FIZYKA W NAUCZANIU PRZYRODY
Wstęp
Jednym z trudniejszych zagadnień w przyrodzie są treści fizyczne. Fizyka jest to nauka, która ukazuje piękno świata, bada cały otaczający nas świat, wykrywa prawa i zasady wyjaśniające przebieg zjawisk i procesów fizycznych. . Przyswojenie treści fizycznych ułatwia wykonywanie doświadczeń.
Temu celowi służy poniższe opracowanie. Obejmuje ono główne zagadnienia fizyczne realizowane na lekcjach przyrody. Do każdego zagadnienia opracowano krótkie opisy doświadczeń, teoretyczne uzasadnienie ich efektów .
DZIAŁ : SUBSTANCJE I ICH WŁAŚCIWOŚCI
Doświadczenie 1
Włóż do gotującej się wody jeden koniec pręta metalowego, szklanego i drewnianego, a drugie ich końce trzymaj w ręce.
Obserwacja
Pręt metalowy szybciej jest gorący i parzy w rękę.
Wniosek
Metale odznaczają się dobrym przewodnictwem cieplnym.
Doświadczenie 2
Napełniamy probówkę wodą. Górną jej część ogrzewamy nad płomieniem.
Obserwacja
Woda zaczyna wrzeć u góry, a na dole dopiero po dłuższej chwili.
Wniosek
Szkło jest słabym przewodnikiem ciepła, nagrzewa się bardzo powoli.
Doświadczenie 3
„Naczynie” wykonane z kartki papieru napełniamy wodą i ogrzewamy nad płomieniem świecy lub palnika.
Obserwacja
Papierowy garnuszek nie zapalił się, a woda zagrzała się.
Wniosek
Mokry papier nie chce się palić, ponieważ woda parując pobiera energię na sposób ciepła i nie pozwala na ogrzanie się papieru do temperatury zapłonu.
Doświadczenie 4
Mając do dyspozycji dwa identyczne termometry zbiorniczek jednego z nich pokrywamy gazą zwilżoną alkoholem lub acetonem. Dmuchamy kilka razy na gazę.
Obserwacja
Termometr pokryty mokrą gazą wskazywał niższą temperaturę. Po kilkakrotnym dmuchnięciu temperatura jeszcze się obniżyła.
Wniosek
Parowanie cieczy powoduje obniżenie temperatury na termometrze. Ruch powietrza przyspiesza parowanie.
Doświadczenie 5
Strzykawkę z zamkniętym wylotem umieszczamy we wrzącej wodzie.
Obserwacja
Tłok przesuwa się do góry.
Wniosek
Ogrzane powietrze w strzykawce zwiększa swoją objętość i unosi tłok.
Doświadczenie 6
Obserwujemy rozszerzalność cieplną ciał stałych przy pomocy pierścienia Gravesanda i kulki.
Obserwacja
Ogrzana kulka nie przechodzi przez pierścień.
Wniosek
Przy zmianie temperatury zmienia się objętość ciał stałych.
Doświadczenie 7
Różne przewodniki ciepła.
Włóż do szklanki łyżeczkę stalową, srebrną, plastikową i szklane mieszadełko. Trzonki tych wszystkich sztućców posmaruj na tej samej wysokości masłem, a na maśle umocuj suche ziarna grochu. Ciekawe, w jakiej kolejności będzie odpadał groch, gdy wlejesz do szklanki gorącą wodę?
Obserwacja.
Masło na srebrnej łyżeczce topi się bardzo szybko i z niej odpadnie pierwsze ziarenko. Następnie przyjdzie kolej na groch z łyżeczki stalowej i ze szklanego mieszadełka, natomiast na łyżeczce plastikowej nie będzie się nic działo.
Wniosek.
Srebro jest najlepszym przewodnikiem ciepła, plastik natomiast wcale go nie przewodzi.
Doświadczenie 8
Butelkowy termometr.
Nalej nieco zabarwionej wody do plastikowej butelki, która możesz zamknąć korkiem. Wywierć dziurę w korku i przesuń przez nią plastikową rurkę, tak, aby sięgnęła płynu. Uszczelnij korek klejem. Możesz odwzorować z termometru pokojowego skalę i umieścić ten rysunek na butelce. Ogrzewaj dłońmi butelkę.
Obserwacja.
Woda w rurce podniesie się do góry.
Wniosek.
Zamknięte powietrze zwiększa swoją objętość pod wpływem ciepła, ponieważ jego cząsteczki uderzają w siebie częściej i silniej. Napiera ono na cząsteczki wody i zmusza wodę do wpłynięcia do rurki. Stan wody w rurce pokazuje stopień ocieplenia. Twój butelkowy termometr wskaże ci teraz różne temperatury.
.
Doświadczenie 9
Łowienie lodu.
Zrób wędkę z ołówka i kawałka nitki. Do szklanki napełnionej wodą wrzuć kostkę lodu. Ciekawe, czy uda się tą prowizoryczną wędką wyłowić lód? Opuść koniec nitki na lód i posyp go solą.
Obserwacja.
Nić natychmiast przymarznie do kostki lodu.
Wniosek.
Sól powoduje topnienie lodu. Aby jakieś ciało stopniało, potrzebne jest jednak jeszcze ciepło. Pobierane jest ono z tej części powierzchni kostki, na którą nie podziałała sól. Dlatego wilgoć zamarza i kostkę można wyciągnąć za pomocą przymarzniętej do niej nitki.
Doświadczenie 10
Do długiej próbówki szklanej nalej połowę wody i połowę alkoholu np. denaturatu. Dokładnie zaznacz poziom cieczy pisząc mazakiem linię na szkle. Zatkaj próbówkę korkiem i dokładnie wymieszaj. Co można powiedzieć o objętości cieczy w naczyniu?
Doświadczenie modelowe.
Do wysokiego naczynia szklanego ( np. menzurki ) wsyp połowę grochu lub fasoli i uzupełnij ( połowę ) kaszy. Zaznacz dokładnie poziom substancji na szkle. Następnie dokładnie wymieszaj. Co można powiedzieć o objętości zajmowanej przez groch i kaszę po wymieszaniu? Czy na podstawie doświadczenia modelowego można wyjaśnić i zrozumieć wynik doświadczenia pierwszego?
Obserwacje:
Objętość substancji po wymieszaniu uległa zmniejszeniu.
Wnioski:
Obydwie substancje woda i alkohol składają się z cząsteczek. Jednak ich rozmiary są różne.
Doświadczenie 11
Szklanka z wodą i ołówek. Zanurz ołówek do wody i bardzo powoli unoś go do góry. Obserwuj powierzchnię wody w pobliżu ołówka, patrz z boku.
Obserwacje:
Podczas unoszenia ołówka do góry woda oblepia brzeg ołówka i również unosi się do góry przez chwilę, tworząc wyraźne wzniesienie. Po wyjęciu ołówka ze szklanki część wody pozostaje na jego końcu. Powstała w ten sposób kropla nie opada mimo, że przecież działa na nią przyciąganie ziemskie.
Wnioski:
Między cząsteczkami występują tzw. oddziaływania międzycząsteczkowe. Istnieją one na niewielkich odległościach i są różne w ciałach stałych ( najsilniejsze ) i najsłabsze ( gazy ).
Doświadczenie 12
Dwie gładkie szybki połóż jedna na drugiej.
Obserwacje:
Szybki z łatwością można oddzielić.
Wnioski:
Brak między nimi oddziaływań międzycząsteczkowych.
Te same dwie szybki zwilż wodą, ponownie przyłóż je do siebie.
Obserwacje:
Woda między szybkami działa jak klej. Trudno je od siebie oddzielić.
Wnioski:
Między cząsteczkami wody i powierzchnią płytek działają siły międzycząsteczkowe.
Doświadczenie 13.
Występowanie na powierzchni wody tzw. błony powierzchniowej.
Potrzebne pomoce: zlewka lub szklanka, żyletka, cienka igła, pasek bibuły lub
ręcznika papierowego, szpilka, woda
Przebieg doświadczenia:
a) zlewkę lub szklankę napełnij wodą
b) przy pomocy modeli atomów przedstaw model cząsteczki wody
c)połóż w kolejności wypisanej w doświadczeniu kolejne przedmioty na wodę (szpilkę należy położyć na pasku bibuły).
d) obserwuj przebieg doświadczenia.
Obserwacje:
Żyletka położona na powierzchni wody utrzymuje się. Podobnie zachowuje się igła. Szpilka utrzymuje się na powierzchni, ale bibuła opada na dno. Przedmioty, które kładziemy poziomo na powierzchnię wody nie rozrywają jej, ale tylko ugniatają „skórkę wodną”.
Wnioski:
Cząsteczki wody na powierzchni przyciągają się do siebie z taką siłą, że tworzą jakby "skórkę". Ta "skórka" - to napięcie powierzchniowe.
Napięcie powierzchniowe to wielkość równa sile działającej na jednostkę powierzchni swobodnej cieczy, wywołane działaniem sił międzycząsteczkowych.
Doświadczenie 14
Wybrzuszanie wody.
Potrzebne pomoce: szklanka, woda, lekkie małe monety (np. korony czeskie)
Przebieg doświadczenia:
a) do szklanki nalej pełno wody
b) następnie wsuń kolejno kilka monet. Obserwuj, co dzieje się z wodą?
Obserwacja:
Poziom wody unosi się ponad szklankę, nie spływając po jej ściankach. Po dodaniu następnych monet skórka pęknie.
Wnioski:
Cząsteczki wody na powierzchni przyciągają się na tyle mocno, że powstrzymują wodę przed rozlaniem. Jeżeli dodasz następne monety, to w końcu "skórka" pęknie - cząsteczki rozłączają się i woda się przeleje. Ponad szklankę znalazło się tyle wody, że cząsteczki rozdzieliły się i woda się przelała.
Doświadczenie 15
Zmiana napięcia powierzchniowego.
Potrzebne pomoce: łyżeczka, woda, czysta powierzchnia stołu, słomka, płyn do mycia naczyń.
Przebieg doświadczenia:
Zanurz łyżeczkę w wodzie, potem spuść kroplę wodę z łyżeczki na czystą powierzchnię stołu.
Obserwacja:
Woda utrzymuje się w małych kroplach o kształcie kopułki.
Wniosek:
Jest to wynik przyciągania się cząsteczek wody.
Doświadczenie 16
Zmiana napięcia powierzchniowego.
Potrzebne pomoce: słomka, płyn do mycia naczyń.
Przebieg doświadczenia:
Słomkę zanurz w płynie do mycia naczyń, następnie dotknij końcem słomki kopułki na stole.
Obserwacja:
Kropla rozsuwa się na płaską plamę na stole.
Wnioski:
Związki chemiczne zawarte w płynie do mycia naczyń powodują, że cząsteczki wody słabiej przyciągają się do siebie. Dlatego łatwiej rozsuwają się i woda rozpływa się tworząc plamę.
Doświadczenie 17
Tworzenie baniek mydlanych.
Potrzebne pomoce: długopis-zabawka, cienki drut (strzelniczy), łyżka, woda, płyn do mycia naczyń, słoma zbóż (okrągła i sucha), zlewka
Przebieg doświadczenia:
Zrób pętlę z drutu. Wykonaj mieszankę wody z płynem do mycia naczyń ( na łyżkę wodę 3 łyżki płynu). Zanurz pętlę w przygotowanej mieszaninie.
Obserwacja:
Po wyjęciu pętli z mieszaniny widać cienką warstwę mydlaną, która rozciąga się w cieniutką skórkę w poprzek pętli z drutem.
Kiedy w nią dmuchamy - wodna skórka rozciąga się jak może, aż przyjmuje kształt bańki
Taki sam wynik nastąpi, jeżeli doświadczenie wykonamy z długopisem-zabawką, lub przy użyciu suchej, okrągłej słomki ze zbóż, którą nacinamy na 4-ry części długości 1 cm i zaginamy nacięte końce. Może ona zastąpić pętlę wykonaną z drutu. Dalej w doświadczeniu postępujemy się tak samo jak poprzednio.
Doświadczenie 18
Otrzymywanie kryształów siarczanu miedzi i soli kuchennej.
Potrzebne pomoce: czysty szklany słoik ( 2 sztuki ), kawałki nici, spinacze, łyżeczka, sól kuchenna, siarczan miedzi, gorąca woda, patyczki
Przebieg doświadczenia:
Łyżkę włóż do słoika, aby nie pękł. Wlej gorącą wodę. Wsyp tak dużo siarczanu miedzi ( do drugiego słoika soli kuchennej), aż otrzymasz roztwór nasycony. Na nitce zawieś spinacz, dowiąż patyczek i zanurz w danym roztworze. Postaw w ciepłym miejscu i obserwuj (ok. 2 tygodni).
Obserwacja:
Woda stygnie, stopniowo jej ubywa. Na nitce tworzą się turkusowe kryształy, które przyciągają następne kryształy itd. Podobnie zachowują się kryształy soli kuchennej.
Przy pomocy lupy można obserwować kształty tych kryształów.
Wnioski:
Woda z roztworu wyparowała do powietrza. Wokół nitki w pierwszym słoiku powstały kryształu siarczanu miedzi. Wokół nitki w drugim słoiku powstały kryształy soli kuchennej.
Krystalizacja - to tworzenie się i wzrost kryształów z roztworu, stopu lub gazu np. wskutek obniżenia temperatury.
Doświadczenie 19
Rozszerzanie się i kurczenie powietrza pod wpływem zmian temperatury.
Napełnij szklaną butelkę ciepłą wodą. Zostaw ją na kilka minut, by butelka się zagrzała. Wylej wodę. Odetnij szyjkę balonu. Naciągnij balon na butelkę. Potem wstaw butelkę do miski z zimną wodą. Zaobserwuj, co dzieje się z balonem?
Obserwacje:
Balon zostaje wepchnięty do środka butelki.
Wniosek:
W miarę jak powietrze w butelce ochładza się, kurczy się ono, zajmuje coraz mniej miejsca. Aby wypełnić to dodatkowe miejsce, powietrze z zewnątrz wpływa do butelki. Ponieważ po drodze znajduje się balon, i on zostaje wepchnięty do butelki.
Doświadczenie 20
Zmiana objętości powietrza pod wpływem oziębiania.
Włóż kawałki lodu do plastikowej torebki i rozgnieć je. Wsyp lód do plastikowej butelki. Zakręć butelkę. Wstrząśnij butelką, potem ją postaw. Zaobserwuj, co dzieje się z butelką, gdy lód ochładza powietrze wewnątrz niej?
Obserwacje:
Boki butelki wciągane są do środka.
Wniosek:
W miarę jak powietrze w butelce ochładza się, zmniejsza swoją objętość, kurczy się a ścianki butelki są wciągane do środka.
Doświadczenie 21
Rozszerzalność powietrza.
Do słoika wlej kilka łyżek wody. Wstaw słoik do garnka i doprowadź wodę do wrzenia Nadmuchaj lekko balon, szczelnie go zawiąż, wrzuć do słoika, zakręć pokrywkę i szybko ostudź słoik. Po chwili włóż go do lodówki.
Obserwacje:
Balonik w słoiku powiększy swoją objętość a po wstawieniu do lodówki zmniejszy objętość.
Wniosek:
Podczas wrzenia woda intensywnie paruje. Wytwarzająca się w słoiku para wyparła zeń całe powietrze i zajęła jego miejsce. W trakcie studzenia, w wyniku kondensacji- zamieniła się w wodę i jako ciecz, zajęła znacznie mniejszą objętość. Każdy gaz ma tendencję do wypełniania wolnej przestrzeni. Powietrze znajdujące się w baloniku zajęło więc miejsce zwolnione przez parę. Odwrotną sytuację można zaobserwować po włożeniu balonu do lodówki. Pod wpływem niskiej temperatury powietrze znajdujące się w balonie zmniejsza swoją objętość.
Doświadczenie 22
Ciśnienie atmosferyczne.
Zrób dziurkę w wieczku 0,5 l słoika. Włóż w nią słomkę i uszczelnij to miejsce płynnym woskiem. Wlej do słoika trochę wody, zakręć wieczko i spróbuj ssać wodę przez słomkę. Uda się to tylko wtedy, gdy wieczko będzie poluzowane. Spróbuj wdmuchać do słoika jak najwięcej powietrza.
Obserwacje:
Gdy wypuścimy słomkę z ust, wytryśnie przez nią woda.
Wniosek:
Kiedy wysysamy wodę ze słoika, znajdujące się w nim powietrze zajmuje coraz większą objętość, jego ciśnienie zatem obniża się. Jeżeli będziemy ssać dostatecznie silnie, słomka może się zacisnąć pod wpływem wyższego niż w słoiku ciśnienia zewnętrznego (atmosferycznego). Powietrze jest bardzo ściśliwe, możemy więc wdmuchać go dość dużo do słoika, przy czym jego ciśnienie będzie rosło. Zwiększający się nacisk powietrza na wodę w słoiku będzie ją wypychać przez słomkę.
Doświadczenie 23
Czy powietrze waży?
Nadmuchaj dwa balony, dokładnie je zawiąż i przymocuj do końców linijki. Doprowadź linijkę do stanu równowagi np.za pomocą spinacza do papieru. Przebij jeden z balonów.
Obserwacje:
Linijka traci równowagę.
Wniosek:
Balon, w którym ubywało powietrza staje się coraz lżejszy, a więc powietrze waży.
Doświadczenie 24
Ruch ogrzanego powietrza.
Z papieru wytnij krążek o średnicy ok. 10 cm. Ołówkiem narysuj na nim spiralę, wytnij ją nożyczkami i rozciągnij tak, aby przypominała sprężynę. Zawieś ją na nitce i umieść nad odkręconym kaloryferem.
Obserwacje:
Spirala obraca się.
Wniosek:
Ogrzane powietrze unosi się do góry nad kaloryferem. Jego ruch powoduje obracanie spirali.
Zastosowanie w praktyce: ogrzewanie mieszkań.
Doświadczenie25
Czy powietrze jest ściśliwe?
Wciągnij powietrze do strzykawki, zamknij mocno palcem jej wylot i przesuwaj wolno tłok w lewo i w prawo.
Obserwacje:
Objętość powietrza w strzykawce zwiększa się lub zmniejsza w zależności od kierunku przesuwania tłoka.
Wniosek:
Powietrze można sprężać i rozprężać
Zastosowanie w praktyce: sprężarki, pompki, strzykawki.
Doświadczenie 26
Naczynia połączone.
Wlej wodę do przeźroczystego, plastikowego węża, zgiętego w kształcie litery U. Lewy koniec węża trzymaj na stałej wysokości, zmieniaj położenie prawego końca, podnosząc delikatnie do góry i opuszczając w dół. Obserwuj, jaki poziom osiąga woda w obu ramionach węża.
Obserwacja:
Woda w obu ramionach węża sięga tego samego poziomu niezależnie od położenia ramion rurki. Jeżeli za wysoko uniesiemy jedno z ramion rurki woda zacznie dążyć do wyrównania poziomów i utworzy wodotrysk, wypływający z niższego ramienia.
Wniosek:
Woda dąży do wyrównania poziomów. W ramionach naczyń połączonych, niezależnie od ich kształtu, grubości i długości poziom wody jest taki sam.
.
Doświadczenie 27
Co pływa, a co tonie?
Do naczynia z wodą wrzuć kilka przedmiotów: klocek, kulkę plasteliny, miseczkę ulepioną z plasteliny, balon nadmuchany, balon pusty, monetę. Czy wszystkie przedmioty toną?
Obserwacja.
Klocek, kulka z plasteliny, balon pusty, moneta − toną.
Miseczka ulepiona z plasteliny, balon nadmuchany − pływają.
Wniosek.
Siła wyporu zależy od gęstości cieczy, kształtu przedmiotu i od średniej gęstości zanurzonego ciała.
Zastosowanie:
Łodzie, statki, boje, koła ratunkowe, kra na rzekach, kostka lodu w szklance z napojem.
Doświadczenie 28
Ruchy cząsteczek wody.
Przygotuj dwie szklanki wody − jedną z zimną wodą, drugą z gorącą wodą. Do każdej z nich wpuść atrament za pomocą kroplomierza lub słomki. Co dzieje się z atramentem w obu szklankach?
Obserwacja
Atrament znacznie szybciej rozchodzi się w gorącej wodzie niż w zimnej.
Wniosek
Cząsteczki wody bezustannie się poruszają. W gorącej wodzie ruchy te są szybsze niż w zimnej. Nieustannie poruszają się też cząsteczki atramentu. Zderzenia cząsteczek wody i atramentu powodują mieszanie się obu cieczy, co zachodzi szybciej w wodzie gorącej, gdzie zderzenia są częstsze.
Zastosowanie
Słodzenie zimnej i gorącej herbaty, przyklejanie uszczelek okiennych w ciepłe dni.
CZŁOWIEK I TECHNIKA
Doświadczenie 1
Określenie cech sił.
Zawieś na nici niewielki ciężarek. Jaki jest kierunek i zwrot działającej na niego siły grawitacji ? Zastanów się dlaczego ludzie mogą żyć na Ziemi na różnych szerokościach geograficznych ?
Obserwacja: Przecinamy nitkę i obserwujemy spadanie ciężarka.
Wniosek
Na kulkę działa siła przyciągania ziemskiego (grawitacyjnego) w kierunku pionowym i zwrocie w dół.
Siła to wielkość fizyczna, którą charakteryzuje: wartość, kierunek i zwrot. Wartość siły wyraża się w niutonach ( N). Graficznie przedstawiamy ją w postaci strzałki.
Doświadczenie 2
Zawieś na siłomierzu osobno, najpierw pierwszy ciężarek, następnie drugi, a na końcu trzeci. Co zaobserwowałeś ? Czy Ziemia przyciąga przedmioty taką samą siłą ?
Obserwacje
Zawieszone ciężarki powodują coraz większe rozciągnięcie sprężyny siłomierza.
Wniosek
Na każde ciało znajdujące się na Ziemi, działa siła przyciągania grawitacyjnego ( siła ciężkości). Siła ta jest tym większa im większa jest masa ciała.
Doświadczenie 3
Wpływ siły ciężkości na proces wzrostu korzenia.
Wytnij z bibuły poduszeczkę i umieść ją na dnie słoika. Umocuj trzy nasiona fasoli
szpilkami( nie przebijaj nasion ). Namocz bibułę, postaw słoik na dnie i pozwól nasionom kiełkować. Następnie połóż słoik na bocznej ściance i obserwuj zachowanie się korzeni.
Obserwacje
Po kilku dniach młode korzenie zaczynają rosnąć w dół.
Wniosek
Na korzenie oddziałuje siła ciężkości w kierunku pionowym i zwrocie w dół.
Doświadczenie 4
Przygotuj dwa spadochrony z papieru i ciężką monetę.
Puść jednocześnie z wysokości ok. 2 metrów dwa spadochrony.
Obserwacje
Dwa identyczne spadochrony spadają na podłogę w tym samym czasie.
Wniosek
Na jeden i drugi spadochron działa taka sama siła oporu.
Jeden spadochron ugnieć w kulkę, a następnie ponownie puść z tej samej wysokości tę kulkę i spadochron.
Obserwacje
Zgnieciona kulka spadła nieco wcześniej niż spadochron.
Wniosek
Zmniejszenie oporu powietrza (zgniecenie kulki papieru) powoduje, że ciała w krótszym czasie docierają do podłogi.
Ugnieć drugi spadochron w kulkę i puść teraz dwie kulki papierowe.
Obserwacje
Dwie identyczne kulki papieru puszczone jednocześnie spadają w tym samym czasie.
Wniosek
Na kulki działa taki sam opór powietrza.
Doświadczenie 5
W jednej z kulek umieść monetę. Dwie kulki ( jedna z monetą) puść jednocześnie. Zapisz obserwacje.
Obserwacje
Dwie kulki papierowe, z których jedna jest obciążona monetą spadają prawie tak samo. Przy spadaniu z wysokości około 2 m. kulka kilkadziesiąt razy cięższa wyprzedza nieznacznie kulkę lekką.
Wnioski
Zmniejszenie oporu powietrza powoduje, że ciała o bardzo różnym ciężarze prawie jednocześnie docierają do podłogi (spadając z niewielkiej wysokości). Siła ciężkości sprawia, że szybkość spadających ciał ma to samo przyśpieszenie bez względu na ciężar.
Doświadczenie 6
Równowaga dwóch sił działających na jedno ciało.
Do wózka znajdującego się na stole przyczep z dwóch stron dwa siłomierze. Następnie ciągnij za nie w przeciwne strony. Dokonaj pomiaru sił w chwili, gdy wózek nie porusza się mimo, że siły na niego działają. Pomiar powtórz kilkakrotnie, ciągnąc wózek z różnymi siłami. Kiedy wózek może pozostawać w spoczynku?
Obserwacje
Jeżeli ciągniemy siłomierze z tą samą siłą to wózek pozostaje w spoczynku.
Wniosek
Jeżeli na ciało będą działać dwie równe, co do wartości siły o tym samym kierunku, lecz o przeciwnych zwrotach to ich wypadkowa jest równa zeru.
Zastosowanie w praktyce:
-zabawa w przeciąganie liny
Doświadczenie 7
Przy pomocy nożyczek przetnij kilka razy twardy papier umieszczając go w różnych miejscach (blisko osi obrotu, przy końcu nożyczek, itd ).W jaki sposób działa to urządzenie ?
Obserwacje
To połączone dwie dźwignie. Siłą związaną z dużym ramieniem jest siła naszych mięśni, a krótkim ramieniem - duża siła nacisku działająca na przedmiot, który jest chwytany.
Wniosek
Dźwignia dwustronna pozwala na zastąpienie dużej siły mniejszą pod warunkiem odpowiedniego rozmieszczenia sił względem punktu podparcia. Równowagę uzyskuje się na dźwigni wtedy, gdy iloczyn długości ramienia i siły z jednej strony punktu podparcia jest równy iloczynowi długości ramienia i siły z drugiej strony punktu podparcia.
Doświadczenie 8
Przygotuj: gładką deskę, wózek, siłomierz
Wózek postaw u podnóża równi, przymocuj do niego siłomierz i wciągnij wózek na szczyt równi ruchem jednostajnym. Odczytaj wartość siły, jaką działasz na wózek. Następnie zmierz siłomierzem siłę, jaką musisz przyłożyć, jeśli podnosisz ten wózek na tę samą wysokość. Jest ona równa sile ciężkości, jednak zwrócona jest przeciwnie.
Obserwacje
Wciągając wózek po równi działamy mniejszą siłą niż podnosząc go pionowo do góry.
Wniosek
Równia pochyła pozwala działać mniejszą siłą na dłuższej drodze.
Doświadczenie 9
Jakie przedmioty przyciąga magnes?
Przygotuj:
drut miedziany, łyżeczkę aluminiową, srebrny pierścionek, gwóźdź, szpilki, nożyczki, klucz, spinacz, linijkę plastikową, monety, szkiełko mikroskopowe, drewniany guzik oraz magnes.
Przybliżaj magnes do wszystkich przygotowanych przedmiotów. Odłóż na bok te, które są przyciągane przez magnes. Ustal i zapisz, z czego wykonane są te przedmioty.
Spostrzeżenia:
Magnes przyciąga tylko niektóre przedmioty.
Wniosek:
Magnes przyciąga tylko przedmioty wykonane z żelaza.
Doświadczenie 10
Jak zrobić magnes?
Przygotuj:
Silny magnes, igłę do szycia, szpilki.
Potrzyj kilkakrotnie magnesem o igłę zawsze w jednym kierunku. Zapisz obserwacje.
Spostrzeżenia:
Igła przyciąga szpilki.
Wniosek:
Przedmioty wykonane z żelaza można namagnesować.
Doświadczenie 11
Jak oddziałują magnesy?
Przygotuj:
magnes sztabkowy, igłę magnetyczną lub drugi magnes.
Przybliżaj do siebie magnesy lub magnes i igłę magnetyczną najpierw dwoma tymi samymi biegunami, potem różnymi.
Spostrzeżenia:
dwa te same bieguny magnesu przyciągają się, a dwa różne odpychają.
Wnioski:
Magnes ma dwa bieguny: północny i południowy.
Doświadczenie 12
Bieguny magnetyczne.
Przygotuj:
Magnes sztabkowy, kompas, atlas z mapą świata.
Umieść pod mapą magnes sztabkowy w taki sposób, aby kompas wskazywał kierunek północny zgodnie z kierunkiem północnym na mapie. Czy wiesz już, jak oznaczone są bieguny magnesu? Jakim kolorem oznaczamy biegun północny magnesu, a jakim południowy?
Spostrzeżenia:
Igła magnetyczna kompasu obraca się zgodnie kierunkiem magnesu sztabkowego.
Wniosek:
Biegun północny magnesu jest oznaczony kolorem niebieskim, a południowy czerwonym.
Zastosowanie:
Orientowanie mapy.
Doświadczenie 13
Tajemnicze linie.
Przygotuj:
magnes sztabkowy, magnes w kształcie podkowy i magnes okrągły, trochę opiłków żelaza, kartkę białego papieru.
Na magnesie połóż kartkę, a następnie wysyp na nią trochę opiłków. Zaobserwuj wzór na powierzchni kartki. Powtórz doświadczenie z pozostałymi magnesami. Czy otrzymane obrazy mają jakieś wspólne cechy?
Spostrzeżenia:
Opiłki żelaza układają się w regularne linie zbiegające się na biegunach magnesu.
Wniosek:
Siły magnetyczne działają wzdłuż pewnych linii zwanych liniami pola magnetycznego.
Doświadczenie 14
Kompas wodny.
Przygotuj:
igłę do szycia , talerz z wodą, magnes, kawałek papieru, kompas.
Pocieraj magnesem ostry koniec igły robiąc to zawsze w jednym kierunku. Przekłuj papierek igłą i delikatnie połóż na wodzie. Zaobserwuj zachowanie igły. Sprawdź za pomocą kompasu, który kierunek wskazał ostry koniec igły. Umieść swoją igłę obok igły kolegi i porównaj ich wskazania.
Spostrzeżenia:
Wszystkie igły magnetyczne ustawiają się na wodzie wzdłuż linii północ-południe. Ostre końce wskazują północ.
Wniosek:
Igła magnetyczna wskazuje zawsze kierunek północny.
Doświadczenie 15
Elektryzowanie ciał.
Przygotuj:
Pałeczki ebonitowe, szklane, kawałki bursztynu, szmatki z wełny i tkaniny z włókna sztucznego, arkusz gazety codziennej, malutkie skrawki papieru, granulki styropianowe i włosy.
Potrzyj pałeczki o materiał i skieruj w pobliże skrawków różnych materiałów.
Zapisz wyniki obserwacji.
Spostrzeżenie:
potarte o wełnę lub papier przedmioty przyciągają skrawki papieru, włosy i kawałki styropianu. Pałeczki ebonitowe i bursztyn przyciągają po potarciu wełnianą szmatką, a szklana pałeczka po potarciu o papier.
Wniosek:
Ciała można naelektryzować przez potarcie i wtedy przyciągają drobne przedmioty. Ciała elektryzują się w różny sposób.
Występowanie w życiu codziennym:
w czasie czesania grzebień przyciąga włosy, ekran telewizora i meble pokryte okleinami ze sztucznego tworzywa łatwo przyciągają kurz.
.
Doświadczenie 16.
Różne rodzaje ładunków i ich wzajemne oddziaływania.
Przygotuj:
2 arkusiki folii np. z woreczków śniadaniowych i 2 tej samej wielkości kartki cienkiego papieru.
Połóż na stoliku jedną z folii, a na niej kartkę papieru. Pocieraj je o siebie przez chwilę, a następnie podnieś każdy arkusik w jednej ręce i zbliż do siebie. Zanotuj obserwacje.
Teraz połóż dwie folie na stoliku, a na nich dwie kartki papieru i pocieraj je o siebie. Następnie zbliżaj do siebie najpierw dwie kartki , a następnie dwie folie. Zanotuj obserwacje.
Spostrzeżenia:
Dwie folie i dwie kartki papieru odpychają się, a kartka i folia przyciągają się.
Wniosek:
Ciała wykonane z różnych substancji elektryzują się w różny sposób. Istnieją dwa rodzaje ładunków elektrycznych: dodatni i ujemny. Dwa te same ładunki się odpychają, a różne przyciągają się.
Doświadczenie 17
Elektryczna gazeta.
Przygotuj:
Arkusz gazety codziennej, arkusz folii, pałeczkę szklaną i ebonitową.
Czy można przykleić gazetę do ściany nie używając kleju?
Przyłóż gazetę do ściany i kilka razy potrzyj ją boczną powierzchnią pałeczki. Cofnij rękę. Spróbuj delikatnie oderwać róg gazety. Powtórz doświadczenie używając drugiej pałeczki, a następnie arkusza folii. Który materiał łatwiej się elektryzuje i silniej przywiera do ściany?
Spostrzeżenie:
Gazeta i folia przywierają do ściany. Oderwany róg przylega ponownie. Łatwiej przylega folia.
Wniosek:
Ściana i przywierające do niej materiały naelektryzowały się w różny sposób, a różne ładunki przyciągają się.
Doświadczenie 18
Elektryczny sweter.
Przygotuj:
sweter ze sztucznego włókna, 2 lub więcej nadmuchanych baloników zawieszonych na nitce.
Ubierz sweter, a najlepiej zrób to dużo wcześniej przed rozpoczęciem doświadczenia. Potrzyj mocno obiema balonikami o sweter i spuść je w dół na nitkach. Zaobserwuj, jak się zachowują. Teraz zbliż je do swetra. Spróbuj wyjaśnić obserwowane zjawisko.
Uwaga!
Do doświadczenia najlepiej użyć swetra z anilany i chodzić w nim dużo wcześniej, żeby mocno się naelektryzował. Jeżeli jest on dobrze naelektryzowany baloniki trzymają się na nim same, można się nimi „obłożyć”, a wtedy doświadczenie jest bardziej efektowne dla uczniów.
Spostrzeżenia:
Potarte o sweter baloniki odpychają się, ale są mocno przyciągane przez sweter.
Wniosek:
Baloniki naelektryzowały się w taki sam sposób - mają takie same ładunki i dlatego się odpychają. Sweter ma ładunki innego rodzaju i dlatego przyciąga baloniki.
Doświadczenie 19
Tajemnicze odgłosy.
Przygotuj:
Nadmuchany balonik, wełniany sweter, kawałek styropianu.
Doświadczenie przeprowadź w całkowicie ciemnym pomieszczeniu np. łazience bez okna lub pod grubym kocem. Pocieraj balonikiem o wełniany sweter. Powtórz doświadczenie pocierając o sweter styropianem, a także styropianem o balonik. Zapisz, co widzisz i co słyszysz.
Spostrzeżenia:
Widać drobne iskry przypominające błyskawice. Słychać trzaski.
Wniosek:
Pomiędzy różnie naelektryzowanymi ciałami następuje wyładowanie elektryczne, któremu towarzyszy iskra i efekt dźwiękowy.
Doświadczenie 20
Łuk wodny.
Przygotuj:
Grzebień ze sztucznego tworzywa. Sprawdź, czy przy czesaniu przyciąga włosy. Jeżeli nie, to możesz poszukać innego lub wykorzystać plastikową linijkę potartą o wełniany sweter.
Przeczesz włosy grzebieniem około 30 razy. Odkręć kran tak, aby woda leciała powoli równym, gładkim strumieniem. Przybliż grzebień do strumienia wody. Zapisz obserwacje i spróbuj wyjaśnić zaobserwowane zjawisko.
Spostrzeżenia:
Strumień wody odchyla się w stronę grzebienia.
Wniosek:
Woda i grzebień mają różne ładunki elektryczne.
Doświadczenie 21
Kiedy płynie prąd?
Przygotuj:
Przewody elektryczne, 2 żaróweczki do latarki, 2 płaskie baterie, wyłącznik, ewentualnie w miarę możliwości silniczek z zabawki, dzwonek.
Buduj obwody:
z 1 żarówki, baterii i wyłącznika
z 2 baterii, 1 żarówki i wyłącznika
z 1 baterii, 2 żarówek i wyłącznika
z 1 baterii, żarówki, wyłącznika i silniczka lub dzwonka
z 2 baterii, żarówki, wyłącznika i silniczka lub dzwonka
Narysuj schematy tych obwodów.
Obserwuj świecenie żarówki w każdym przypadku.
Spostrzeżenia:
Żarówka świeci tylko wtedy, kiedy wyłącznik jest włączony, a w obwodzie jest źródło prądu. Żarówka świeci jaśniej w obwodzie z dwoma bateriami, a słabiej w obwodzie z dwoma żarówkami lub innymi odbiornikami.
Wniosek:
Kiedy jest silniejsze źródło prądu, żarówka świeci jaśniej. Kiedy jest więcej odbiorników prądu, żarówka świeci słabiej. W obwodzie płynie prąd tylko wtedy , kiedy obwód jest zamknięty i posiada źródło prądu.
Doświadczenie 22
Przez jakie substancje przepływa prąd?
Przygotuj:
Pręcik szklany, łyżeczkę aluminiową, gwóźdź, kawałek miedzianego drutu, linijkę plastikową, drewnianą wykałaczkę, nożyczki, monetę, gumkę, kawałek papieru, baterię płaską, żaróweczkę, jeden zwykły przewód i 2 przewody zakończone z jednej strony krokodylkami.
Zbuduj obwód składający się z baterii i żarówki. W jednym punkcie obwodu zrób przerwę w postaci przewodów zakończonych krokodylkami. Przyłączaj do obwodu za pomocą krokodylków przygotowane przedmioty. Obserwuj za każdym razem, czy żarówka zaświeci się. Wyniki obserwacji zapisz w poniższej tabelce i uzupełnij zdanie poniżej.
Spostrzeżenia:
Przedmioty, przez które przepływa prąd i żarówka świeci |
Przedmioty, przez które nie płynie prąd i żarówka nie świeci |
łyżeczka aluminiowa |
pręcik szklany |
gwóźdź stalowy |
plastikowa linijka |
drut miedziany |
gumka |
moneta |
papier |
nożyczki |
drewniana wykałaczka |
Wnioski:
Prąd przewodzą przedmioty wykonane z różnych metali. Substancje, które przewodzą prąd elektryczny to przewodniki.
Prądu nie przewodzą przedmioty wykonane z plastiku, drewna, gumy, papieru i szkła. Substancje, które nie przewodzą prądu elektrycznego to izolatory.
Doświadczenie 23
Czy ciało człowieka przewodzi prąd?
Przygotuj:
Miernik do mierzenia bardzo małych prądów, płaską baterię, przewody.
Zbuduj obwód jak w poprzednim doświadczeniu, ale żarówkę zastąp miernikiem. Weź w ręce końce przewodów. Obserwuj wskazówkę miernika. Teraz zwilż dłonie wodą i powtórz doświadczenie. Jak teraz zachowa się wskazówka miernika?
Spostrzeżenia:
Wskazówka miernika wychyla się. Im silniejsze źródło prądu, tym wychylenie większe.
Wniosek:
Ciało człowieka przewodzi prąd. Im jest on silniejszy tym większe stwarza zagrożenie.
Występowanie w życiu codziennym:
Porażenia prądem przy dotykaniu urządzeń elektrycznych mokrymi rękami, korzystaniu z nich w wannie lub korzystaniu z urządzeń elektrycznych z uszkodzeniami izolacji.
Doświadczenie 24
Gdzie płynie prąd?
Przygotuj
Dwie płaskie baterie, 2 blaszki miedziane, aluminiowe lub długie gwoździe, żaróweczkę, przewody zakończone krokodylkami, małą szklankę, wodę, sól kuchenną, sodę oczyszczoną i cukier ( po 1- 2 łyżeczek).
Zbuduj obwód składający się obu baterii, żaróweczki i umocowanych przy pomocy krokodylków gwoździ lub blaszek. Do naczynia wlewaj kolejno: czystą wodę, wodę z solą, wodę z cukrem i wodę z sodą. Zanurzaj blaszki kolejno we wszystkich przygotowanych cieczach. Obserwuj zachowanie się żarówki w każdym przypadku.
Spostrzeżenia:
Żarówka świeci się w wodzie w solą i słabiej z sodą oczyszczoną.
Wniosek:
Niektóre roztwory przewodzą prąd.
Doświadczenie 25
Zaciemnij pokój i ustaw zapaloną świecę w odległości około 1 m od ekranu. Wstaw dłoń między ścianę a świecę.
Obserwacja :
Gdy zbliżysz dłoń do świecy cień na ekranie powiększa się, gdy oddalisz jest mniejszy.
Wniosek :
Zjawisko to także tłumaczymy prostoliniowym rozchodzeniem się światła.
Cienie powstają gdy na drodze promieni świetlnych znajdzie się przedmiot, będzie on „ rzucał cień” (zatrzymuje promienie świetlne). Wielkość cienia zależy od odległości przedmiotu od ekranu ( tym samym od odległości przedmiotu od źródła światła)
Doświadczenie 26
Nauczyciel może zademonstrować uczniom prostoliniowość rozchodzenia się światła w zaciemnionym pomieszczeniu kierując światło ( którego źródłem może być latarka lub laser ) na obłoczek dymu papierosowego.
Doświadczenie 27
Zademonstruj zjawisko odbicia się światła przy użyciu stolika optycznego. Można zamiast niego wykorzystać latarkę i lusterko. Latarkę zaklejamy czarną folią lub taśmą tak aby światło wychodziło przez niewielką pionową szczelinę. Smugę światła kierujemy na lusterko tuż przy powierzchni stolika, lusterko najlepiej trzymać przy krawędzi stolika.
Obserwacja :
Światło odbija się od lusterka
Wniosek :
Zjawisko odbicia polega na tym, że światło napotykając przeszkodę, zmienia kierunek rozchodzenia się. Kąt odbicia światła jest równy kątowi padania
Doświadczenie 28
Zademonstruj jak zmienia się obraz widziany w lustrze. Oprzyj zwierciadło i połóż przed nim kartkę papieru tak, aby była ona w nim widoczna. Następnie, patrząc tylko w lusterko, napisz na papierze swoje imię, tak, by dało się normalnie odczytać w lusterku.
Obserwacja:
Otrzymany obraz jest pozorny i symetryczny względem płaszczyzny zwierciadła. Oznacza to, że źródło i jego obraz są tej samej wielkości a ich odległości od zwierciadła są takie same.
Doświadczenie 29
Ustaw dwa zwierciadła naprzeciw siebie, a następnie popatrz znad krawędzi jednego z nich na drugie.
Obserwacja :
Widzimy bardzo dużo obrazów lustra, za którym stoimy.
Doświadczenie 30
Przykryj płaskie lustro kawałkiem papieru z otworem 2x2 cm. Znany jest fakt, że jeśli chcemy zobaczyć całą wysokość ciała w lustrze, minimalny rozmiar lustra musi być równy połowie wysokości ciała. Nasza dziura jest zbyt mała, aby zobaczyć w niej nasze oczy. Spójrz w lustro, spróbuj dopasować pozycję oczu. Teraz zamykaj naprzemian oczy. Jest to zabawny trik, odkryj jego sekret !
Doświadczenie 31
Zjawisko załamania światła
a/ Przygotuj : zlewkę (szklankę) i ołówek (patyczek ,kredkę). Do zlewki z wodą włóż ołówek.
Obserwacja :
Patrząc na ołówek zanurzony w wodzie wydaje nam się ,że jest on złamany.
b/ Przygotuj : filiżankę i monetę .
Monetę wkładamy do pustej filiżanki .Następnie przesuwamy filiżankę, tak, aby nie widzieć monety, i napełniamy ją wodą(nie zmieniamy położenia oczu).
Obserwacja :
Moneta staje się widoczna
c/ Przygotuj : monetę i szklankę lub słoik. Na stole kładziemy monetę i przykrywamy ją pustym słoikiem. Moneta jest dobrze widoczna. Następnie nalewamy do słoika wodę.
Obserwacja :
Moneta przestaje być widoczna (przy odpowiedniej odległości oczu od słoika)
Wniosek :
Światło przechodząc z powietrza (ośrodka optycznie rzadszego) do wody (ośrodka optycznie gęstszego) ulega załamaniu.
Doświadczenie 32
Przejście światła przez soczewki
Przygotuj :
stolik optyczny , soczewkę wypukłą (lub tarczę Kolbego). Na stoliku optycznym umieszczamy soczewkę wypukłą i obserwujemy załamanie promieni światła.
Obserwacja :
Promienie po przejściu przez soczewkę wypukłą zbiegają się w punkcie ,który nazywamy ogniskiem soczewki (F).(W punkcie tym skupia się energia tych promieni)
Wniosek :
Soczewka wypukła skupia wiązkę promieni ,więc jest soczewką skupiającą.
Zastosowanie w praktyce :
a)Wykorzystanie soczewek : lupa ,mikroskop, lornetka, aparat fotograficzny, aparat projekcyjny(rzutnik do przeźroczy ), okulary.
b)UWAGA ! Pozostawiona w lesie butelka może podziałać jak soczewka, skupiając promienie słoneczne powodując pożar!
Doświadczenie 33
Przygotuj :
stolik optyczny i soczewkę wklęsłą . Umieść soczewkę na stoliku optycznym i obserwuj przejście przez nią promieni (równoległych).
Obserwacja :
Po przejściu przez soczewkę wklęsłą promienie ulegają rozproszeniu
Wniosek :
Soczewka wklęsła rozprasza wiązkę promieni -jest soczewką rozpraszającą.
Zastosowanie w praktyce :
a)Wykorzystuje się je w układach z soczewkami skupiającymi np. w niektórych lornetkach,
w okularach.
Doświadczenie 34
Otrzymywanie obrazów za pomocą soczewki skupiającej.
Przygotuj :
soczewkę skupiającą , świecę , biały ekran(kartka papieru).
Między zapaloną świeczką, a ekranem umieszczamy soczewkę (lupę). Lupę raz zbliżamy , a raz oddalamy od zapalonej świecy.
Obserwacja
a/ gdy soczewka znajduje się dalej od świecy , obraz przedmiotu jest mniejszy, jak na kliszy aparatu fotograficznego.
b/ gdy soczewka znajduje się blisko przedmiotu powstały obraz jest większy od świecy , jak w rzutniku.
W obu przypadkach obraz jest odwrócony.
Doświadczenie 35
Analiza światła białego
Przygotuj :
rzutnik, przesłonę z wąską szczeliną przepuszczającą światło ,pryzmat, ekran. Wąską wiązkę światła z rzutnika kierujemy na pryzmat i ustawiamy go pod odpowiednim kątem.
Obserwacja :
Na ekranie obserwujemy rozszczepienie światła białego (widmo światła)
Wniosek :
Światło białe jest mieszaniną barw. Wiązka światła białego po przejściu przez pryzmat została rozszczepiona na promieniowanie różnych barw.
Doświadczenie 36
a/Przygotuj :
karton, farby lub papier kolorowy, ołówek.
Wycinamy z kartonu kółko o średnicy około 8cm .Rysujemy na nim siedem równych segmentów i malujemy na kolory tęczy. W środku koła robimy otwór i wkładamy do niego ołówek . Tak zrobiony bączek wprawiamy w ruch.
Obserwacja :
Kręcący się szybko bączek ma barwę białą (otrzymanie barwy biało-brudnej oznacz, że użyte kolory mają inne odcienie niż widmo słoneczne).
b/ Przygotuj :
silniczek ,baterię ,przewody, tarczę z kolorami tęczy. Budujemy obwód składający się z silniczka i baterii. Do silniczka mocujemy tarczę z kolorami.
Obserwacja :
Tarcza po wprawieniu w ruch ma jednolity biały kolor.
Wniosek :
Światło białe jest mieszaniną promieniowania różnych barw. W wyniku nałożenia się na siebie tych barw otrzymujemy światło białe.
.
Doświadczenie 37
Źródła dźwięku.
Uderz młoteczkiem w widełki stroikowe, a następnie odwróć je i włóż ich końce do naczynia z wodą.
Obserwacja :
Pobudzone do drgań widełki wydały cichy, ale czysty dźwięk. Po włożeniu do naczynia z wodą , oznaki drgań stały się widoczne w postaci fal.
Wniosek :
Źródłem dźwięku jest ciało drgające. Drgania rozchodzą się dzięki zderzeniom cząsteczek tworząc fale.
.
Doświadczenie 38
Włącz radio, a na głośniku umieść ziarenka ryżu. Następnie zmieniaj natężenie dźwięku.
Obserwacja:
Powstała dzięki drganiom fala dźwiękowa, powoduje podskoczenie ziarenek. ( drgania błony rozciągniętej na głośniku) Dźwięk , czyli drgania można „zobaczyć”.
Wniosek :
Źródłem dźwięku jest ciało drgające.
Doświadczenie 39
Butelkowe organy.
Wlej do butelki różne ilości wody. Delikatnie dmuchaj nad wylotem każdej butelki, tak aby został wytworzony dźwięk. Wyjaśnij w jaki sposób on powstaje oraz jak zależy jego wysokość od poziomu wody.
Obserwacja :
Powstają dźwięki głośne, ciche, wysokie, niskie w zależności od ilości wody w butelkach. Im więcej wody tym dźwięk jest niższy.
Wniosek:
Wysokość dźwięku zależy od częstotliwości drgań. Dźwięki niższe mają mniejszą liczbę drgań niż wyższe. Dźwięk wytwarza drgające powietrze.
Wniosek:
Dźwięki wytwarzane przez drgającą łyżeczkę nie rozpraszają się w powietrzu, a są przewodzone przez sznurek i palce do przewodu słuchowego, uderzając w błonę bębenkową.
Doświadczenie 40
Rozchodzenie się dźwięków.
Śpiewające kieliszki.
Do 3 kieliszków wlej różne ilości wody. Palcami jednej ręki przyciskaj stopkę kieliszka do stołu. Zmocz w wodzie palec wskazujący drugiej ręki i wódź nim wokół, delikatnie trąc o brzeg każdego kieliszka.
Obserwacja:
Podczas wodzenia palcem po brzegu kieliszków słyszalny jest głośny dźwięk, którego wysokość zależy od ilości wody. Im więcej wody tym dźwięk jest niższy.
Wniosek:
Podczas tarcia palcem o brzeg kieliszka szkło zaczyna drżeć i wprawia w drżenie powietrze. Powstające fale dźwiękowe odbijają się od powierzchni wody i docierają do nas.
Zastosowanie:
Rozchodzenie się dźwięku nad jeziorem.
.
Doświadczenie 41
Przyłóż jedno ucho do blatu stołu, a drugie zasłoń dokładnie dłonią. Zapukaj w blat stołu od spodu i powiedz co słyszałeś. Czy fale akustyczne mogą rozchodzić się się także w innych ośrodkach niż powietrze?
Obserwacja:
Blat stołu przenosi dźwięki.
Wniosek:
Dźwięki rozchodzą się w powietrzu, w ciele stałym, ciekłym.
Doświadczenie 42
Jeden z uczniów siedzący przy stoliku uderza łyżeczką w szklankę. Pozostali uczniowie chodzą dookoła niego w tej samej odległości. Co zauważyliście?
Obserwacja :
Wszyscy uczniowie słyszą dźwięk.
Wniosek:
Dźwięk rozchodzi się we wszystkich kierunkach z jednakową mocą.
.