Sposoby odkrywania praw ekonomicznych

• droga dedukcji lub intuicji

• dane statystyczne, historyczne

Psychologia podatków - mówi m.in. o tym, że społeczeństwo lepiej przyjmuje podnoszenie podatków pośrednich np. VAT, niż bezpośrednich np. PIT.

pieniądz - jest kategorią ekonomiczną i historyczną, istniał od zawsze w postaci powszechnego ekwiwalentu (pieniądz pełnowartościowy) były nimi różne towary np. bydło, skóry, wosk, miód, sól itp. wg którego ustalano wartość innych towarów np.

kura - wartość 20 dag soli

ciżemki - wartość 1 kg soli

bimetalizm (forma kruszcowa) - złoto i srebro zrobiły karierę, bo: można je łączyć i dzielić np. skór nie można, ponieważ tracą swoją użyteczność, są trwałe, duża wartość w małej wadze

prawo bicia monety mieli władcy, a obecnie prawo do podaży pieniądza posiada jedynie państwo.

Banknoty w Polsce drukuje Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, a monety bije Mennica Polska S.A.

Funkcje pieniądza:

• jest środkiem wymiany (w transakcjach kupna-sprzedaży)

• miernik wartości

• jest środkiem tezauryzacji (gromadzenia bogactwa)

• jest środkiem płatniczym (wywiązywanie się z zobowiązania np. mandatu)

Dwuszczeblowy system bankowy:

• bank centralny - pierwszy powstał w XVII w. w Szwecji, pełni funkcję kontrolno-stabilizacyjną waluty; zajmuje się emisją pieniądza; jest to bank banków (banki komercyjne mają tam konta); jest to również bank państwa (rząd ma tam konto); przechowuje rezerwy depozytowe i dewizowe

• banki komercyjne - poziom podstawowy systemu bankowego; „żyją” ze sprzedaży pieniądza; są starsze od banków centralnych, powstały bowiem już w średniowieczu; pełnią funkcję depozytowe i kredytowe.

Instrumenty banku centralnego do oddziaływania na banki komercyjne:

• rezerwa obowiązkowa (jedyne narzędzie administracyjne) - procent depozytów z banku komercyjnego musi on zdeponować w banku centralnym

• stopa procentowa - oprocentowanie kredytów dla banków kredytowych (od banku centralnego)

• operacje otwartego rynku - transakcja kupna-sprzedaży skarbowych papierów wartościowych pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi (jeśli potrzeba pieniędzy na rynku wtedy bank centralny kupuje te papiery wartościowe).

Bank centralny wykorzystuje instrumenty oddziaływania na podaż pieniądza (ilość emisji pieniądza do obiegu) w celu prowadzenia polityki ekspansywnej i restryktywnej.

Polityka ekspansywna polega na:

• obniżeniu stopy rezerw obowiązkowych

• obniżeniu stopy redyskontowej

• skupie papierów wartościowych prze bank centralny.

Działania te nastawione są na zwiększenie płynności banków komercyjnych i zwiększenie podaży pieniądza w celu pobudzenia aktywności podmiotów gospodarczych.

Polityka restryktywna wymaga działań odwrotnych tzn.:

• podniesienia stopy rezerw obowiązkowych

• podniesienia stopy redyskontowej

• sprzedaży papierów wartościowych prze bank centralny.

Prowadzi do zmniejszenia płynności banków, ograniczenia podaży pieniądza i zmniejszenia aktywność podmioty gospodarczych.

prywatyzacja - polega na zmianie stosunku własności (przeniesienie praw własności z sektora publicznego do sektora prywatnego).

• sektor publiczny:

• własność państwowa - właścicielem jest państwo, czyli wszyscy obywatele są współwłaścicielami (oprócz zmiany obywatelstwa, to nie można się zrzec tego prawa własności);

• własność samorządowa - właścicielem jest gmina, czyli współwłaścicielami są obywatele gminy

• sektor prywatny:

• własność kapitalistyczna - dotyczy przedsiębiorstw, w których występuje podział na właściciela i pracowników tzn. właściciel otrzymuje dochody z tytułu bycia właścicielem, a pracownicy z tytułu pensji;

• własność drobnoustrojowa - różni się od własności kapitalistycznej skalą tzn. są to przedsiębiorstwa mniejsze, w których właściciel jest jednocześnie pracownikiem;

• własność pracownicza - tzn. spółka pracownicza; tą formę własności wymyślili Amerykanie w latach 60;

prawo własności - podstawowe prawo człowieka; jedno z najbardziej chronionych tzn. przez konstytucje; przez prawo własności należy rozumieć:

• prawo do posiadania

• prawo do czerpania korzyści

• prawo do dysponowania [tym przedmiotem]

Polskie akty prawne dotyczące prywatyzacji:

• ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z 1990 r.

• ustawa o Narodowych Funduszach Inwestycyjnych z 1993 r.

• ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw z 1996 r. (obowiązuje do dziś, choć była wielokrotnie nowelizowana)

prywatyzacja - polega na: 1) nabywaniu należących do skarbu państwa akcji lub udziałów spółek powstałych w wyniku komercjalizacji; 2) rozporządzenie wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji przez: sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.

Punkty 1 i 2 są to ustawowe metody prywatyzacji tj. 1) metoda prywatyzacji pośredniej (metoda ta dotyczy dużych przedsiębiorstw będących w dobrej kondycji ekonomicznej), 2) prywatyzacja bezpośrednia (metoda ta dotyczy małych i średnich przedsiębiorstw będących w dobrej kondycji ekonomicznej). Nie są to metody uniwersalne. Przedsiębiorstwa w złej kondycji ekonomicznej są likwidowane lub ogłaszają upadłość.

ad.1.

Metoda prywatyzacji pośredniej - metodę tą „ściągnęliśmy” od Wielkiej Brytanii, jest ona zwana metodą blue sky (błękitnego nieba), gdyż znalezienie dużego przedsiębiorstwa w dobrej kondycji ekonomicznej jest mało prawdopodobne, jak zobaczenie błękitnego nieba nad wyspami brytyjskimi; w Polsce znaleziono 5 takich przedsiębiorstw; metoda ta jest długookresowa, kosztowna (pochłania 10% wartości przychodu z prywatyzacji) i wieloetapowa tj.:

• znalezienie przedsiębiorstwa spełniającego wszystkie kryteria

• przekształcenie w jednoosobową spółkę państwa (tzw. komercjalizacja)

• restrukturyzacja przedsiębiorstwa (eliminuje się wszystko to co nie generuje zysków)

• stworzenie prospektu emisyjnego (spisanie dokumentu zawierającego wszystkie informacje o firmie oraz wycenę wartości przedsiębiorstwa [wartość nominalna x cena 1 akcji])

• udostępnianie akcji:

• oferta publiczna - najbardziej demokratyczny sposób; celem jest rozproszenie prawa własności; polega na publicznym ogłoszeniu oferty sprzedaży akcji;

• przetarg - celem jest uzyskanie jak największych zysków z prywatyzacji; polega na licytacji

• rokowanie na podstawie publicznego zaproszenia - część akcji zostaje nieruszona, a część się sprzedaje, wyłaniając z pośród zaproszonych osób właściciela strategicznego, któremu sprzedaje się pakiet kontrolny po niższej cenie, ale w zamian przyszły właściciel zobowiązuje się do pewnych zobowiązań np. na rzecz środowiska, że nie zwolni nikogo przez 2 lata itp.

ad.2.

Metoda prywatyzacji bezpośredniej - przeprowadza się ją na szczeblu lokalnym (to wojewoda podejmuje decyzję w sprawie prywatyzacji).

Kryteria przeprowadzania prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych:

• wartość sprzedaży towarów i usług w roku poprzedzającym nie przekracza równowartości w złotych 6 mln euro (tzn. 6 mln zł wyrażonych w euro);

• kryterium majątku: wysokość funduszy własnych w roku poprzedzającym nie przekroczyła równowartości w złotych 2 mln euro.

Przedsiębiorstwo państwowe można oddać do odpłatnego korzystania tylko jednemu podmiotowi tj. spółce, która spełnia następujące kryteria:

• spółkę tą tworzy załoga;

• ponad połowa pracowników tego zakładu musi ją założyć (osoby fizyczne zamieszkałe w kraju)

• kapitał zakładowy musi wynosić minimum 20% kapitału założycielskiego przedsiębiorstwa;

• co najmniej jedna osoba nie może być pracownikiem i musi ona wnieść 20% kapitału spółki.

PRZYKŁAD:

Kapitał założycielski - 100 tys. zł

Kapitał zakładowy - 20 tys. zł

Kapitał spółki - 4 tys. zł

Umowy dotyczące oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania podpisuje się na 15 lat; istnieją ich 2 rodzaje:

• 1 rodzaj: przypomina kupowanie na raty, choć nim nie jest; spółka płaci coś na wzór raty leasingowej od tej części, która należy do wojewody

• 2 rodzaj: spółka nie deklaruje woli kupna, ale zobowiązuje się do jej korzystania (cały czas „raty leasingowe” są równe, bo spółka korzysta stale ze 100%, choć nie jest właścicielem przedsiębiorstwa; po upływie 15 lat może je kupić lub oddać z powrotem wojewodzie)

Przesłanki do likwidacji:

• przedsiębiorstwo w ciągu 6 kolejnych miesięcy prowadzi działalność z brakiem zysków;

• prawomocnym wyrokiem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną zakazano przedsiębiorstwu dotychczasowej działalności, a przedsiębiorstwo nie podjęło innej działalności np. fabryka azbestu, jeśli nie przerzuci produkcji np. na cegły;

• z wnioskiem do wojewody zwraca się zarząd komisariuszy (jest on powoływany, gdy przedsiębiorstwo jest w złej formie; zarząd i samorząd pracowniczy są zawieszani i zarząd komisariuszy przejmuje władzę w przedsiębiorstwie oraz tworzy projekt naprawczy, jeśli nie przyniesie on zamierzonych rezultatów, składa wtedy wniosek do wojewody o wydanie zarządzenia w sprawie likwidacji przedsiębiorstwa);

• jeżeli ponad połowę wartości przedsiębiorstwa łącznie stanowią udziały lub inne tytuły uczestnictwa w spółce lub obligacje (przedsiębiorstwo nie wykonuje swoich statutowych zadań);

• ponad połowę majątku przedsiębiorstwa oddano innym osobom na podstawie umów prawa cywilnego np. jeśli przedsiębiorstwo zamiast zajmować się projektowaniem budynków, zaczyna wynajmować własne biura.

Typologia państw:

• kraje wysokorozwinięte - epoka naukowa; największy poziom zatrudnienia w dziale III;

• kraje rozwinięte - epoka techniczna (poziom konsumpcji jest mniejszy niż w krajach wysokorozwiniętych); największy poziom zatrudnienia w dziale II;

• kraje zacofane - największy poziom zatrudnienia w dziale I.

Działy gospodarki:

1. rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo

2. przemysł i budownictwo

3. usługi.

Kierunki polityki strukturalnej:

• deindustrializacja - określa zmniejszanie udziału rolnictwa i przemysłu (restrukturyzacja przemysłu) a zwiększenie sektora usług; charakterystyczna dla krajów wysokorozwiniętych;

• reindustrializacja - unowocześnianie przemysłu, a ograniczanie rolnictwa, charakterystyczna dla krajów rozwiniętych;

• industrializacja - stwarzanie warunków do wykorzystania przemysłu przy ograniczeniu udziału rolnictwa; charakterystyczna dla krajów zacofanych gospodarczo;

2 modele kształtowania struktur gospodarczych:

• rynkowy model kształtowania struktur - procesy rynkowe są regulatorem kształtowania struktur w gospodarce;

• aktywna rola państwa w kształtowaniu struktur - państwo powinno ponosić odpowiedzialność za kierunek polityki strukturalnej.

3 obszary przemysłu:

obszar A - 60-70% przedsiębiorstw przemysłowych - obszar swobodnej gry rynkowej

obszar B - 8-10% - obszar promocji

obszar C - 20-30% - obszar chroniony

obszar A

Do tego obszaru zaliczono przedsiębiorstwa:

• których byt miał zweryfikować rynek;

• miały on nadwyżki, ponieważ dawniej rozwijano przemysł ciężki dla potrzeb Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a w chwili obecnej nie było już owej rady;

• przedsiębiorstwa o największej energo- i materiałochłonności;

• przedsiębiorstwa wytwarzające produkty, nie spełniające europejskich standardów np. bezpieczeństwa;

• przedsiębiorstwa przemysłu maszynowego, chemicznego

obszar B

rozwój nowych przemysłów; rząd powinien wspierać te dziedziny przemysłu czyli przemysł wysokiej technologii i o charakterze eksportowym tzn. sprzęt elektroniczny, medyczny, lotniczy, biotechnologiczny, farmaceutyczny itd.

obszar C

przedsiębiorstwa, które tworzyły monokulturę, zatrudniające wielu pracowników w danym regionie np. rafinerie, hutnictwo, przemysł wydobywczy np. siarkowy, przemysł okrętowy i taboru kolejowego.

popyt na pracę - jest to ilościowe i jakościowe zapotrzebowanie na ludzką zdolność do pracy, mierzoną liczbą miejsc pracy. Przedsiębiorstwa zgłaszają popyt.

podaż pracy - jest to liczba osób zdolna do pracy i jej poszukująca przy danym wynagrodzeniu. Podaż pracy generują gospodarstwa domowe.

Czynniki wpływające na popyt pracy:

• koniunktura gospodarki (liczona wzrostem PKB)

• przemiany profilów przemysłowo-usługowych

• wielkość i struktura naturalnych ubytków z zasobów pracy

• dynamika wydajności pracy

• stopień dyspozycyjności zatrudnionych

• opłacalność substytucji pracy żywej i substytucji pracy uprzedmiotowionej

• poziom wynagrodzeń

Czynniki wpływające na wielkość podaży pracy:

• Czynniki demograficzne (liczba osób wieku produkcyjnym - wielkość podaży pracy); można je zmieniać przez procesy migracyjne

• regulacje prawne

• czynniki socjoekonomiczne np. tradycje społeczne, model rodziny, ceny towarów i usług

Czynniki wpływające na jakość pracy:

• poziom wykształcenia

• poziom umiejętności praktycznych

rynek pracobiorców - popyt > podaż (wynagrodzenia rosną)

rynek pracodawców - popyt < podaż (wynagrodzenia maleją)

Bezrobocie

1. Klasyfikacja ze względu na długość okresu:

• bezrobocie średniookresowe - 4-12 miesięcy

• bezrobocie długookresowe - powyżej 12 miesięcy

2. Klasyfikacja według przyczyn:

• bezrobocie fikcyjne - krótkotrwałe

• bezrobocie sezonowe

• bezrobocie sezonowe (koniunkturalne)

3. Klasyfikacja według założeń teoretycznych:

• bezrobocie klasyczne

• bezrobocie keynesowskie

4. Klasyfikacja według przejawiania się:

• bezrobocie jawne

• bezrobocie ukryte

Polityka zatrudnienia:

• pasywna - łagodzenie ujemnych skutków ograniczania bezrobocia przez ograniczenie podaży siły roboczej. Instrumenty tej polityki: zasiłki dla bezrobotnych, obniżenie wieku emerytalnego, przepisy migracyjne)

• aktywna - subsydiowanie zatrudnienia i płac, system kredytowy

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 4.10.2010 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 18.10.2010 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 13.12.2010 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 20.12.2010 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 03.01.2011 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 10.01.2011 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 17.01.2011 r.

wykład prof. nadzw. UWr dr hab. Urszuli Kaliny-Prasznic z dn. 24.01.2011 r.

---