WYBRANE PROPOZYCJE ĆWICZEŃ W ZAKRESIE PERCEPCJI WZROKOWEJ

Umiejętność rozpoznawania barw i kształtów, nazywania ich, dokonywania analizy i syntezy wzrokowej leży u podstaw spostrzegania wzrokowego. Również dzięki tym umiejętnościom możliwa jest nauka czytania i pisania.

Wśród zabaw i gier można wyróżnić takie, które kształcą:

- percepcję barw - ich dobieranie, rozpoznawanie, nazywanie, wyszukiwanie, umiejętność określonego reagowania na dany kolor,

- percepcje kształtów - ich dobieranie, proste sortowanie, rozpoznawanie, nazywanie, składanie całości, z części, określanie widocznych cech przedmiotów: duży - mały, długi - krótki, szeroki - wąski.

W trakcie zajęć rewalidacyjnych należy pamiętać o ćwiczeniach i zabawach rozwijających koordynację wzrokowo - ruchową, wśród których można wyróżnić zabawy manipulacyjne, konstrukcyjne, ćwiczenia grafomotoryczne, itp.[15]

Ćwiczenia spostrzegania wzrokowego powinny być stosowane zarówno dla dzieci o niesprawnej percepcji wzrokowej oraz wobec dzieci, u których tego typu zaburzeń nie stwierdzono, gdyż mogą one pełnić funkcje kompensacyjne w przypadku zaburzeń innych funkcji psychicznych. Ponadto są czynnikiem relaksacyjnym w porównani z innego rodzaju ćwiczeniami.

Skuteczność ćwiczeń spostrzegania wzrokowego uzależniona jest od:

- częstotliwości stosowania, a więc muszą być uwzględnione w każdej jednostce zajęciowej,

- umiejętności łączenia z innymi rodzajami ćwiczeń poprzez wplatanie i wykorzystywanie wykształconych czy nabywanych umiejętności w nowych zadaniach,

- systematycznego utrwalania zdobytych umiejętności.

Prawidłowa realizacja usprawniania percepcji wzrokowej to:

- różnicowanie wzrokowe: obserwowanie, porównywanie, segregowanie, klasyfikowanie, składanie i rozkładanie części, szczegółów, szukanie różnic i podobieństw, brakujących części,

- werbalizacja spostrzeżeń wzrokowych, tj. słowne określenie spostrzeżeń,

- sprawdzenie poprawności i dokładności wykonanej pracy, czyli autokontrola i autokorekta.

Propozycje gier i zabaw

OBSERWACJA

- obserwacja otoczenia, dostrzeganie i nazywanie cech charakterystycznych dla danego przedmiotu, czynności, zjawiska;

- wskazywanie i rozpoznawanie podstawowych figur geometrycznych;

- nazywanie podstawowych figur geometrycznych (zabawy „co to jest?”, „pokaż, gdzie jest?”);

- wskazywanie i nazywanie zabawek o kształcie podstawowych figur geometrycznych (np. kolorowe domy - klocki w kształcie kwadratów; magiczny pajac - wskazywanie i nazywanie poszczególnych części składowych pajaca: głowa - koło, brzuch - kwadrat, nogi i ręce - prostokąty, czapka pajaca - trójkąt; geometryczny pociąg - wskazywanie elementów składowych pociągu);

- obserwacja i wskazywanie elementów o podobnym kształcie na obrazkach (np. ulica, domy - kwadraty, drzewa - trójkąty, słońce - koło itd.);

- obserwacje zachowań ludzi i zwierząt w różnych porach roku;

- obserwacja wskazanych elementów a następnie odgadywanie jakiego elementu brakuje (zabawa „czego brakuje?” - ćwiczenie pamięci bezpośredniej), rozszerzeniem zabawy może być opisanie przez dziecko wyglądu brakującego przedmiotu, elementu);

- naśladowanie czynności wykonywanych przez drugą osobę (zabawy doskonalące czynności samoobsługowe);

- zabawa w naśladowanie pozycji drugiej osoby lub postaci narysowanej na obrazku (rozpoczynamy od najprostszych do zrozumienia i przedstawienia przez dziecko pozycji: stojącej - przodem, tyłem: siedzącej; leżenie na plecach, na brzuchu);

- zabawa w naśladowanie czynności wykonywanych przez postacie wskazane na ilustracji (zabawa „rób to, co tu widzisz?” - np. chłopiec buduje wieżę z klocków - zadaniem dziecka jest określenie czynności wykonywanych przez chłopca, a następnie odtworzenie czynności - budowanie z klocków);

DOBIERANIE I WYSZUKIWANIE

- dobieranie jednakowych par przedmiotów, obrazków (memo obrazkowe, memo kształtów, domina obrazkowe, domina kolorowych figur, ćwiczenia „PUS”);

- dobieranie przedmiotu lub obrazka do takiego samego wskazanego przez nauczyciela po dłuższej i coraz krótszej ekspozycji - nauczyciel dopasowuje czas ekspozycji do rodzaju i stopnia trudności zadania (rozpoczynamy od elementów typowych, charakterystycznych, powoli przechodząc do bardziej złożonych i różniących się wybranymi elementami);

- wyszukiwanie i dobieranie par obrazków, które do siebie pasują lub tworzą całość (np. dobieranie do pary: but do buta; owoc do owocu; zwierzę do zwierzęcia; wyszukiwanie elementów tworzących całość: korona drzewa i pień);

- wyszukiwanie elementów składowych przedstawionego wzoru, a następnie nakładanie na wzór bądź układanie obok lub według wzoru (z różnym czasem ekspozycji - obrazki przedmiotów, ilustracje, figury);

- składanie figur z części (dziecko otrzymuje wzór całej figury, następnie wyszukuje elementy będące częściami składowymi wzoru i układa z nich wskazana figurę);

UKŁADANIE

- układanie obrazków z części: układanie według wzoru - na, obok; układanie według wzoru - zróżnicowany czas ekspozycji; układanie bez wzoru;

- układanie puzzli,

- składanie obrazków pociętych na mniejsze kawałki 6-10 części, treść obrazków od prostych jednoelementowych do bardziej złożonych (np. pocztówki, ilustracje, scenki sytuacyjne), obrazki cięte są według linii prostych pionowych, poziomych, ukośnych (typowe schematy pocięcia obrazków według Magnuskiej - proste, kolejne wzory) - rozpoczynamy od układania na wzorze, przechodząc kolejno do następnych etapów;

- układanie, budowanie, zabawy konstrukcyjne według podanego wzoru z klocków, figur geometrycznych (konstruowanie prostych modeli: drogi, płotu, piramidki, domu - układanie według wzoru, a następnie bez wzoru z podanym słownie poleceniem, np. zbuduj z klocków dom, ułóż z figur budę dla psa, urozmaiceniem będą klocki mozaiki geometrycznej);

- układanie ciągów rytmicznych, prostych szlaczków stworzonych z przedmiotów (np. ułóż tak samo - ciągi dwu-, trzyelementowe: kot, mysz, pies, kot, mysz, pies - dostrzeganie stałości powtarzanego rytmu; kończenie ciągu rytmicznego według podanego wzoru);

- układanie historyjek obrazkowych złożonych z trzech części, a następnie słowne przedstawianie ich treści, rozpoczynamy od prostych historyjek obrazkowych związanych z czynnościami dnia codziennego, jednocześnie wdrażając do kształtowania myślenia przyczynowo-skutkowego.

PORÓWNYWANIE

- porównywanie dwóch obrazków o tej samej treści (analizowanie całej treści obrazka);

- porównywanie ze sobą dwóch takich samych zabawek (rzeczy) pod względem kilku cech różniących je i cech wspólnych (np. dwa psy: każdy ma głowę, tułów, łapy, jednak jeden ma ogon długi, drugi krótki, jeden jest duży, a drugi mały);

- porównanie przedmiotów, treści obrazków według kolorów, wielkości, treści (np. obrazek drzewa w zimie i wiosną), położenia, kierunku;

- dobieranie części do obrazka, porównanie treści obrazka z wycinkami, z których jeden jest brakującym ogniwem tworzącym całość, np. auto: brakuje jednego koła, zadaniem dziecka jest wyszukanie i dopasowanie spośród trzech jednego pasującego do pozostałych;

- porównywanie przedmiotów, obrazków, figur, odpoznawanie braków, korekcja błędów (urozmaiceniem zabaw mogą być przykłady z tablic „Terapia zabawą” J. Baran);

- wyodrębnianie różnic między obrazkami pozornie identycznymi - rozpoczynamy od obrazków pojedynczych przedmiotów, powoli przechodząc do prostych ilustracji i abstrakcyjnych prostych symboli graficznych - stopień trudności uzależniony jest od liczby różniących je szczegółów i ich wyrazistości;

- różnicowanie przedmiotów i figur różniących się położeniem, wielkością, kolorem (np. zabawa „co tu nie pasuje?”);

- wyodrębnianie przedmiotów i figur z tła (zabawy w rozpoznawanie kształtów i kolorów, porównywanie obrazów z zadania do już znanych sobie);

- porównywanie, zabawy pamięci wzrokowej: „co tu się zmieniło?”, `czego brakuje?” - ustawiamy obok siebie kilka przedmiotów, jeden lub więcej znika, dziecko odgaduje, czego brakuje, jak wygląda schowany przedmiot(y);

PORZĄDKOWANIE I GRUPOWANIE:

- grupowanie obiektów przedstawionych na obrazkach według przyjętego kryterium, próby samodzielnego określenia przyjętego przez dziecko kryterium;

- klasyfikowanie obrazków tematycznych (np. co pasuje do wybranej pory roku, co zakładam na siebie zimą na spacer, co pasuje do kuchni - wybieranie przedmiotów lub obrazków przedstawiających przedmioty codziennego użytku);

- klasyfikowanie przedmiotów i figur tego samego kształtu, barwy, wielkości, liczenie (w zakresie umiejętności dziecka);

- eliminatki - klasyfikowanie przedmiotów, obrazków o podobnej treści lub przeznaczeniu oraz eliminowanie z grupy przedmiotów niepasujących do całości;

- grupowanie materiału abstrakcyjnego według podanego kryterium, np. wybierz tylko linie proste, wybierz tylko linie faliste;

WYODRĘBNIANIE I LICZENIE

- wyodrębnianie obiektów do policzenia, próby określenia, ile ich jest bez przeliczania, a następnie przeliczanie ich;

- liczenie znikających przedmiotów, zabawa, ile zabawek, kart, klocków zniknęło;

- zabawy tematyczne z liczeniem przedmiotów, np. zabawa w sklep - grupowanie i nazywanie a następnie liczenie zabawek;

- dobieranie przeliczników zastępczych do liczby elementów, np. weź tyle kubeczków, ile jest lalek - zabawa tematyczne przyjęcie u lalek.

ODWZOROWYWANIE

- odwzorowywanie i odtwarzanie ułożonych zabawek, przedmiotów i figur;

- odwzorowywanie prostych symboli i znaków (linie proste pionowe, poziome, ukośne, fale, koła, figury geometryczne - odwzorowywanie za pomocą sznurków, taśm, prac graficznych - rozpoczynamy od odwzorowywania na wzorze, obok wzoru, po dłuższej i coraz krótszej ekspozycji, bez wzoru na bazie własnych doświadczeń, porównań, np. ułóż fale taką, jak na morzy);

- odwzorowywanie graficzne szlaków, ornamentów - prostych kompozycji przy wykorzystaniu szablonów i bez szablonów;

- odtwarzanie kształtów przedmiotów, figur, przez łączenie linii, punktów lub zamalowywanie specjalnie oznaczonych pól (np. piktogramy)

- rysowanie, malowanie, lepienie, wyklejanie, wycinanie.[16]

Tak i wspak

Wśród poniższych słów kryją się takie, które czytane normalnie i wspak mają to samo znaczenie, np. Anna, Otto. Należy w jak najkrótszym czasie odnaleźć te słowa.

resor - kajak - brama - potop - bąk - stos - Alina - kok - sanna - kulig - radar - kot - pułapka - kasak - malarz - tarot - bób - sok - trak - rotor - ból - kozak - sedes - majonez - melon - chochoł - zez - ekler - para - krok - nagan - wyrwa - kapok

odpowiedź: kajak - potop - kok - radar - kasak(serdak, bezrękawnik) - bób - rotor (wirnik) - sedes - zez - nagan(rewolwer)

Anagram

Z podanych liter utwórzcie słowa.

a) ZOAK

b) ALMAP

c) IAMRA

d) ALKAP

e) WAKIT

f) KTAP

odpowiedź:

a) lampa - palma - plama - ampla

b) miara - armia - Maria

c) pałka - łapka

d) kwiat - witka - kwita

e) ptak - pakt

Literowa sałatka

W poniższym tekście ukryto 15 artykułów spożywczych. Należy je jak najszybciej odnaleźć (czas 30 sek).

kjągfdtrgbsokghbvfjajkoimśbhgdkurczakjhgdsfvhbkujmasłolokvhghgjkblodyhgjhgjhbkumiódhguygusdhifryżąsgejhgchlebnasidjhqowpązxvmlekoblkjhfdapiuiqwśćkawaólajfolejhfasjhjbvsdnxkjhamąkaotuywuhgrsólxjhfghrfeiwfcbvxkjerkikiełbasafhdalughajfnvkjfserxjchfcnbvklus

odpowiedź: sok - jajko - kurczak - masło - lody - miód - ryż - chleb - mleko - kawa - olej - mąka - sól - kiełbasa - ser

Kształty i figury.

Zapamiętajcie dobrze przedstawione kształty i figury. Narysujcie je z pamięci. Czas ekspozycji 30 sek. Czas wykonania 2 min.

J. Jastrząb - „Gry i zabawy w terapii pedagogicznej”

DYRYGENT

Pomoce: niepotrzebne.

Przebieg: Jedna osoba wychodzi z pomieszczenia i po chwili wraca. Staje i bacznie obserwuje siedzące w kręgu osoby, które wykonują jednakowe czynności. Jego zadaniem jest wykryć „dyrygenta”, czyli osobę najwcześniej zmieniającą czynności i tym samym narzucającą ich zmianę pozostałym osobom.

Uwagi o realizacji: Uczestnicy zabawy powinni bacznie obserwować siebie nawzajem, by szybko spostrzec zmianę czynności i zacząć ją wykonywać. Nie powinni natomiast jednocześnie patrzeć w kierunku dyrygenta, gdyż ułatwiają odnalezienie go.

WSPÓLNY RYSUNEK

Pomoce: markery, szary papier lub kreda, tablica.

Przebieg: W grze bierze udział kilka równolicznych drużyn „rysowników”. Będą one rysować z zawiązanymi oczami na tablicy. Prowadzący grę proponuje pierwszej drużynie, aby narysowała kota. Gracz, który zaczyna rysunek, zawiązuje oczy i rysuje głowę zwierzęcia. Drugi gracz po uprzednim wymierzeniu miejsca głowy w stosunku do brzegów tablicy zawiązuje oczy i rysuje tułów. Trzeci z kolei rysuje nogi, czwarty ogon. Następna drużyna rysuje np. słonia, trzecia psa, czwarta zająca.

BŁYSKAWICZNI ARTYŚCI

Pomoce: markery, szary papier.

Przebieg: Uczestnicy zabawy dzielą się na dwie grupy. Każda z grup wysyła swego „artystę” do prowadzącego grę. Ten szeptem mówi każdemu nazwę jakiegoś przedmiotu, zwierzęcia lub innej rzeczy do narysowania. Artyści biegiem wracają do swoich grup i na uprzednio przygotowanych kartonach zaczynają rysować zlecone tematy. Gdy członkowie grupy rozpoznają, co rysuje ich przedstawiciel, gromkim okrzykiem oznajmiają nazwę rysowanego przedmiotu. „Artyście” nie wolno dawać żadnych innych wskazówek oprócz rysunku. Wygrywa ta grupa, która pierwsza odgadnie, co rysuje jej „artysta”.

KIESZONKOWA LATARKA

Przebieg: W parach osoba pierwsza ma latarkę i oświetla nią jakiś punkt na podłodze, osoba druga staje dokładnie w tym punkcie, na umówiony sygnał para marszem przemierza salę. Światło latarki musi cały czas pozostać na stopach osoby. Potem zmiana ról.

MIEJSCE PO MOJEJ LEWEJ RĘCE JEST PUSTE ...

Przebieg: Osoby siedzą na krzesłach w kręgu. Jedno krzesło jest puste. Osoba mająca po swojej lewej stronie puste krzesło mówi: „Po mojej lewej stronie jest wolne miejsce, zapraszam Jolę jako np. słonia". Jola naśladując słonia zajmuje miejsce. Uczeń, który miał Jolę po lewej stronie kontynuuje.

WYBRANE PROPOZYCJE ĆWICZEŃ W ZAKRESIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ

Percepcja słuchowa właściwie rozwinięta jest podstawą sukcesu szkolnego dziecka i umożliwia opanowanie przez niego umiejętności szkolnych oraz po prostu uczestniczenie w procesie edukacyjnym.

Poniżej przedstawię propozycje oddziaływań usprawniających, które zaczerpnięte zostały z książki A. Fronczyk i K. Krajewskiej „Program psychostymulacji dzieci w wieku przedszkolnym z deficytami i zaburzeniami rozwoju”.

Na początku usprawniania słuchowego znajdują się ćwiczenia mające na celu stymulowanie percepcji słuchowej, czyli ćwiczenia wrażliwości słuchowej z zakresu rozpoznawania dźwięków naturalnych, dźwięków pochodzących z otoczenia, oraz ćwiczenia wstępne rozwoju mowy, czyli ćwiczenia oddechowe, kształtujące prawidłowy wdech i wydech oraz ćwiczenia narządów artykulacyjnych. Dziecko uczy się odbierania, rozpoznawania oraz naśladowania odgłosów, dźwięków z najbliższego otoczenia. Ponad to uczy się je rozróżniać, identyfikować oraz naśladować, zdobywa wiedzę, doświadczenie, kształtuje pamięć słuchową.

Przykładowy zestaw ćwiczeń:

a) wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków naturalnych -

b) rozpoznawanie dźwięków dochodzących z otoczenia -

c) rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków (szmerów) - najpierw z pomocą wzroku, później słuchowo (dziecko wskazuje przedmiot, który identyfikuje ze słyszanym dźwiękiem) -

Rozszerzając zakres słyszanych i rozpoznawanych dźwięków dziecko rozwija swoją wrażliwość słuchową i ćwiczy jej pamięć. Kolejne kształcenie percepcji słuchowej odbywa się w zakresie:

a) ćwiczeń wrażliwości słuchowej:

- różnicowania dźwięków, odgłosów dochodzących z otoczenia (z sąsiedztwa, z ulicy),

- rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków (szmerów),

- różnicowanie i naśladowanie głosów zwierząt (zabawy ortofoniczne),

- rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków z otoczenia,

- grupowanie przedmiotów wydających takie same dźwięki,

- rozpoznawanie osób po głosie,

- wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków ze względu na jego natężenie,

- wysłuchiwanie zmian w tempie i głośności, słyszanych dźwięków.

b) ćwiczeń spostrzegawczości słuchowej i koordynacji słuchowo-ruchowej:

- wysłuchiwanie i różnicowanie powtarzających się dźwięków,

- układanie, tworzenie szeregów rytmicznych,

- odtworzenie rytmu ilustrowanego układem przestrzennym,

Zwiększając stopień trudności i stymulując rozwój percepcji słuchowej ważne są ćwiczenia pamięci słuchowej, gdyż rozwijają one umiejętność rejestrowania dźwięku, zapamiętywania jego, a następnie identyfikowania. Ma ona również ogromne znaczenie dla zwiększenia szybkości identyfikacji, która odgrywa znacząca rolę podczas analizy i syntezy głoskowej. Są to:

a) ćwiczenia wrażliwości słuchowej i różnicowania dźwięków niewchodzących w skład mowy ludzkiej,

b) ćwiczenia rytmizujące,

c) ćwiczenia rozwijające mowę, myślenie i wzbogacające słownik.

Ostatnim etapem wpływania na rozwój prawidłowego odbioru i interpretowania dźwięków z otoczenia są ćwiczenia mające na celu opanowanie przez dziecko umiejętności bezpośrednio przydatnych w nauce czytania i pisania. Są to:

a) ćwiczenia rozwijające słuch fonematyczny oraz analizę i syntezę słuchową:

- wyodrębnianie zdań w mowie,

- wyodrębnianie wyrazów w zdaniu,

- wyodrębnianie sylab w wyrazach,

- rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów;

b) ćwiczenia słuchu fonetycznego:

- ćwiczenia z zakresu różnicowania czasu trwania dźwięków mowy,

- ćwiczenia tempa wypowiedzi,

- ćwiczenia akcentu wypowiedzi,

- ćwiczenia intonacji wypowiedzi (różnicowanie zdań oznajmujących od pytających);

c) ćwiczenia pamięci słuchowej i słownej,

d) ćwiczenia doskonalące wypowiedzi dzieci (mowę i myślenie):

- wdrażanie do stosowania prawidłowych form fleksyjnych,

- wzbogacanie mowy wyrazami wyrażającymi stosunek między przedmiotami, czynnościami, cechami,

- wdrażanie do stosowania prawidłowych form składniowych.

Powyższe propozycje realizowane są w oparciu o materiał abstrakcyjno-symboliczny. Jest to najtrudniejszy etap, gdyż dziecko, wykonując ćwiczenia, nie może dotknąć dźwięków ale musi zapamiętać ich brzmienie i kolejność. [17]

Propozycje gier i zabaw

J. Jastrząb - „Gry i zabawy w terapii pedagogicznej”

SKRZYPNIĘCIE DRZWI

Przebieg: W pokoju znajduje się jedno z dzieci - stoi tyłem pod przeciwległą ścianą w stosunku do drzwi, prowadzący stoi obok dziecka twarzą do drzwi. Pozostali uczestnicy gry wchodzą pojedynczo do pokoju w różnych odstępach czasu 5-20s. Każdy otwiera drzwi tak, by odwrócony plecami nie usłyszał tego. Gdy usłyszy jakiś szmer przy wejściu, podnosi rękę Za każdego wchodzącego, którego wejście usłyszał, dostaje punkt dodatni, za każde podniesienie ręki „na chybił trafił” - punkt ujemny. Dodatni punkt otrzymują również dzieci, które weszły niedosłyszalnie. Wszyscy kolejno nasłuchują, a na zakończenie każdemu oblicza się punkty.

PODGLĄDAMY ZWIERZĘTA

Przebieg: Dzieci ustawia się w kręgu o promieniu 5 metrów. W środku staje jedno z zawiązanymi oczyma. Na dany znak - inne dzieci kolejno usiłują podejść. Gdy dziecko usłyszy odgłos kroków i wskaże kierunek, skąd dochodzi odgłos, podchodzący musi się cofnąć. Dziecko, które nie zauważone przejdzie i dotknie ręką „zwierzątko” - wygrywa. O ile w ciągu 1,5 minuty nikomu nie uda się podejść, wygrywa stojący w środku.

„WSZYSTKO ZWIERZĘ CO MA PIERZE”

Przebieg: Prowadzący rozpoczyna zabawę słowami „wszystko zwierzę co ma pierze lata ...”, po którym wymienia nazwy różnych zwierząt. Każdorazowo wypowiadając nazwę rozpościera ręce niczym ptak skrzydła. Dzieci wsłuchują się uważnie w słowa prowadzącego i rozpościerają ręce tylko wtedy, gdy padnie nazwa ptaka. Kto ulegnie sugestii i uniesie ręce w nieodpowiednim momencie, daje fant, który po zakończeniu musi wykupić spełniając określone zadanie.

„TRZYMAJ - PUŚĆ”

Przebieg: Uczestnicy zabawy stojąc w kole trzymają sznur odpowiadający długością obwodowi koła. Jedna osoba, stojąc w środku koła, co pewien czas wskazuje palcem na ręce kogokolwiek z trzymających sznur i woła „Puść!” lub „Trzymaj!” Gra polega na tym, że wtedy, gdy stojący w środku woła „Puść”, należy sznur trzymać i odwrotnie, puścić po okrzyku „Trzymaj”. Okrzyki te padają na zmianę, raz w formie rozkazu, kiedy indziej - prośby, co utrudnia orientację. Ten, kto się pomyli, wychodzi z gry. Wygrywają ci, którzy pozostają do końca. [18]

S. Olszewski „Zabawy i gry rozwijające funkcje percepcyjne i wyobraźnię”

GDZIE JEST UKRYTY ZEGAREK?

Pomoce: głośno chodzący budzik.

Przebieg: Podczas nieobecności dzieci na sali osoba prowadząca ukrywa budzik. Kto pierwszy znajdzie miejsce ukrycia - ten chowa go następnym razem.

Uwagi o realizacji: można schować np. grające radio, dzieci mogą też odgadywać, do których drzwi stuka gość (jeśli oczywiście pozwalają na to warunki lokalowe)

DŹWIĘKOWE ZAGADKI

Pomoce: do wyboru kilka zestawów przedmiotów (bębenek i pałeczka, metalowa puszka i groch, karton i nożyczki, młotek, gwóźdź i deseczka, woda w dzbanku i kubek, papier, piłeczka i duże naczynie, klucze, budzik, dwa drewniane klocki...), parawan lub jakaś inna zasłona. W wersji A konieczne jest przygotowanie tych samych zestawów w podwójnej ilości.

Przebieg:

Wersja A: Osoba prowadząca staje za zasłoną i wykonuje za pomocą opisanych powyżej przedmiotów różne czynności (np.. wrzuca groch do puszki, nalewa wodę do kubka...). Zwraca się w tym czasie do wybranego dziecka: „Pokaż co trzymam w ręku. Zrób to samo, co ja.” zadaniem wskazanego dziecka jest znalezienie odpowiednich przedmiotów i naśladowanie czynności osoby dorosłej.

Wersja B: jw., z tą różnicą, ze dzieci tylko odgadują i nazywają czynność wykonywaną przez osobę prowadzącą.

Uwagi o realizacji: Prowadzącego po pewnym czasie może zastąpić jedno z dzieci.

GŁOŚNO - CICHO

Pomoce: drobny przedmiot do ukrycia.

Przebieg: Po wyjściu wyznaczonego dziecka pozostali uczestnicy zabawy ukrywają drobny przedmiot. Zadaniem osoby, która wyszła, będzie odnalezienie tego przedmiotu. Dla ułatwienia - grupa skanduje (np. hop, hop). Im osoba poszukująca jest bliżej ukrytego przedmiotu - tym dzieci skandują coraz głośniej. W miarę oddalania się od skrytki skandowanie staje się coraz cichsze.

Uwagi o realizacji: Inna wersją tej zabawy może być skandowanie w różnym tempie (wolno - szybko).

OKRZYKI - ZAGADKI

Pomoce: niepotrzebne

Przebieg: Prowadzący wybiera kilkoro dzieci, które będą odgadywać treść okrzyków - zagadek. Pozostali zostają podzieleni na dwie grupy. Dorosły przydziela każdej grupie sylabę. Następnie w kolejności wskazanej przez niego grupy skandują swoje sylaby. Odgadujący stara się powiedzieć, jaki wyraz tworzą te sylaby.

Uwagi o realizacji: Dzieci mogą tez zostać podzielone na więcej grup (wyrazy trzysylabowe i złożone z większej ilości sylab). Uczestnicy mogą też sami wymyślać zagadki.

ODSZUKAJ PRZYJACIELA

Pomoce: opaski do przewiązania oczu dla wszystkich uczestników.

Przebieg: Dzieci łączą się w pary i wspólnie wybierają jakieś zwierzę do naśladowania 9kazda para inne). Będzie to ich znak rozpoznawczy. Powtarzają swoje zawołanie kilkakrotnie. Następnie oddalają się od siebie, osoba prowadząca zawiązuje wszystkim uczestnikom oczy. Na sygnał dorosłego - wszystkie pary, nawołując się umówionym głosem starają się jak najszybciej znaleźć swojego partnera. Po odnalezieniu zdejmują opaski.

Uwagi o realizacji: Sygnałem rozpoznawczym mogą być dowolnie wybrane dźwięki.

CIUCIUBABKA

Pomoce: opaska do przewiązania oczu.

Przebieg: Osoba prowadząca dzieli uczestników na kilka grup. Każda z nich otrzymuje głoskę, która będzie powtarzać. Po kilkakrotnym przećwiczeniu rozpoczyna się zabawa. Jedno dziecko jest „ciuciubabka”. Jego zadaniem jest złapanie kogoś z grupy, która powtarza poszukiwaną przez ciuciubabkę głoskę (ustala tę głoskę prowadzący). Złapane dziecko zostaje ciuciubabką i po wybraniu nowej głoski zabawa rozpoczyna się od nowa.

Uwagi o realizacji: ilość grup może ulegać zmianom, w zależności od planowanego stopnia trudności zabawy.[19]

Piotr Majewicz „Gry i zabawy usprawniające uwagę i pamięć”

TEKSTY DO POWTARZANIA

Pomoce: rymowane teksty zawierające onomatopeje.

Przebieg: W zabawie wykorzystujemy gotowe teksty zwierające onomatopeje lub tworzymy sami proste rymowane teksty do powtarzania. Oto przykład:

Jedzie pociąg fu, fu, fu

Trąbi trąbka tru, tru, tru

a bębenek - bum, bum, bum

Na to żabki - kum, kum, kum

konik człapie - człap, człap, człap

Woda z kranu - kap, kap, kap

mucha bzyczy - bzy, bzy, bzy

a wąż syczy - sy, sy, sy

Baran beczy - be, be, be

A owieczki - me, me, me

Przy pierwszym i następnym wypowiadaniu takiego czy tworzonego na podobnej zasadzie tekstu dziecko może powtarzać jedynie zakończenia poszczególnych wierszy, a więc owe: „kum, kum, kum”, „człap, człap, człap” itp. Potem może nastąpić zmiana rol i dziecko będzie rozpoczynać każdą kolejną linijkę tekstu, zostawiając jej zakończenie nauczycielowi lub innemu dziecku.

TELEFON

Pomoce: niepotrzebne.

Przebieg: Wszyscy siedzą w szeregu. Pierwsze dziecko po prawej stronie jest naczelnikiem centrali telefonicznej i nadaje telefonogram, tzn. mówi coś po cichu do swego sąsiada. Ten powtarza, co słyszał drugiemu, drugi trzeciemu itd., aż do ostatniego. Ostatni mówi głośno, co usłyszał. Teraz wszyscy do końca szeregu mówią głośno tekst telefonogramu i w ten sposób dochodzi się do dziecka, które słowo przekręciło. Za brak uwagi przechodzi ono ze swojego miejsca na ostatnie w szeregu. W miarę przechodzenia jednych uczestników na koniec, pozostali przesuwają się do czoła. Jeżeli telefonogram dotarł do końca szeregu nie zmieniony, można nadawać rozmowę z przeciwnego końca.

Uwagi o realizacji: Przed rozpoczęciem gry należy umówić się, czy telefonogram ma się składać z jednego słowa czy też z krótkiego zdania.

IMIENINOWE PREZENTY

Pomoce: niepotrzebne.

Przebieg: Umawiamy się z jednym dzieckiem, że obchodzi imieniny. Kolejno podchodzą do niego uczestnicy zabawy, składają życzenia i mówią, jaki przynieśli prezent. Solenizant musi w dowolnej kolejności powtórzyć zestaw otrzymanych prezentów.

Uwagi o realizacji: Ilość prezentów powinna zostać ustalona na początku zabawy u wynosić od czterech do dziesięciu. Oczywiście należy pamiętać, ze chłopców bawi wyliczanie np. pojazdów, a dziewczynki np. lalek.

POSZEDŁ MAREK

Pomoce: niepotrzebne.

Przebieg: Rozpoczynający grę mówi: „Poszedł Marek na jarmarek, kupił sobie coś” i zwraca się do dziecka obok, które powtarza te same słowa i dodaje jeszcze jeden przedmiot. Każdy następny uczestnik powtarza to, co usłyszał i dodaje kolejny wyraz., kto się pomyli, odpada z gry.

OWOCE

Pomoce: niepotrzebne.

Przebieg: Uczestnicy stoją w kole twarzą do środka. Każdy przyjmuje nazwę jakiegoś owocu. Na początku zabawy wszystkie dzieci kolejno przedstawiają się. Każda osoba powtarza od początku nazwy owoców, które wymienili poprzednicy i na końcu podaje własną, np. „Jabłko”. „Jabłko” musi natychmiast wywołać następny owoc tak, aby osoba stojąca w środku nie zdążyła dotknąć go, czyli „zerwać”, zanim wypowie nazwę kolejnego owocu. Jeżeli dany owoc zostanie „zerwany”, wówczas następuje zmiana ról i „zerwany owoc” wchodzi do środka, a jego miejsce w okręgu zajmuje osoba będąca do tej pory w środku. Zabawa może toczyć się dalej. [20]

Z. Gruntkowski „Gry i zabawy stymulujące rozwój myślenia i mowy”

ZŁAP PIŁKĘ I DOKOŃCZ SŁOWO

Pomoce: piłka.

Przebieg: Dzieci siedzą w kole. Prowadzący grę rzuca któremuś z nich piłkę, wymawiając równocześnie połowę lub pewna część wyrazu, np. „pił” . Dziecko, któremu rzucono piłkę musi ją złapać, kończąc jednocześnie zaczęte słowo (w danym wypadku mówiąc sylabę - „ka”) i odrzucić piłkę z powrotem prowadzącemu grę. Prowadzący z kolei rzuca niespodziewanie piłkę do innego dziecka, podając początek innego wyrazu. Kto złapie piłkę i zakończy wyraz nieodpowiednia sylabą, tak, że wyraz nie będzie miał żadnego sensu lub zbyt długo będzie się namyślał - musi dać fant.[21]

WYBRANE PROPOZYCJE ĆWICZEŃ ROZWIJAJĄCYCH SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNĄ

Potrzeba ruchu jest zjawiskiem biologicznym. Poprzez ruch poznaje siebie, drugą osobę, otoczenie, w którym żyje.

Sprawność ruchowa lub motoryczna uzależniona jest od osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego do wieku i jego potrzeb życiowych stopnia rozwoju i opanowania umiejętności koordynacji mechanizmów ruchowych.[22]

Ćwiczenia motoryki dużej są integralna częścią rozwoju ruchowego dziecka. Poprzez ruch, obcowanie z nim, dziecko zdobywa doświadczenie, przyswaja umiejętności, które później będzie wykorzystywało w dalszym swoim życiu.

Celem ćwiczeń motoryki dużej jest kształtowanie ogólnej koordynacji ruchów, umiejętności kontroli nad własnymi ruchami, uzyskiwanie ruchów celowych, skierowanych na określone przedmioty, poznanie dziecka z możliwościami własnego ciała, rozbudzanie wiary we własne możliwości.

Ćwiczenia z zakresu motoryki malej związane są ściśle z użyciem dłoni i palców. Wykonywane ćwiczenia odbywają poprzez naśladowanie, oglądanie i przede wszystkim koordynację wzrokowo-ruchową.

Celem tych ćwiczeń jest kształtowanie i kontrolowanie ruchów rąk i palców, doskonalenie chwytu, koordynacja obu rąk.[23]

Podnoszenie sprawności ruchowej realizowane jest poprzez:

1) ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej,

2) czynności samoobsługowe,

3) ćwiczenia manualne

4) ćwiczenia grafomotoryczne:

- ćwiczenia rozmachowe mięśni rąk,

- ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni i drobne mięśnie palców,

- ćwiczenia płynnych, rytmicznych, ciągłych i pulsujących ruchów pisarskich.[24]

Propozycje gier i zabaw

MUMIA FARAONA

Pomoce: dwie rolki papieru toaletowego na jedną „mumię”

Przebieg: W „Mumię faraona” może bawić się dwoje lub więcej dzieci albo np. dziecko z rodzicem. Jedna z osób owija drugą papierem toaletowym tak, aby cała postać była zakryta (uwaga: młodsze dzieci mogą się bać, jeżeli nie pozostawimy im otworów na usta i oczy). Jeżeli uczestnik

---