Rozdział 5 — Zagadnienie etyczne i prawne związane z ochroną własności intelektualnej i ochroną danych
Issak Assimov, jeden z największych autorów literatury fantastyczno-naukowej, sformułował trzy prawa robotyki:
Prawo 1 — żadna maszyna nie może skrzywdzić człowieka
Prawo 2 — żadna maszyna nie może poprzez zaniechanie działania dopuścić do tego, aby człowiekowi stała się krzywda
Prawo 3 — Uwzględniając 1 prawo, maszyna musi wykonywać polecenia człowieka, chroniąc jego i siebie, o ile nie koliduje to z pierwszymi dwoma prawami.
Prawa te składają się na kodeks "etyki maszyn", a dokładniej — programów sterujących maszynami. Ponieważ w naszej rzeczywistości to ludzie tworzą wciąż bezwolne programy komputerowe, to oni — twórcy i użytkownicy oprogramowania — powinni przestrzegać, niejako za maszyny, trzech praw robotyki Assimova.
Zwróćmy uwagę na trzy kwestie: po pierwsze, w XX wieku funkcjonowanie prawie wszystkich dziedzin życia społecznego zależy od technologii komputerowej. Technologie te otworzyły przed nami nowe możliwości działania, w tym również działania na szkodę innych. Po drugie, twórcy i użytkownicy komputerów tworzą dziś wielosetmilionową, ponadnarodową społeczność. Po trzecie, normy regulujące postępowanie tej ogromnej grupy ludzi zostały po raz pierwszy wyraźnie sformułowane w USA. Charakterystyczne dla kultury tego kraju jest usiłowanie sformułowania systemu prawnego opartego o normy etyczne. W rezultacie już dziś możemy obserwować tworzenie się ustawodawstwa, które rozstrzyga, jakie korzystanie z technologii komputerowej jest dozwolona, a jakie jest przestępstwem. Wniosek — prawo USA może niedługo zostać przyjęte jako obowiązujące dla całej społeczności użytkowników komputerów. Ponieważ obszarów życia społecznego niezależnych od komputerów jest coraz mniej, obawiamy się, że czeka nas wzrost znaczenia ogromnej grupy ludzi robiących to samo, przy pomocy takich samych narzędzi i w taki sam sposób.
Nie chcemy przez to powiedzieć, że w "świecie" technologii komputerowych powinna obowiązywać zasada: "wszystko jest dozwolone". Środowisko użytkowników komputerów, tak jak każda inna grupa ludzi, musi przestrzegać zarówno przepisów prawa jak i norm etycznych. Tak, jak w przypadku wielu innych środowisk tworzy ono pewne własne, specyficzne dla siebie normy zachowania. Poniżej zebraliśmy ogólnie przyjęte normy "poprawnego zachowania" (tzw. netykietę) społeczności internetowej:
zasady korzystania z poczty elektronicznej:
Należy zwracać uwagę na rozmiar listów — często nie zdajemy sobie sprawy, że dla niektórych adresatów naszych świątecznych życzeń odebranie tych jakże pięknie przyozdobionych mrugającym GIF-em pozdrowień wiąże się z nie lada problemem.
Nie należy pisać listów w HTML-u — zwiększona objętość oraz brak możliwości odczytu przez część użytkowników to bardzo duże "minusy" tej praktyki.
Mimo pojawiania się na rynku coraz nowszych wersji programów pocztowych, część ludzi używa starszych wersji, które nie akceptują listów w formacie HTML. W takim przypadku zamiast informacji otrzymują oni od nas mało czytelny kod.
Nie należy przesyłać wszystkim swojej książki adresowej — zdarza się, że chcemy wysłać jeden list (np. życzenia świąteczne) do wszystkich osób z naszej książki adresowej. Znamienne jest wtedy wpisywanie listy osób do pola Do. Jednak wtedy każdy adresat listu otrzyma wraz z nim adresy wszystkich osób, do których został on wysłany. Niepotrzebnie zwiększamy rozmiar przesyłki, pokazujemy komu jeszcze przesłaliśmy ten list i rozdajemy adresy e-mailowe naszych przyjaciół.
Należy edytować listy — staraj się "zawijać tekst" co ok. 70 znaków (mniej więcej co 8 — 10 wyrazów). Niektóre programy automatycznie "zawijają" dłuższe teksty i po odebraniu listu wygląda on wtedy nieciekawie.
zasady korzystania z CHAT-a i IRC-a:
Nie wolno utrudniać innym komunikacji — pamiętaj, że każdy, kto utrudnia życie innym na IRC-u, spotyka się z ostrą odpowiedzią społeczności ircowej. W drastycznych przypadkach możesz zostać pozbawiony dostępu do IRC-a.
Należy najpierw myśleć, potem pisać — wielokrotne powtarzanie tego samego tekstu, wysyłanie dużych ilości tekstu w krótkim okresie czasu, czy wysyłanie jakichś bezsensownych ciągów znaków nie świadczy o nadawcy najlepiej.
Należy reagować na próby łamania powyższych reguł — jeśli zauważysz, że ktoś bezczelnie łamie zasady, zwróć mu grzecznie uwagę. Jeśli nie poskutkuje, zignoruj go (polecenie /ignore). Gdy ktoś widzi, że jego działania (floodowanie, obrażanie) nie powodują żadnej reakcji, szybko się zniechęci.
Należy mieć swój własny pseudonim — nick nie jest niczyją własnością, jednak używanie nicka, który jest kojarzony z inną osobą, jest wyjątkowo niegrzeczne.
Należy pytać — jeśli masz jakieś wątpliwości lub kłopoty najlepiej zapytaj się innych (dobrym miejscem na pytanie jest kanał #pomoc). Pamiętaj jednak, że obecne na kanale osoby nie muszą znać odpowiedzi na Twoje pytanie, więc jego wielokrotne powtórki nic nie dadzą.
zasady korzystania z grup dyskusyjnych:
Należy przestrzegać zasad korzystania z poczty elektronicznej.
Nie należy "wchodzić na grupę" dla zadania jednego pytania — często zapisujemy się do jakiejś grupy dyskusyjnej, ponieważ szukamy rozwiązania danego problemu. Zanim zadamy pytanie na grupie dyskusyjnej, do której się właśnie zapisaliśmy, prześledźmy tzw. FAQ grupy (ang. FAQ - Frequently asked quiestions). Może tam znajdziemy odpowiedź. Stali grupowicze nie lubią powtarzających się, zwłaszcza prostych pytań, tym bardziej, jeśli odpowiedzi na nie można znaleźć w FAQ.
Oprócz przejrzenia FAQ (które zwykle można pobrać w formie jednego dużego postu) możemy także śledzić bieżące wątki na grupie — być może ktoś inny zada to samo pytanie i otrzyma na nie odpowiedź.
Należy nadawać adekwatne tematy postów —prosząc o rozwiązanie problemu często zapominamy, że nasza prośba będzie czytana przez wielu, wyspecjalizowanych w wybranych dziedzinach, grupowiczów,. Dlatego, pisząc post nie nadawaj nic nie mówiącego tytułu "Pomocy!" lub "Jak to zrobić?".
Nie należy używać polskich znaków — pomimo wciąż postępującej unifikacji stron kodowych, niektóre programy pocztowe nadal błędnie interpretują te znaki.
Należy umieszczać odpowiedź na post pod cytatem — standardowo, program pocztowy umieści treść wiadomości oryginalnej na dole listu, zostawiając od góry miejsce na wpisanie odpowiedzi. Zedytuj wtedy post tak, by treść oryginalna znalazła się na samej górze listu, a Twoja odpowiedź lub komentarz — pod nią. Znacznie ułatwia to czytanie, zwłaszcza jeśli wątek "ciągnie się" od dłuższego czasu. Ważne jest też, by w treści oryginału umieszczać tylko i wyłącznie ten fragment, do którego się odnosimy Ponadto należy z treści oryginałów usuwać podpisy nadawcy.
Podsumowaniem rozdziału dotyczącego norm poprawnego korzystania z technologii komputerowej niech będzie "10 przykazań etyki komputerowej" autorstwa Arlene H. Rinaldi z Florida Atlantic University w tłumaczeniu Krzysztofa Snopka:
1. Nie będziesz używał komputera aby szkodzić innym.
2. Nie zakłócaj pracy na komputerach innym.
3. Nie zaglądaj bez pozwolenia do cudzych plików.
4. Nie będziesz używał komputera aby kraść.
5. Nie będziesz używał komputera do dawania fałszywego świadectwa.
6. Nie będziesz używał ani kopiował programów, za które nie zapłaciłeś.
7. Nie będziesz używał zasobów cudzych komputerów bez zezwolenia (autoryzacji).
8. Nie będziesz przywłaszczał sobie wysiłku intelektualnego innych.
9. Będziesz myślał o społecznych konsekwencjach programu, który piszesz.
10. Będziesz używał komputera z rozwaga i ostrożnością.
W szczególności przepisów mówiących o ochronie dóbr materialnych i niematerialnych innych osób. Skopiowanie programu jest takim samym przestępstwem jak skopiowanie książki, czy płyty, a kradzież czy zniszczenie czyichś danych lub programów można porównać do kradzieży i zniszczenia dóbr materialnych, np. sprzętu audio lub roweru.
Bardzo byśmy sobie życzyli, żeby wśród przestrzeganych norm znalazły się również trzy prawa Assimova.
3 Część I ♦ Podstawy obsługi systemu WhizBang (Nagłówek strony)
3 C:\My Documents\MATURA\R-05.doc