FIZJOLOGIA CZLOWIEKA WYKLADY

KOMÓRKA i JEJ ELEMENTY

Wielkość 10-25μm

Mitochondriom - ważna rola w procesach oddychania i przemiany materii, w macierzy i w przestrzeni. Występują enzymy, które umożliwiają syntezę ATP

Lizosomy - pęcherzyki, które zawierają enzymy trawienne. Lizosomy pierwotne - gotowe, lizosomy wtórne - zaangażowane w trawienie.

Peroksysomy - biorą udział w usuwaniu nadtlenku wodoru.

Aparat Golgiego - gromadzenie tych produktów, które powstały w siateczce śródplazmatycznej.

Siateczka śródplazmatyczna - dzielona na szorstką (produkowanie białka i oddzielanie od cytoplazmy) i gładką (rozkład tłuszczów i cukrów)

Centriole:

*mikrotubule - szkielet komórki

*mikrofilamenty

Proteasomy - wychwytywanie nieprawidłowych białek

*rybosomy - dublują funkcjonowanie siateczki śródplazmatycznej szorstkiej

Jądro komórki - zawiera DNA i RNA, występuje we wszystkich komórkach oprócz dojrzałych erytrocytów oraz degenerujących komórek naskórka

Błona komórkowa - ogranicza cytoplazmę, w różnym stopniu przepuszcza składniki cytoplazmy. Podwójna warstwa fosfolipidów z obecnością białka o różnych funkcjach

Zadania błony komórkowej:

-oddziela wnętrze komórki od sąsiedniej komórki

-stanowi barierę dla substancji hydrofilowych

-utrzymuje różnicę potencjału elektrycznego

-umożliwia transport błonowy na drodze dyfuzji oraz przez nośniki

-zmienia się jej stan pod wpływem zmian środowiska

-reaguje na bodźce i przenosi impulsy na inne komórki

-zawiera liczne układy enzymatyczne

-sama wydziela substancję ochraniającą (cytoprotekcja)

Rodzaje transportu przez błonę:

-transport bierny - do wyrównania stężenia (tłuszcze, gazy, steroidy)

-transport ułatwiony - dodatkowy czynnik np. ujemny ładunek

-transport aktywny - wbrew gradientowi stężeń; dotyczy związków nierozpuszczalnych w tłuszczach, przez białka nośnikowe, zużycie energii (ATP)

Etapy odbioru i przetwarzania informacji:

-rozróżnienie sygnałów

-przenoszenie sygnałów

-wzmacnianie sygnałów

Przejawy życia komórki:

Przemiana materii - pobieranie ciał odżywczych, przemiana i usunięcie ich poza komórkę; część wykorzystywana do budowy i wzrostu

Pobudliwość - zdolność reagowania na bodźce

Ruch komórki

*bierny - np. przesuwanie składników morfotycznych krwi w osoczu

*czynny - za pomocą migawki, witki lub ruchu pełzakowego

*chematakcja - ruch komórki w kierunku bodźca

Podział komórki:

*bezpośredni - bez zmian morfotycznych w jądrze i cytoplazmie

*pośredni - ze zmianami morfotycznymi

*redukcyjny

Proces oddychania komórki:

*tlenowy

*beztlenowy

Energia wyzwalana w czasie rozpadu ATP zostaje zużyta:

*do transportu aktywnego

*do syntezy składu komórkowego

*na pracę mechaniczną komórki

Rodzaje śmierci komórki:

*martwica - przerwanie ciągłości błony komórkowej

*apoptoza - zapoprogramowana śmierć komórki

TKANKA - zespół komórek jednakowego pochodzenia i budowy spełniające tą samą funkcję

Rodzaje tkanki:

*tkanka nabłonkowa - wyściółki nabłonkowe i gruczoły

-czynniki ochronne (skóra, błona śluzowa)

-wchłanianie substancji odżywczych i wody

-wydzielanie z ustroju związków zbędnych i szkodliwych

-wydzielanie gruczołowe

-wychwyt zanieczyszczeń pyłowych z powietrza

Wyściółki nabłonkowe pokrywają zewnętrzną i wewnętrzną powierzchnię organizmu kontaktując się ze środowiskiem (skóra, spojówki) oraz płynami ustrojowymi

Gruczoły:

--zewnątrzwydzielnicze

--wewnątrzwydzielnicze

Nabłonki nie zawierają naczyń krwionośnych. Tlen i substancje odżywcze docierają do nich z naczyń leżących przy komórkach tkanki łącznej

*tkanka łączna składa się ze swoistych komórek i substancji międzykomórkowej (macierz i włókna)

-włókna kolagenowe - bardzo wytrzymałe mechanicznie

-włókna sprężyste - zbudowane z elastyny, rozciągliwe

-włókna siateczkowate - zapewniają konstrukcję dla niektórych narządów limfatycznych i prawie wszystkich miąższowych

Komórki tkanki łącznej:

-fibroblasty - produkują włókna tkanki łącznej i macierzy

-makrofagi - biorą udział w procesie fagocytozy

-plazmocyty - produkują i uwalniają przeciwciała

-komórki tuczne - mastocyty - uwalnianie substancji z ziarnistości cytoplazmy

-komórki tłuszczowe

-komórki barwnikowe - melanocyty

Rodzaje tkanki łącznej:

-tkanka mezenchymalna - nie występuje w dojrzałym organizmie

-tkanka łączna galaretowata - w pępowinie, u dorosłych w miazdze zębów

-tkanka łączna właściwa - występuje w prawie każdym narządzie. Stanowi pochewki dla ścięgien i ścięgna otaczającego mięśnie

-tkanka łączna siateczkowata - niszczenie ciał obcych i wytwarzanie przeciwciał

-tkanka tłuszczowa - osłania, izoluje, stanowi zapas energii

-tkanka chrzęstna - komórka, włókna i substancja podstawowa z zewnątrz otoczona ochrzęstną - zawiera odżywcze naczynia krwionośne, ma zdolność tworzenia chrząstki. Sama chrząstka nie ma naczyń i ma słabe właściwości regeneracyjne. Czynność komórki chrzęstnej jest regulowana działaniem hormonów, mediatorów lokalnych a ponadto oddziaływaniem sił mechanicznych.

3 rodzaje chrząstki:

-chrząstka szklista - występuje w ścianie tchawicy, oskrzeli, nasadach kości długich

-chrząstka sprężysta - w uchu zewnętrznym, nagłośni, ścianie małych oskrzeli

-chrząstka włóknista - wytrzymała na rozciąganie; w ścięgnach, przyczepach kostnych, dyskach, spojeniu łonowym.

*tkanka kostna - zawiera włókna kolagenowe i sprężyste oraz sole mineralne - powoduje to z jednej strony sprężystość i elastyczność kości, a z drugiej twardość i sztywność. W tkance występują osteocyty, osteoklasty, osteoblasty.

Kość otoczona jest okostną o budowie i funkcji zbliżonej do ochrzęstnej.

-osteoblasty - wytwarzają macierz i włókna kolagenowe kości, regulują proces mineralizacji, posiadają receptory dla parahormonu i wit D

-osteocyty - dojrzałe osteoblasty - otoczone zmineralizowaną istotą międzykomórkową

-osteoklasty - makrofagi pochodzące od szpiku, powodują degradację struktury kostnej, posiadają receptory dla kalcytoniny i parahormonu

2 utkania tkanki kostnej:

-istota zbita - zbudowana z blaszek ściśle przylegających, tworzy trzony kości długich

-istota gąbczasta - zbudowana z blaszek kostnych tworzących beleczki, między mini szpik kostny, występuje w nasadach i przy nasadach kości długich oraz we wnętrzu kości płaskich.

Wzajemny stosunek składników organicznych i nieorganicznych oraz wody zmienia się w trakcie życia osobniczego.

Rola gospodarki wapniowej:

-IV czynnik krzepnięcia krwi

-istotna rola w skurczu mięśniowym

-uszczelnia śródbłonek naczyniowy

-działanie przeciwobrzękowe, przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe

-prawidłowy stan skóry

-przeciw osteoporozie

Przyczyny hipokalcemii:

-niedobór wit D

-nadmierna utrata wapnia z moczem

-zaburzenia wchłaniania wapnia w jelitach

-niedoczynność przytarczyc

-nadmierne wydzielanie kalcytoniny

Objawy hipokalcemi:

-zaburzenia rytmu serca

-zaburzenia siły skurczu

-osłabienie siły skurczów mięśniowych

-zaburzenia troficzne skóry

-łamliwość włosów i paznokci

Przemiana wit D - pod wpływem UV następuje aktywna postać wit D3, ulega ona stopniowej przemianie w wątrobie oraz w nerkach do czynnej wit D3. Pod jej wpływem wzmaga się resorpcja wapnia w jelitach.

Niedobór: krzywica u dzieci, u dorosłych osteomalacja (rozmiękanie kości)

Podział kości ze względu na ich budowę i czynność:

-kości rurkowaty - kości kończyn

-kości gąbczaste - długa (mostek, żebra), krótkie (kręgi). Funkcja krwiotwórcza i miejsce przyczepu mięśni

-kości płaskie - zbudowane z istoty gąbczastej lub zbitej. Pełnią funkcję osłaniającą i krwiotwórczą

Rodzaje połączeń kości:

-więzozrosty

-chrząstkozrosty włókniste lub szkliste

-połączenia maziowe tzw. stawy

Rola kośćca (układ szkielet człowieka):

-dżwiganie

-tworzą osłony dla narządów

-miejsce występowania szpiku

*tkanka mięśniowa

-pobudliwość - reagowanie wywołanym bodźcem mechanicznym, elektrycznym, chemicznym lub pod wpływem informacji z OUN

-pobudzenie

-kirczliwość

Podział:

-tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana - pęczki otoczone tkanką łączną wiotką -> pęczek mięśniowy. Tworzy mięśnie szkieletowe. Praca ich zależy od naszej woli.

-tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca - występują komórki robocze oraz układ bodźcotwórczoprzewodzący, którego zadaniem jest wytwarzanie i rozprowadzanie impulsów sterujących rytmiczną pracą serca. Układ przewodzący serca tworzy: węzeł zatokowo-przedsionkowy, węzeł przedsionkowo-komorowy, pęczek

-tkanka mięśniowa gładka - wyściela ściany narządów wewnętrznych. Skórcze powolne i wolno rozwijające się zmęczenie

Mięśnie:

-protagonistyczne - skurcz powoduje dany ruch w stawie przy czym kierunki sił wywieranych przez poszczególne mięśnie ???????

-synergistyczne

-antagonistyczne

Powiązania nerwowe w mięśniach:

-ruchowe - tzw. płytka ruchowe. Bodziec doprowadzany jest do każdego włókna mięśniowego

-czuciowe - tzw. wrzecionka nerwowo-mięśniowe służą do odbioru czucia głębokiego, odbierają informacje o stopniu skurczu i napięciu mięśnia, uczestniczą w ich regulacji oraz wyzwalaniu odruchów mięśniowo-ścięgnistych.

Mechanizm skurczu mięśniowego i przebieg pobudzenia mięśni

O2

Glukoza ---- 38ATP + CO2 + H2O

(spadek O2 przekreślony)

Glukoza --------------------- pirogronian --- mlecza + 2 cząsteczki ATP

Najważniejsze grupy mięśniowe:

-mięśnie grzbietu

-mięśnie klatki piersiowej - przepona (3 otwory - aorta, żyła główna, przełyk)

-mięśnie brzucha

-mięśnie szyi

-mięśnie głowy

-mięśnie kończyn górnych i dolnych

Chód - we wszystkich fazach jedna kończyna oparta na ziemi. Fazy chodu:

-faza podporowa - gdy stoimy

-faza wykroku - trwa do momentu gdy opieramy piętą o podłoże

-faza nacisku - ciężar na stopę, odepchnięcie palcami 2 stopy

Wpływ treningu na mięśnie szkieletowe

Reperfuzja - to przywrócenie przepływu krwi przez obszar niedokrwiony.

*tkanka nerwowa - odbiera bodźce ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, przekształca je i przekazuje do ośrodkowego układu nerwowego, wytwarza impulsy nerwowe przekazywane nerwami do narządów wydzielniczych.

Komórka nerwowa (neuron) składa się z ciała komórki i wypustek nerwowych. Cytozol, jądro komórkowe, wypustki: dendryty (zbierają informacje) i 1 neuron (odprowadza impulsy).

Glej - spełnia rolę tkanki łącznej. Wypustki między komórkami nerwowymi.

Włókna bezrdzenne - regeneracja wolniejsza niż w włóknach mielinowych.

Włókna mielinowe - osłonka mielinowa, przewężenie Schwanna (komórka odżywcza)

Synapsa chemiczna - przeniesienie impulsu na ….. za pomocą mediatora elementarnego (acetylocholina, adrenalina).

Prążek nerwowy - włókna otoczone tkanką łączną (perineurum).

Przewodzenie impulsów:

-czuciowe - z obwodu do OUN

-ruchowe - z OUN na obwód

Podział topograficzny układu nerwowego:

-ośrodkowy układ nerwowy - mózgowie i rdzeń kręgowy

-układ nerwowy obwodowy - nerwy, zwoje, sploty

Podział czynnościowy układu nerwowego:

-układ nerwowy somatyczny

--układ piramidowy - ruchy dowolne i postawa ciała; porażenie spastyczne bądź wiotkie

--układ pozapiramidowy - ruchy zautomatyzowane, reguluje napięcie mięśni szkieletowych, wspomaga ruchy celowane

-układ automatyczny - kieruje czynnością mięśni gładkich, mięśnia sercowego i gruczołów:

--część współczulna - układ walki, pobudza rdzeń nadnerczy

--część przywspółczulna - zwalnia czynność narządów klatki piersiowej, przyspiesza czynność narządów jamy brzusznej.

Funkcje układu ośrodkowego:

-kora mózgowa - decyduje o funkcji i działaniu wszystkich innych

--kora ruchowa - ruchy dowolne

--kora czuciowa - informacje o czuciu bólu, dotyku, ciepła, zimna

--kora wzrokowa - bodźce z gałki ocznej

--kora słuchowa - bodźce z ucha wewnętrznego

--pola kojarzeniowe - scalają czynność poszczególnych pól kory

-móżdżek - odpowiada za równowagę, precyzyjną postawę ciała, warunkuje precyzyjną koordynację ruchów

-pień mózgu - drogi nerwowe i czuciowe oraz skupiska komórek nerwowych tworzących jądra (ośrodki regulujące czynność układu oddechowego i krążenia, kontrolujące wszystkie organy czucia)

-rdzeń kręgowy - zawiera komórki czuciowe i ruchowe wraz z ich wypustkami oraz komórki tworzące rdzeniowy ośrodek współczulny i przywspółczulny.

Podstawą działania układu nerwowego jest odruch i łuk odruchowy:

Odruch - odpowiedź efektora na bodziec działający na receptor. Współudział układu nerwowego.

Odruch prosty: bodziec -> receptor -> droga czuciowa -> rdzeń kręgowy -> droga ruchowa -> efektor

Odruch złożony - gdy bodziec pokonuje drogę od receptora przez nerw czuciowy, ośrodek nerwowy, neuron ruchowy do efektora.

Łuk odruchowy - droga bodźca od receptora do efektora

Bodziec bezwarunkowy - bodziec, po którym występuje zawsze ten sam odruch:

-ruchowe

-wydzielnicze

-wegetatywne - bodziec bólowy

Odruch warunkowy - nabyty - rozwijają się pod wpływem bodźców, które początkowo nie wywołały reakcji.

Czucie - subiektywna ocena bodźca działającego na receptor. Wyróżniamy: czucie dotyku, bólu, temperatury. Wzgórze- siła bodźca, kora mózgowa -projekcja bólu

-czucie interoreceptywne - fizjologicznie nieświadome, regulujące układ krążenia, oddechowy, pokarmowy. Receptorami są mechanoreceptory tkanki płucnej, baroreceptory tętnic, chemoreceptory kłębka aortalnego i szyjnego

-czucie bólu trzewnego - podczas procesu chorobowego

-czucie teleceptywne - powonienie, wzrok, słuch

Zmysł wzroku -gałka oczna:

-zewnętrzna część - rogówka (pozbawiona naczyń krwionośnych, ale obficie unerwiona) i twardówka

-środkowa część - błona naczyniowa - naczyniówka, ciałko rzęskowe, tęczówka

-wewnętrzna część - siatkówka

Układ optyczny oka - bez elementów nerwowych: rogówka, soczewka, ciałko szkliste, ciecz wodnista komórki przedniej gałki ocznej.

Cechy charakterystyczne:

-akomodacja - zmiana kształtu soczewki. Jajowata -odległe; okrągła -bliskie. Występuje odruchowo. W miarę upływu lat zmniejsza się.

-konwergencja oczu - odruchowa zmiana ustawienia gałek ocznych przy patrzeniu na zbliżające się przedmioty. Osie krzyżują się

-kontrola wielkości źrenicy - odbywa się odruchowo w zależności od natężenia światła

Wady refrakcji oczu:

-oko niemiarowe - za lub przed siatkówką

-oko krótkowzroczne - przed siatkówką

-oko dalekowzroczne - za siatkówką

-astygmatyzm - nieprawidłowy stosunek krzywizn rogówki w osi poziomej i pionowej

Droga wzrokowa - od zewnętrznej warstwy siatkówki (pręciki i czopki)

Ostrość wzroki - pozwala ocenić stan siatkówki. Rozróżnienie …. Świecących punktów. 1mm na punkty oddalone od nas o 10 cm.

Adaptacja siatkówki - związana jest z przystosowaniem siatkówki do oświetlenia o dużym (po 10 min) i małym (po 1 godz) natężeniu.

Pole widzenia - obraz przestrzeni padający na siatkówkę i wyzwalający wrażenia wzrokowe. Pole widzenia obu oczu w większości pokrywa się ze sobą co umożliwia ……

Zmysł słuchu

-ucho zewnętrzne - małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny

-ucho środkowe - 3 kosteczki - ograniczają przewodzenie dźwięku

-ucho wewnętrzne - ślimak, narząd Cortiego

Drogi ruchowe - impulsy z mózgu do mięśni. Włókna krzyżują się na wysokości piramid w ok. 80% umożliwiają precyzyjne ruchy kończyn. 20% krzyżują się na wysokości rdzenia kręgowego, co warunkuje utrzymanie odpowiedniej pozycji ciała.

Ośrodek głodu i sytości, pragnienia, agresji i ucieczki, rozrodczy i macierzyństwa

Układ limbiczny - kontroluje ośrodki podwzgórza zarówno związane z aktywnością somatyczną jak i autonomiczną oraz wewnątrz wydzielniczą, uczestniczy w procesach uczenia się i zapamiętywania

Pola kojarzeniowe - wyższa czynność nerwowa: zapamiętywanie, myślenie abstrakcyjne, przewidywanie, planowanie postępowania, hamowanie popędów i emocji, zapamiętywanie wrażeń zmysłowych

Ośrodek ruchowy mowy

Ośrodek ruchowy pisarskich rąk

Ośrodek słuchowy mowy

Ośrodek wzrokowy mowy

UKŁAD ODDECHOWY

*Jama nosowa

-3 małżowiny nosowe

-3 przegrody nosowe

-ograniczona nozdrzami przednimi

W błonie śluzowej jamy ustnej występuje:

-pole węchowe

-pola oddechowe

-narząd przylemieszowy

Jama nosowa spełnia:

-reguluje temperaturę powietrza wdychanego

-zapewnia prawidłową wilgotność powietrza wdychanego

-oczyszcza powietrze wdychane z zanieczyszczeń

*Gardło - część wspólna dróg oddechowych i pokarmowych. Składa się z:

-część nosowa

-część ustna

-część krtaniowa

Migdałki: podniebienne, 2 trąbkowe, nieparzysty, gardłowy

Funkcja migdałków: ochrona przez zakażeniami

*Krtań - oddziela układ oddechowy od pokarmowego. Składa się z :-chrząstki

-mięśni

-błony śluzowej.

Podczas połykania nagłośnia zamyka się. Pomiędzy chrząstkami rozpięte są więzadła głosowe.

Rola krtani:

-główny narząd wytwarzający głos, który jest artykułowany w gardle, jamie nosowej i ustnej przy udziale języka, podniebienia, zębów i warg

-zapobiega zachłyśnięciu się pokarmem (odruch kaszlowy)

*Tchawica- wewnętrzna błona śluzowa, pierścieniowata cześć chrzęstna, błona mięśniowa

*Oskrzela- chrząstki, ale nie stanowią pierścienia , błona śluzowa jest bardziej pofałdowana

*Oskrzelik- nie ma chrząstki, tylko błonę mięśniową i śluzową

*Pęcherzyki płucne- są właściwym terenem wymiany gazowej, tworzą groniaste układy, tzw. gronko płucne otoczone nieciągłą przegrodą łącznotkankową i zaopatrywane przez 1 oskrzelik. Ściana pęcherzyka to cienka warstwa nabłoć. pęcherzykowego, opleciona naczyniami włosowatymi.

*Płuca - nie są unerwione

*Opłucna - jest bardzo unerwiona, cienka błona surowicza wydzielająca niewielką ilość płynu surowiczego. Wyróżniamy opłucną ścienną- pokrywająca od wewnątrz ścianę klatki piersiowej i opłucną płucną- ściśle przylegająca do płuca. Pomiędzy obiema warstwami opłucnej znajduje się jama opłucnej.

Śródpiersie- przestrzeń ograniczona przez mostek, kręgi piersiowe i płuca; znajduje się:

grasica, żyły i tętnice, nerwy (przeponowy) i serce, tchawica, przełyk

Wymiana gazowa

-oddychanie zewnętrzne:

• wentylacja płuc

• dyfuzja gazów między powierzchnią pęcherzyka a krwią

• transport gazów za pośrednictwem krwi

• dyfuzja gazów między krwią i komórkami

Transport tlenu- odbywa się dzięki związaniu go z hemoglobiną erytrocytów. Tworzy się oksyhemoglobina. 1cząsteczka hemogl. wiąże się z 4 cząsteczkami tlenu.

-oddychanie wewnętrzne:

Spalanie substancji energetycznych przy udziale O2 dostarczonego z krwią.

Mechanika oddychania

Wdech- powiększenie wymiarów klatki piersiowej we wszystkich kierunkach

1) skurcz i obniżenie przepony; typ brzuszny oddychania - 70% wym oddech

2) unoszenie żeber i mostka (mm międzyżebrowe zewn.)- typ piersiowy oddychania

3)poprzez ruch obrotowy dolnych łukowato wygiętych żeber przy skurczu mm międzyżebrowych zewnętrznych

Wydech- zmniejszenie wymiarów klatki piersiowej. Rozciągnięte elementy sprężyste układu oddechowego po zaprzestaniu działania mięśni wdechowych powracają do wielkości wyjściowej.

Spokojny wydech nie wymaga zaangażowania mięśni. Przy natężonym wydechu kurczą się mm międzyżebrowe wewnętrzne.

Pojemność płuc … - ilość powietrza w płucach na szczycie całkowitego wdechu- Ok 6litrów

Pojemność wdechowa- powietrze wciągane do płuc w czasie najgłębszego wdechu po spokojnym wydechu. Składa się z :

*objętość oddechowa- ilość powietrza wdychana i wydychana w czasie spokojnego wdechu i wydechu

*objętość- zapasowa wdechowa- wciągana do płuc w czasie max wdechu wykonywanego na szczycie swobodnego wdechu

Pojemność zalegająca czynnościowa- powietrze pozostające w płucach po spokojnym wydechu

Objętość zapasowa wydechowa- ilość powietrza usuwana po swobodnym wydechu przez max wydech

Objętość zalegająca- ilość powietrza, która pozostaje w płucach po max wydechu

Pojemność życiowa

Objętość oddechowa to Ok. 500 ml

Obronne odruchy oddechowe: kichanie i kaszel

Manewr Valsalwy- nasilony wydech z udziałem mm brzucha przy zamkniętej głośni.

UKŁAD KRĄŻENIA

-funkcja oddechowa

-funkcja odżywcza

-funkcja regulacyjna

-funkcja termoregulacyjna

Funkcja serca- pompowanie krwi do zbiorników tętniczych i utrzymywanie w nich odpowiedniego ciśnienia.

Czynność bioelektryczna serca- tworzy go rozrusznik, czyli tk. układu przewodzącego. Komórki tego układu mają zdolność samoczynnej rytmicznej depolaryzacji.

Czynność mechaniczna serca- depolaryzacja wyprzedza skurcz przedsionków i komór, a repolaryzacja poprzedza rozkurcz. Skurcz i rozkurcz powtarzają się rytmicznie, ok 72/min.

Objętość wyrzutowa serca- ilość krwi wyrzucana przez jedną z komór w czasie cyklu pracy mięśnia sercowego- ok. 75ml

Objętość krwi zalegająca (objętość późnoskurczowa komór) - ilość krwi pozostająca w każdej komorze po skurczu - ok. 50ml

Frakcja wyrzutowa - stosunek objętości wyrzutowej do sumy objętości wyrzutowej i późnoskurczowej stanowi dobry wskaźnik czynnościowy stanu mięśnia lewej komory.

Pojemność minutowa serca - ilość krwi tłoczona przez jedną z komór w czasie 1 minuty. Wynosi ok. 5,4 litra/minutę.

Tętnica:

-błona wewnętrzna - śródbłonek wyściela światło tętnic

-błona środkowa - mięśniówka gładka

-błona zewnętrzna - przydanka czyli tkanka łączna włóknista z licznymi podłużnymi włóknami kolagenowymi i sprężystymi (przytwierdza ściany do otaczających tkanek)

Zbiornik tętniczy duży zawiera krew wypełniającą wszystkie tętnice krążenia dużego

Cechy zbiornika dużego:

-pojemność ok. 550ml

-ciśnienie - zmienia się w zależności od cyklu pracy serca

Ciśnienie skurczowe - najwyższe w chwili max wyrzutu L K

Ciśnienie rozkurczowe

Cechy tętna: częstość, wypełnienie, napięcie (wyraźnie wyczuwalne), szybkość (liczba/min), miarowość (jednakowy dostęp)

Zbiornik żylny duży - krew wypełniająca żyły krążenia dużego:

-pojemność ok. 2,7litra

-ciśnienie - zależy od miejsca pomiaru i pozycji ciała; przed PP

Ciśnienie żylne centralne - najniższe i nie zależy od pozycji ciała

Ciśnienie żylne obwodowe - największe przy naczyniach włosowatych, w miarę zbliżania się do serca maleje

Chłonka; Węzły chłonne

Chłonka odpływa z tkanek odprowadza część płynu tkankowego przefiltrowanego przez ściany naczyń krwionośnych

Zadanie chłonki

-odprowadzenie części płynów tkankowych do ogólnego krwioobiegu

-produkcja limfocytów

-funkcja obronna ustroju

W czasie wysiłku przepływ naczyniowy:

*rośnie

-mięśnie szkieletowe

-naczynia wieńcowe

-skórę

*maleje

-jama brzuszna

-nerki

-niepracujące mięśnie

*nie zmienia się przepływ przez mózg

UKŁAD POKARMOWY

Proces odżywiania obejmuje:

-przyjmowanie pokarmów

-trawienie pokarmów

-wchłanianie składników pokarmowych i wody

-przyswajanie składników pokarmowych

Trawienie pokarmów

-polega na stopniowym rozkładzie pokarmów do postaci, w której mogą być wchłonięte

-jama ustna - żucie, rozdrobnienie i uformowanie kęsa; tu trawimy tylko cukry

Połykanie zachodzi w trzech fazach:

-faza ustno-gardłowa

-faza gardłowo-przełykowa

-faza przełykowo-żołądkowa

Zadania żołądka:

-gromadzenie i przechowywanie spożytych pokarmów

-trawienie pokarmów

Składniki soku żołądkowego:

-kwas solny

-pepsynogen (do pepsyny - rozkłada białka)

-śliz

-czynnik wewnętrzny Castle`a - odpowiada za wchłanianie wit B12 w jelitach

Motoryka żołądka - dzięki skurczom błony śluzowej - miesza pokarm, a poprzez ruchy perystaltyczne przemieszczenie go do okolicy odźwiernikowej

Wydzielanie soku żołądkowego:

-faza główna - pod wpływem podrażnienia nerwu błędnego na drodze odruchów warunkowych jak i bezwarunkowych

-faza żołądkowa - drażnienie ścian żołądka

-faza jelitowa

Jelito cienkie - zachodzi tu trawienie pokarmu do składników prostych i wchłanianie ich do krwi

Trawienie w jelicie cienkim odbywa się pod wpływem:

-soku jelitowego - zawiera enzymy trawiące białka, cukry, tłuszcze

-soku trzustkowego - zawiera enzymy trawiące cukry, białka, tłuszcze

-żółci - rozkład tłuszczów

Rola jelita grubego:

-wchłanianie zwrotne wody

-wchłanianie elektrolitów, witamin i aminokwasów

-formowanie kału

-miejsce występowanie drobnoustrojów wytwarzających np. witaminy

Jelito grube nie wydziela enzymów trawiennych a jedynie śluz

Trzustka ma 2 funkcje:

-czynność wewnątrzwydzielnicza - wydzielanie insuliny, glukagonu

-czynność wewnątrzwydzielnicza - produkcja soku trzustkowego

Kontrola wydzielania soku trzustkowego:

-faza główna

-faza żołądkowa

-faza jelitowa

Wątroba - jednolita morfologicznie; tworzą ją zraziki zbudowane z komórek wątrobowych układających się w blaszki wątrobowe

2 rodzaje unaczynienia wątroby:

-odżywcze - tętnica wątrobowa właściwa i odprowadzające żyły wątrobowe

-czynnościowe - żyła wrotna, żyły wątrobowe

Przewód pęcherzykowy doprowadza i odprowadza żółć z pęcherzyków żółciowych, w których następuje jej zagęszczenie i zmagazynowanie

Czynność wątroby:

-stanowi filtr dla związków wchłoniętych w przewodzie pokarmowym jak i uwolnionych do krwi przez inne narządy

-zewnątrzwydzielnicza - wydzielanie żółci do dwunastnicy; aktywuje lipazę

-spełnia czynność wewnątrzwydzielniczą

-funkcja magazynowa - głównie glikogenu, co umożliwia stałe utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi

UKŁAD DOKREWNY

Gruczoły dokrewne - nie posiadające przewodów wyprowadzających. Ich wydzielina przedostaje się bezpośrednio do naczyń krwionośnych, chłonnych lub płynu rdzeniowo-mózgowego

Rola:

-reguluje czynność organizmu

-uczestniczy w jego wzroście i rozwoju (regulacja humoralna)

Podstawowymi mechanizmami syntezy i kontroli wydzielania hormonów jest sprzężenie zwrotne. Wydzielanie hormonów działa na komórki docelowe powodując wzrost wydzielanych substancji

Cechy wspólne hormonów:

-okres utajonego pobudzenia latencji - od kilku sekund do kilu dni

-hormony zapewniają homeostazę, dzięki mechanizmom sprzężenia zwrotnego

-hormony kontrolują kluczowe reakcje metabolizmu komórkowego

-występują w małych stężeniach we krwi - cechuje je duża swoistość wobec tkanek i komórek docelowych

-pojedynczy hormon może wywierać wpływ na różne tkanki

-w stanach fizjologicznych występują również hormonalna ?????

Podwzgórze - część OUN; przetwarza bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego na bodźce hormonalne. Wydzielanie hormonowe uwalniające i hamujące wydzielanie hormonów przez przysadkę oraz wazopresynę (ADH)

ADH - kurczy mięśnie gładkie naczyń krwionośnych i zwiększa resorpcję zwrotną wody w nerkach

Oksytocyna - odpowiada za laktację i skurcze mięśni macicy

Przysadka mózgowa - zlokalizowana w siodełku tureckim, połączona z podwzgórzem szypułą. Wydzielanie hormonalne odbywa się pod wpływem czynników hamujących i uwalniających

Hormon wzrostu (GH) - max wydzielanie ok. 13rż;

-zwiększa syntezę białka komórkowego,

-pobudza wytwarzanie somatomedyny w wątrobie i nerkach a przez to pobudza wzrost chrząstki przynasadowej,

-podwyższa stężenie glukozy we krwi,

-powoduje rozkład tkanki tłuszczowej,

-wzmaga wchłanianie wapnia w jelitach

Nadmiar: gigantyzm i akromegalia

Niedobór hormonu wzrostu prowadzi do karłowatości przysadkowej. Objawy: zmniejszenie tkanki mięśniowej, wzrost tkanki tłuszczowej

Prolaktyna (PRL) - wzrost w czasie porodu, wydzielana przez całe życie, działa na piersi podobnie jak oksytocyna. Podwyższony poziom hamuje wydzielanie hormonów gonadotropowych, a przez to wystąpienie owulacji i krwawienia miesiączkowego w okresie karmienia piersią.

Wydzielanie PRL jest pod wpływem podwzgórza

Nadmiar: mlekotok, utrata libido, bezpłodność

Adrenokortykotropina (ACTH) - działa na korę nadnerczy

Nadmiar: spowodowany gruczolakiem przysadki, prowadzi do przerostu kory nadnerczy.

Tyreotropina (TSH) - reguluje funkcję tarczycy, wydzielanie zależy od podwzgórza - hamowane pod wpływem tarczycy

Folikulotropowy (FSH) - hormon gonadotropowy; powoduje u kobiet dojrzewanie pęcherzyka Graffa w jajniku i wzrost syntezy estradiolu, a u mężczyzn spermatogenezę

Luteinizujący (LH) -zwiększa syntezę progesteronu u kobiet i testosteronu u mężczyzn; hormon gonadotropowy.

Melanotropowy (MSH) - ma wpływ na syntezę melaniny w komórkach barwnikowych.

Szyszynka - wytwarza melatoninę i związki peptydowe działając opóźniająco na dojrzewanie płciowe; wpływa na ośrodki snu i czuwania

Tarczyca - do syntezy komórek konieczna jest odpowiednia podaż jodu.

Zadania komórek tarczycy:

-zwiększają podstawową przemianę materii oraz zużycie tlenu

-zwiększają wytwarzanie ciepła

-pobudzają syntezę białek

-pobudzają syntezę glukozy

-obniżają stężenie cholesterolu

-zwiększają pracę mięśnia sercowego i podnoszą ciśnienie

-warunkują prawidłowy rozwój układu nerwowego

-wpływają na prawidłowy wzrost i rozwój kośćca

-wzmagają zużycie wit B, C, D

Komórki wydzielają także kalcytoninę - hormon regulujący stężenie wapnia w organizmie

Przytarczyce

Parahormon (PTH) - zwiększa poziom wapnia

Nadnercza

Aldosteron - zwiększa wchłanianie zwrotne sodu i wody oraz zwiększa wydalanie potasu

Kortykosterydy

Glikokortykosteroidy - kortyzol i kortykosteron

Kortyzol:

-podwyższają rozkład (katabolizm) białek

-podwyższają poziom glukozy we krwi

-nasilają rozkład tkanki tłuszczowej

-hamują reakcje immunologiczne, przeciwzapalne, energiczne

-podnoszą ciśnienie krwi

-zwiększają wydzielanie doku żołądkowego

Androgeny - działają na układ płciowy; wydzielane w okresie pokwitania, udział w regulacji spermatogenezy, męskie cechy płciowe

Rdzeń nadnerczy - adrenalina, noradrenalina, dopomina

Układ pracy i walki:

-przyspieszenie pracy serca

-skurcz obwodowych naczyń krwionośnych

-podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi

-rozszerzenie oskrzeli

-podnoszą poziom glukozy

Bodziec do wydzielania hormonów

-obniżenie ciśnienia krwi

-zmniejszenie zawartości glukozy

-zmniejszenie prężności tlenu

-obniżenie temperatury ciała

-czynność emocjonalna

Trzustka

Insulina:

-obniżenie glukozy we krwi

-zwiększa syntezę ciał tłuszczowych

-hamuje syntezę białka

Niedobór: cukrzyca

Glukagon - antagonista glukozy; podnosi poziom glukozy we krwi

Gruczoły płciowe - wytwarzają komórki rozrodcze

Jajniki - podejmują czynność komórkową w okresie dojrzewania płciowego

Estrogeny - wytwarzane pod wpływem LH i FSH

Wpływ estrogenów:

-pobudzają wzrost macicy i gruczołu piersiowego

-wpływ na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w ustroju

-uczestniczą w zarastaniu nasad kostnych

-powodują wydzielanie śluzu szyjkowego wodnistego

-odbudowują nabłonek błony śluzowej macicy

-wyzwalają popęd w kierunku płci męskiej

Progesteron wpływ:

-wpływa na proliferację błony śluzowej macicy

-powoduje wydzielanie śluzu szyjkowego gęstego

-hamują wydzielanie LH przez przysadkę

-w ciąży: komórki skurczowe macicy

Jądro

Testosteron - ok. 10rż

Nerki - wydzielają reninę, aktywną postać Wit D3 oraz erytropoetyną, która wpływa na wzrost erytrocytów we krwi

Grasica - działa do pokwitania a później zanika; reguluje mechaniczną odporność organizmu

TERMOREGULACJA - utrzymywanie stałej temperatury środowiska wewnętrznego

Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od:

-podstawowej przemiany materii

-pracy mięśni szkieletowych

-czynności przewodu pokarmowego - trawienie i wchłanianie pokarmu

Utrata ciepła

*konwekcja - przenoszenie ciepła na skutek ruchu ze środowiska cieplejszego do zimniejszego (wentylator)

*przewodzenie - zależy od różnicy temperatur pomiędzy powierzchniami stykającymi się ze sobą (woda)

*promieniowanie - emitowane przez powierzchnię ciała, przenoszenie ciepła z powierzchni ciała na przedmiotu nie stykające się z min bezpośrednio

*parowanie potu - utrata ok. 0,54 kcal (ml potu). Całkowita ilość pary wodnej odparowywanej z powierzchni skóry zależy głównie od wilgotności powietrza.

W spoczynku największa utrata ciepła przez konwekcję i promieniowanie. Przy wysiłku fizycznym przez zwiększenie parowania.

Jedynym sposobem utraty ciepła jest zwiększenie parowania co powoduje ujemny bilans wody i konieczność uzupełnienia ubytków wody w organizmie.

Gorączka - to odczyn organizmu na działanie pirogenów zewnętrznych (np. bakteryjnych). Podwyższenie temperatury wewnętrznej w gorączce zachodzi przy sprawnych mechanizmach termoregulacji.

Hipotermia - obniżenie temperatury wewnętrznej, nasilone zwłaszcza po spożyciu alkoholu (rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejszenie odczucia zimna). Zmniejszenie objętości minutowej serca.

Hipetermia - zaburzenie termoregulacji gdy ilość ciepła uzyskiwanego ze środowiska lub wytwarzanego w czasie procesów metabolicznych przewyższa możliwości utraty ciepła

Przegrzanie - obrzęk kończyn dolnych, bolesne skurcze mięśniowe, zawroty głowy, osłabienie, bóle głowy, wymioty

Udar cieplny - przy temperaturze wewnętrznej powyżej 40 st, zaburzenia w obrębie przeciążonego układu krążenia. (obniżyć temperaturę ciała, przerwać produkcję ciepła, zawijamy zimnymi, mokrymi prześcieradłami).

Aklimatyzacja cieplna - mechanizmy adaptacyjne - ograniczenie zmniejszenia objętości osocza

FIZJOLOGIA NEREK

W nerkach - filtracja osocza, powstaje mocz pierwotny i ostateczny. Mocz przepływa przez kielichy nerkowe, miedniczki, pęcherz

W ciągu doby powstaje 150-180 litrów moczu pierwotnego. 99% zostaje ponownie wprowadzone do organizmu (woda, elektrolity), 1% zostaje wydalony 1,5-1,8litra.

Proces powstawanie moczu obejmuje:

-filtracja osocza w kłębuszkach i powstawanie moczu pierwotnego

-wchłanianie zwrotne w kanalikach krętych I rzędu polega na transporcie niezbędnych dla organizmu substancji ze światła kanalików do naczyń krwionośnych. Proces wymaga zużycia energii. W kanalikach I rzędu są wchłaniane: glukoza i aminokwasy

-zagęszczenie moczu poprzez wchłanianie w kanalikach II rzędu. Sód wchłaniany jest bez ograniczeń, ale woda tylko w obecności hormonu antydiuretycznego

-wydzielanie cewkowe - przechodzenie pewnych substancji z naczyń krwionośnych do kapilarów

Regulacja produkcji moczu odbywa się przez:

-średnie ciśnienie panujące w zbiorniku tętniczym

-wazopresynę

-aldosteron

-parathormon

-przedsionkowy hormon natriuretyczny (wytwarzany przez komórki w sercu); zwiększone wydzielanie moczu

Drogi odprowadzające mocz - miedniczka nerkowa przekształca się w przewód do pęcherza

Czynność wewnątrzwydzielnicza nerek

-renina

-erytropoetyna - pobudza produkcję krwinek czerwonych w szpiku

-uczestnictwo w regulacji przemiany wapniowo-fosforanowe

-aktywna postać Wit D3

Równowaga wodna organizmu:

-przyjmowanie wody - 1,5 litrów

-pokarm 1litr

-woda metaboliczna 300ml

Utrata wody:

-z moczem 1,5litrów

-przez przewód pokarmowy 300ml

-parowanie - płuca i skóra 800ml

Układ buforowane utrzymujące prawidłową gospodarkę kwasowo-zasadową to:

-krew

-układ oddechowy

-nerki

POWŁOKA WSPÓLNA - tworzy ją skóra, włosy, paznokcie, gruczoły

Zadanie skóry:

-ochrona przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi

-udział w termoregulacji i gospodarce wodno-elektrolitowej

-odbiór czucia dotyku, bólu, temperatury dzięki receptorom

-magazyn tłuszczu

-wytwarzanie ciał obronnych

-lokalizacja gruczołów potowych, zapachowych, łojowych oraz gruczołów mlecznych u kobiet

-współudział w syntezie wit D

Skóra składa się z:

-naskórka

-skóry właściwej

-tkance podskórnej

Naskórek - tworzy go nabłonek, który układa się w kilka warstw.

W warstwie podstawnej komórki barwnikowe produkują melanine

Skóra właściwa - naczynia krwionośne, odcinki wydzielnicze gruczołów skóry, brodawki cebulek włosów, paznokci oraz zakończenia nerwowe.

Tkanka podskórna - z tkanki łącznej włóknistej i komórek tłuszczowych

Włos - wytwór naskórkowy; włosy odgrywają rolę ochronną

Budowa włosa:

-brodawka włosa

-cebulka włosa

-gruczoł łojowy

-mięsień gładki wyprostny włosa

Skórcz mięśnia przywłosowego powoduje wyprostowanie włosów oraz wydzielanie łoju.

Paznokieć składa się z:

-płytka paznokciowa

-macierz - dzieli się i rośnie

-łożysko

-obrąbek paznokciowy

Gruczoły skóry:

-łojowe - we włosach, działa bakteriobójczo, nadaje skórze miękkość, wydzielają prowitaminę D

-potowe - termoregulacja ustroju; na dłoniach, czole, grzbiecie; utrata do 1 litra na dobę; w okolicy pachowej i pachwinowej

-gruczoły mleczne - w czasie ciąży wzrasta liczba pęcherzyków wydzielniczych

Zakończenia nerwowe w skórze:

-ciałka Meissnera - czucie dotyku

-ciałka Webera-Paciniego - czucie ucisku i wibracji

-ciałka Ruffiniego - czucie temperatury

KREW - tkanka płynna wyścielająca łożysko naczyniowe, ograniczona od innych tkanek organizmu co najmniej 1 warstwą komórek - śródbłonek naczyniowy.

5 litrów krwi

Rola krwi:

-transport tlenu z płuc do tkanek i CO2 z tkanek do płuc

-transport produktów energetycznych i budulcowych wchłoniętych w przewodzie pokarmowym do wszystkich tkanek obwodowych

-transport produktów przemiany materii z tkanek do nerek

-transport hormonów wytwarzanych w organizmie

-transport wit wchłoniętych w przewodzie pokarmowym

-dystrybucja i magazynowanie hormonów tarczycy i steroidów

-wyrównanie ciśnienia osmotycznego, jonów wodorowych

-wyrównanie różnicy temperatur między tkankami

-walka z drobnoustrojami

Skład krwi:

-elementy upostaciowione - erytrocyty, trombocyty, leukocyty (50% objętości krwi, objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi - HEMATOKRYT (im większy to krew gęstsza))

-nieupostaciowane składniki osocza krwi

Tkanka krwiotwórcza:

-pierwotna (centralna) - szpik kostny czerwony, grasica

-wtórna (obwodowa) - węzły chłonne, śledziona, grudki chłonne

Szpik kostny czerwony - główny narząd krwiotwórczy w okresie pozapłodowym; wypełnia istotę gąbczastą (mostek, miednica, kręgosłup)

Prawidłowa produkcja krwinek czerwonych zależy od erytropoetyny, podaży żelaza, Wit B12 i kwasu foliowego.

Erys - liczba leukocytów krwi obwodowej

HCT - hematokryt

Hb - hemoglobina w 1 litrze krwi

MCV - średnia objętość erytrocytów

Erytrocyty nie mają jądra komórkowego, (złuszczający cię naskórek też nie)

Granulocyty - wytwarzane w szpiku kostnym czerwonym

OB. - wskaźnik nasileni rozległości i zakażeń oraz aktywności procesu zapalnego

Osocze:

-płyn zewnątrzkomórkowy;

-woda 90-92%

-składniki nieorganiczne: jony sodu, potasu, wapnia, chlor

-białka osocza: albuminy 55% (wiązanie wody; wytwarzane w wątrobie, reguluje ciśnienie onkotyczne, transportują hormony), globuliny (powiązanie białek z węglowodanami, tłuszczem, jonami metali), fibrynogen (wytwarzanie skrzepu krwi)

-składniki organiczne: glukoza, aminokwasy, mocznik, bilirubina, kwas moczowy, kreatynina, kwas mlekowy, lipidy osocza

Osocze bez włókna (fibrynogen) to surowica

Grupy krwi

W gr A - antygen A znajduje się w otoczce erytrocytów, a we krwi przeciwciała anty B

W gr AB - w otoczce oba antygeny

W gr O - brak antygenów

Rh+ - z antygenem D w otoczce

Rh- - bez antygenu

Konflikt serologiczny - gdy matka ma Rh- a płód Rh+

Homeostaza - zapobieganie wynaczynienia

-właściwość naczynia krwionośnego

-obecność trombocytów

-przemiana fibrynogenu z wytworzeniem skrzepu

Hemofilia - brak krzepnięcia krwi, chorują mężczyźni a kobiety przenoszą

Śledziona - filtr dla elementów morfotycznych powstałych w innych tkankach

Zadania:

-usuwanie i niszczenie starych krwinek czerwonych

-niszczenie bakterii, komórek obcych i pasożytów

-wytwarzanie gamma-globulin

-produkcja limfocytów

-krwiotworzenie w okresie życia płodowego

-stanowi zbiornik krwi

-magazynuje VIII czynnik krzepnięcia

15

---