Z EGZAMINU
DLACZEGO POWSTAŁY NIEKLASYCZNE TEORIE PRAWDY?
Prawda polega na zgodności myśli z rzeczywistością i jest to klasyczna, arystotelesowska definicja prawdy. W języku potocznym i codziennym życiu jest to kryterium, którym się posługujemy - mówimy, że ktoś jest brunetem dlatego, że faktycznie tak jest (a nie tak jest, bo my tak myślimy). Moja wypowiedź musi wynikać z tego, co jest empirycznie doświadczalne - wtedy wypowiedź jest prawdziwa. Czyli w klasycznej definicji prawdy prawda wynika z empirycznych cech dostrzeganych w empirycznej rzeczywistości. Prawda staje się więc obiektywna, jeśli zaś wypowiedź staje się obiektywna, to ograniczamy jej subiektywność i wynikający z niej relatywizm. Można przyjąć, że jest to największą zaletą takiego przyjęcia prawdy.
Istnieją też wady takiego ujęcia:
a. Co to znaczy zgodność myśli z rzeczywistością? Myśl nie może być tożsama z przedmiotem (rzeczywistością). Więc może chodzić tu o rodzaj specyficznego podobieństwa (specyficznego, bo myśl nie może być nawet podobna do rzeczywistości, gdyż nie jest bytem empirycznym). Powstaje więc kolejne pytanie:
b. Jaki stopień tego podobieństwa wystarczy, aby myśl uznać za prawdziwą? Musimy dysponować jakimś punktem odniesienia, kryterium, na podstawie którego określimy ten stopień.
c. Skąd mamy wiedzieć, że doszło do tej zgodności?
W wyniku krytyki klasycznej koncepcji prawdy powstały tzw. nie klasyczne koncepcje prawdy, których jest cztery (koncepcje: oczywistości, zgody powszechnej, koherencyjna, utylitarystyczna.
UWARUNKOWANIA BADAŃ W DZIAŁANIU
Uzasadnienie metody badań przez działanie jest raczej społeczne. Pomysł na ten rodzaj badania jest związany z pojęciem zmiany społecznej, jako okoliczności budowania, rekonstruowania niektórych wymiarów życia społecznego, a w związku z tym rekonstruowania dyscyplin naukowych zajmujących się badaniami społecznymi (np. socjologia, psychologia społeczne, ekonomia, pedagogika społeczna).
Rekonstrukcja dyscyplin miała wymiar:
- treściowy - odkrywanie, zagospodarowywanie i objęcie badaniami nowych obszarów aktywności (np. dla pedagogiki społecznej kwestia bezrobocia była istotna dopiero od początku XX wieku)
- metodologiczny - nowe wymiary metodologiczne; podjęcie próby rekonstruowania zastanych metodologii, a także próba kreowania nowych metodologii (bo nowe obszary badań wymagają nowych rozwiązań metodologicznych),
- podmiotowy (osobowy) - nowe rozumienie, zdefiniowanie roli badacza (w sensie pedagogicznym badacza-nauczyciela), roli wychowanka i relacji między nauczycielem i wychowankiem.
Jeżeli w nowy sposób definiuję rolę wychowanka, nauczyciela i ich relację, to w nowy sposób trzeba zdefiniować także zależności między teorią a praktyką (w tym przypadku wychowawczą). Nauczyciel nie jest więc bezrefleksyjnym wychowawcą, ale powinien się kierować refleksją - i rozwijać ją - na temat tego czym się zajmuje. Wszystko to zakłada poszerzenie aktywności i roli nauczyciela. Jeśli zaś w nowy sposób została zdefiniowana zależność między teorią a praktyką, to taki sposób określenia roli wychowawcy musi być jakoś uzasadniony w odniesieniu do płaszczyzny działań wychowawczych w wymiarze funkcjonalnym i metodologicznym - jakie warunki należy spełnić, żeby nauczyciel mógł być i wychowawcą i badaczem, realizować oba wymiary aktywności. Stąd powstała właśnie orientacja metodologiczna badań w działaniu (action research).
WYMIEŃ ŹRÓDŁA POZNANIA HERMENEUTYCZNEGO.
ŹRÓDŁA POZNANIA HERMENEUTYCZNEGO:
Bycie w świecie - jest rozumne, świadome, niedyskusyjne, rozumna egzystencja, jako źródło poznania hermeneutycznego. Z bycia w świecie wynika doświadczenie.
Doświadczenie - jest zawsze czyjeś, przypisane do świadomości człowieka, poznanie hermeneutyczne powinno wynikać z mojego doświadczenia i do tego i do tego dążymy. Budowanie świadomości jest procesem pierwotnym, nieuniknionym.
Istotnym wyznacznikiem jest dualizm (dusza i ciało) człowieka. Pedagogika bada wyrazy i świadectwa ludzkiej dualności, warunki wychowania i rozumienia człowieka. Sposobem interpretowania człowieka jest interpretacja
Przedrozumienie - niezreflektowany, kulturowy horyzont rozumienia rzeczywistości, prosta konsekwencja bycia w świecie.
Źródła poznania hermeneutycznego:
- bycie w świecie,
- doświadczenie,
- przedrozumienie,
- przesąd,
- poznanie autonomii tekstu i przyjęcie wobec niego otwartej postawy,
- wyjaśnianie,
- interpretacja,
- rozumienia zapisane w wykładni.
POJĘCIE HISTORYCZNOŚCI INTERPRETACJI.
Na historyczność składają się dwa pojęcia: kontekst historyczny i dystans historyczny.
Na kontekst historyczny składają się bardziej szczegółowe: kulturowy, ekonomiczny, społeczny, środowiskowy, przyrodniczy, czyli wszystkie warunki, w których funkcjonuje autor. Autor żył w jakichś czasach i trzeba wziąć pod uwagę nie tylko okres, w którym tworzył dzieło, ale cały okres wcześniejszy, w którym żył (bycie w świecie jako podstawa wszystkiego!) - wtedy napisał tekst, który teraz interpretujemy. Mówiąc o historyczności autora musimy też mówić o historyczności interpretatora � bo on też żyje w jakichś warunkach, też jest kształtowany jego sposób myślenia i tożsamość na podstawie warunków, w których żyje (Marks - byt kształtuje świadomość). Jest bardzo prawdopodobne, że gdybym żyła w innych czasach byłabym innym człowiekiem - nie kompletnie innym, ale w sporej części.
Dystans czasowy pomiędzy sytuacją, w której tekst powstał, a w którym jest odczytywany. Ten dystans czasowy kształtuje znaczenie. Z jednej strony jest on przeszkodą - bo jeśli tekst powstał dawno, to mogę mieć kłopot z dotarciem do kompletnych źródeł, a więc i pełnym odtworzeniem sensu i zbudowaniem znaczenia. Dystans czasowy jest jednak z drugiej strony ogromnym kapitałem wiedzy, bo pozwala interpretatorowi nabrać doświadczenia, wzbogacić świadomość i powoduje, że interpretuje on z perspektywy wyznaczanej dystansem czasowym (jak również z perspektywy roli społecznej - bo kolejne role społeczne zmieniają naszą świadomość i jest to bardzo widoczne chociażby w konflikcie międzypokoleniowym).
NIEKLASYCZNE TEORIE PRAWDY(SPOSOBY OKREŚLENIA ZGODNOŚCI MYŚLI Z RZECZYWISTOŚCIĄ):
Koncepcja oczywistości - opiera się na centralnej kategorii przeżycia poczucia:
Opiera się ona na poczuciu rzeczywistości.
Mamy poczucie jasności i wyraźności, prawda jest dla nas jasna, nawet gdy wcześniej była niekompletna, ale po odkryciu wszystkiego staje się oczywiste.
Z podpunktów a i b wynika powinność: poczucie przymusu przyjęcia twierdzenia jako prawdziwe.
Celem przy formułowaniu definicji prawdy było zobiektywizowanie tego pojęcia, jednak skutkiem jest subiektywizacja, ponieważ posłużono się subiektywnymi uczuciami w wyjaśnianiu prawdy.
Koncepcja zgody powszechnej - sprawdza się do twierdzenia: prawdziwy jest sąd, na który zgadzają się wszyscy, większość lub ogół pytanych (wiedza się rozwijała i okazało się, że koncepcja ta nie jest słuszna. Ogół ludzi zawężał się coraz bardziej, tak powstali eksperci, posiadający wiedzę szczegółową.
Koncepcja koherencyjna (wewnętrznie spójna) - prawdziwa jest wypowiedź, która jest wewnętrznie spójna. Każde zdanie tej wypowiedzi jest poprawnie zbudowane i zgadza się z innymi, nie jest z nimi w sprzeczności. Warunek wewnętrznej spójności jest potrzebny do uznania jakiś twierdzeń za spójne, ale to nie wystarcza.
Koncepcja utylitarystyczna - mówi o użyciu, wykorzystaniu czegoś; prawdziwy jest sąd, który w działaniu przyniesie pozytywne skutki. Wszystkie te koncepcje podjęte zostały po to, aby doprowadzić do zobiektywizowania klasycznej, arystotelesowskiej koncepcji prawdy. Żadna z nich nie doszła do celu i była mniej doskonała od początkowej klasycznej koncepcji Arystotelesa.
NOTATKI
SPIRALNA STRUKTURA ROZUMIENIA:
Ruch myśli od subiektywnego podmiotu do zobiektywizowanego przedmiotu. Ruch myśli nie może być rozumiany prosto, wahadłowo, bo rozpoczynalibyśmy i kończyli myślenie w tym samym punkcie. Trudno byłby, więc mówić o jakimkolwiek przyroście wiedzy wynikającym z interpretacji. Dlatego też zamiast obecnego w tradycji hermeneutycznej pojęcia odnoszącego się do kołowej struktury rozumienia proponuje się spiralną strukturę rozumienia, ponieważ spirala zakłada poszerzenie horyzontu rozumienia (powstaje spirala wiedzy). Każdy cykl rozwoju spirali rozumienia wzbogaca tożsamość interpretatora i samorozumienie
w koncepcji świata
AKSJOMAT (postulat, pewnik) - jedno z podstawowych pojęć logiki matematycznej. Od czasów Euklidesa uznawano, że aksjomaty to zdania przyjmowane za prawdziwe, których nie dowodzi się w obrębie danej teorii matematycznej.
PRAWDA - polega na zgodności myśli z rzeczywistością (wg Arystotelesa). Arystoteles nie tyle wymyślił swoją koncepcję, ile ją opisał.
ZDANIA ORZEKAJĄCE (twierdzące) - typ zdań, które są prawdziwe lub fałszywe.
ZDANIA NORMATYWNE - wypowiedzi, które formułują jakąś normę, z reguły moralną, też np. estetyczną. Są one słuszne lub niesłuszne (np. dekalog).
EKSPERYMENTY MYŚLOWE:
-opowiadanie historii, w których pojawia się interpretowana sekwencja
-porządkowanie wariantów znaczeń czyli latentnych struktur sensu
-analiza efektów tego eksperymentu myślowego z punktu widzenia reguł rządzących działaniami
ZASADA WSPÓŁCZYNNIKA HUMANISTYCZNEGO: oznacza, że podczas interpretacji należy skoncentrować się zarówno na osobie będącej przedmiotem naszego zainteresowania jak i na tych, których działania naszego bohatera dotyczyły.
ISTNIENIE SENSU ODAUTORSKIEGO
Jeżeli chcemy wyrobić sobie zdanie, to najpierw muszę poszanować sens odautorski, muszę go poznać, nie mogę go odrzucić, to jest fundament mojego zrozumienia, dopiero potem ja mam obowiązek odnieść się do tego.
ZNACZENIE POJĘCIA ROZUMIENIA
- rozumienie w humanistyce - człowiek jest elementem świata humanistyki, człowiek kształtuje świat humanistyki; świat humanistyki budowany jest wokół świadomości, a człowiek jest istotą świadomą;
Przyjmujemy, że człowiek jest istotą świadomą
- w refleksji hermeneutycznej - rozumienie to ruch myśli od subiektywnego podmiotu do zobiektywizowanego przedmiotu [znowu nawiązujemy do subiektywności zobiektywizowanej]
- zawsze mamy do czynienia z przyrostem wiedzy - spirala hermeneutyczna (to istota rozumienia opisywanego w ujęciu hermeneutycznym); w każdym momencie spirali rozwija się samoświadomość - rozumienie siebie w kontekście świata
TEORIE PRAWDY
ARYSTOTELESOWSKA WIZJA PRAWDY, KLASYCZNA,- myśl zgodna z rzeczywistością.
W klasycznej definicji prawdy prawda wynika z empirycznych cech, dostrzegalnych w empirycznej rzeczywistości. Wtedy prawda jest obiektywna.
Jeśli wypowiedź jest obiektywna, to wykluczamy wtedy elementy subiektywizmu i relatywizmu.
WADY KLASYCZNEJ DEF. PRAWDY(Czego unikamy, kiedy opieramy się na klasycznej definicji prawdy?):
Określenie, co to znaczy „zgodność z rzeczywistością”? Myśl nie może być tożsama z empiryczną rzeczywistością, przedmiotem, np. myśl o obiedzie nie czyni nas sytym. Jeśli myśl nie jest tożsama z rzeczywistością, nie jest zatem podobna. Myśl nie jest bytem empirycznym
Jaki stopień tego podobieństwa wystarczy, by myśl uznać za prawdziwą? Jakie są kryteria i stopień zgodności?
NIEKLASYCZNE TEORIE PRAWDY (sposoby określenia zgodności myśli z rzeczywistością):
Koncepcja oczywistości - opiera się na centralnej kategorii przeżycia poczucia:
Opiera się ona na poczuciu rzeczywistości.
Mamy poczucie jasności i wyraźności, prawda jest dla nas jasna, nawet gdy wcześniej była niekompletna, ale po odkryciu wszystkiego staje się oczywiste.
Z podpunktów a i b wynika powinność: poczucie przymusu przyjęcia twierdzenia jako prawdziwe.
Celem przy formułowaniu definicji prawdy było zobiektywizowanie tego pojęcia, jednak skutkiem jest subiektywizacja, ponieważ posłużono się subiektywnymi uczuciami w wyjaśnianiu prawdy.
Koncepcja zgody powszechnej - sprawdza się do twierdzenia: prawdziwy jest sąd, na który zgadzają się wszyscy, większość lub ogół pytanych (wiedza się rozwijała i okazało się, że koncepcja ta nie jest słuszna. Ogół ludzi zawężał się coraz bardziej, tak powstali eksperci, posiadający wiedzę szczegółową.
Koncepcja koherencyjna (wewnętrznie spójna) - prawdziwa jest wypowiedź, która jest wewnętrznie spójna. Każde zdanie tej wypowiedzi jest poprawnie zbudowane i zgadza się z innymi, nie jest z nimi w sprzeczności. Warunek wewnętrznej spójności jest potrzebny do uznania jakiś twierdzeń za spójne, ale to nie wystarcza.
Koncepcja utylitarystyczna - mówi o użyciu, wykorzystaniu czegoś; prawdziwy jest sąd, który w działaniu przyniesie pozytywne skutki. Wszystkie te koncepcje podjęte zostały po to, aby doprowadzić do zobiektywizowania klasycznej, arystotelesowskiej koncepcji prawdy. Żadna z nich nie doszła do celu i była mniej doskonała od początkowej klasycznej koncepcji Arystotelesa.
BADANIA W DZIAŁANIU
Badanie w działaniu - action research - traktowane jest jako metoda badawcza.
Równolegle do aktywności działania podejmuje się badania. Każde badanie naukowe (humanistyczne też), każde działanie paranaukowe ma prowadzić do prawdy. Prawda to sąd bądź zdanie, ale nie przysługuje ona wszystkim typom zdań. Tylko zdania orzekające są prawdziwe bądź fałszywe. Normatywne mogą być słuszne bądź nie.
UWARUNKOWANIA BADANIA W DZIAŁANIU:
1) Sytuacja zmiany społecznej (transformacja) - jest okolicznością, w której budujemy lub rekonstruujemy zjawiska, z którymi mieliśmy do czynienia. Zmiana społeczna ma wymiar:
Treściowy - polega na odkrywaniu nowych sposobów zagospodarowania aktywności.
Metodologiczny - polega na rekonstruowaniu zastanych metodologii lub kreowaniu (tworzeniu) nowych metodologii.
Osobowy - wszystko co jest nowe trzeba w nowy sposób dostrzec, opisać i zrozumieć. Mamy do czynienia ze zrekonstruowaniem roli badacza, wychowawcy, nauczyciela.
2) W konsekwencji tych zmian zmienia się refleksja, sposób zapisu między teorią, a praktyką pedagogiczną. Ta zależność została poddana krytyce. Postawiono tezę, że praktyk wychowawca jest podmiotem, który powinien mieć prawo do podejmowania refleksji teoretycznych nad swoją praktyką i pracy nad tymi refleksjami.
2 konsekwencje tej tezy:
Powstawanie osobistej wiedzy praktycznej, teorie indywidualne nauczycieli.
Powstawanie osobistych teorii działania, np. programy autorskie.
ZASADA DECENTRACJI
ZASADA POSTMODERNIZMU (każdy żyje w swoim kosmosie) należy do podstawowych reguł i zasad diagnozowania psychopedagogicznego
Trzeba zawsze argumentować, jeśli ma się jakiś pogląd. Samo podanie poglądu nie wystarczy.
Trzeba się odnieść do wymiaru PRAGMATYCZNGO I ETYCZNEGO.
Czy one są lepsze od koncepcji Arystotelesa? Nie wiadomo, aczkolwiek ciągle się do nich odwołujemy, bo jest bardzo ważna i ożywały wokół niej liczne dyskusje.
CZY BADANIA W DZIAŁANIU SĄ WYSTARCZAJĄCE DO OSIĄGNIĘCIA PRAWDY?
Zakres stosowania tej perspektywy badawczej.
WARUNKI BRZEGOWE
Warunki społeczne dotyczące rekonstruowania dyscyplin naukowych zajmujących się badaniami społecznymi (np. pedagogika/psychologia społeczna), wszystkie nauki społeczne podlegały tym samym mechanizmom.
Dyscypliny miały wymiar podmiotowy, treściowy, metodologiczny.
WYMIARY:
Treściowy
Objęcie badaniami naszych obszarów aktywności
Metodologiczny
Jeśli jest to nowy przedmiot badań, to musimy wykreować nową metodologię (postulat ponad miarę, nowy zakres treściowy, wymiar i wymiar metodologiczny + inne rozwiązania metodologiczne)
Osobowy
Jeśli nowe obszary aktywności badań, to i nowe rozumienie, zdefiniowanie roli badacza, tj. nauczyciela, wychowawcy, wychowanka i relacji między nimi
Przekształcenie się relacji między praktyką a teorią wychowawczą. Jeśli są nowe opcje etc. („teorie - indywidualne nauczyciela”, „osobiste teorie działania”) to zakłada to pogłębienie aktywności, co czyni postulat uzasadnionym.
Jeżeli w nowy sposób zdefiniowaliśmy funkcje nauczyciela, to nie chodzi o pisanie pamiętników, a prowadzenie badań, należy to uzasadnić w wymiarze funkcjonalnym i metodologicznym, tj. wiedzieć , jakie spełnić warunki, by zrealizować te dwa wymiary aktywności.
CZYM SIĘ CHARAKTERYZUJE BADANIE W DZIAŁANIU?
Rutkowiak - potrzebny jest nauczyciel/ wychowawca INTELEKTUALISTA.
Intelektualizacja to najważniejsze wyzwanie przed tą grupą zawodową. Cechą takiego nauczyciela jest zdolność do projektowania i wprowadzania w życie zmian społecznych w swoim środowisku.
Do realizacji tych zadań potrzebne jest MYŚLOWE WSPARCIE (sama ta nazwa jest dość dyskusyjna). Nauczyciel miał być sobie sam sterem i okrętem, ale pomysł się nie udał, bo potrzebne było wsparcie z zewnątrz. Powód upadku - struktura formalna i organizacja - nie każdy nauczyciel odnajdował się w roli badacza.
Po pierwsze, włączono praktyków szkolnych do zespołów badawczych
Po drugie to wdrożenie zespołów nauczycielskich mających skutecznie rozwiązywać problemy (nierealne)
To nie szkoła tworzy społeczeństwo, ale społeczeństwo szkołę.
INTERACTIVE RESEARCH
W latach 70/80 powstała nowa metoda INTERACTIVE RESEARCH - to nowa forma badań w działaniu., zmodyfikowana forma:
konieczność działania naukowców i nauczycieli w stosowaniu polepszeń
miał umożliwić zbliżenie teorii i praktyki w szkole poprzez powoływanie różnych zespołów mieszanych
myślowe doskonalenie nauczycieli
BADANIE W DZIAŁANIU
Wg. J. Rutkowiak.
Centralnym pojęciem osiowym w badaniach w działaniu jest nauczyciel intelektualista. Autor postuluje:
internalizację pracy nauczyciela
zdolność do projektowania i realizowania zmiany społecznej, która ma skutkować polepszeniem jakości życia - powinien być zdolny do realizowania takich zadań
dla realizowania tych postulatów potrzebne było nauczycielom wsparcie myślowe w formie badań w działaniu (active research), gdyż „nauczyciel sam nie wymyśli”
włączenie praktyków szkolnych do aktywności badawczej, którą kierują inni, co miało polepszyć ich pracę
BADANIE W DZIAŁANIU
Stanisław Dylak:
Badania w działaniu służą przełamywaniu barier.
Badania w działaniu charakteryzują się odejściem od ścisłych rygorów badań metodologicznych nad wychowaniem.
Badania w działaniu charakteryzują się rozwijaniem samoświadomości.
Podważenie pewności co do bezwyjątkowej pewności. Nauczyciela i redagowaniem programów autorskich.
Badania w działaniu doprowadziły do tego, iż elementy życia szkoły stały się przedmiotem refleksji.
Podważanie pewności do bezwarunkowej słuszności twierdzeń naukowych.
Nauczyciel traktowany jest jako samodzielny badacz teorii i praktyki, wspomagany przez teoretyka odpowiedzialnego za opracowywanie materiału badawczego.
BADANIE W DZIAŁANIU
S. Palka.
Celem badań w działaniu są zmiany społeczne. Palka uważa, że powinny być zorientowane w kontekście rozwoju.
Nauczyciel jest aktywnym badaczem i kreatorem nowej rzeczywistości.
Istnieją etapy badań rozwojowych:
sformułowanie tematu badawczego
opracowanie programu zmian
wdrażanie programu w praktykę
ewaluacja
określenie użyteczności praktycznej i zakresu stosowalności programu
upowszechnienie programu
Wprowadził pojęcie BADANIA ROZWOJOWE, których celem jest opracowanie i testowanie programu interwencji społecznej.
ETAPY BADAŃ ROZWOJOWYCH
Sformułowanie problemu badawczego
Sformułowanie programu zmiany
Wdrożenie programu do praktyki
Ewaluacja programu
bieżąca
końcowa
Określenie użyteczności praktycznej i zakresu stosowania programu
Upowszechnienie programu
METODA BIOGRAFICZNA
Jest to jeden ze sposobów odpowiedzi na pytanie o przedmiot badań - w tym przypadku o biografię i wszelkie jej uwarunkowania. Jest to również jednocześnie wstępna odpowiedź na pytanie w jaki sposób odnosić się do tego przedmiot badań. Wstępna (uszczegółowiona) - bo jeśli mowa o ogólnych zasadach odnoszenia się do biografii i jej interpretowania, to było to omówione w ramach hermeneutyki.
Każda technika ma jakąś podstawę teoretyczną i epistemologiczną - i taką podstawą może być właśnie hermeneutyka. Czyli możliwe podstawy to:
hermeneutyka,
fenomenologia.
FENOMENOLOGIA jako jedna z dziedzin pedagogiki, jest przeciwna metafizyce w nauce; fenomenolodzy odwołują się do doświadczeń zmysłowo - rzeczowych i przedmiotowych; zadawane przez nich pytanie to: czym jest doświadczenie? czym jest przedmiot doświadczenia? E. Husserl - twórca fenomenologii - mówił o powrocie do rzeczy samej; wg niego doświadczenie stanowi całościowe przeżycie, obejmujące zarówno zmysły i rozum, jak i uczucia i wolę. Według tak pojmowanego doświadczenia, przedmioty fizyki stanowią jedynie pewne schematy, a celem badania powinno być ujęcie istoty rzeczy, wydobycie sensu jej prezentacji, a więc zarówno fizyczności, jak i wartości. Celem badania nie jest więc zbieranie faktu, a dążenie do fenomenu. Fenomen - to rzecz, jaka jawi się w doświadczeniu całościowym. Fenomenologia dostarcza do badań empirycznych szerokich kontekstów doświadczeń.
HERMENEUTYKA w pedagogice - według H.G. Gadamera, hermeneutyka to sztuka wygłaszania, tłumaczenia i wyjaśniania. Hermes (starożytny posłaniec Bogów) przekładał na język śmiertelników boskie rozkazy; "hermeneia" - wyrażanie myśli, objaśnianie, tłumaczenie. Każdy z twórców jest takim Hermenesem, a więc osobą wyjaśniającą rzeczy zwykłemu śmiertelnikowi niedostępne (np. astronomowie tłumaczyli mowę gwiazd). Zatem zadaniem hermeneutyki jest umożliwienie przejścia pomiędzy światami, jest ona sztuką rozumienia; na jej terenie dochodzi do przejścia od czegoś obcego, do tego co nasze. Przejście to zakłada pewnego rodzaju dystans, o którym stanowi odmienność światów, sytuacji czy kultur (dystans dziejowy wiąże się z czasem - w tym przypadku rozumienie występuje, jako przebycie tego dystansu).
UWARUNKOWANIA BIOGRAFII:
czynnik społeczny (ponadjednostkowy) - kontekst społeczny, kulturowy, historyczny, ekonomiczny, środowiskowy; jak również warstwa faktograficzna, która jest zobiektywizowana (fakty są empiryczne, a więc są obiektywne),
czynnik jednostkowy z indywidualnymi uwarunkowaniami biografii:
indywidualne doświadczenie,
cechy podmiotowe - system wartości, postawy, wiedza, różne cechy osobowości (np. wrażliwość emocjonalna inteligencja, poczucie humoru.
Istnieją związki i pewna współzależność między tym co ponadjednostkowe (symboliczne) w biografii i tym, co indywidualne. W związku z tym analiza i interpretacja służąca rozpoznaniu, nadaniu sensu i zrozumieniu biografii musi także mieć charakter dwukontekstowy (dwuwymiarowy). Przedmiotem biografii jest wobec tego osoba: uwarunkowania biograficzne osoby postrzegane w kontekście społecznym. I tak właśnie definiowany jest przedmiot badań metody biograficznej.
METODA BIOGRAFICZNA
W KONTEKŚCIE WYCHOWANIA - F. ZNANIECKI - element jakościowy w badaniach.
Metoda biograficzna służy rozpoznaniu uwarunkowań biografii zarówno podmiotowych, jak i kontekstu środowiska.
POCZĄTEK METODY - F. Znaniecki, wraz z Thomasem napisali dzieło o polskich emigrantach w XIX. Badali biografię tych osób, aby opisać funkcjonowanie tych ludzi w nowych warunkach społecznych, ekonomicznych, itp.
Wykorzystywali w tych badaniach:
listy
pamiętniki
biografie polskich emigrantów
Metoda biograficzna jest sposobem analizowania przebiegu życia ludzkiego, traktowanego w kategoriach jakiegoś określonego wycinka społecznej rzeczywistości.
GENEZA METODY BIOGRAFICZNEJ
Prekursorem był polski socjolog F. ZNANIECKI. Rozpoczął on badania z wykorzystaniem metody biograficznej na początku XX wieku w USA i w oparciu o te badania stworzył wielką monografię dotyczącą sytuacji chłopów polskich w Ameryce w porównaniu z ich sytuacją w Europie. Znaniecki kontynuował ten sposób badań - w 1939 roku opublikował badania przedłużone odnoszące Siudo tej samej grupy społecznej. Elementem wspólnym jego badań było wykorzystanie metody biograficznej - którą starał się jednocześnie zdefiniować.
Definicja metody biograficznej do dziś jest kłopotliwa, ponieważ to podejście metodologiczne ciągle ewoluuje i nadal różnego rodzaju podejścia jakościowe dojrzewają.
Można jednak powiedzieć, że metoda biograficzna jest badaniem opartym na analizie przebiegu życia ludzkiego traktowanego w kategoriach wycinka rzeczywistości społecznej (kontekstu społecznego). Metoda ta jest oczywiście jakościowa, a więc uogólnienie jest tu pojmowane zupełnie inaczej niż przy badaniach ilościowych (gdzie jest reprezentatywność grupy). W ujęciu jakościowym uogólnienie ograniczone jest zakresem przeprowadzonych badań. Na przykład Znaniecki objął swoimi badaniami w pierwszej próbie 20 tysięcy osób i okazało się, że jest to tak istotna część populacji, że może na jej podstawie formułować uogólnienia.
ZAŁOŻENIA METODY BIOGRAFICZNEJ:
Badanie z założeniem metody biograficznej powinno być jak najbardziej wnikliwe.
Powinno uwzględniać cechy podmiotowe, które z założenia warunkują ludzką aktywność.
Należy uwzględniać kontekst społeczny uwarunkowań, gdyż współokreśla on interpretacje i znaczenia, które nadaje faktom osoba badana. Badacz odnosi się do efektów interpretacji. Interesuje nas, dlaczego nasz rozmówca nadaje takie, a nie inne znaczenie faktom, które mówi.
Badania biograficzne mają charakter monografii historycznej, co oznacza, że interpretacje przeżyć należy rozumieć w ich kontekście historycznym. Pytamy o znaczenie tego, co usłyszeliśmy. Interpretacja nie może być w opozycji, można dyskutować, nie zgadzać się.
Powinność wykorzystywania różnych źródeł informacji.
Zasada współczynnika humanistycznego - oznacza, że podczas interpretacji, należy skoncentrować się zarówno na osobie, będącej przedmiotem naszego zainteresowania, jak i na tych, których działania naszego bohatera dotyczyły.
ELEMENTY STRUKTURY BIOGRAFII LUB AUTOBIOGRAFII:
obecność drugiej osoby w tekstach biograficznych (autor i osoba, której jest poświęcona biografia - relacja między nimi)
opis pięknego znaczącego wydarzenia, a także opisy wydarzeń przełomowych
znaki obiektywizujące - np. istniejąca do dziś szkoła, do której uczęszczał bohater, dom w którym się wychował, itp.
odnoszą się do prawdziwych osób i ich realnego, prawdziwego życia
wypowiedzi odautorskie
RODZAJE AUTOBIOGRAFII I BIOGRAFII:
Historia życia - interpretacja konkretnych zbiorów doświadczeń życia.
Relacja z życia - to, co dzieje się aktualnie.
Historia przypadku - odnosi się do jakiegoś procesu, elementu, zdarzenia w danej biografii.
Autonarracja - historia własnego „ja” w odniesieniu do jakiegoś przeżycia, zdarzenia.
WADY METODY BIOGRAFICZNEJ (bardziej cechy opisu niż zarzuty):
Osobisty charakter dokumentów - wynika z tego brak ich weryfikacji lub falsyfikacji, co skutkuje nienaukowym charakterem tej metody.
Brak reprezentatywności próby badawczej (gdyż podejścia jakościowe nie usiłują uogólniać).
Luki pamięciowe autorów, zamierzone wprowadzanie w błąd.
Obecność sensu odautorskiego - autor dokonał selekcji faktów (o tym o czym chce, a o czym nie chce powiedzieć).
ZALETY METODY BIOGRAFICZNEJ (też bardziej charakterystyka niż zalety):
Poznanie cech podmiotowych badanego.
Poznanie osobistego stosunku do spraw, problemów, procesów i poznanie znaczenia, nadanego faktom przez badanych.
Możliwość odnoszenia się do uwarunkowań historycznych, uwarunkowań biografii autora.
Możliwość odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób zdarzenia oddziaływały na mentalność psychologiczną autora?”
GROMADZENIE MATERIAŁÓW BIOGRAFICZNYCH(jednoznaczne rozwiązania metodologiczne) wynika z celu prowadzenia badań, czyli:
dokumenty spontaniczne, tworzone - bez towarzyszącej im intencji badania
dokumenty intencjonalne (zamierzone)
WYWIAD BIOGRAFICZNY - forma łącząca elementy wypowiedzi spontanicznej i intencjonalnej (niestandaryzowany wywiad łączący dialog z monologiem swobodnym) Może wynikać z dokumentu, a nie źródła osobistego.
METODA BIOGRAFICZNA - jest podejściem jakościowym (statystyczne wyciągnięcie wniosków), może być realizowana w podejściu ilościowym, ale nie ma to sensu, gdyż mało wnosi do badań. Mamy się odnosić do znaczeń, a nie do ich ilości.
SPOSÓB GROMADZENIA MATERIAŁU BIOGRAFICZNEGO
Materiał biograficzny zbieramy za pomocą wywiadu biograficznego - dialogu pomiędzy dwiema osobami dotyczącego biografii jednej z nich. To nie jest badanie polegające na przepytaniu kogoś, to jest rozmowa dotycząca osoby w świecie - czynników podmiotowych opisywanych w kontekście społecznym. Odnosi się do wszelkich możliwych kontekstów i uwarunkowań, jest rozmową o życiu (chociaż nie w znaczeniu potocznym). Wywiad biograficzny to forma łącząca elementy wypowiedzi spontanicznej (opowiadam o swoim życiu to, co uznaję za stosowane) i intencjonalnej (szczególnie, jeśli jest to biografia tematyczna; chociaż szeroko to ujmując chodzi w ogóle o fakt, że rozmawiamy po to, by napisać biografię, czyli jest jakaś intencja). Są elementy dialogu i monologu (bo rozmówca opowiada, a więc można powiedzieć, że raz jeszcze przeżywa elementy swojej biografii). Wywiad biograficzny umożliwia uchwycenie subiektywnego pojmowania procesów i znaczeń w historii człowieka. W przypadku pisania biografii możemy też „rozmawiać” z człowiekiem poprzez czytanie jego tekstów.
ANALIZA MATERIAŁU BADAWCZEGO:
Analiza biograficzna może być analizowana przez badanie narracji odnoszącej się do jednej historii życia. Można badać wiele historii, biografii, zgromadzonych wokół jednego tematu, np. analiza porównawcza biografii.
ANALIZA MATERIAŁU BIOGRAFICZNEGO
Wg. DENZIN wskazał trzy sposoby odnoszenia się do materiału biograficznego:
badanie narracji odnoszącej się do jakiejś historii życia (jedna narracja - jedna historia życia),
badanie wielu narracji, wielu historii życia koncentrujących się wokół jakiegoś wspólnego tematu, zdarzenia, zjawiska, procesu społecznego,
analiza porównawcza historii życia.
Wg Jana Szczepańskiego analiza materiału biograficznego opisywana jest jako zbiór sposobów analizy:
metoda konstruktywna - badacz dokonuje syntezy, czyli konstruuje ogólny obraz badanych zjawisk na podstawie interpretacji wielu autobiografii,
metoda egzemplifikacji - przykłady wybranych autobiografii służą zilustrowaniu ogólnych twierdzeń wynikających z badań,
metoda analizy treści - wynikająca z interpretacji hermeneutycznej,
analiza typologiczna - ogólnie przyjęty sposób opracowywania materiału badawczego w podejściu jakościowym (wskazuje się pewne typy opinii, odnoszenia się do świata itd.),
opracowanie statystyczne.
DOKUMENT BIOGRAFICZNY może dotyczyć całości biografii człowieka, albo jakoś logicznie określonego fragmentu tej biografii. Ponieważ podejście jakościowe chce zrozumieć i wyjaśnić (odpowiedzieć na pytanie „dlaczego?”), to musi się odnosić do pewnych logicznie ułożonych, szerszych części biografii (bo w badaniach ilościowych pytaniem ankietowym pytamy o bardzo wąski wycinek).
RODZAJE DOKUMENTÓW BIOGRAFICZNYCH
Są bardzo różne rodzaj dokumentów biograficznych i mogą to być np.: (ze względu na cel powstania) życiorysy, dzienniki, zapiski w kalendarzach, listy, wizytówki, napisy na murach, laurki, kartoteki, świadectwa, teczki itp. (każdy materialny wytwór działalności człowieka).
PODZIAŁ DOKUMENTÓW NA :
dokumenty tworzone spontanicznie - tworzony bez intencji badawczych (np. napisy na murach),
dokumenty tworzone intencjonalnie - chodzi tu o intencję badawczą.
dokumenty biograficzne - pisany w trzeciej osobie, o kimś (ewentualnie trzecia osoba liczby mnogiej, kiedy mówimy o grupie); zawiera definicję osoby/grupy wynikającą z rozumienia lub interpretacji dokonanej przez inną osobę; charakterystyczną cecha jest odniesienie się do kogoś innego, obecność innej osoby w tekstach,
dokumenty autobiograficzne - pisana w pierwszej osobie liczby pojedynczej, można ją w całości traktować jako zapis wypowiedzi odautorskiej, bo w całości autor odnosi się do siebie.
DOKUMENT BIOGRAFICZNY. DEFINICJE
Wszelkie dokumenty dotyczące życia człowieka - osobiste, biograficzne, ludzkie.
Są różne interpretacje tego terminu:
Wg Retfielda - dokumenty wyrażające osobiste cechy autora w taki sposób, iż czytelnik poznaje jego poglądy na zdarzenia, do których dokument się odnosi.
Wg Allporta'a - dowolny zapis własny osobnika, który celowo lub nie intencjonalnie dostarcza informacji o strukturze i dynamice działania swojego umysłu (dotyczące własnego myślenia i odczuwania).
Wg Blumer'a - sprawozdanie z doświadczenia jednostki, przedstawiające jego działalność w wymiarze osobistym i jako uczestnika życia społecznego.
Wg Angell'a - zapis odsłaniający pogląd uczestnika na wypadki, w których brał udział.
W oparciu o te wszystkie definicje można powiedzieć, że dokumenty biograficzne służą poznawaniu postaw, motywacji i poglądów, dają możliwość wglądu w życie psychiczne autora, co pozwala zrozumieć jego postępowanie w życiu społecznym. Chociaż można by z tym oczywiście dyskutować - czy faktycznie można uzyskać wgląd w życie psychiczne autora (czyli pytanie „co autor chciał” - hermeneutyka romantyczna) i czy my na jego podstawie dobrze zrozumiemy jego postępowanie.
Można badać deklaracje autorów, co do postaw. Niektórzy badacze uważają, że dokumenty biograficzne dają możliwość wglądu w życie psychiczne autora, co pozwala zrozumieć jego życie.
PODEJŚCIA JAKOŚCIOWE należą do grupy strategii badania pośredniego, np. treści. Przedmiot badań jest zapośredniczony w tej treści.
Cechy dokumentów biograficznych - odnoszą się one do całej biografii albo do logicznie określonego fragmentu tej biografii.
ISTOTNYM UWARUNKOWANIEM DLA ISTNIENIA FORMY I TREŚCI TEKSTÓW AUTOBIOGRAFICZNYCH JEST BRANIE POD UWAGĘ:
poziomu wykształcenia
poziomu społecznego
płci
HERMENEUTYKA (historia krótka)
Jest to sposób interpretowania - historycznie ujmując - tekstów, który rozwinął się dzięki próbom interpretowania tekstów biblijnych (sposób odnoszenia się do świata). Rozwijał się w ciągu 2000 lat i od tamtego czasu wiele się zmieniło:
To już nie tylko tekst - także rzeczy namalowane, wyrzeźbione, sfilmowane, wyprodukowane, poszerza się zakres sposobów obiektywizacji.
Zmienił się cel (do XIX wieku) obiektywizacji - z pytania „Co autor chciał przez to powiedzieć?” powstało pytanie hermeneutyczne: „Jaki jest sens zobiektywizowanej formy wypowiedzi autora?”.
HERMENEUTYKA NOWOCZESNA (TEKSTU I SENSU) - Paul Riocoeur
Jak możliwe jest określenie warunków interpretacji hermeneutycznej? H. pyta o zasadniczy warunek rozumienia (przez kogoś innego czytającego danego autora), jakie jest znaczenie tego autorskiego sensu dla czytelnika. W jaki sposób interpretacja h.może się przyczynić do rozwoju świadomości i tożsamości?
SENS ODAUTORSKI - człowiek dzieli się refleksją ;-) odbiorca powinien wykazać się dozą zrozumienia, cierpliwością, refleksją nad tym, co powiedział/napisał autor, nie blokujego go, a słuchamy z uwagą.
WAŻNE:
Uporządkowanie przekazu
Nawiązanie „dialogu” z zawartym w tekście sensem
Wymagane: jak najpełniejsze zrozumienie (nie 100%, bo wykładnia rzadko jest 100% pewna)
HERMENEUTYKA - JEST TO BADANIE WARUNKÓW ROZUMIENIA (DESYGNATÓW):
Bycie w świecie.
Doświadczenie.
Przedsąd i przedrozumienie.
Poznanie.
Wyjaśnienie.
Analiza.
Interpretacja.
Rozumienie.
ŹRÓDŁA POZNANIA HERMENEUTYCZNEGO:
Bycie w świecie - jest rozumne, świadome, niedyskusyjne, rozumna egzystencja, jako źródło poznania hermeneutycznego. Z bycia w świecie wynika doświadczenie.
Doświadczenie - jest zawsze czyjeś, przypisane do świadomości człowieka, poznanie hermeneutyczne powinno wynikać z mojego doświadczenia i do tego i do tego dążymy. Budowanie świadomości jest procesem pierwotnym, nieuniknionym.
Istotnym wyznacznikiem jest dualizm (dusza i ciało) człowieka. Pedagogika bada wyrazy i świadectwa ludzkiej dualności, warunki wychowania i rozumienia człowieka. Sposobem interpretowania człowieka jest interpretacja
Przedrozumienie - niezreflektowany, kulturowy horyzont rozumienia rzeczywistości, prosta konsekwencja bycia w świecie.
ZAŁOZENIA TEORETYCZNE METODY OBIEKTYWNEJ HERMENEUTYKI
Ważniejsze założenia hermeneutyki:
akt interpretacji zmierza do odsłonięcia zakrytych znaczeń, których nie da się uchwycić wyłącznie w zewnętrznej warstwie tego, co interpretowane,
podmiot i przedmiot interpretacji warunkują siebie nawzajem, tzn. dzieło czy badany problem już z góry determinują sposób, w jaki będą postrzegane, a odkrycie ich sensu jest też rozpoznaniem własnej postawy interpretującego wobec nich (zasada tzw. koła hermenetycznego),
hermeneutyka nie jest jednoznacznie powiązana z jakąś metodologią, tę ostatnią określa konkretna sytuacja interpretacyjna: charakter dzieła, możliwości interpretatora, kontekst historyczno-kulturowy itp.
Założenia hermeneutyki:
- akt interpretacji stanowi próbę odsłonięcia sensu, nieredukowalnego do zewnętrznego systemu znaczeniowego,
- podmiot interpretacji i jej obiekt nawzajem się warunkują,
- akt interpretacji jest zniesieniem dystansu między interpretatorem a przedmiotem,
- interpretacja dzieła polega na wchodzeniu w dialog z tradycją,
- nie jest metodą lecz sztuką,
- hermeneutyka i strukturalizm są komplementarne ze sobą.
ROZUMIENIE W PODEJŚCIU HERMENEUTYCZNYM
Rozumienie jest tym, do czego dążymy, przeprowadzając interpretację. Z punktu widzenia metodologii rozumienie zapisane jest w wykładni. Wykładnia jest podsumowaniem, deklaracją czytelnika, interpretatora, co do znaczenia, jakie on nadaje interpretowanemu przekazowi.
SPIRALNA STRUKTURA ROZUMIENIA
to konsekwencja subiektywności i zobiektywizowania. Jest to ruch myśli od subiektywnego podmiotu do zobiektywizowanego podmiotu. SSR zakłada poszerzanie zakresu wiedzy/przestrzeni/czasu, do którego się odnosi.
OGRANICZENIA - cechy podmiotowe, obiektywizowany przedmiot poznania. SSR rozwija świadomość, wzbogaca tożsamość.
STRUKTURALIZM - prąd, kierunek filozoficzny, polega na odwołaniu się do struktury interpretowanego przekazu.
Każdy tekst można interpretować jako zbiór pól wyrazowych (zaznacza się je akapitami), każde pole wyrazowe ma pojęcie centralne.
POJĘCIE CENTRALNE - to takie, do którego odnoszą się i powstają w związku inne pojęcia pola wyrazowego, np. definicje. Inne pojęcia pełnią rolę tak zwanych parametrów
HISTORYCZNOŚĆ POZNANIA
Kontekst historyczny
Odniesienie szczegółowe - konteksty : kulturowe, ekonomiczne, społeczne itd; to wszystko warunki, w których funkcjonuje autor. Bierzemy pod uwagę nie tylko okres, w którym autor tworzył dzieło, ale całość czasów, w jakich żył i „był w świecie” (bwś wykształciło u autora pewną tożsamość)
Dystans historyczny
między sytuacją, w której tekst powstał, a w którym jest odczytywany.
Interpretator interpretuje z perspektywy określonej rolą społeczną, ze względu na czasy, w jakie interpretuje dane dzieło.
Językowość interpretacji.
WARUNEK UPRAWOMOCNIONEGO ZROZUMIENIA - SENS ODAUTORSKI
Znaczenie nadane tekstowi jest na coś ukierunkowane, mówi zawsze coś o czymś. Sens odautorski jest wynikiem pracy autora, który inspirował się kimś innym, sens wziął się z interpretacji wcześniejszej literatury itd.
Z. jest zawsze znaczeniem „czyimś” dla „kogoś”
Poznanie ma charakter językowy
INTERPRETACJA potrzebuje odniesień do sensu i przełożenia tego na język mówiony lub pisany, inaczej nie ma mowy o pojęciu interpretacyjnym.
WYSTĘPUJE ZALEŻNOŚĆ - sens tekstu ograniczany jest sensem tekstów cząstkowych, dlatego należy zadać sobie pytanie, czy dany tekst jest wewnętrznie spójny.
SENS - idea zapisana w przekazie.
ZNACZENIE - zależy od aktywności interpretatora
UZASADNIENIE POJĘCIA HERMENEUTYCZNEGO - wskazuje nam sposoby i drogę myślenia w kategoriach szczegółowych implikacji.
PRZEDMIOTEM HERMENEUTYKI jest zawsze określanie warunków rozumienia, sposoby budowania sensów. W tym ujęciu przedmiotem pedagogiki są warunki wychowania. Przedmiotem hermeneutyki jest zawsze CZŁOWIEK i to w jaki sposób tworzy on własną świadomość.
ZASADY INTERPRETACJI TEKSTÓW
W badaniach hermeneutycznych potrzebna jest wola zrozumienia tekstu (cierpliwość) zrozumienie, samokrytycyzm, otwartość, chęć uczenia się na nowo).
R. BOHNSCHACK - metoda obiektywnej hermeneutyki jako ważna metoda w badaniach relacji społecznych opiera się na:
• Zasadzie wielości kontekstów, każda wypowiedź interpretuje się abstrahując od rzeczywistego stanu, autorzy badają samą wypowiedź. Jeżeli dana wypowiedź pojawia się w kontekście to uważana jest za normalną.
• Zasadzie postępowania sekwencyjno-analitycznego, Bada logikę następnych wypowiedzi, wyznaczamy sensy zdań.
PRZEBIEG INTERPRETACJI TEKSTÓW
B.ŚLIWERSKI - zastosowanie hermeneutyki do badań w pedagogice. Zawsze jesteśmy interpretatorami teorii koncepcji, wnosimy własne sensy. Podejście hermeneutyczne pozawala na wyjście poza intencje autorów. Znaczenie zjawisk pedagogicznych jest wyznaczone przez osoby, które analizują zjawiska. Celem analizy hermeneutycznej jest zdemaskowanie wiedzy milczącej, mistyfikacji.
Śliwierski mówi o fazach pracy z tekstem pedagogicznym:
• Interpretacja wstępna - następuje weryfikacja tekstu, sprawdzamy czy tekst jest autentyczny, interpretator uświadamia sobie własne przedrozumienia tekstu,
• Interpretacja zawartości tekstu - dokonanie analiz semantycznych i syntaktycznych na zastosowaniu logiki, dostrzeżenie sprzeczności w tekście, interpretator zalicza je do własnych błędów
• Interpretacja skoordynowana - dal zinterpretowania tekstu należy umieścić je w szerszym kontekście, ujawnienie poglądów podstaw autora, interpretator usiłując zrozumieć tekst stara się zrozumieć własną sytuacje (jesteśmy innym momencie dziejowym), sposób rozumienia tekstu należy rozumować jako hipotezę.
HERMENEUTYKA W PEDAGOGICE
HERMENEUTYKA PEDAGOGICZNA - nastawienie na warunki epistemologiczne, będące podstawą do wybranej metody, a PEDAGOGIKA HERMENEUTYCZNA - odnosimy się do podstaw epistemologicznych i wskazujemy strategię badawczą - jest nastawiona na warunki działalności wychowawczej (cel i przedmiot jako poznawanie warunków poznawania)
HERMENEUTYKA PEDAGOGICZNA - nastawienie hermeneutyczne jako metody badawczej w badaniach zakresu pedagogiki
HERMENEUTYKA W PEDAGOGICE
2 podejścia
pedagogika hermeneutyczna i hermeneutyczna pedagogika, czyli...
W wymiarze metodologicznym (epistemologiczna postawa)
Filozoficzno praktycznym
czyli hermeneutyka nie jest metodologią a ni metodą, ale można z niej wyprowadzić metodę. Z tej metody można wyprowadzić przedmiot zainteresowania, np. odniesienia historyczne, rzeczywistość wychowania, fakt społeczny, procesy itp.
HISTORIA JAKO PRZEDMIOT BADAŃ
Warunek rozumienia wychowawcy przez wychowanka i na wzajem. Warunek samo-rozumienia. Warunek rozumienia zjawisk pedagogicznych.
Nadawanie własnych znaczeń + relatywizm
Należy spełnić warunki rozumienia.
HERMENEUTYKA W SZCZEGÓLNYM KONTEKŚCIE PEDAGOGICZNYM
Co to hermeneutyka Sposób interpretowania tekstu. Interpretowanie jako określony pewnymi warunkami sposób pracy nad rozumieniem tekstów biblijnych. Później doszły do tego teksty innego rodzaju. Interpretacja romantyczna - co autor miał na myśli? Czyli szukanie drugiego dna i innych ukrytych przesłanek pomiędzy wierszami. Paul Riocoeur zaproponował hermeneutykę tekstu - co autor powiedział - jaki jest odautorski tekst.
HERMENEUTYKA jest metodą interpretacji, odnoszenia się do całej kultury jako przekazu. Przedmiotem interpretacji może być każdy wytwór działalności człowieka.
Należy przyjąć, że hermeneutyka jest sposobem istnienia człowieka w świecie.
Jeśli podejmiemy wysiłek „świadomego bycia w świecie”, to znaczy, że hermeneutyka staje się sposobem bycia w świecie. Trzeba odnosić się do i odpowiadać na jego pytania, jak się chce w nim istnieć.
Ludzkie rozumienie świata nie jest ostateczne - to wynika chociażby z dystansu czasowego.
Hermeneutyka jest sposobem poznawania siebie w stosunku do świata.
PRZEDMIOT BADAŃ HERMENEUTYCZNYCH(4):
I. Teksty
Tekst może być czytany i analizowany z punktu widzenia pedagogiki (sens odautorski - człowiek chciał nam coś powiedzieć, obiektywizacja tego, co było obiektywne, powinno być odczytane).
Przedmiotem badań w hermeneutyce jest zawsze człowiek, odpowiedź na pytanie o znaczenie jest zawsze przez kogoś stworzone
(ZNACZENIE AUTORSKIE- tekst jest opisem znaczenia tego, co mówi autor; to ,co źródło mówi o czymś - ma dla mnie znaczenie)
II. Historia (uwarunkowanie rozumienia - Istrio jako historia osoby, opis procesów społecznych)
autor -zakotwiczony historycznie to, co pisze jest zakotwiczone historycznie, kiedy ja poznaję tekst - poznaję go mając też swoją biografię
DYSTANS CZASOWY- to warunki sensownej interpretacji, ale i utrudnienie, musi istnieć jakaś różnica - to warunek interpretacji
III. Rzeczywistość wychowawcza - uwarunkowania natury podmiotowej i uwarunkowania natury środowiskowej
Rzeczywistość wychowawcza i warunki mogą być przedmiotem interpretacji hermeneutycznej.
Rozumienie wychowanka przez wychowawcę, potrzeby, problemy, emocje, lęki - postulat; ale wychowawca też chce być rozumiany. Tu pojawiają się kategorie, jak:
- podmiotowość
-partnerstwo.
- rozumienie procesów rozwojowych, uwarunkowań tych procesów
- samo rozumienie wychowawcy/wychowanka
- rozumienie instytucji pedagogicznych, interpretacja warunków, w których te instytucje funkcjonują
IV. Interpretacja jako sposób, model interpretacji hermeneutycznej; historia stanowi podstawę do interpretacji badań empirycznych (odnosić się do tekstów przeprowadzonych wywiadów, analizy dokumentów)
HISTORIA jako PRZEDMIOT BADAŃ HERMENEUTYCZNYCH
Warunek rozumienia wychowawcy przez wychowanka i vice versa. Warunek samorozumienia. Warunek rozumienia zjawisk pedagogicznych.
Nadawanie własnych znaczeń + relatywizm
Należy spełnić warunki rozumienia.
PODEJŚCIE HERMENEUTYCZNE
Hermeneutyka to kierunek filozoficzny, który jako pojęcie ma znaczenie epistemologiczne. Hermeneutykę można traktować jako ogólną, teoretyczną podstawę, w oparciu o którą można tworzyć rozwiązania metodologiczne. Jest teorią i interpretacją przekazu.
Przekazem może być wiele rzeczy, np. tekst.
H. jest sposobem interpretowania różnych fenomenów kultury. Interpretacja może się rozwijać w 2 kierunkach:
Interpretacja powiązana z tekstami biblijnymi (od nich się zaczęło)
Interpretacja romantyczna
Inny rodzaj pytania hermeneutycznego w IR - jaki jest sens tego, co powiedział autor? Co miał na myśli?
WARUNKI ROZUMIENIA HERMENEUTYKI
„Bycie w świecie
Poprzedza ono wszelkie uświadomione procesy poznawcze. Od urodzenia człowiek gromadzi doświadczenia. Z nich zaś wynika...
Przed-zrozumienie
przejawiające się w...
Przed-sąd(ach)
To coś, co ukierunkowuje nasze myślenie; przed-sąd nie decyduje ani nie jest kryterium poznania, bo wymaga sprawdzenia.
Poznaję, czyli odnoszę się do przedmiotu poznania, zaczynam dostrzegać pytania (!) stawiane przez tekst.
uznanie autonomii tekstu
przyjęcie otwartej postawy wobec tekstu, odnoszenie się z szacunkiem do przekazu, jak do każdego rozmówcy
Zrozumienie poprzedza wyjaśnienie. Wyjaśnienie ma służyć zrozumieniu tego, co było pokazane wcześniej i niekoniecznie dobrze zrozumiane.
PROCES WYJAŚNIENIA przebiega w wyniku interpretacji. Wynikiem interpretacji jest WYKŁADNIA. Wykładnia nie musi być ostateczna.
Uwarunkowanie historyczne odnosi się do tekstu jako takiego. Historyczność rozumiana jako uwarunkowanie przekazu. Dystans czasowy - od momentu powstania dzieła do jego interpretacji.
CEL INTERPRETACJI HERMENEUTYCZNEJ
- rozwój własnej świadomości i tożsamości przez przywołanie elementów kultury, powstaje pytanie o hermeneutyczne źródła fenomenu wychowania
Pierwszym źródłem jest DOŚWIADCZENIE, każdy jest doświadczany i zdobywa doświadczenia. Kręgi doświadczeń nakładają się na siebie i wynikają z „bycia w świecie”.
BYCIE W ŚWIECIE oznacza rozumną egzystencję. Świadoma, rozumna egzystencja jest podstawą do budowania samoświadomości człowieka.
PRZEDMIOTEM INTERPRETACJI jest człowiek. Osoba człowieka jest jedynym możliwym kontekstem pojęcia „wychowanie”/ Człowiek jest WARUNKIEM WYCHOWANIA. Z kolei wychowanie jest warunkiem człowieka.
Człowiek = osoba → przyjmujemy dualistyczny podział człowieka (duchowość i materia). Osoba ma duchowość, moralność, cechuje się materialnością, jest wielowymiarowa.
Kiedy pedagogika bada, to usiłuje poznawać wyrazy i świadectwa w istocie ludzkiej duchowości.
Pedagogika chce rozpoznawać w swoich badaniach wskaźniki, przesłanki ludzkiej osobowości w obszarze wychowania. Odpowiadamy na warunki rozumienia człowieka.
PODEJŚCIE INTERPRETACYJNE - podejście jakościowe. Interpretacja bada warunki rozumienia różnych zjawisk kultury człowieka, są opisane w sposób trwały. Są badania pośrednie, na podstawie zapisów, niezależnie od form tych zapisów.
WAŻNE! ETAPY INTERPRETACJI
Bycie w świecie
Przed-sąd
Przed-zrozumienie
Rozumienie wynika z interpretacji, opiera się na przed-zrozumieniu, przed-sądzie, można zdefiniować je jako niezreflektowany horyzont kulturowy.
NIEZBYWALNOŚĆ PODEJŚCIA HERMENEUTYCZNEGO
Sposobem poznania staje się interpretacja rozumiana jako odnoszenie się do świata i do sytuacji człowieka w świecie.
SUBIEKTYWNOŚĆ ZOBIEKTYWIZOWANA
Inny, szerszy sposób określenia przedmiotu i interpretacji hermeneutycznej.
Człowiek ma własny świat przeżyć, doświadczeń i może go zobiektywizować, czyli uwspólnić, udostępnić drugiemu.
Osoba obiektywizuje jakieś rzeczy i przekazuje je np. wychowankom. Wychowanek zaś to uzewnętrznia.
2