Ekonomia wykład 25.X.08r.

• R.Milewski - „Podstawy ekonomii” wyd. PWN

Ekonomia jest nauka o procesach gospodarczych.

Przedmiotem zainteresowania ekonomii jest więc gospodarowanie.

Ekonomia pokazuje, w jaki sposób ludzie, działając w rożnych warunkach społeczno-gospodarczych, korzystają z ograniczonych zasobów, jak ich używają do prowadzenia działalności gospodarcze, jak je rozdzielają miedzy rożne konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyboru.

Funkcje ekonomii (najważniejsze)

• poznawcza

• aplikacyjna

funkcja poznawcza (opisowa) polega na tym, ze dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościami oraz o ich przyczynach i skutkach

funkcja aplikacyjna polega na tym, ze jej ustalenia i wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działalności gosp. Domowych, przedsiębiorstw, państwa, związków zawodowych.

W rozważaniach ekonomicznych można napotkać sądy

• pozytywne

• normatywne

z sądami pozytywnymi mamy do czynienia wtedy, gdy badacz rzeczywistości spoleczno-gospodarczej odwołując się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny przy użyciu naukowych metod wyjaśnić prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania: jakie zjawiska i procesy mają wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny uwarunkowania pewnych zjawisk lub też jakie mogą być konsekwencje pewnych działań ludzkich

Z sądami normatywnymi mamy do czynienia wtedy, gdy dany badacz w rzeczywistości społeczno - gospodarczej wyraża swoje przekonania i formułuje swoje zlecenia, które są oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk.

Ekonomia

• mikroekonomia

• makroekonomia

Mikroekonomia - bada przede wszystkim poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak : gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie (branże) gospodarki, rynki określonych produktów itd.

Makroekonomia - zajmuje się analiza gospodarki jako całości; zajmuje się przede wszystkim badaniem wielkości agregatowych, czyli wielkości dotyczących całej gospodarki.

Potrzeby i ich zaspokajanie

Potrzeba

• stan braku czegoś,

• dążenie do jego zaspokojenia,

• wytyczenie określonego celu działania

Podstawowe cechy właściwe wszystkim potrzebom :

• są obiektywne,

• są nieograniczone, ulegają rozwojowi, tworzą się nowe,

• są substytucyjne,

• są komplementarne (uzupełniające się np. samochód + paliwo)

• mają charakter społeczny i zmienny,

• są ograniczone w swej pojemności w danym czasie

Potrzeby dzielą się na:

• pierwotne (podstawowe biologiczne ) i wtórne (wyższe)

• materialne i niematerialne,

• indywidualne i społeczne,

• potencjalne (nieujawnione) i efektywne (ujawnione)

• bieżące i przyszłe,

• jednorazowe i powtarzalne

Środki zaspakajania potrzeb

• materialne

• niematerialne

środki materialne - naturalne zasoby przyrody, rzeczy będące wynikiem działalności człowieka

środki niematerialne - przekazywanie wiedzy, informacji, dostarczanie rozrywek, porady lekarskie, prawne, usługi niematerialne

Środki zaspakajające potrzeby ludzkie nazywamy dobrami.

Dobra

• wolne (np. powietrze, ciepło słoneczne)

• dobra gospodarcze (ekonomiczne)

Dobra gospodarcze (produkty) są efektem działalności gospodarczej człowieka

• dobra konsumpcyjne - zaspokajają potrzeby gospodarcze w sposób bezpośredni

• dobra produkcyjne - służą do wytwarzania innych dóbr (surowce)

Produkt - efekt działalności gospodarczej

Produkcja jest możliwa dzięki wytworzeniu czynników produkcji

Wyodrębniamy 3 podstawowe:

• kapitał

• ziemia

• praca

praca - zespól świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczająca go przyrodę i przekształca ja.

Ziemia - obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemie w ścisłym tego słowa znaczeniu (ziemie uprawne, grunty) oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne (drogi, lasy, wody itd.)

Kapitał - dobra inwestycyjne (maszyny, budynki) wytworzone przez człowieka i przeznaczone do dalszego wykorzystania w procesie produkcji + środki finansowe.

Proces gospodarowania

Gospodarowanie to celowa i świadoma działalność ludzi zmierzająca do wytworzenia dóbr, przy pomocy których ich potrzeby zostaną zaspokojone.

Proces gospodarowania

• produkcja

• podział

• wymiana

• konsumpcja

produkcja - celowa działalność, przebieg zdarzeń, w których czynniki wytwórcze zostają przekształcone w dobra ekonomiczne ( towary i usługi )

podział - określony udział ludzi (gosp. Domowych), przedsiębiorstw i rządu (państwa) w masie dóbr wytworzonych przez społeczeństwo, proporcjonalne do posiadanych praw własności czynników produkcji.

wymiana - całokształt aktów kupna - sprzedaży dóbr.

konsumpcja - akt zaspakajania

W procesie gospodarowania podmiotem działalności są ludzie.

Podmiotem gospodarczym jest każdy uczestnik procesu gospodarczego.

Gospodarka rynkowa - to gospodarka, w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek czy tez mechanizm rynkowy.

Gospodarka nakazowa - to gospodarka, w której procesy gospodarcze regulowane sa głównie za pomocą rożnego typu zakazów, nakazów i dyrektyw wydawanych przez biurokracje państwa (zwłaszcza szczebla centralnego)

Ograniczoność zasobów

Prawo ograniczoności zasobów

W danym momencie zawsze w skali kraju czy swiata jest skonczona liczba zasobow ludzkich, ziemi i innych zasobow naturalnych, wytworzonych wczesniej produktow oraz znanych nam technicznych metod produkcji (tzn. roznych kombinacji czynnikow produkcji)

Przy danych zasobach i sanym poziomie techniki zawsze istnieje problem, jakie konkretne dobra wytwarzac i w jakich ilosciach.

Krzywa transformacji ( krzywa mozliwosci produkcyjnych )

Jest graficznym przedtawieniem roznych kombinacji dwoch produktow.

Koszt alternatywny

Można wyrazic w wartosci najbardziej cennego alternatywnego wariantu wykorzystania zasobów.

zbadane

Prawa ekonomiczne Prawa ekonomii

wykryte

Prawa ekonomii to sformułowane prawa ekonomiczne..

Rynek, popyt, podaż

Rynek - całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków, w jakich one przebiegają.

Rynki można klasyfikować według kryteriów podziału:

1. wg Przedmiotu obrotu

• rynek dóbr

• rynek czynników produkcji

2. wg Zasięgu geograficznego

3. w zależności od sytuacji rynkowej

• sprzedawcy

• nabywcy

4. w zależności od stopnia wyrównania się ceny

• doskonały

• niedoskolany

5. w zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji

• homogeniczny

• heterogeniczny

Podział rynków ze względu na formę:

• rynek doskonały

• rynek monopolistyczny

Rynek doskonały

• rozproszenie po stronie popytu i podaży

• brak barier wejścia na rynek

• przejrzystość (transparencja)

• jednorodność dóbr

Rynek monopolistyczny

Oznacza sytuacje, w której występuje jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcji i zbytu jakiegoś towaru.

Przedsiębiorstwo monopolistyczne kontroluje w pełni sytuacje rynkowa, ma możliwość ustalania rozmiarów podaży i ceny.

Popyt - złożona odwrotna relacja miedzy cena dobra a jego ilością, którą konsumenci są skłonni nabyć w danym odcinku czasu, przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuacje rynkowa pozostają bez zmiany.

Rozmiary popytu na dane dobro - ilość tego dobra jaka nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Popyt efektywny - to taki popyt, przy którym chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

Popyt potencjalny - oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi, może przekształcić się w popyt efektywny.

Popyt w ujęciu mikroekonomicznym

Popyt indywidualny - wyraża wielkość popytu ze strony konkretnego, pojedynczego podmiotu gospodarczego na określony towar, przy rożnych możliwych jego cenach.

Popyt rynkowy będący sumą popytów indywidualnych, obrazuje wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określony towar, przy rożnych jego cenach.

Popyt dzielimy ze względu na motywację nabywców

• funkcjonalny - wynika z cech jakościowych danego dobra

• niefunkcjonalny

• spekulacyjny - wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości

Popyt jest funkcją wielu zmeinnych

• cena

• czynniki pozacenowe

• dochody nabywców, poziom zamożności

• ceny dóbr konkurencyjnych

• spekulacje

• gusty, preferencje nabywców

• reklama, marketing

• ceny dóbr komplementarnych

• oczekiwania zmiany sytuacji rynkowej

• warunki klimatyczne, pory roku

• miejsce zatrudnieni

• zmiana liczby i struktury ludnosci

ceteris paribus - ...... [?]

Popyt a cena

Prawo popytu rynkowego - wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się ceteris paribus popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta.

Zależność miedzy popytem a cena jest na ogol zaleznoscia odwrotna. Wzrost ceny powoduje spadek popytu, spadek ceny powoduje wzrost popytu.

Możemy to przedstawić graficznie

Typowa krzywa popytu

Nietypowe krzywe popytu:

• a) popyt sztywny, bez względu na cenę, zawsze kupujemy taka sama ilość tego dobra (sól)

• b) popyt doskonale elastyczny - istnieje konkretna cena, przy której jest zapotrzebowanie

• c) paradoksy zachowań konsumentów

• paradoks Veblena - dotyczy popytu na dobra prestiżowe

• paradoks Giffena - popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i wzroście cen dóbr niższego rzędu.

• Paradoks spekulacyjny dotyczny oczekiwań co do kształtowania się cen w przyszłości

Wpływ zmiany dochodu na zmiany popytu

Związek miedzy zmianami popytu a zmianami dochodu - jest do relacja jednokierunkowa tzn. wzrost dochodu powoduje wzrost popytu, a spadek dochodu powoduje spadek popytu.

Ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych

Dobra substytucyjne - dobro zastępujące się w zaspokajaniu określonej potrzeby.

Wzrost ceny jednego z substytutów podnosi popyt na drugi, który w tej sytuacji staje się relatywnie tańszy.

Dobra komplementarne - dobra uzupełniające się w zaspokajaniu określonej potrzeby. ( samochód +paliwo)

Podaż i określające ją czynniki

Podaż - złożona relacja miedzy ilością dobra, która producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu, a cena, przy założeniu, ze inne zjawiska na rynku nie ulęgną zmianie.

Rozmiary podaży danego dobra - ilość tego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.

Podaż w ujęciu mikroekonomicznym

• Podaż indywidualna - podaż określonego dobra ze strony określonego jednego producenta

• Podaż rynkowa - podaż danego dobra ze strony wszystkich jego...[?]

Podaż a cena

Typowa krzywa podaży

Podaż i cena zmieniają się w jednakowym kierunku

Wzrost ceny powoduje ceteris paribus wzrost podaży, spadek ceny - zmniejszanie podaży (jest to zależność dodatnia)

Do najważniejszych czynników poza cenowych nalezą m.in.

• Ceny czynników produkcji,

• Technologia,

• Podatki,

• Subsydia,

• Przewidywania cen,

• Rozmiary importu i eksportu,

• Liczba przedsiębiorstw w gałęzi,

• Przepisy prawa,

• Wprowadzenie do eksploatacji i realizowania inwestycji

Zmiana kosztów a położenie krzywej podaży

Punkt przecięcia się przywiej popytu z krzywa podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej (cr), przy której wielkość popytu jest równa wielkości podaży.

Cena równowagi rynkowej

Cena wyzsza od ceny rownowagi (c1)

Przewaga podazy nad popytem - nadwyżka ( rynek konsumenta )

Konkurencja miedzy spadajacymi doprowadzi do spadku ceny.

Cena niższa od ceny równowagi (c2)

Przewaga popytu nad podaża - niedobór ( rynek producenta )

Konkurencja miedzy kupującymi doprowadzi do wzrostu ceny.

Przesunięcia krzywej popytu a cena równowagi

Przesuwanie się krzywej popytu.

---