WYKŁAD 1 19.02.2002

TEMAT: Funkcje nauk społecznych

Do nauk społecznych należą: socjologia psychologia, ekonomia, filozofia, historia, pedagogika, antropologia, etnologia, nauki o zarządzaniu, część dziedzin prawa.

Każdy z na spełni jakąś rolę społeczną, a często kilka podłączonych; dzięki temu zdobywamy „wiedzę pracą”, która daje nam życie. Do pełnienia swoich ról wykorzystujemy doświadczenie. Uzupełnieniem (wzmocnieniem) wiedzy gorącej jest ”wiedza zimna (chłodna)” - wiedza naukowa. Skuteczność = wykorzystanie wiedzy zimnej i gorącej.

1. Podstawowe funkcje nauk społecznych:

1. Diagnostyczna.

Nauki społeczne analizują procesy społeczne, opisują rzeczywistość i wyciągają wnioski. Diagnostyka społeczna zdąża do zebrania danych w sposób intersubiektywnie sprawdzalny i systematyczny, a przy tym subiektywnie zrozumiały. (Diagnoza, którą dają nauki społeczne to diagnoza opisująca rzeczywistość, która dotyka wszystkie jednostki => intersubiektywnie, ale każdy z nas odbiera to na swój indywidualny sposób => subiektywnie).

2. Apologetyczna.

Apologetyka - chwalenie kogoś, czegoś. Prowadząc badania i gromadząc fakty można je tak przedstawiać, aby pozytywnie opisywały badaną cechę, zbiorowość itd., co nie zawsze jest prawdziwe (=> w latach '60 - '70 tendencyjny dobór faktów); widzenie tylko pozytywnych stron. Funkcją nauk społecznych może być ich rola apologetyczna. W tym przypadku nauki społeczne gromadząc niektóre dane, a pomijając inne, układają różne mozaiki z materiału empirycznego, mogą zestawić argumenty w ten sposób, aby dla celów poza naukowych chwalić bezpośrednio pewne sytuacje społeczne, instytucje, koncepcje itp.

3. Demaskatorska.

Można ją postrzegać w dwóch aspektach:

• Spojrzenie metodologiczne - obiektywne ukazywanie prawdy; beznamiętne badania rzeczywistości faktów, które nie są postrzegane przez innych (dotyczy to nawet faktów niekorzystnych dla kogoś lub czegoś)

• Podejście emocjonalne, oceniające - kryją się tu pewne filozofie; łączy się z tym pewne zacietrzewienie (np. obrzucić błotem). Przez demaskowanie można rozumieć ujawnienie cech, które w ten czy inny sposób nie są łatwe do bezpośredniego stwierdzenia.

4. Teoretyczna.

Źle jeśli nauki ograniczają się tylko do opisu. (Celem nauki jest dochodzenie do prawdy. Aby naukę określić mianem nauki, musi ona posiadać jakąś teorię (pojęcia, kategorie, modele, tezy). Teoria uogólnia procesy i pozwala spojrzeć na nie „z góry”. Obok funkcji diagnostycznej jest ona najważniejszą funkcją. Przez funkcję teoretyczną rozumie się zarówno przygotowanie modelu teoretycznego do uporządkowania zbiory zgromadzonych danych empirycznych. Jak również wyjaśnienie opisywanych zależności, czy też uzależnienie od zasięgu psycho-społecznego doświadczenia empatyczne rozumienie wielkości możliwych sytuacji międzyludzkich (empatia - współodczuwanie ; umiejętność postawienia się w sytuacji drugiej osoby).

5. Kształtowanie świadomości społecznej (zbiorowej).

Wpływ nauk społecznych na kształtowanie się świadomości zbiorowej odbywa się przede wszystkim przez:

1. ukazywanie relacji i związków między faktami; patrząc na rzeczywistość widzi się jedynie pojedyncze wydarzenia bez dostrzegania związku między nimi; nauki społeczne pokazują i wyjaśniają złożoność życia i związki między faktami.

2. Przesycanie świadomości pojęciami i terminami racjonalnymi; nauki tworzą pojęcia, terminy, kategorie, które pozwalają zrozumieć istotę danego zjawiska, danej prawdy. Pojęcia i terminy naukowe są racjonalne. Pojęcia pozwalają lepiej się komunikować - jednoznacznie interpretować dane zagadnienie przez grupę osób (=> konkretne definicje poszczególnych pojęć).

6. Prognostyczna.

Prognozowanie - przenoszenie wiedzy z teorii do praktyki. Prognozę należy rozumieć jako diagnozę dotyczącą określonych stanów w określonym momencie czasowym w przyszłości. Tak rozumiana prognoza jest oparta na diagnozie sytuacji istniejącej, na uwzględnieniu trendów rozwojowych dotyczących tej sytuacji. W świadomy, ale pośredni sposób prognozy mogą oddziaływać na celowe kierowanie procesami społecznymi.

->Przykład: „prognoza banana” (migracja Polaków za pracą pod koniec XXI w.)

<- ściana wschodnia (krzyżyki na tej ścianie to główne zagłębia bezrobocia: ludzie będą przesuwać się na zachód w kierunku lewej linii; należy wykorzystać teorię do praktyki tworzyć już na wcześniejszym obszarze miejsca pracy, ale i nowe szkoły, szpitale, aby przyjąć te osoby; albo drugie rozwiązanie: zatrzymać ludzi na granicy wschodniej tworząc nowe miejsca pracy)

1. SAMOSPEŁNIAJĄCA SIĘ PROGNOZA: idąca prognoza o nadchodzącej recesji powoduje to, że ludzie przestają inwestować w efekcie przyśpieszają tą recesję; pogłoska o spadku wartości akcji danej firmy => ludzie wyprzedają akcje, spadają ich ceny, choć wcale tak nie musiało być).

2. SAMONISZCZĄCA SIĘ PROGNOZA: w okresie koniunktury wzrosła produkcja danego towaru, jednakże nadmierna - powoduje dyskoniunkturę, gdyż producenci nie są w stanie sprzedać całej produkcji ( => hulajnogi)

1. Socjo - techniczna. (osobny wykład)

7. Ograniczenia stosowalności nauk w praktyce:

1. Nieumiejętność wykorzystania wyników badań teoretycznych i praktycznych:

• nauki społeczne mogą ni być dostatecznie rozwinięte w danym środowisku

• w naukach społecznych może dominować opis nad teorią (tylko opisują nie tworząc modeli)

• może być przewaga apologetyki nad prawdą.

• Mając wiedzę z nauk społecznych, można nie wiedzieć, którą wiedzę, z jakiego zakresu i w jaki sposób przenieść do praktyki.

2. Trudności i przeszkody w oddziaływaniu na procesy żywiołowe:

Wszystko można zaplanować z wykorzystaniem wiedzy, ale zawsze mogą wystąpić zjawiska żywiołowe (np. opór załogi przeciw zmianom; kliki - grupa osób w przedsiębiorstwie sabotują działania zarządu).

3. Niemożność lub daleko idące ograniczenia oddziaływania wywołane tzw. stanami wichrowatości społecznej:

Wichrowatość społeczna: jesteśmy bombardowani bardzo różnymi, znoszącymi się wzajemnie informacjami; przeciętny człowiek nie wie co jest racją. To powoduje że nie można przewidzieć zachowań ludzkich. Nawet przy posiadaniu wiedzy i doświadczenia nie można być pewnym planu i przewidzieć wszystkiego.

WYKŁAD 2 26.02.2002

TEMAT: Historia, przedmiot i pożytki z socjologii

Źródła i etapy rozwoju.

Socjologia jest nauką liczącą ponad 150 lat. Kształtowanie się socjologii jak i wielu innych nauk społecznych stanowi długotrwały proces w którym wyraża się dwa podstawowe etapy:

1. przednaukowy - obejmujący prapoczątki i formowanie się podstaw socjologii aż do uzyskania statusu dyscypliny naukowej,

2. naukowy - rozpoczęty formalnymi narodzinami socjologii, obejmuje jej rozwój, cechujący się postępującą instytucjonalizacją i specjalizacją oraz kumulowaniem wiedzy teoretyczno-metodologicznej i empirycznej, dotyczącej różnych segmentów rzeczywistości społecznej.

Geneza.

Źródła myśli społecznej w tym także socjologii prowadzi nas do dwóch źródeł, którymi są wiedza ludowa i refleksje mędrców. Odzwierciedlają je dawne reguły i nakazy często o magiczno-religijnym charakterze, ustalające wzory postępowań członków danej zbiorowości wobec siebie i całej zbiorowości, którą wspólnie tworzą oraz wobec innych jednostek i skupień ludzkich.

Przysłowia, maksymy i wskazania mędrców, które stanowią uogólnienie doświadczeń wielu pokoleń.

Czynniki opóźniające narodziny socjologii.

1. trudność z dokładnym określeniem przedmiotu badań socjologii, której składnikami są różnorodne zjawiska i procesy społeczne,

2. powolny rozwój metodologii nauk społecznych, zwłaszcza takich działów, które stanowią fundament warsztatu badawczego socjologii empirycznej,

3. brak ogólnie zaakceptowanej definicji społeczeństwa i innych centralnych dla tej nauki kategorii pojęciowej.

Powstanie socjologii - warunki.

• Rewolucja przemysłowa:

• przejście ludności ze wsi do miast,

• urbanizacja,

• nowy porządek społeczny,

• nowy porządek polityczny,

• rewolucja francuska.

• Ojcem socjologii jest Angust Comte (1798-1857). Zasługi:

• 5 tomów „Kursu filozofii pozytywnej”,

• walka o „usamodzielnienie się socjologii jako nauki”,

• na pytanie: „dlaczego społeczeństwo się rozpada?” on dał odpowiedź: „idee, moralność, przekonania”.

• H. Spencer (1820-1903)

• też odp. - zależności społeczne scalają , ośrodki władzy kontrolują i koordynują społeczeństwo, władza spaja społeczeństwo;

• E. Durthein (1858-1917)

Przedmiot socjologii.

1. socjologia jest nauką o zbiorowościach ludzkich a przedmiotem jej badań są:

1. zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi,

2. struktura tych zbiorowości,

3. zjawiska i procesy zachowań w tych zbiorowościach wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie,

4. siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości,

5. zmiany i przekształcenia w tych zbiorowościach

Typy socjologii (?)

Socjologia naukowa - opiera się na systematycznych badaniach, na posługiwaniu się określonym aparatem pojęciowym, na sprawdzeniu hipotez i twierdzeń

Socjologia potoczna - jest oparta na zdrowym rozsądku na uogólnieniu codziennych doświadczeń w sposób często emocjonalny, niesystematyczny i niezweryfikowany.

Zakres badań socjologii naukowej.

Wyróżniamy we współczesnej socjologii następujące działy badań;

1. działy badające instytucje społeczne np. rodziny (s. rodziny), instytucje polityczne (s. państwa, s. partii politycznych), instytucje religijne (s. kościoła), instytucje gospodarcze (s. przemysłu);

2. działy badające różne typy zbiorowości i grup ludzkich np.:

• grupy społeczne,

• zbiorowości terytorialne np. wieś (s. wsi), miasta (s. miasta);

3. działy badań nad procesami społecznymi np.:

• procesy dezorganizacji społecznej np. alkoholizm, przestępczość, narkomania, prostytucja itp. (s. patologii społecznej),

Te działy socjologii zajmują się wąskimi problemami i są to działy socjologii szczegółowych. Jest ich dużo. Ich zadaniem jest opis poszczególnych dziedzin i wyjaśnienie zachodzących w nich zjawisk.

Tym socjologia pomaga socjologii ogólnej.

Socjologia ogólna - na podstawie materiałów ustalonych w badaniach szczegółowych chce tworzyć teorie obejmujące zespoły zjawisk występujące w społeczeństwach. Jej zadaniem jest również tworzenie pojęć.

Bez socjologii szczegółowej nie może funkcjonować socjologia ogólna i odwrotnie.

Pożytki płynące z socjologii.

1. umiejętność gromadzenia, analizowania oraz interpretacji danych,

2. rozpoznawanie kodów kulturowych,

3. mechanizmy funkcjonowania grup, organizacji, wspólnot,

4. interakcje interpersonalne (relacje z ludźmi),

5. stratyfikacja społeczna (znamy nasze miejsce w strukturze społecznej),

6. zmiany (wiedza pozwala się do nich przystosować i łagodzić lęki).

WYKŁAD 3 05.03.2002

TEMAT: Więź społeczna

Def. J. Szczepański:

Przez więź społeczną rozumiemy zorganizowany system stosunków instytucji i środków kontroli społecznej skupiający jednostki, podgrupy i inne elementy składowe w funkcjonalną całość zdolną do utrzymania się i rozwoju.

Mechanizm tworzenia się więzi społecznej.

Mechanizm ten jest równoznaczny z tworzeniem się społeczeństwa, z pokazaniem w jaki sposób ludzie są z innymi ludźmi. Wg Szczepańskiego są następujące elementy więzi społecznej:

1. najprostsza- styczność jednostek w przestrzeni, kontakt ten jest bezpośredni i osobisty,

2. przeradza się on w kontakt psychiczny jeśli wystąpi zainteresowanie,

3. następnie przekształca się to w styczność społeczną, gdy nastąpi wzajemne oddziaływanie poprzez rzecz czyli interakcja.

4. interakcja obejmuje zachowania zmierzające do modyfikacji zachowań partnera zgodnie z wspólnym określeniem wzajemnych oddziaływań ich znaczeń i odniesień,

5. świadome oddziaływanie partnera na partnera na gruncie określonej platformy jest stosunkiem społecznym,

6. pewne stosunki społeczne mają charakter zalezności. Dzieje się tak wówczas gdy interakcja nie jest zrównoważona, gdy Y pragnie osiągnąć wartości które się znajdują w mocy X - jest więc zależny od X.

Typy więzi społecznej.

Wzajemne oddziaływania, stosunki, zależności tworzą się w określonej płaszczyźnie. Jest coś co powoduje, że ludzie są połączeni, potrzebują się wzajemnie, odczuwają swoją wspólnotę. Charakter tych związków jest zróżnicowany. Możemy jednak dostrzec pewne typy więzi.

Rodzaje więzi:

1. Charakterystyka więzi ze względu na to co ludzi łączy np. w rodzinie będą to więzi uczuciowe;

2. W odniesieniu do narodu obserwuje się inny rodzaj więzi. Jest to szacunek dla wspólnej tradycji kulturowej, wspólnota narodów;

3. Ludzie mogą być ze sobą bardzo ściśle związani, niekoniecznie odczuwają i uświadamiają sobie ten związek i ego natężenie. Taki obiektywny charakter ma m.in. więź pracy - kiedy każdy przyczynia się do powodzenia całości wykonując swoją cząstkę niekoniecznie dostrzegając ową całość;

Innym przykładem więzi obiektywnej jest zamieszkanie na jednym terytorium. Świadome uczestnictwo w działaniach zbiorowych prowadzi do różnych stopni identyfikacji, utożsamiania się z ową zbiorowością.

4. Więzi mogą być całkowite i częściowe

Więź całkowita - występuje wówczas, gdy wszystkie stosunki i zależności społeczne, w jakie uwikłana jest jednostka są ze sobą powiązane w jednej zbiorowości - kiedy ta jednostka uczestniczy i identyfikuje się z tą i tylko tą zbiorowością np. sekty i organizacje terrorystyczne, klasztory klauzurowe.

Więź częściowa - to więź obejmująca jakieś aspekty i rodzaje interakcji i stosunków kiedy jednostka nawet silnie związana z daną zbiorowością może zarazem nie mniej silnie wiązać się z inną. Typowym przykładem jest zrzeszenie czy grupa celowa. Uczestniczymy w nich ze względu na realizację danego celu i z tego wynika rzeczywista i psychiczna więź. Taką organizacją jest również zakład pracy - nawet wówczas, gdy silnie identyfikujemy się z nim, dotyczy to sfery pracy i nie przeszkadza innym więziom i przynależnością. Występuje tendencja rozszerzania więzi, przekształcenia się więzi częściowej w całkowitą.

5. Inne

Rozkład więzi.

Pierwszą oznaką rozkładu więzi jest podział na swoich i obcych. Drugą przyczyną jest osłabienie działania tych czynników, które tworzyły i czyniły atrakcyjną. Są to m.in. utrata wspólnego celu działania, niechęć do przynależności do grupy, brak powiązań interpersonalnych, obojętność wobec wartości grupowych, konflikty wokół ustalenia i sposobu osiągania tych wartości. Więź społeczna w grupie bądź w społeczeństwie jest jednak na tyle złożona i bogata, że najczęściej nie możemy do czynienia z jej rozpadem całkowitym, a raczej z rozkładem jednego typu więzi. Najbardziej niebezpieczna dla zachowania więzi jest obojętność i izolacja ludzi od siebie.

WYKŁAD 4 12.03.2002

TEMAT: Kontrola społeczna

Kontrola społeczna - to pojęcie odnosi się do:

1. P. Berger - rozmaitych środków używanych przez społeczeństwo w celu przywołania jego niesubordynowanych członków do porządku,

2. J. Szczepański - każda grupa, każda zbiorowość społeczna rozwija szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisków, sankcji aż do przymusu społecznego włącznie, system sposobu wyrażania uznania, wyróżnienia, nagradzania, dzięki któremu doprowadza zachowanie jednostek i podgrup do zgodności z przyjętymi kryteriami zachowań, do respektowania kryteriów wartości - jednym słowem przy pomocy którego kształtuje konformizm członków. System ten nazywamy systemem kontroli społecznej

Wnioski:

1 - kontrola społeczna wymusza na społeczeństwie konformistyczne zachowania,

2 - celem kontroli społecznej jest utrzymanie stabilności układu społecznego.

Czynniki warunkujące porządek w społeczeństwie:

1. wielkość populacji - jeśli jest duża populacja to są rzadsze interakcje między ludźmi, brak solidarności między ludźmi, osłabienie zbiorowości (brak kontaktów),

Duża populacja - powstają tzw. subpopulacje i subkultury.

2. Zróżnicowanie społeczne - przejawia się m.in. w strukturze gospodarstw rolnych,

3. Powstanie nierówności - wynika to z pkt. 2 oraz w dostępie do pieniędzy, wiedzy, prestiżu.

Wnioski:

Można sądzić że duże, zróżnicowane społeczeństwa charakteryzują się nierównościami. Stąd mogą występować w nich protesty i zamieszki naruszające ład społeczny. Dlatego potrzebna jest władza centralna z prawem, policją, sądami i więźniami. Ten porządek społeczny na poziome makro można utrzymać dzięki władzy centralnej, wolnemu rynkowi ale także dzięki wsparciu odpowiednich interakcji i zachowań ludzi na poziomie mikro.

Procesy na tym poziomie to :

1. nieformalne interakcje,

2. socjalizacja - przystosowanie człowieka do życia w społeczeństwie,

3. daje nam symbole, wspólne wartości, przekonania, motywacje itp.,

4. wzajemne oceny i aprobata,

5. rytuały.

Środki kontroli społecznej.

Funkcjonują wśród nich dwa rodzaje mechanizmów:

1. psychospołeczny - polega na tym, że jednostka interna lizuje dane normy i wartości a co za tym idzie, odczuwa posłuszeństwo wobec nich jako wewnętrzny, moralny przymus.

* internalizuje - przyjmuje jako swoje, one są dla niej bliskie, taka jednostka sama się kontroluje- nie trzeba kontroli z zewnątrz, odniesieniem do tego może być sumienie.

2. materialnospołeczny - można sprowadzić do przymusu zewnętrznego, stosowanego przez różne instytucje,

3. mechanizm pośredni - jest między tymi. Są to zwyczaje i obyczaje

Na pograniczu między nimi znajdują się zwyczaje i obyczaje.

Zwyczaje - to ustalony sposób zachowania się w określonych sytuacjach, który nie budzi sprzeciwu i nie spotyka się z negatywnymi reakcjami otoczenia (np. długie spanie).

Obyczaje - to ustalony sposób postępowania, z którym grupa wiąże już pewne oceny moralne i którego naruszenie wywołuje sankcje negatywne. W tym przypadku występuje już przymus w akceptowaniu wartości grupowych i wymuszanie zachowań oczekiwanych przez grupę np. ustępowanie miejsca starszym, respektowanie cudzego bólu.

Obyczaje są elementem kontroli społecznej, opierają się zarówno na internacjonalizacji wartości jak i zewnętrznych mechanizmach represji wobec nieakceptowanych zachowań. Łamanie obyczajów nie jest jednak karane przez prawo ale przez opinię publiczną.

Sankcje moralne.

Grupy społeczne w celu kierowania zachowaniami swoich członków wykorzystują sankcje. Można w nich wyróżnić:

• sankcje negatywne czyli kary,

• sankcje pozytywne czyli nagrody

Rodzaje sankcji.

Sankcje negatywne i pozytywne mają charakter formalny i nieformalny. Pierwsze z nich to reakcje oficjalnych instytucji np. policji, sądów, partii politycznych itp. Drugie to reakcje opinii publicznej, sąsiadów, grup rówieśniczych itp.

Niekiedy skuteczność sankcji nieformalnych jest większa niż sankcji formalnych.

Inne rodzaje:

• prawne (system kar i nagród określony prawem),

• moralne (system kar i nagród określony zasadami moralnymi),

• satyryczne,

• religijne.

Wg Bergera - środki kontroli społecznej:

1. przemoc fizyczna - ze strony państwa - świadomość, że państwo może takie kroki czynić odstrasza,

2. presja ekonomiczna,

3. perswazja,

4. ośmieszenie,

5. plotka,

6. pogarda itp.

Forma kontroli związana z naszym zawodem.

1. zewnętrzna - formalna, poprzez instytucje,

2. ze strony innych pracowników, czy mieścimy się w normach, przedziałach; są pewne zawody, które mają zasady dobrych obyczajów.,

3. przez odbiorców i podwładnych,

4. kontrola w przedsiębiorstwie.

Niektóre zawody mają spisane zasady, które należy przestrzegać, są pewną formą kontroli.

MOBING - nadużywanie władzy w stosunku do podwładnych.

WYKŁAD 5 19.03.2002

TEMAT: Grupa jako podstawowa zbiorowość społeczna

Grupa społeczna i jej istota.

Grupa społeczna jest wżyciu zbiorowości większych małą zbiorowością społeczną. Przez grupę społeczną rozumiemy: Zbiorowość przynajmniej trzech osobników pozostających ze sobą w dość trwałym stosunku społecznym, tworzących społecznospoistą całość jakby jednostkę życia społecznego. Aby powstałą grupa społeczna muszą być 3 osoby i muszą być spełnione pewne warunki.

Każda grupa społeczna składa się z pewnej ilości członków pozostających ze sobą w stosunku społecznym. Stosunek społeczny zachodzący między dwoma osobnikami jest czysty, niezmącony żadną interwencją społeczną; natomiast sama obecność osobnika trzeciego zawsze stanowi czynnik dezorientujący zachowanie owych dwóch członków. Grupa aby mogła funkcjonować musi mieć:

• wspólne cele

• strukturę organizacyjną

• odrębność (subiektywnie od członków grupy, ale i od zewnątrz)

• ośrodki skupienia: wartości, symbole, idea

Czynniki integrujące grupę.

1. Z punktu widzenia nie osobnika ale grupy dostrzegamy, że istotnym elementem jej integracji jest współpraca członków w zakresie dla grupy właściwym

2. consensus - porozumienie, zgoda wszystkich członków grupy na normy w niej obowiązujące, by grupa istniała pewne minimum konsensusu wyrażanego przez grupę jest konieczne; np. 3 emerytów dochodzi do wniosku, że dobrze by było pograć w parku w karty. Trzeba dojść do konsensusu gdzie, kiedy i czy w ogóle;

3. Ocena w oczach własnych jej członków, mammy tu do czynienia z tzw. etnocentryzmem; Każda grupa aby dobrze funkcjonowała musi mieć bardzo wysoką samoocenę

Typologia grup społecznych

1) Grupy pierwotne i grupy wtórne

Grupę pierwotną cechuje bliskość stosunków społecznych łączących jej członków. Stosunki te są „twarzą w twarz”, czyli cechuje je bezpośredni kontakt osobników wchodzących w skład grupy pierwotnej. W kontakcie takim pozostają członkowie razem mieszkającej rodziny lub grupy przyjaciół. Założeniu grupy pierwotnej nie towarzyszy deklaracja o celu, któremu ma służyć, a nowi członkowie o cel ten nie pytają. Grupa pierwotna nie może być grupą liczebną, składa się zawsze z kilku osobników, w szczególnie sprzyjających warunkach społecznych z kilkunastu. Jednak najbardziej sprzyjające warunki nie mogą wpłynąć na znaczne powiększenie się grupy.

Grupa wtórna - grupa zorganizowana dla osiągnięcia pewnego celu. Definiując tę grupę mówimy o organizacji, mamy bardziej na myśli formalne zasady określające jej kształt działania. Z punktu widzenia integracyjnego najważniejszym czynnikiem grupy wtórnej jest współpraca. Grupa formalna, wychodząc z formalnych norm jej właściwych, dysponuje sankcjami, z których ostateczną jest eliminacja członków, którzy nie współpracują lub współpracują niewłaściwie. Eliminacja ta ma najczęściej charakter wyłącznie organizacyjny. Członek takiej grupy po prostu bywa z niej usunięty. Grupy wtórne mają charakter apersonalny (nie człowiek jest ważny, tak jak to miało miejsce w grupie pierwotne, ale czynność jaką będzie pełnił).

2) Grupy formalne i nieformalne.

Grupy formalne różnią się od nieformalnych genezą, więzią grupową, sposobem unormowania struktury grupy oraz zasadami rekrutacji członków. Grupy formalne są powoływane przez szersze grupy społeczne; grupy nieformalne powstają samorzutnie, a ich działania nie są unormowane przepisami grupy zwierzchniej czy też własnego ustanowienia, jak ma to miejsce w grupach formalnych. Przynależność do grupy nieformalnej jest sprawą dobrowolnych decyzji jednostek, podczas gdy do grup formalnych ma charakter przymusowy. Grupy nieformalne opierają się na stosunkach przyjacielskich, towarzyskich, koleżeńskich. Grupy nieformalne istnieją w obrębie grup formalnych. W normalnych okolicznościach członkowie grup formalnych łączą się w grupy nieformalne, np. z powodu bliskości stanowisk w tym samym zakładzie pracy, w tej samej pracy, pochodzą z tych samych okolic, odpowiedniość charakterów itp. Najogólniej można powiedzieć, że grupy nieformalne wynikają ze współżycia, współpracy i współdziałania członków grup formalnych (ale jako osób, a nie jako funkcjonariuszy wykonujących określone role w grupie formalnej).

Grupy pracownicze w zakładzie są bardzo różnorodne:

• zespół pracowniczy

• grupa zadaniowa

• grupa spontaniczna

• grupa celowa

Grupa apatyczna - niższe wykształcenie, brak ambicji, zarobek dla przeżycia

Grupa strategiczna - fachowcy, nie mają szansy awansu, chcą więcej zarabiać

Grupa zachowawcza - najlepsi fachowcy, nie chcą zmiany, silna pozycja, nie wchodzą w relację z innymi; arystokracja pracownicza /robotnicza.

Grupy społeczne można dzielić dalej w bardzo różny sposób.

TŁUM

Tłum jest to masa ludzi doraźnie skupionych w określonej sytuacji społecznej, którzy aktywizują się szybko i wyłaniają przywódcę lub kilku przywódców. Styczności w tłumie przekształcają się w oddziaływania o silnym ładunku emocjonalnym. Emocje udzielają się członkom tłumu i rodzi się zbiorowa postawa oraz specyficzny dla zbiorowości nastrój grozy, wesołości, entuzjazmu. Z chwilą wyłonienia przywódcy tłum przechodzi do działania, wznosi okrzyki, demoluje wystawy, wybija szyby, itp. Rodzaje tłumu:

• tłum agresywny - agresja wobec jednostki, zbiorowości lub instytucji

• tłum uciekający - ogarnięty paniką (np. w czasie katastrof), rządzi tu strach i instynkt samozachowawczy

• tłum nabywający (rabujący) - w czasie głodów, zamieszek, czy dezorganizacji, np. awaria elektryczności w NY.

• Tłum demonstrujący - tłum zorganizowany, ale łatwo go przekształcić w agresywny; często się go prowokuje, aby uderzyć w organizatorów itp.

Zasady działania tłumu (kierowania):

1. tłum lubi być manipulowany

2. tłum kocha strojnych, wyrazistych liderów

3. tłum nie lubi podejmować decyzji, ale wydaje mu się, że to on je podejmuje

4. tłum nie lubi wahających się przywódców

5. tłum działa na ekstremalnych emocjach

6. może wynieść lidera i szybko go obalić

7. lubi skrajne postacie i skrajne argumenty

8. nie lubi oponentów

9. lubi wspólnego wroga (trzeba mu go stworzyć)

10. chętnie widzi kozła ofiarnego

11. często działa bezmyślnie (ich inteligencja nie sumuje się ale wręcz spada)

WYKŁAD 6 26.03.2002

TEMAT: System społeczny organizacji.

1. Główne składniki organizacji.

Cele struktura ludzie, technika to główne elementy każdej organizacji, są ze sobą powiązane i wzajemnie na siebie wpływają. Najistotniejszym jednak z nich jest system społeczny. Ludzie bowiem są najważniejszym, a jednocześnie odmiennym w swym charakterze składnikiem każdej organizacji. Wchodząc do niej wnoszą różnorakie swoje potrzeby biologiczne i kulturowe, swoją świadomość, inteligencję, umiejętności. Wnoszą też własne cele, interesy, wartości, postawy wobec otoczenia, itp.

1. wiązka celów ekonomicznych, społecznych, zadania, misja

2. cechy obiektywne (wykształcenie, wiek, stan cywilny, stan rodzinny, statut, pochodzenie społeczne) i subiektywne (umiejętności, wartości, doświadczenia, osobowość, postawy, motywacje)

3. schemat organizacji, zakres czynności, regulaminy, hierarchia, maszyny, technologia, innowacje

4. maszyny, technologia, innowacje

2. Wartości systemu społecznego

1. Morfologia systemu społecznego - budowa wewnętrznego systemu, obrazująca liczbę i wielkość różnych jego elementów. Chcąc zapewnić skuteczne oddziaływania na skuteczność organizacji musimy dysponować dokładną wiedzą na jej temat. Dotyczy to minimum wykształcenia, płci, wieku, pochodzenia.

2. Struktura systemu społecznego organizacji - fakt, że system społeczny ma charakter zorganizowany, umożliwia to tworzenie się w jego ramach różnorodnych stosunków podmiotowych i osobistych. Mają więc tu miejsce zarówno stosunki będące wynikiem współpracy i współzależności, jak i z powodu wzajemnych kontaktów - sympatii, bliskości, obojętności.

3. Podziału funkcji i pozycji w systemie społecznym - na każdej jednostce lub grupie będącej w systemie społecznym ciążą określone obowiązki zarówno w stosunku do całego systemu jak i do poszczególnych jego elementów. Całokształt tych obowiązków określa ich funkcję w systemie, a więc to co powinny wykonywać. Funkcje wykonywane przez ludzi są zróżnicowane zarówno przez swoją treść, jak również z powodu swojego znaczenia dla istnienia systemu. Występują nie tylko różne lecz również funkcje mniej ważne dla danego systemu, łatwe do zastąpienia i bardzo ważne - trudne do zastąpienia. Tak więc udział każdego z pracowników w realizacji zadań nie jest jednakowy, nie może więc być traktowane na równi. Wypełniane funkcje wpływają na pozycję danego człowieka. Im bardziej wyspecjalizowane i złożone są te funkcje tym większa jest pozycja, czyli zakres uprawnień.

4. Hierarchia - w systemie społecznym ze względu na poszczególne komórki organizacyjne, gdzie ludzie zajmują różne pozycje w organizacji powoduje, że wytwarza się wśród nich odpowiednia hierarchia. Na jej podstawie można wskazać jakie występują między nimi stosunki nadrzędności, podrzędności i równorzędności.

5. Zdolność adaptacyjna systemu społecznego - systemy społeczne mają właściwości adaptacyjne. Oznacza to, że mogą przystosowywać się do zmieniających się warunków swojego przyrodniczego i społecznego otoczenia, jak również mogą je przekształcać.

6. Układ wartości - w systemie społecznym występują określone wartości. Dotyczy on głównych celów systemu, oceny jego własnych elementów i innych systemów; dzięki układowi wartości usankcjonowana jest hierarchia w systemie, istniejące zwyczaje, obyczaje, a także kształtują się sposoby myślenia, postawy oraz zachowania jednostek i organizacji ludzkich.

3. Funkcje systemu społecznego.

1. Integracyjna - jej istotę możne sprowadzić do tego, że ludziom wchodzącym w dany system, bliskie są pewne wartości, co bardzo mocno zbliża ich do siebie, a nawet zdolni są wspólnie występować przeciw przeciwnikom tych wartości.

2. Inspiracyjna - wyznaczone przez członków systemu społecznego wartości wpływają u nich na sposób myślenia, postawy i zachowania.

3. Zabezpieczająca - opierając się na uznanych przez swoich członków wartościach, zachowaniach i postawach system społeczny zapewnia sobie możliwość istnienia i działania.

WYKŁAD 7 09.04.2002

TEMAT : Stratyfikacja społeczna.

1. Teoria stratyfikacji społecznej.

Pojęcie stratyfikacji wyraża fakt „ że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze są w relacjach nadrzędności i podporządkowania niezależnie od tego czy będą to relacje władzy przywileju czy prestiżu. Mówiąc prościej stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwa pewien system rang. Pewne warstwy stoją wyżej inne zaś niżej ich suma stanowi system stratyfikacji danego społeczeństwa”.

2. Klasa - kryterium klasowe.

Klasa - najważniejszym typem stratyfikacji we współczesnym społeczeństwie zachodnim jest układ klasowy. Dla naszych celów wystarczy rozumieć przez klasę „ taki typ stratyfikacji w którym zasadniczą pozycją w społeczeństwie określają głównie kryteria ekonomiczne.

Cechy układu klasowego:

• duża ruchliwość społeczna ( ludzie mogą przesuwać się do wyższej lub niższej klasy)

• brak pewności pozycji ( można stracić swoją pozycję w danej klasie )

• symbolizm statusu ( jeśli jesteśmy w danej klasie społecznej to można nas rozpoznać np. za pomocą przedmiotów materialnych, stylów zachowań, języka )

* Konsekwencje pozycji klasowej.

• poziom wykształcenia dzieci,

• poziom opieki lekarskiej,

• lepsze odżywianie,

• lepsze mieszkanie,

• długość życia itp.

Jeśli socjolog zna dochód i zawód człowieka to może określić - wnętrze i wielkość jego domu, dzielnice gdzie mieszka, przynależność do organizacji, muzykę jakiej słucha, język itp. Te szczegół pozwalają bezbłędnie przeszeregować człowieka do pewnej klasy społecznej. Często na człowieka jego klasa wywiera nacisk: dzieci muszą chodzić do określonych typów szkół, musi się przenieść z biednej do bogatej dzielnicy.

3. Transformacja systemowa w Polsce a stratyfikacja społeczna

W wyniku transformacji społecznej można wyróżnić :

• beneficjantów,

• ofiary.

Beneficjanci systemu społecznego przyjmują za punkt wyjścia kapitał dostosowawczy wyrażający się potencjałem w postaci odpowiedniej predyspozycji intelektualnych, wykształcenia formalnego, doświadczenia zawodowego, zgromadzonych zasobów majątkowych, a także kondycji fizycznej za beneficjanta można uznać osobę lub grupę społeczną dla której zmiana statusu społecznego i ekonomicznego w okresie transformacji systemowej przerosła poziom spodziewany i zasadny, który mógłby być uznany za właściwy przy danym kapitale dostosowawczym.

W przyjęciu konwencji za ofiarę można uznać osobę lub grupę społeczną , której osiągnięta pozycja społeczna i sytuacja ekonomiczna nie dorastają do poziomu, który powinien odpowiadać danemu potencjałowi.

Jeśli ktoś ma duży potencjał i niezasłużenie znalazła się w transformacji - beneficjant. Jeśli ktoś spadł niżej w transformacji procesowej nie słusznie bo miał odpowiedni potencjał - ofiara.

Dla przykładu do zbiorowości beneficjantów można zaliczyć m. in.:

• niektórych przedstawicieli nowych elit politycznych (bardzo młodzi posłowie, często też tacy którzy nie maja wysokiego wykształcenia, dorobili się na stanowisku w krótkim czasie),

• nowa grupa menedżerów otrzymująca bardzo wysokie płace,

• reprezentanci starej elity władzy, którzy okres rozpadu wcześniejszych struktur wykorzystali w celu urządzenia się,

• pracownicy wielu przedsiębiorstw lub instytucji zwłaszcza finansowych o dobrej pozycji ekonomicznej, którzy w procesie prywatyzacji otrzymali akcje o znacznej wartości.

Dla przykładu do zbiorowości ofiar zaliczamy m. in.:

• bezrobotnych,

• pracownicy pozostający w dotychczasowym miejscu pracy, pracujący z podobnymi jak wcześniej wydajnością i zaangażowaniem a uzyskujących z tytułu pracy wynagrodzenie o wartości realnej o wiele niższej niż przed rozpoczęciem reform,

• osoby które utraciły zajmowana pozycję zawodową w wyniku restrukturyzacji gospodarki, np. górnicy, hutnicy, rolnicy,

• mieszkańcy miast i osiedli, które powstały w związku z budową i funkcjonowaniem dużych przedsiębiorstw decydujących o monokulturowym uprzemysłowieniu,

• mieszkańcy rejonów o słabym uprzemysłowieniu, w którym dominowały uspołecznione gospodarstwa rolne 9 pracownicy dawnych pegeerów),

• mieszkańcy wsi, właściciele gospodarstw rolnych, dla których niekorzystnie i w sposób gwałtowny pogorszyły się relacje pomiędzy ceną środków produkcji i cenami produktów rolnych.

Hierarchia społeczna w Polsce wg Henryka Domańskiego:

GÓRA HIERARCHII Elita pieniądza - multimilionerzy - promil bardzo niewielka gr.

Kadra kierownicza przedsiębiorstw

Biznesmeni słabsi gospodarczo od elity pieniądza

Inteligencja nowego stylu

ŚRODEK HIERARCHII Mały biznes

Pracownicy umysłowi

Stara inteligencja

Usługi i Robotnicy wykwalifikowani

DÓŁ HIERARCHII Robotnicy rolni

Wszyscy rolnicy bez farmerów

Robotnicy niewykwalifikowani

Podklasa - w krajach wysoko rozwiniętych funkcjonowała ona na skraju miast (margines społeczeństwa). U nas też jest podklasa postsocjalistyczna ale ją tworzą dawni pracownicy pegeerów. U nas ona gwałtownie powstała.

Cechy podklasy:

• bieda,

• są poza rynkiem pracy,

• beznadzieja,

• brak perspektyw,

• nie wychodzi się z niej jak ktoś się w niej znajdzie,

• nie uczestniczą w życiu politycznym - nie głosują dlatego politycy nie angażują się w tą podklasę.

WNIOSKI:

1. Nie widać znaczących zmian w kierunku równości szans życiowych.

2. Znaczący wzrost mobilności społecznej w latach 80-tych był głównie spowodowany rozwojem prywatnego sektora gospodarki, a prywatyzacja była instytucjonalną postawą znaczącego przepływu ludności do sektoru prywatnego. Ruchliwość społeczna uległa wręcz zmniejszeniu a jednostki wywodzące się z rodzin o wyższym statusie sytuują się w coraz wyższej hierarchii zawodowej.

3. Transformacja systemowa spowodowała wręcz usztywnienie barier społecznych związanych z przywilejami płynącymi z tytułu pochodzenia.

4. Wyższy poziom wykształcenia, wyższa pozycja zawodowa i stanowisko kierownicze zapewniają obecnie wyższe dochody niż w latach 80-tych.

5. Mamy doczynienia z postępującym wzrostem nierówności czemu towarzyszy wzrost zamożności.

6. Pojawia się tzw. podklasa składająca się z bezrobotnych, rodzin niepełnych i o bardzo niskim standardzie życiowym.

Stopniowo nasza stratyfikacja upodabnia się do stratyfikacji społecznej krajów kapitalistycznych.

WYKŁAD 8 16.04.2002

TEMAT : Kultura

Def. Jest to pojęcie wieloznaczne. Kultura jest trudna do zdefiniowania gdyż:

• jest to zjawisko złożone,

• trudno w jednej definicji zawrzeć wszystkie jej składniki,

• nie znamy wszystkich jej funkcji,

• różne dyscypliny definiują kulturę ( na coś innego zwracają uwagę).

To spowodowało że istnieje w literaturze wiele definicji ok. 400. Dwaj panowie Kroeber i Kluchon zebrali wszystkie definicje. Oto kilka z nich ;

1. Kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa. Tego typu definicję określa się jako definicję globalizacyjną.

2. Typ definicji historycznych - akceptują one tradycje jako czynnik dziedzictwa kulturowego np. S. Czarnowski : Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń. Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społeczeństwa, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzenie.

3. Definicje normatywne - zwracają uwagę że zachowania ludzkie są podporządkowane normom, wzorcom i modelom. Np. Creober, Parsons. Kultura - przekazane i wytwarzane treści i wzory wartości, idei i inne symbolicznie znaczących systemów będących czynnikami kształtującymi ludzkie zachowanie i wytwory stanowiące produkt zachowania.

4. Typ definicji psychologicznych - skupiają się na psychologicznych mechanizmach tworzących kulturę, np. S. Osowski. Kultura - to pewien zespół dyspozycji psychologicznych pekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich.

5. Definicje strukturalistyczne - biorą one pod uwagę przede wszystkim strukturę - podstawowe elementy które tworzą kulturę. Te elementy to: społeczne , psychologiczne itp.

6. Typ definicji genetycznych - ten typ koncentruje się przede wszystkim na pochodzeniu kultury.

Wg Kruckhona Charakteryzując kulturę można powiedzieć że:

• kultury się uczymy,

• źródłem kultury są biologiczne, środowiskowe, psychiczne i historyczne elementy ludzkiej egzystencji,

• kultura jest zorganizowana, wieloaspektowa,

• kultura jest dynamiczna, zmienna,

• w kulturze są pewne prawidłowości, które umożliwiają badanie jej metodami naukowymi.

Kategorie kultury :

1. Kultura bytu (materialna) w jej zakresie są działania i wytwory techniczne związane z produkcja, dystrybucją i usługami. Potrzebne są do zaspokojenia naturalnych bytowych potrzeb człowieka.

2. Kultura społeczna (socjetalna) - jest to kultura społecznego współżycia ludzi między sobą i społecznych struktur normujących stosunki między grupami ludzi w procesie pracy, konsumpcji i zabawy, np. podział na pozycje i funkcje społeczne.

3. Kultura symboliczna (duchowa) - to sfera czynności, wartości i przeżyć autotelicznych niezwiązanych z zaspokojeniem potrzeb człowieka jako istoty biologicznej i jako człowieka społeczeństwa. Autoteliczny - autos - ja, leloc - cel - działania, które wykonujemy dla przyjemności, ale nie daje korzyści. Do sfery kultury symbolicznej można zaliczyć takie zjawiska kultury, które są powiązane ze sztuką, zabawą, nauką i religią oraz spełniają funkcje estetyczne, poznawcze, zabawowe.

W kulturze symbolicznej wyróżnia się trzy typy kultury, które ze sobą współistnieją : kultura ludowa, masowa i elitarna.

Kultura ludowa - występuje w społecznościach lokalnych, tworzą ją niezawodni twórcy, przekazywana jest przez ustna tradycję, ma charakter demokratyczny i nie jest narzucona, wszyscy mają do niej dostęp.

Kultura masowa - pojawiła się w okresie rewolucji w XIX w. dzięki masowym środkom komunikowania się realizuje się dwa podstawowe kryteria charakteryzujące kulturę masową: 1. kryterium ilości ( dociera do dużej ilości ludzi),

2. kryterium standaryzacji. Kultura masowa tworzona jest przez specjalistów, łatwa do nabycia i odbioru dzięki prostocie i przystępności swoich treści. Wyraża się w takich formach sztuki, których celem jest rozrywka. Do nich można zaliczyć muzykę rockową, blusową; seriale; filmy sensacyjne; widowiska sportowe, estradowe, cyrkowe.

Kultura masowa pozwala rozmawiać na jeden temat z różnymi ludźmi.

Zaletą jest demokratyczny charakter.

Wady:

- nie jest twórcza i oryginalna,

- jest narzędziem manipulacji, która najczęściej odnosi się do polityki i komercji,

- nastawiona jest na hedonizm - nastawienie na przyjemności,

- ma charakter naśladowczy,

- wytwarza mechanizm pocieszycielki i zastępczy (dotyczy tych odbiorców kultury, którzy nie mogą sobie poradzić ze swoimi problemami i pojawiają się Columbo, który rozwiąże problemy i jest do nas podobny i udało mu się więc jest pocieszenie, że może skoro on jest do nas podobny to nam też uda się nasze problemy rozwiązać).

Kultury elitarne - na nie składa się oryginalna twórczość, którą uznają za taką specjaliści i krytycy artystyczni. W jej odbiorze potrzebne są odpowiednie kwalifikacje. Jest ona tworzona przez elity i odbierana przez elity. Najczęściej wyraża się w sztuce, która odrzuca naśladowanie. Przywiązuje dużą wagę do formy.

Cechy kultury elitarnej:

• zamyka się - jest dla wąskich grup ludzi,

• tworzy często dzieła dziwne , niezrozumiałe dla ludzi, ale tez arcydzieła,

• twórcze poszukiwania,

• wytwarza też nowe kierunki w kulturze.

WYKŁAD 9 23.04.2002

TEMAT : Socjotechnika

Przedmiot socjotechniki - socjologia jest nauka teoretyczną, socjotechnika - zaś nauką praktyczną. Relacje jakie zachodzą między nimi można ująć w następując sposób.

Celem socjologii jest formowanie i weryfikowanie twierdzeń dotyczących powiązań między poszczególnymi elementami życia.

Celem socjotechniki - jak w oparciu o te twierdzenia przeprowadzić zaplanowane zmiany.

M. Mucki - definicja socjotechniki

Przez inżynierię społeczną lub socjotechnikę rozumie się zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego. Dyrektywy te określają jak przy pomocy odpowiednich środków dokonywania celowych przemian społecznych opierając się przy tym na ocenach i wartościach społecznych.

1. są podmioty (systemy oddziałujące) i przedmioty ( systemy na które się wpływa) działania socjotechnicznego

2. podmioty działają zgodnie z racjonalnymi dyrektywami socjotechnicznymi

3. podmioty osiągają zamierzone cele za pomocą określonych środków na podstawie społecznie akceptowanych wartości i ocen. Podmioty powodują zmiany społeczne w przedmiotach na które wpływają.

Strategie socjotechniczne.

W zależności jak postrzegamy społeczeństwo wykorzystać możemy różne strategie wpływania na nie. Kiedy jest ono ujmowane jako zrównoważony system na który składają się biernie adaptacyjne jednostki (model systemowo - funkcjonalny) sięgamy wówczas po socjotechnikę manipulacyjną.

Jeśli gdy społeczeństwo widziane jest jako ciągłe zmiany proces inicjowany i podtrzymywany przez aktywne i twórcze jednostki (model procesowo - podmiotowy). Korzystamy wtedy z socjotechnik emancypacyjnych.

DYREKTYWY SOCJOTECHNICZNE

Socjotechnika opierając się min na prawidłowościach dotyczących społecznego zachowania ludzi może je przekształcić w praktyczne dyrektywy. Dyrektywy socjotechniczne mogą dotyczyć trzech zasadniczych sfer:

1. PERSFAZJI - rozumie się przez nią te sposoby oddziaływań, które dążą do zmiany przekonań opinii postaw innych ludzi przy pomocy argumentacji emocjonalnej lub racjonalnej

2. MANIPULACJI - rozumie się przez nią te sposoby wpływania, których celem są zmiany przekonań opinii postaw innych ludzi bez ich wiedzy o tym a nawet wbrew ich woli.

3. FACYLITACJE - oddziaływanie na postawy opinie bądź poglądy ludzi poprzez rozmaite techniki wprowadzane przez tradycyjne instytucje: rodzinę, szkołę, prawo, środki masowego przekazu, władzę.

Źródła wiedzy socjotechnicznej

Socjotechnika jest nauką XX wieku - nową. Podstawowymi źródłami są :

• nauki społeczne,

• wiedza potoczna (doświadczenie subiektywne)

• refleksje prekursorów socjotechniki.

Zasady machiawelizmu:

1. zasada konsekwencji ( odnosi się do techniki kary) „Tak kogoś ukarz, aby nie był w stanie ci oddać”

2. zasada kalkulacji skutków „Jeśli daliśmy słowo, ale sytuacja się zmieniła dla nas niekorzystnie, to lepiej ją bez wyrzutów zerwać”,

3. zasada kozła ofiarnego - stosuje się najczęściej w sytuacji zmiany i nie znanym jej skutków. Jeśli powodzenie to na nas, jeśli źle to lepiej upatrzyć osobę, którą wtedy skarzemy jako winną.

4. Zasada nie respektowania własnej integracji.

Skale socjotechniki

Przewodzenie małą grupą (skala mikro) polega najczęściej na wpływaniu na postawy i zachowania jej członków. Charakterystyczne dla socjotechniki na tę skalę jest wykorzystywanie osobistych cech przywódcy (urok osobisty, inteligencja, umiejętności przekonywania, komunikowania się. Ponieważ relacje pomiędzy sterującym a sterowanymi mają charakter twarzą w twarz. Należy zauważyć że działania socjotechniczne w tych sytuacjach są w mniejszym stopniu zmanipulowane.

W skali średniej (partia polityczna) i w skali makro (państwo) działania socjotechniczne prowadzone przez jednostki posiadające władze mają już inny charakter. Sterujący działają najczęściej pośrednio, sięgając po takie środki jak radio, telewizja, reklama itp. Jak i innych ludzi, którzy są w tej sytuacji ogniwem pośredniczącym. Należy zwrócić uwagę że brak stałych bliskich kontaktów między sterującymi a sterowanymi powoduje, że w skali średniej i makro normy moralne są częściej łamane niż w skali mikro.

Przykłady działań socjotechnicznych

1. socjotechnika konfliktu - jeśli są dwie grupy skłócone ze sobą - wspólny cel, wspólne zagrożenia,

2. zasada organizacyjna - wpływ na motywowanie ludzi

3. polityczne - zasada kompromisów ( w walce politycznej) przywódców politycznych, bo trudno osłabić cały obóz a uderz w przywódców to uderzysz w cały obóz,

4. komplementowanie,

5. kompromitowanie.

WYKŁAD 10 30.04.2002

TEMAT : Przywództwo w organizacjach gospodarczych.

Dwa rodzaje przywództwa w gospodarce:

1. Przywództwo strategiczne - polega na umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych do przywidzenia i ważnych zmian w otoczeniu. Oznacza ciągłe dostosowywanie, reorientację i usprawnianie organizacji. Istotą przywództwa strategicznego jest wprowadzenie zmian. Zaczyna się ono od wyznaczania kierunku działania, od opracowania wizji przyszłości a następnie ustalenie strategii zmian koniecznych do zrealizowania tej wizji.

2. Przywództwo kierownicze - jego istotą możemy sprowadzić do określenia w organizacji wytycznych co do pracy, którą należy wykonać , umiejętności motywowania ludzi do pracy i pociągania ich za sobą ( to przywództwo charakteryzuje niższe szczeble hierarchii).

Istota i źródła przywództwa

Władza i wpływ w organizacjach wiążą się z autorytetem formalnym opierającym się na posiadaniu prawa do wywierania wpływu oraz autorytetem nieformalnym czyli władzą sprawowaną za pomową przyzwolenia ze strony jednostek lub grup w stosunku dla których jest wykonywana.

M. Kostera, S. Kolinacki:

„ Przywództwo jest oddziaływaniem na zachowania innych. Jest to rodzaj społecznego wpływu, który pojawia się wówczas, gdy jedna osoba - przywódca jest zdolny do powodowania pożądanego przez siebie zachowania kogoś innego kto ulega mu z powodu więzi jaka ich łączy, z powodu społecznego stosunku jaki pomiędzy nimi zachodzi. Przywództwo wiąże się z pewnymi szczególnymi cechami i zachowaniami osoby, której inni skłonni są zaufać i podporządkować się, bo wiem że jednostka ta ma w konkretnej grupie społecznej lub u konkretnej osoby autorytet, władzę, którą inni dobrowolnie akceptują. Przywództwo wiąże się zatem z cechami potrzebami, interesami i celami tych którzy im podlegają.”

Źródła przywództwa

Warto się zastanowić jakie są źródła władzy i przywództwa, a więc z czego wynika możliwość wpływania jednych ludzi na zachowania innych

1. Władza z mocy prawa - występuje wtedy , gdy podwładny uznaje, że ten kto ja posiada jest legalnie uprawniony do wywierania wpływu w pewnych granicach. Osoba na którą wywierany jest wpływ zobowiązana jest mu się podporządkować.

2. Władza nagradzania - istota jej sprowadza się do tego, że jedna osoba może nagrodzić drugą za wykonanie zadania bądź spełnienia innego wymagania.

3. Władza wymuszania - jest odwrotna stroną władzy wynagradzania i polega na możliwości karania za niespełnienie wymagań

4. Władza ekspertalna - polega na tym, że ten na kogo ona wpływa jest przekonany, iż sprawujący ją ma jakąś szczególną wiedzę bądź znajomość przedmiotu.

5. Władz odniesienia - jest wówczas gdy chęć upodobnienia się lub naśladowania tego, kto ją sprawuje.

6. Uczucie - siła wpływu przełożonych zależy również od emocji jakie wywołuje i uczuć jakimi obdarzają ich podwładnych np. sympatia, zaufanie, podziw ale też strach czy nienawiść.

7. Osobowość - wpływ człowieka na innych może w znacznej mierze zależeć od jego cech. To jaka osobowość będzie odpowiednia w określonej grupie, wynikać będzie w znacznym stopniu z potrzeb wartości i osobowości ich członków, a także od sytuacji w której grupa się znajduje.

8. Charyzma posiada ją ten kto sprawując władze nad ludźmi jest postrzegany przez nich jako człowiek o wyjątkowych cechach bądź właściwościach ( autentycznych bądź domniemywanych). Podporządkowując się mu, wierzą w niego i sądzą że jest to dla nich najlepsze wyjście, czasami nawet jedyny sposób na rozwiązanie ich obecnych i przyszłych spraw.

Cechy przywódcy:

• kompetentny,

• sympatyczny,

• moralny,

• silny,

• onieśmielający.

WYKŁAD 11 07.05.2002

TEMAT : Zmiany.

J. Szczepański analizując istotę zmian społecznych mówi: „ jeżeli w pewnym systemie czy układzie społecznym powstają nowe elementy składowe lub zanikają elementy dotychczas występujące lub jeżeli powstają nowe stosunki między elementami czy zanikają stosunki dotychczas istniejące - wtedy mówimy, że system ten ulega zmianie.”

Wg Webbera: „w odniesieniu do organizacji pojęcie zmiany rozumiemy jako przekształcenie polityki organizacyjnej, struktury lub postaw ludzkich w celu zwiększenia efektywności.'

3 typy zmian:

1. zmiana regresywna - cofnięcie się systemu, sięga po rozwiązania z przeszłości, te sprawdzone ale i zdeaktualizowane,

2. zmiana adaptacyjna - do starych rozwiązań dokoptowuje się nowe lub poprzednie struktury, zastępuje się nowymi, zmodernizowanymi, ale nie podważa się podstaw systemu

3. zmiana innowacyjna - obejmuje podstawę systemu, oznacza reinterpretację jego przeszłości i teraźniejszości

Charakter zmian:

1. rewolucyjny (gwałtowny)

2. ewolucyjny

Źródła zmian w organizacji:

1. powstawanie nowych chłonnych rynków zbytu i kurczenie się starych

2. zmiana upodobań i gustów klientów,

3. pojawienie się nowych technologii i sposobów produkcji,

4. tworzenie się nowych aspiracji osób i grup społecznych

5. zwiększające się koszty surowców naturalnych oraz zmniejsza ich ilość

Wewnętrzne czynniki:

1. wprowadzenie nowej strategii w organizacji

2. wdrażanie nowych technologii

3. pojawienie się nowych postaw i zachowań pracowników itp.

Liderzy zmian

Ci liderzy najczęściej wywodzą się z wnętrza firmy. Często pojawiają się głosy że powinni to być ludzie z zewnątrz (duży autorytet, ludzie sukcesu, nie mają powiązań, działają z większą determinacją).

Najważniejszą cechą liderów jest to, że potrafią zmieniać zachowania i umiejętności swoich podwładnych, ale także:

• umieć pracować w granicach określonych przez zarząd firmy,

• stale kontrolować proces zaangażowania zarządu w przebudowę firmy,

• umieć dobrać odpowiedni styl komunikowania się,

• symulować powstawanie synergii ( motywowanie, wzajemne oddziaływanie) między uczestnikami zmian,

• posiadać umiejętności i doświadczenie w pokonywaniu oporów wobec zmiany.

Opory wobec zmian - Źródła tych oporów

Przyczyny oporów wobec zmian mają charakter : ekonomiczny, psychologiczny i socjologiczny.

Źródła:

1. opór występuje wówczas, gdy pracownicy nie rozumieją istoty zmian. Niezwykle ważne w pokonywaniu zmian jest komunikacja.

2. Opór przeciwko zmianie jest wtedy gdy pracownicy boja się iż może ona zagrozić ich interesom, wymusić na nich intensywne przekwalifikowanie się , pogorszyć relacje między wysiłkiem a wynagrodzeniem, pogorszyć ich prestiż i miejsce w firmie

3. Opór wobec zmiany rośnie gdy pracownicy odbierają je jako narzucone z zewnątrz, zmniejsza gdy czują się współtwórcami,

4. Opór przeciwko zmianom rośnie gdy odnoszą się do spraw personalnych

5. Pojawia się też wtedy gdy nie uwzględniają one utrwalonych w organizacji nieformalnych związków, norm postępowania, układów, powiązań,

6. Źródła oporów Maxwella:

• zmiana jako coś obcego,

• zakłócenia rutyny i przyzwyczajeń,

• nie jasny cel,

• lęk przed niepowodzeniem zmian,

• zadowolenie z obecnego stanu rzeczy,

• gdy brak szacunku dla wprowadzającego,

• zmiana może wymuszać dodatkowe zaangażowanie,

• tradycja jako hamulec zmian,

• opory umysłowe do zaakceptowania zmian,

• gdy oznacza ona osobistą stratę.

ETAPY prowadzenia zmian:

1. Dowiadywanie się o zmianie - szok człowiek nie do końca działa świadomie

2. Gniew i wściekłość

3. Chwyta się ostatniej deski ratunku

4. Depresja (gdy się nie uda) jak się udaje wychodzi z depresji

5. Akceptacja zmian.

O tym wiedzą wprowadzający zmiany i chcą przełamać IV etap, aby zyskać współpracę.

Przezwyciężenie oporów i wprowadzenie zmian

Przezwyciężając opory wśród ludzi i wprowadzając zmiany można się oprzeć na kilku zasadach:

1. Stworzenie powszechnej opinii o niezbędności zmian w organizacji i wyrobienie przeświadczenia, że proponowane zmiany są słuszne.

2. Wprowadzenie i rozpropagowanie wizji przyszłej roli organizacji w nowych warunkach.

3. Informując o zmianie trzeba z jednej strony pokazać konkretne korzyści z niej płynące dla organizacji ale też dla ludzi.

4. Zmiany należy wszechstronnie uzasadnić jako celową i konieczną oraz dokładnie przygotować.

5. Należy stworzyć w organizacji atmosferę sprzyjającą kontaktom między ludźmi, aby wszystkie pojawiające się lęki i problemy mogły być wspólnie omawiane i pokonywane.

6. Zmiany powinny być prezentowane i propagowane przez ludzi o dużym autorytecie.

Model wprowadzania zmian Webbera - etapy skutecznego wprowadzania

1. wywoływanie niezadowolenia ( z obecnej sytuacji, aż zmieni się postawa ludzi, ludzie sami muszą dojść do tego że jest źle, chcieć zmian, przez nic nie robienie),

2. rozmrożenie - likwidacja utartych postaw i zachowań wartości

3. konwersje - wprowadzenie nowych wartości, postaw, zachowań

4. ponowne zamrożenie - zamrożenie tych nowych wartości.

Wtedy jest szansa że zmian będzie zmianą udaną.

WYKŁAD 12 14.05.2002

TEMAT : Konflikty społeczne

Pojęcie konfliktu - jest jednym z najważniejszych procesów społecznych. U praktyków cieszą się powodzeniem konflikty w organizacji.

Podstawowa wiedza by rozwiązać konflikt:

• Czym jest konflikt

• Źródła konfliktu

• Rodzaje konfliktu

• Jak rozwiązać konflikty

Def. konfliktu wg J. Szczepańskiego:

Konflikt „jest procesem, w którym jednostka lub grupa dąży do osiągnięcia własnych celów (zaspokojenia potrzeb realizacji własnych celów) przez wyeliminowanie, podporządkowanie sobie lub zrzeszenie jednostki lub grupy dążącej do celów podobnych lub identycznych”.

Def. konfliktu w organizacji wg Stonnera i Walkera:

„spór dwóch osób lub więcej członków albo grup, wynikających z konieczności dzielenia się ograniczonymi zasobami albo prawami lub zajmowania odmiennej pozycji, różnych celów, lub postrzeżeń. Członkowie czy działy organizacji, w trakcie sporu dążą do tego, by ich sprawa lub punkt widzenia przeważały nad sprawą lub punktem widzenia innych.

Wg nich źródłem konfliktu jest dzielenie się ograniczonymi zasobami.

Konflikt w najprostszym ujęciu to:

1. sytuacja gdy występują co najmniej dwa podmioty i przy czym są one od siebie w jakimś sensie zależne

2. jeden z podmiotów przeszkadza drugiemu w osiągnięciu określonego celu

3. sprzeczność interesów występuje obiektywnie lub mogą być tylko wyobrażone

4. towarzyszą mu najczęściej silne emocje

Tradycyjne i współczesne poglądy na konflikt:

Tradycyjne poglądy:

1. konflikty są do uniknięcia

2. powodem są błędy kierownictwa w kierowaniu organizacjami bądź tzw. podrzegacze

3. konflikty rozdzielają organizację i ograniczają osiągnięcie optymalnej efektywności

4. celem kierownictwa jest eliminowanie konfliktów

5. optymalna efektywność organizacji wymaga likwidacji konfliktów

Współczesne poglądy:

1. konflikty są nie do uniknięcia

2. powodów konfliktów jest bardzo wiele, m in. Struktury organizacyjne, nieuniknione różnice celów i wartości

3. konflikty w równym stopniu przyczyniają się do efektywności organizacji bądź jej szkodzą

4. celem kierownictwa jest pokierowania konfliktami

5. optymalna efektywność organizacji wymaga konfliktów na umiarkowanym poziomie

Rodzaje konfliktów:

1. wewnętrzny konflikt u konkretnego człowieka (intra konflikt), występuje wtedy, gdy nie wie on jakiej pracy się od niego wymaga, gdy niektóre wymagania dotyczące jego pracy są sprzeczne z innymi bądź kiedy oczekuje się od niego więcej niż uważa, iż jest w stanie wykonać

2. między konkretnymi osobami w danej organizacji. Przyczyną najczęściej wskazuje się różnice w osobowości

3. konflikt między jednostką a grupą. Często wynika on ze sposobu reagowania konkretnego człowieka na nacisk wywierany przez grupę. Często wynika z nonkonformizmu danej jednostki

4. konflikty między grupami w tej samej organizacji. Wynikają miedzy linią a sztabem (dołem a górą organizacji)

5. konflikty między różnymi osobami w firmie

6. kryterium jasne i ukryte (wszyscy o tym wiedzą ale nikt nie mówi)

7. racjonalne i irracjonalne (wymyślone)

8. destrukcyjne i twórcze (w wyniku których występują pozytywne efekty w organizacji)

Źródła konfliktów:

1. łamanie ustawodawstwa pracy

2. zła organizacja pracy

3. różnice wśród pracowników w kwestiach merytorycznych

4. nieprawidłowa polityka kadrowa

5. niewłaściwe odnoszenie się przełożonych do podwładnych i odwrotnie

6. nieumiejętność wprowadzania zmian w organizacji

7. zły system komunikacji i łączności

8. różnice charakterologiczne u ludzi uczestniczących w procesie pracy

Sposoby rozwiązywania konfliktów

• socjotechnika kierowana konfliktami - przez kierowanie konfliktami rozumie się sprawowanie nad nimi kontroli w taki sposób, aby jego efekty nie były destrukcyjne

1. Metoda stymulowania konfliktów- jej istotą jest zachęcanie do wywołania sytuacji konfliktowej i właściwe jej kontrolowanie

• wprowadzenie ludzi z zewnątrz

• wprowadzenie współzawodnictwa

• nowy sposób motywowania ludzi

• nagradzanie lepszych

• postępowania wbrew regułom (zmiana reguł budzi niepokój wśród ludzi)

2. Metoda ograniczania lub tłumienia konfliktów

• gdy poziom konfliktu jest wysoki lub gdy ujemnie wpływa na efektywność. Jego ograniczenie może polegać m in. Na tym, że zastępuje się konkurencyjne cele, które rozdzielały grupę celami nadrzędnymi założonymi przez obie grupy

• polega na zjednoczeniu grup wobec wspólnego zagrożenia. Metoda ta nie likwiduje jednak źródeł konfliktu. Ona go ogranicza, tłumi

WYKŁAD 13 21.05.2002

TEMAT: Rola i znaczenie komunikacji w pracy menadżera. Pojęcie komunikacji interpersonalnej.

Komunikowanie się to wzajemne przekazywanie informacji , pojęć, idei, uczuć itp. Za pomocą symboli tworzonych przez słabe dźwięki czy dotyk.

Schemat komunikowania się: nadawca - komunikat - odbiorca

Łańcuch komunikacyjny:

Szumy

komunikat komunikat

nadawca kod kanał odkodowanie odbiorca

1. zakodowana informacja jest komunikatem

2. kanał - powietrze, list, linia telefoniczna

3. szumy - zakłócenia, niewyraźnie napisane, hałas.

Komunikacja werbalna i niewerbalna.

Ludzie chcąc przekazać informacje czynią to za pomocą słów ( komunikacja werbalna), ale tez ton głosu, mimiki, postawy, spojrzeń, odległości w przestrzeni, dotyku, sposobu ubierania się itp. ( komunikacja niewerbalna). Elementy nie werbalne w znaczny stopniu uzupełniają przekaz werbalny. Jeśli współgrają ze sobą to komunikowanie jest skuteczniejsze.

Klasy wypowiedzi:

1. wypowiedź formalna - zaplanowana, gramatyczna , ze zdaniami złożonymi, z większą liczbą rzeczowników i przymiotników , skuteczniejsza przy przekazywaniu informacji.

2. Wypowiedź nieformalna - składają się na nią dowcipy, żarty, plotki, mniejsza wagę przywiązuje się do gramatyki, posiadają niewiele informacji pomagają jednak w ustanowieniu i podtrzymaniu relacji międzyludzkich.

3. Wyrażenie emocji i postaw interpersonalnych - dostarcza specyficznych informacji, które najczęściej jednak przekazywane są w sposób niewerbalny.

4. Formalności społeczne - są to standardowe wypowiedzi, dotyczące podziękowań, przeproszeń, powitań itp.

5. Wypowiedzi ukryte - informacje w nich występują na dalszym planie (ezopowa mowa).

Komunikacja niewerbalna - formy.

98% - z tonu głosu, 55% - gra ciała

Uważa się że istnieje 7 zasadniczych rodzajów mimiki, wyrażających następujące emocje: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, złość, wstręt albo pogarda, zainteresowanie.

Brwi - całkowicie podniesione - niedowierzanie

podniesione do polowy - zdziwienie

do połowy obniżone - zakłopotanie

całkowicie obniżone - złość

Spoglądanie - gdy jedna osoba mówi do drugiej i na nią nie patrzy

Gesty ciała i inne ruchy.

Kontakt dotykowy - bardzo silnie oddziaływuje i zależy od kultury np. Arabowie i Latynosi - siadają blisko siebie; Szwedzi i Szkoci - źle znoszą bliskość fizyczną.

Przykłady w komunikacji interpersonalnej:

1. Fizyczne - zakłócają odbiór przekazywanego sygnału.

2. Psychologiczne - występują w odbiorcy w układzie odkodowującym, w wyniku różnorakich zahamowań np. silna wiara w coś przeciwnego niż treść przekazywanego symbolu: odczuwanie zagrożenia od strony nadawcy; lęk przed nowymi pomysłami ideami

3. Semantyczne (językowe) - polegają na niepełnym zrozumieniu przez odbiorcę używanych symboli np. niezrozumienie danego słowa lub korzystanie ze słów które coś innego znaczą dla nadawcy i dla odbiorcy

Milej i przyjemnej nauki. ZDASZ NA PEWNO !!!!!!!!!!!!!!!!

1 cele

2 ludzie

4 technika

3 struktura

---