, gwaltowny spadek sprawnosci obiektu.

Pojecie niezawodnosci systemu.

Niezawodnosc systemu zlozonego z szeregowych polaczen zgodnie z prawem mnoznika wynosi


i jest iloczynem prawdopodobienstw poszczególnych elementów.

W alternatywnym sprzezeniu równoleglym tylko jeden z elementów jest czynny, pozostale stanowia rezerwe nieobciazona. Niezawodnosc calego systemu jest równa prawdopodobienstwu, ze nie zawioda wszystkie elementy:


p_i - niezawodnosc elementów skladowych; m - ilosc elementów

Niezawodnosc j-tego elementu sprzezonego w sposób równolegly alternatywny wynosi:




Zas niezawodnosc calego systemu szeregowo sprzezonego z rezerwami nieobciazonymi:




Podwyzszanie niezawodnosci systemu jest racjonalne do momentu, w którym dodatkowy koszt elementów rezerwowy nie bedzie wiekszy od potencjalnych strat zwiazanych z zawodnoscia systemu (kosztami awarii).

Rezerwy w procesie produkcyjnym.

1. rezerwy równolegle

• rezerwy sily roboczej, pracownicy wykonujacy biezace prace mogace byc przerwane, ilosc zalezna od sredniej absencji

• rezerwowe urzadzenia produkcyjne nieobciazone, obciazone calkowicie lub czesciowo (te wykorzystywane do nietypowych zamówien, prototypów, celów szkoleniowych)

• czesci zamienne do maszyn i urzadzen oraz narzedzia

• rezerwy szeregowe

• surowce, materialy i pólfabrykaty chroniace proces produkcyjny przed zaklóceniami zewnetrznymi

• wyroby gotowe chroniace proces produkcyjny przed przypadkowymi zamówieniami wymuszajacymi zmiane kolejnosci operacji

zapasy produkcji w toku miedzy poszczególnymi stanowiskami produkcyjnymi zapewniajace stabilizacje procesu na wypadek wahan wydajnosci w poszczególnych fazach.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

---