PRAWO CYWILNE
Jest jedną z gałęzi prawa polskiego, jest to jedna z najstarszych gałęzi prawa i przez to jest bardzo mocno ukształtowana. Wywodzi się z prawa rzymskiego. Prawo c. to zespół przepisów, które regulują funkcjonowanie stosunków cywilno-prawnych.
STOSUNEK CYWILNO-PRAWNY
To stosunek społeczny między równorzędnymi podmiotami. Stosunek ten ma najczęściej charakter majątkowy, niekiedy jednak prawo c. chroni prawa nie mające charakteru majątkowego są tak zwane prawa osobiste czyli prawa na dobrach osobistych tj. życie, zdrowie, nietykainość cielesna, honor, imię i nazwisko, wizerunek człow.
ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO
Podstawowym Ąródłem prawa c. jest pochodzące z 1964r i wielokrotnie póĄniej nowelizowana ustawa pod nazwą "Kodeks cywilny". Zawiera ona między innymi część ogólną na którą składają się wszystkie wspólne zasady całego prawa c. oprócz tego przepisy prawa c. zawarte są w wielu innych ustawach i rozporządzeniach. Do najważniejszych z nich zaliczamy: kodeks rodzinny i opiekuńczy kodeks spółek handlowych, kodeks morski, prawo przewozowe, prawo czekowe i wekslowe i wiele innych. Źródłem prawa c. jest również Konstytucja RP, która zawiera między innymi przepisy o ochronie własności, dziedziczenia, o odpowiedzialności odszkodowawczej władz publicznych. Przepisy prawa c. charakteryzują się tym, że bardzo często mają charakter względnie obowiązujący. Przepisy te znajdują zastosowanie o tyle tylko o ile strony nie postanowią inaczej.
KLAUZULE GENERALNE PRAWA CYWILNEGO
Są to sformułowania o nieostrym znaczeniu świadomie użyte przez ustawodawcę w treści przepisów dla uelastycznienia stosowania prawa. Do najważniejszych klauzul generalnych w prawie c. należą zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawne.
DOMNIEMANIA PRAWNE
Są to przepisy nakazujące uznać pewne mniemanie dobrej wiary, domniemania ojcostwa. Domniemywa się że ojcem dziecka jest mąż matki, domniemywa się, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka w tak zwanym okresie koncepcyjnym tzn. najdalej 300 dni przed urodzeniem, a najbliżej 180 dni.
ELEMENTY STOSUNKU CYWILNO-PRAWNEGO
strony, czyli podmioty tego stosunku
treść stosunku cywilno-prawnego, czyli prawa i obowiązki stron tego stosunku
przedmiot stosunku cywilno-prawnego
TREŚĆ STOSUNKU CYWILNO-PRAWNEGO
Prawo podmiotowe jest to pojęcie zbiorcze, obejmuje ono ogół uprawnień pewnej strony w stosunku cywilno-prawnym. Wyróżniamy prawa podmiotowe:
-bezwzględne- to takie, które są skuteczne względem wszystkich np. prawo własności
-względne-to takie, które są skuteczne tylko wobec drugiej strony stosunku cywilno-prawnego.
UPRAWNIENIE
To możność domagania się by inna osoba zachowała się wobec mnie w oznaczony sposób. Z uprawnieniem jednej osoby skorelowany jest więc obowiązek innej osoby spełnienia określonego świadczenia.
ROSZCZENIE
Jest to skonkretyzowane prawo podmiotowe, czyli możność domagania się by indywidualnie oznaczona osoba spełniła ściśle określone świadczenie.
EKSPEKTATYWA
To prawo podmiotowe przyszłe lub inaczej prawo podmiotowe oczekującego. Bardzo często ekspektatywa jest zbywalna, można więc ją sprzedać, a także odziedziczyć.
UPRAWNIENIE KSZTAŁTUJĄCE
Jest to możność ukształtowania sytuacji prawnej innej osoby własną jednostronną czynnością prawną np. wypowiedzenia umowy najmu mieszkania.
NABYCIE PRAW PODMIOTOWYCH
Wyróżniamy nabycie praw podmiotowych:
Pochodne-polega na tym, że nabywamy prawo podmiotowe od osoby, której ono do tej pory przysługiwało, za jej zgodą np. nabycie prawa własności rzeczy na podstawie umowy sprzedaży, albo na podstawie dziedziczenia. Gdy chodzi o pochodne nabycie prawa podmiotowego obowiązuje stara rzymska zasada, że nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw niż sam posiada. Od tej zasady istnieją dwa wyjątki:
Pierwszy dotyczy ruchomości i wyróżniony został w art. 169 Kodeksu c.
Drugi dotyczy nieruchomości i jest związany jest z tak zwaną rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych.
Pierwotne-polega na tym, że nabywamy prawo podmiotowe bezpośrednio na mocy przepisów i to niezależnie od tego czy dotychczasowy podmiot tych praw godzi się na ich utratę. Np. nacjonalizacja, wywłaszczenie.
OCHRONA PRAW PODMIOTOWYCH
Prawa podmiotowe chronione są na drodze sądowej i pozasądowej. Ochrona sądowa realizowana jest poprzez wniesienie do sądu odpowiedniego pozwu przeciw osobie, która nasze prawa podmiotowe narusza. Ochrona pozasądowa przybiera postać samoobrony czyli obrony koniecznej oraz samopomocy. Samoobrona polega na użyciu siły wobec osób celem odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na czyjeś dobro. Samopomoc polega na przywróceniu swoim działaniem stanu zgodnego z prawem bez stosowania jednak siły wobec osób.
WYKONYWANIE PRAW PODMIOTOWYCH
Prawa podmiotowe możemy wykonywać w taki sposób, że sami z nich korzystamy, albo upoważniamy inne osoby do korzystania z naszych praw podmiotowych. Nie każde
korzystanie z własnego prawa podmiotowego zasługuje na ochronę prawną, nie można bowiem czynić ze swego prawa podmiotowego użytku w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego oraz ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa (art. 5 Kodeksu C.) mówimy w takim wypadku o nadużyciu prawa podmiotowego.
WYGAŚNIĘCIE PRAW PODMIOTOWYCH
Niektóre prawa podmiotowe są ściśle przywiązane do konkretnej osoby fizycznej, wygasają więc ze śmiercią tej osoby tak jest np. w przypadku niektórych praw majątkowych np. użytkowanie służebności osobiste. Niektóre prawa podmiot. są ustanowione na określony czas wygasają więc po upływie tego czasu np. wynajęcie komuś mieszkania na jeden rok. Prawo podmiotowe można utracić również w taki sposób, że przejdzie ono w sposób pochodny lub pierwotny na inny podmiot. W tym ostatnim przypadku prawo podmiotowe nie wygasa lecz przysługuje komuś innemu.
STRONY STOSUNKÓW CYWILNO-PRAWNYCH
Zasadniczo wyróżniamy dwa rodzaje stron stosunków cywilno-prawnych: osoby fizyczne i osoby prawne.
Osoba fizyczna- to człowiek, art. 8 K.C stanowi, że człowiek nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia.
Nasciturus- to dziecko poczęte jeszcze nie narodzone. W polskim prawie cywilnym nasciturus też niejednokrotnie jest chroniony np. dziedziczy po swoich spadkobiercach pod warunkiem, że urodzi się żywy. Dziecko może domagać się odszkodowania a szkody spowodowane zdarzeniami które miały miejsce przed jego urodzeniem. Zdolność do czynności prawnych- to możność nabywania praw i zaciągania zobowiązań swoim własnym działaniem.
Osoba prawna- jest to jednostka organizacyjna, której przepisy przyznały osobowość prawną. Wyróżniamy dwa rodzaje osób prawnych:
korporacyjne- (zrzeszeniowe) zaliczamy do nich: spółkę z o.o, spółkę akcyjną, spółdzielnie, partie polityczne, jednostki samorządu terytorialnego
fundacyjne- (zakładowe) są to zorganizowane masy majątkowe: fundacje, przedsiębiorstwa państwowe, skarb państwa-jest to jedyna osoba prawna, która powstała bezpośrednio na mocy samego K.C. jest to państwo w stosunkach majątkowych.
Najczęściej osoby prawne powstają w momencie ich wpisu do określonego rejestru sądowego. Od 01.01.2001r funkcjonuje w Polsce zbiorczy rejestr sądowy dla większości osób prawnych, jest to Krajowy Rejestr Sądowy. Niekiedy jednak osoby prawne powstają z mocy samego prawa bez wpisywania ich do jakiegokolwiek indeksu np. skarb państwa i jednostki samorządu terytorialnego.
Osoba prawna występuje w obrocie prawnym przez swoje organy takie jak np. zarząd, rada nadzorcza, dyrektor... Osoba prawna co do zasady ma zawsze pełną zdolność do czynności prawnych jednak pewnych czynności z natury swej dokonywać nie może np. nie może sporządzać testamentu, zawierać związku małżeńskiego, przysposobić dziecka. W polskim prawie występują niekiedy jednostki organizacyjne, które wykazują wiele cech osób prawnych, ale nimi nie są. Mówimy wtedy o ułomnych osobach prawnych np. wspólnoty mieszkaniowe, osobowe spółki prawa handlowego takie jak: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo- akcyjna, mają one zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Od osób prawnych różnią się tym, że za długi ułomnych osób prawnych odpowiadają również ich członkowie.
ZDARZENIA PRAWNE
Jest to pewien fakt, który wywołuje skutki prawne czyli powstanie, zmianę lub ustanie jakiegoś stosunku cywilno- prawnego.
Zdarzenia prawne:
1)działania
a)czyny: dozwolone i niedozwolone
b)akty prawne: orzeczenia sądowe, akty administracyjne i czynności prawne
2)zdarzenia sensu stricte- są to zdarzenia prawne, występujące niezależnie od woli człowieka np. powódź
KLASYFIKACJA CZYNNOŚCI PRAWNYCH
1) czynności prawne jednostronne i wielostronne. Jednostronne to : przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu. Wielostronne to : umowa, uchwała.
czynności jednostronnie zobowiązujące np. umowa darowizny i dwustronnie zobowiązujące, których szczególną odmianą są umowy wzajemne.
Czynności zobowiązujące, rozporządzające i zobowiązująco- rozporządzające. Niekiedy czynność prawna jedynie zobowiązuje do przeniesienia prawa na inną osobę, a niekiedy czynność prawna przenosi prawo na inną osobę. Zdarza się także, że czynność prawna wywołuje podwójny skutek tzn. zobowiązuje do przeniesienia prawa i jednocześnie to prawo przenosi.
Czynności konsensualne i realne. Zdecydowanie więcej jest czynności konsensualnych, a realne stanowią wyjątek. Umowa konsensualna zostaje zawarta już z momentem złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony. A umowa realna nie z momentem złożenia zgodnych oświadczeń woli ale z momentem wydania rzeczy.
Czynności abstrakcyjne i kauzalne. Więcej jest kauzalnych z reguły bowiem z daną czynnością prawną związana jest pewna kauza czyli typowa przyczyna dokonania tej czynności. Jeżeli ta przyczyna nie występuje wtedy nie możemy powiedzieć, że została dokonana dana czynność prawna. np. umowie darowizny towarzyszy tzw. causa donandi- czyli chęć obdarowania kogoś. Jeśli jakaś osoba nie chciała kogoś obdarować nie możemy powiedzieć, że została zawarta umowa darowizny. Nieliczne jednak czynności prawne mogą zostać zawarte niezależnie od tego jaka wystąpiła przyczyna ich dokonania. Mówimy wtedy o czynnościach prawnych abstrakcyjnych np. wystawienie weksla.
PRZESŁANKI WAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH
czynność prawna nie może być sprzeczna z prawem
nie może być sprzeczna z zasadami współżycia społ
nie może mieć na celu obejścia prawa
musi zostać dokonana w odpowiedniej, wymaganej przez prawo formie.
FORMY CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Zasadą jest, że czynność prawną można dokonać w każdej formie, która dostatecznie wyraża wolę osoby dokonującej tej czynności. Można więc np. zawrzeć umowę w formie ustnej, a także w sposób niewerbalny czyli dorozumiały. Niekiedy jednak ustawodawca wymaga by czynność prawna np. umowa została zawarta w formie pisemnej. Wyróżniamy:
zwykłą formę pisemną- polega ona na tym, że na dokumencie, na którym zostało zapisane nasze oświadczenie woli musimy zamieścić odręczny podpis. Samo oświadczenie woli może być wydrukowane.
Zasadą jest, że niezachowanie wymaganej przez prawo zwykłej formy pisemnej nie powoduje nieważności czynności prawnej chyba, że szczególny przepis stanowi inaczej. Czynność prawna jest więc wtedy z reguły ważna. Powstają jednak pewne poważne utrudnienia dowodowe. Czynność prawna, której wartość przekracza 2000 zł, a umowa pożyczki, której wartość przekracza już 500 zł powinna być dokonana na piśmie.
są trzy szczególne formy czynności prawnych:
forma pisemna z datą pewną
forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym
akt notarialny.
Zasadą jest, że niezachowanie wymaganej przez prawo szczególnej formy pisemnej powoduje nieważność czynności prawnej.
WADY OŚWIADCZENIA WOLI
Wyróżniamy cztery wady oświadczenia woli:
brak świadomości lub swobody
Czynność prawna dokonana w stanie braku świadomości lub swobody jest nieważna.
Pozorność
Czynność prawna dokonana dla pozoru jest nieważna, niekiedy jednak osoby zawierają dla pozoru jakąś umowę po to tylko by niejako ukryć pod tą pozorną umową inną umowę rzeczywiście między sobą zawartą. W tych okolicznościach ta pozorna umowa jest nieważna, ale ta ukryta jest ważna o ile zostały spełnione wymogi prawne jej zawarcia co do formy.
Błąd
Jest to mylne wyobrażenie o istniejącym stanie faktycznym lub prawdziwym. Żeby można było powołać się na błąd musi on być istotny tzn. taki, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby osoba nie działała pod wpływem błędu by tej czynności nie dokonała. Błąd musi być dokonany przez drugą stronę czynności prawnej chociażby bez jej winy. Kwalifikowaną postacią błędu jest podstęp, czyli świadome wprowadzenie w błąd. W przypadku podstępu można uchylić się od skutku złożonego oświadczenia woli nawet wtedy gdy tak wywołany błąd nie był istotny. Czynność prawna dokonana pod wpływem błędu nie jest nieważna. Można jednak w ciągu roku od momentu w którym dowiedzieliśmy się o błędzie uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli.
groĄba.
Jest to zapowiedĄ spowodowania niekorzystnych skutków, w stosunku do innej osoby. Żeby można było powołać się na groĄbę musi być ona bezprawna. GroĄba musi być istotna czyli godzić w dobra, które są dostatecznie istotne. GroĄba musi być poważna czyli złożona na serio, a więc w takich okolicznościach, że rozsądny człowiek ma prawo się obawiać, że zostanie ona zrealizowana. GroĄba podobnie jak błąd nie powoduje nieważności czynności prawnych, ale można jednak w ciągu roku od momentu, w którym ustała przyczyna groĄby uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli.
SPOSOBY ZAWIERANIA MUMÓW
oferta
jest to wiążąca propozycja zawarcia umowy wskazująca wszystkie istotne elementy treści oferowanej umowy. Osoba składająca ofertę zwana jest oferentem, adresat oferty to oblat. Umowa zostaje zawarta w momencie, w którym do oferenta dotrze odpowiedz oblata, o przyjęciu oferty bez zastrzeżeń. Jeżeli oblat wprowadzi jakieś zmiany do oferty i tak zmienioną przekaże oferentowi wtedy następuje odwrócenie ról i oferent staje się oblatem, a oblat oferentem. Zasadą jest, że milczenie oblata jest traktowane jako odmowa.
rokowania
czyli negocjacje, są sposobem zawarcia umowy charakteryzującej się dużo większą złożonością treści. Rokowania tym się min. różnią od oferty, że poszczególne oświadczenia stron składane podczas rokowań nie mają charakteru wiążącego. Umowa zaś zostaje zawarta w momencie gdy strony uzgodnią wszystkie punkty, które były przedmiotom rokowań. Z rokowaniami wiąże się ryzyko nielojalności drugiej strony. Nielojalność może się przejawiać na dwa sposoby:
nieuzasadnionym zerwaniem kosztownych rokowań
w nieuczciwym wykorzystaniu lub ujawnieniu poufnych informacji.
Strony starają się uchronić przed tym ryzykiem przez podpisanie w momencie rozpoczęcia rokowań tzw. listów intencyjnych, zobowiązujących się w nich, że będą prowadzili negocjacje w sposób lojalny.
przetarg
jest swoistą mutacją oferty. Przetarg to bowiem nic innego jak konkurs ofert. Wykorzystywany jest najczęściej w związku z wydatkowaniem środków publicznych, czyli w zamówieniach publicznych. Procedura przetargu wygląda tak, że organizator przetargu wysyła zaproszenia do składania ofert, często według wzoru opracowanego przez organizatora. Następnie organizator wybiera ofertę dla siebie najkorzystniejszą i z tym oferentem zawiera umowę. Kodeks cywilny wyróżnia przetarg pisemny i ustny. Klasyczny przetarg jest pisemny i tajny.
aukcja
czyli licytacja, jest to również mutacja oferty, podobnie jak przetarg aukcja ma charakter ustny, czyli oferty składane są ustnie, a poszczególni uczestnicy aukcji od razu znają treść ofert swoich konkurentów. Aukcja w przeciwieństwie do przetargu wykorzystywana jest do zawierania umów cechujących się dużo mniejszą złożonością treści. Jedynym kryterium wyboru oferty jest cena. Umowa zostaje zawarta z tym uczestnikiem, który w wyniku tzw. postąpień zaoferuje najlepszą cenę. Umowa jest zawarta z momencie gdy prowadzący aukcję dokona tzw. przybicia i wypowie formułę sprzedane.
PRZEDSTAWICIELSTWO
Polega na tym, że jedna osoba dokonuje czynności prawnych w imieniu i na rachunek innej osoby. Wyróżniamy trzy rodzaje pełnomocnictwa:
przedstawicielstwo ustawowe
pełnomocnictwo
W przypadku przedstawicielstwa ustawowego upoważnienie do dokonywania czynności prawnych w imieniu innej osoby wynika wprost z przepisów prawa. Przedstawicielami ustawowymi są:
rodzice wobec swoich dzieci
opiekunowie wobec osób ubezwłasnowolnionych
Natomiast w przypadku pełnomocnictwa to osoba, która ma być reprezentowana sama upoważnia inną osobę do dokonywania w jej imieniu i na jej rachunek czynności prawnych.
Osoba która udziela pełnomocnictwa to mocodawca, udzielenie tego pełnomocnictwa to umocowanie, a osoba której go udzielono to pełnomocnik (umocowany). Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronnym oświadczeniem woli. Zasadą prawa cywilnego jest, że jednostronnym oświadczeniem woli nie można na inną osobę nakładać obowiązków. Dlatego też z samego faktu udzielenia pełnomocnictwa nie wynika jeszcze dla pełnomocnika obowiązek działania w imieniu mocodawcy. Obowiązek taki może wynikać z jakiejś umowy zawartej między mocodawcą i pełnomocnikiem np. umowy zlecenia.
Pełnomocnictwo pomnaża możliwość zawierania umów i innych czynności prawnych w jednym momencie dla jednej osoby. Przez pełnomocnika można dokonać niemalże każdej czynności prawnej z wyjątkiem testamentu.
Ze względu na zakres umocowania wyróżniamy:
pełnomocnictwo ogólne
upoważnia ono pełnomocnika do dokonywania w imieniu mocodawcy wszelkich czynności prawnych zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo ogólne pod rygorem nieważności musi być udzielone na piśmie.
pełnomocnictwo rodzajowe
upoważnia ono pełnomocnika do dokonywania w imieniu mocodawcy czynności prawnych określonego rodzaju. Jest ono węższe od ogólnego.
pełnomocnictwo szczególne
najczęściej występuje w praktyce, upoważnia ono do dokonywania jednej czynności prawnej.
Najszerszym pełnomocnictwem jest prokura. Jak dotychczas prokury mogą udzielać tylko spółki prawa handlowego.
Zasadą jest, że pełnomocnictwo musi być udzielone w takiej formie prawnej w jakiej formie musi byś dokonana czynność prawna do, której dokonania pełnomocnictwo upoważnia. Jeżeli prawo nie wymaga szczególnej formy udzielenia pełnomocnictwa może być ono udzielone nawet w sposób dorozumiały.
Fałszywy pełnomocnik
Jest to osoba, której nie udzielono pełnomocnictwa, a która podaje się za pełnomocnika, względnie osoba, która jest pełnomocnikiem lecz przekroczyła zakres swego umocowania. Umowa zawarta przez fałszywego pełnomocnika nie wiąże mocodawcy chyba, że on tą umowę potwierdzi. Osoba trzecia, która zawarła umowę z fałszywym pełnomocnikiem może żądać od niego odszkodowania za straty jakie poniosła będąc w przekonaniu, że zawarta umowa jest skuteczna.
Czynności prawne pełnomocnika z samym sobą
Art. 108 k.c stanowi, że pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy chyba, że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy.
Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.
Wygaśnięcie pełnomocnictwa
Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnika. Pełnomocnictwo wygasa z chwilą śmierci mocodawcy lub pełnomocnika. Chyba, ze w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn istotnych dla mocodawcy i pełnomocnika. Po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik zobowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu pełnomocnictwa dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnych są one ważne, chyba że druga strona wiedziała że pełnomocnictwo wygasło lub mogła się o tym łatwo dowiedzieć.
PRZEDAWNIENIE
Przedawnieniu podlegają roszczenia majątkowe. Roszczenie przedawnione nie wygasa. Dłużnik w świetle prawa jest nadal dłużnikiem, a wierzyciel wierzycielem. Roszczenie to jednak staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym czyli takim, którego nie można skutecznie dochodzić przed sądem. Jeśli bowiem dłużnik w sądzie podniesie zarzut przedawnienia roszczenia sąd będzie musiał oddalić powództwo. Generalny termin przedawnienia w prawie polskim wynosi 10 lat. Roszczenia okresowe oraz roszczenia przysługujące przedsiębiorstwom przedawniają się po 3 latach. Terminy przedawnienia ustalone są przepisami bezwzględnie obowiązującymi. Strony nie mogą wydłużać ich lub skracać. Okres przedawnienia zaczyna swój bieg w momencie, w którym roszczenie staje się wymagalne. Niekiedy na skutek różnych okoliczności termin przedawnienia nie biegnie, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Ma to miejsce w następujących sytuacjach:
a) co do roszczeń dzieci w stosunku do swoich rodziców przez czas trwania władzy rodzicielskiej
b) co do roszczeń osób nie mających pełnej zdolności do czynności prawnych w stosunku do swych opiekunów lub kuratorów przez czas trwania opieki lub kurateli.
c) co do roszczeń jednego z małżonków względem drugiego przez czas trwania małżeństwa
d) co do roszczeń, których z powodu siły wyższej lub innej nie dającej się usunąć przeszkody nie można było dochodzić przed sądem- przez czas trwania tej przeszkody.
Po ustaniu zawieszenia okres przedawnienia nie biegnie od początku lecz do okresu, który upłyną przed zawieszeniem dolicza się okres po zawieszeniu.
PRZERWA BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA
Przerwę w biegu terminu przedawnienia powodują:
uznanie roszczenia przez dłużnika
dokonanie jakiejkolwiek czynności przez wierzyciela przed sądem w celu dochodzenia roszczenia.
Zaistnienie przerwy powoduje ten skutek, że po przerwie przedawnienie biegnie od początku. Tą czynnością przed sądem dokonaną w celu dochodzenia roszczenia jest najczęściej wniesienie pozwu przez wierzyciela. Od momentu wniesienia pozwu od momentu uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie termin przedawnienia nie biegnie. Po wydaniu prawomocnego wyroku względnie innego prawomocnego orzeczenia każde roszczenie przedawnia się z upływem 10 lat, nawet gdyby w normalnej sytuacji przedawniało się szybciej.
PRAWO RZECZOWE
Prawo rzeczowe- to druga część prawa cywilnego. Przepisy prawa rzeczowego
zostały zawarte przede wszystkim w
Księdze II k.c. przepisy prawa rzeczowego odnoszą się do tzw. praw rzeczowych,
czyli praw podmiotowych bezwzględnie istniejących na rzeczach.
PRAWA PODMIOTOWE BEZWZGLĘDNE
To takie, które są skuteczne wobec wszystkich. Każdy ma np. obowiązek uszanować to,
że jakaś rzecz jest własnością innej osoby.
RZECZ- to obiekt materialny na tyle wyodrębniony z otaczającego go świata, że może stanowić samodzielny przedmiot prawa własności.
KLASYFIKACJA RZECZY
I Rzeczy dzielimy na:
nieruchomości
grunty
budynki
lokale
ruchomości
NIERUCHOMOŚĆ- to część powierzchni ziemskiej (grunt) na tyle wyodrębniona, że stanowi samodzielny przedmiot prawa własności.
Zasadą jest, że wszystkie przedmioty, które są na trwałe związane z gruntem, a więc budynki, lokale, drzewa, krzewy nie są odrębnymi rzeczami, a tylko częściami składowymi gruntu. Dlatego też zasadą jest, że wszystko co jest na stałe związane z gruntem należy do właściciele gruntu. Tylko wyjątkowo w przypadkach wyraĄnie wskazanych w przepisach może zdarzyć się taka sytuacja, że jedna osoba jest właścicielem gruntu, a inna osoba jest właścicielem budynku czy lokalu znajdującego się na tym gruncie.
II Rzeczy dzielimy na:
indywidualnie oznaczone (co do tożsamości)
poszczególne desygnaty na tyle się od siebie różnią, że każdy z nich ma odrębne walory użytkowe
rodzajowo oznaczone (co do gatunku)
jako poszczególne desygnaty nie mają walorów użytkowych i z tego powodu występują one w obrocie jako masa.
podział ten ma znaczenie w związku z obowiązywaniem zasady podwójnego skutku umów zobowiązujących do przeniesienia własności rzeczy indywidualnie oznaczonych.
III Rzeczy dzielimy na:
podzielne
niepodzielne
to rozróżnienie ma swoje odzwierciedlenie w przepisach.
IV Rzeczy dzielimy na:
będące w obrocie prawnym
wyłączone z obrotu prawnego
RZECZY GŁÓWNE- to takie rzeczy, które posiadają samodzielne walory użytkowe.
PRZNALEŻNOŚĆ- jest to rzecz charakteryzująca się tym, że służy ona do korzystania z innej rzeczy zwanej rzeczą główną np. kluczyki do samochodu są przynależnością samochodu.
Zasadą jest, że czynność prawna dotycząca rzeczy głównej obejmuje również jej przynależności, chyba że strony postanowiły inaczej. Dlatego też w umowie sprzedaży samochodu nie trzeba zaznaczać, że do niego sprzedajemy też kluczyki.
CZĘŚĆ SKŁADOWA RZECZY- nie jest to rzecz tylko jakaś część rzeczy np. klawisz w fortepianie. Skoro nie jest to rzecz nie może być przedmiotem praw rzeczowych w tym zwłaszcza własności.
POŻYTKI- to korzyści jakie rzecz przynosi. Wyróżniamy pożytki naturalne i cywilne.Pożytki naturalne to korzyści jakie przynosi rzecz ze swej natury. Pożytki cywilne to korzyści jakie przynosi rzecz jeżeli uczynimy ją przedmiotem jakiegoś stosunku cywilno- prawnego np. jeżeli jesteśmy właścicielem mieszkania to możemy je wynająć.
KLASYFIKACJA PRAW RZECZOWYCH
Wyróżniamy trzy kategorie praw rzeczowych
I kategoria- prawo własności
II kategoria- prawo użytkowania wieczystego
III kategoria- ma charakter zbiorczy i obejmuje ona tzw. ograniczone prawa rzeczowe: użytkowanie, służebności gruntowe i osobiste, zastaw, hipoteka, spółdzielcze ograniczone prawa rzeczowe.
KSIĘGI WIECZYSTE
Są urzędowym rejestrem służącym ujawnieniu stanu prawnego nieruchomości oraz stanu niektórych innych praw rzeczowych. Księgi wieczyste są prowadzone przez właściwe sądy rejonowe. Są one prowadzone odrębnie dla każdej nieruchomości, bez względu na to kto jest właścicielem. Są one jawne i składają się z 4 części:
dane dotyczące nieruchomości
ujawnia się właściciela oraz użytkownika wieczystego
wykazuje się ograniczone prawa rzeczowe bez hipotek oraz obciążenia
wpisuje się hipoteki ustanowione na nieruchomości
istnieje domniemanie prawne, że wpisy w księdze wieczystej są zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie z księgi wieczystej jest silniejsze od domniemania wynikającego z posiadania rzeczy. Z tym domniemaniem wiąże się tzw. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych. Polega ona na tym, że osoba która działa w zaufaniu do treści wpisu w księdze wieczystej jest chroniona prawem. Rękojmia nie chroni jednak osób będących w złej wierze oraz osób, które nieodpłatnie nabywają nieruchomość. Wpisy do księgi wieczystej mają najczęściej charakter deklaratywny. Oznacza to, że wpisy te jedynie informują o pewnych zdarzeniach prawnych, które już wystąpiły. Niektóre jednak wpisy do księgi wieczystej mają charakter konstytutywny oznacza to, że dopiero z momentem ich dokonania powstają określone skutki prawne. W przypadku niezgodności wpisu w księdze z rzeczywistym stanem prawnym należy tę niezgodność usunąć.
GEODEZYJNA EWIDENCJA GRUNTÓW
Jest to podobnie jak księga wieczysta zbiór informacji o nieruchomościach. Kataster prowadzony jest przez urzędy powiatowe. Jest również w pełni jawny. Można z niego wyczytać nawet więcej informacji niż z ksiąg wieczystych. Posiada jednak jedną wadę z katastrem nie wiąże się rękojmia wiary publicznej, dlatego też informacje zawarte w katastrze powinno się zidentyfikować zaglądając do księgi wieczystej. W katastrze jest zapisane min. jaki jest numer księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości. Informacje o nieruchomości możemy znaleĄć jeżeli znamy miejsce położenia tej nieruchomości.
PRAWO WŁASNOŚCI
Jest najszerszym prawem, jakie podmiot prawa cywilnego może mieć do rzeczy. Jest to prawo bezwzględne, nieograniczone i zasadniczo bezterminowe. Powinno ono być wykonywane zgodnie z przeznaczeniem. Prawo to możemy nabyć pierwotnie lub pochodnie.
WSPÓŁWŁASNOŚĆ
Polega na tym, że prawo własności rzeczy przysługuje jednocześnie i niepodzielnie dwu lub większej liczbie osób. Współwłasność łączna- jest następstwem nabywania lub wytwarzania rzeczy przez dwie lub więcej osób, które to osoby są połączone stosunkiem prawnym mającym za zadanie wspólną realizację celów. Żaden uczestnik wspólnoty nie ma przypisanego udziału we wspólnym majątku, który byłby oznaczony i którym mógłby rozporządzać.
Współwłasność ułamkowa- często jest ona przypadkowa lub ma miejsce gdy nabycie całości rzeczy nie leży w zamiarze lub możliwościach nabywcy. Współwłaściciele ułamkowi mogą zatem rozporządzać swoją częścią prawa własności bez konieczności uzyskania akceptacji pozostałych współwłaścicieli lub bez konieczności liczenia się z ich interesami.
UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
Jest to prawo rzeczowe, które bardzo przypomina własność. Prawo to powstało w okresie PRL-u. Prawo to można ustanawiać tylko no nieruchomościach, których właścicielem jest skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego. Prawo to powstaje na podstawie umowy zawartej między właścicielem, a przyszłym użytkownikiem wieczystym. Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Dla powstania tego prawa wymagany jest jeszcze wpis do księgi wieczystej. Prawo to jest zbywalne i dziedziczne. Jeżeli nieruchomość oddana w użytkowanie wieczyste nie została jeszcze zbudowana w przypadku zbywania tego prawa właścicielowi przysługuje prawo pierwokupu. Użytkowanie wieczyste można także nabyć w drodze zasiedzenia. Użytkowanie wieczyste nie jest prawem bezterminowym. Ustanawiane jest ono na okres od 40 od 99 lat. W ostatnich 5 latach przed jego wygaśnięciem użytkownik wieczysty może żądać jego przedłużenia na kolejny taki sam okres. Właściciel może odmówić przedłużenia tylko ze względu na jakiś ważny powód społeczny. Użytkownik wieczysty musi stosować się do postanowień zawartych w umowie z właścicielem. W szczególności ma obowiązek płacenia opłaty rocznej, która jest rodzajem wynagrodzenia za ustanowione prawo. Użytkowanie wieczyste jest tzw. prawem celowym, gdyż ustanowione jest na określony cel. Jeżeli użytkownik wieczysty w terminie wskazanym w umowie nie wybuduje budynku właściciel może rozwiązać umowę, a w rezultacie użytkowanie wieczyste wygasa. Budynki i inne urządzenia wzniesione przez użytkownika wieczystego na gruncie stanowią jego własność. Jest to więc wyjątek od zasady, że wszystko co jest na stałe związane z gruntem należy do właściciela gruntu. Własność tych budynków i urządzeń jest jednak ściśle związana z prawem użytkowania wieczystego. Tak więc w momencie, w którym wygasa użytkowanie wieczyste wygasa też odrębność tych budynków i urządzeń. Właścicielem wtedy staje się właściciel gruntu. Ma on jednak obowiązek zwrócić byłemu użytkownikowi wieczystemu poniesione nakłady na wzniesienie tych obiektów. Do ochrony użytkowania wieczystego stosuje się przepisy o ochronie prawa własności. Obowiązuje ustawa umożliwiająca przekształcenie użytkowania wieczystego we własność.
OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE
Do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przenoszeniu własności. Do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym, a nabywcą oraz wpis do księgi wieczystej. Ograniczone prawo rzeczowe może powstać w drodze:
umowy zawartej z właścicielem rzeczy
przymusowo, na podstawie orzeczenia sądowego lub administracyjnego
w wyniku zasiedzenia
Ograniczone prawa rzeczowe gasną w następujących sytuacjach:
zrzeczenie się prawa przez uprawnionego
upływ czasu- gdy było ustanowione na określony czas
śmierć uprawnionego
nie korzystanie przez uprawnionego z prawa przez 10 lat
orzeczenie sądu znoszące prawo
decyzja administracyjna
konfuzja, czyli połączenie się ograniczonego prawa rzeczowego z własnością
UŻYTKOWANIE- uprawnia do korzystania z rzeczy i pobierania z niej pożytków. Przedmiotem użytkowania mogą być nieruchomości, ruchomości i prawa. Użytkowanie wygasa w skutek niewykonania przez 10 lat. Użytkowanie może być odpłatne lub nie i może być ustanowione na czas określony bądĄ na czas trwania życia użytkownika i nie może być przed czasem rozwiązane z woli właściciela rzeczy.
SŁUŻEBNOŚCI
Służebności są ograniczonymi prawami rzeczowymi, które powstają wyłącznie na nieruchomościach. Właściciel nieruchomości zostaje ograniczony w możliwości pełnego wykonywania własności z uwagi na potrzeby innych osób. Te inne osoby określa się mianem służebników. Służebności dzielimy na czynne i bierne.
1) pierwsza polega na tym, że służebnik uzyskuje prawo do wkraczania na cudzą nieruchomość i korzystania z niej w określony sposób.
2) Druga polega na tym, że służebnik uzyskał to, że właściciel nie będzie czegoś na swojej nieruchomości czynił.
Jednak zarówno w przypadku służebności czynnej jak i biernej właściciel nieruchomości służebnej nigdy nie jest zobowiązany do aktywnego zachowywania się. Ma on bowiem tolerować zachowanie innej osoby lub zaniechać korzystania z własnych praw.
Służebność gruntowa jest ustanawiana w sytuacjach, gdy mamy do czynienia z nieruchomościami położonymi obok siebie, przy czym korzystanie z jednej wymaga zarazem ograniczenia prawa własności właścicieli nieruchomości sąsiedniej.
Służebność osobista jest ustanawiana z uwagi na osobiste potrzeby określonej osoby. Jest to prawo osobiste i nie może być przenoszone na inne osoby. Gaśnie więc wraz ze śmiercią uprawnionego.
WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO
Jego podmiotem może być tylko członek spółdzielni mieszkaniowej, powstaje na podstawie umowy zawartej pisemnie pomiędzy spółdzielnią, a członkiem. Oświadczenie woli spółdzielni złożone w ramach tej umowy nazywa się przydziałem. Aby stać się podmiotem tego prawa należy najpierw wnieść tzw. wkład budowlany, czyli taką ilość pieniędzy, która pokryje koszty budowy mieszkania. Podmiotem tego prawa może być tylko jedna osoba fizyczna, albo prawna. Tylko małżonkowie mogą wspólnie nabyć to prawo. Prawo jest zbywalne i dziedziczne. Zbycie tego prawa jest skuteczne pod warunkiem, że spółdzielnia przyjmie nabywcę w poczet członków spółdzielni. Prawo to wśród wszystkich ograniczonych praw rzeczowych daje najwięcej uprawnień co do rzeczy. Dlatego często porównuje się to prawo do własności. Od 01.01.2001 nie można już ustanawiać nowych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego. Prawo to można obciążyć hipoteką. Zbycie tego prawa wymaga formy aktu notarialnego.
SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU UŻYTKOWEGO
W kwestiach nieuregulowanych stosujemy do niego przepisy o własnościowym spółdzielczym prawie do lokalu mieszkalnego. Przedmiotem tego prawa jest lokal użytkowy w spółdzielni np.: garaż, pomieszczenie na sklep.
POSIADANIE
Nie jest prawem, jest to faktyczne władztwo nad rzeczą. Wyróżniamy posiadanie samoistne i niesamoistne (zależne). Posiadaczem samoistnym jest osoba, która włada rzeczą jak właściciel, niezależnie od tego czy nim jest. Posiadaczem samoistnym może więc być i właściciel i złodziej rzeczy. Posiadacz zależny to osoba, która włada rzeczą nie jak właściciel lecz jak ktoś komu przysługuje inne niż własność prawo do rzeczy. Posiadaczem zależnym jest np. dzierżawca, najemca, użytkownik. Chociaż posiadanie nie jest prawem to jednak wywołuje skutki prawna jak:
długotrwałe posiadanie samoistne rzeczy prowadzi do nabycia jej własności przez zasiedzenie
posiadanie rodzi pewne domniemania prawne:
domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym
domniemywa się ciągłość posiadania czyli to, że nie było przerw w posiadaniu. Jest to ważne przy zasiedzeniu.
Posiadanie podlega ochronie prawnej. Ustawodawca uznaje bowiem za wartość samą w sobie stan spokojnego posiadania. Posiadaczowi przysługuje zarówno ochrona sądowa jak i pozasądowa czyli samoobrona i samopomoc. W ramach ochrony sądowej posiadacz jeżeli naruszono jego posiadanie może wnieść przeciw osobie naruszającej do sądu powództwo posesoryjne.
HIPOTEKA
Jest ograniczonym prawem rzeczowym, jakie jest ustanawiane na rzecz wierzyciela, na nieruchomościach lub niektórych prawach rzeczowych dotyczących nieruchomości, należących do dłużnika. Zabezpieczenie wierzyciela polega na tym, że może on zaspokoić swoje roszczenia poprzez egzekucję z przedmiotu hipoteki, bez względu na to, kto jest jego właścicielem.
HIPOTEKA USTAWOWA
Powstaje z mocy prawa, bez konieczności wpisu do księgi wieczystej i ma ona pierwszeństwo przed hipotekami inskrypcyjnymi. W ciągu miesiąca od powstania tej hipoteki musi zostać jednak złożony wniosek o jej wpis do księgi wieczystej, pod rygorem wygaśnięcia hipoteki.
HIPOTEKA ZWYKŁA
Zabezpiecza wierzytelność znaną co do wysokości. Wpis takiej hipoteki zabezpiecza nie tylko wierzytelność główną ujawnioną w księdze wieczystej, ale i nieprzedawnione odsetki oraz przyznane wierzycielowi koszty postępowania.
HIPOTEKA KAUCYJNA
Jest ustanawiana dla zabezpieczenia wierzytelności, których istnienie lub wielkość nie są możliwe z góry do ustalenia. Taka hipoteka zabezpiecza tylko kwoty ujawnione w księdze.
ZASTAW
Jest to również ograniczone prawo rzeczowe mające na celu zabezpieczenie wierzytelności. Jest to więc prawo akcesoryjne, które zawsze towarzyszy innemu prawu wierzytelności. Zastaw obciąża rzeczy ruchome oraz niektóre prawa majątkowe. Tradycyjny zastaw z posiadaniem polega na tym, że dłużnik wręcza wierzycielowi rzecz ruchomą lub udostępnia prawo majątkowe w celu zabezpieczenia wierzytelności. Zastaw ustawowy polega na tym, że jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu jakiejś rzeczy dłużnika, to może on (w sytuacjach prawem przewidzianych) tę rzecz zatrzymać do czasu zaspokojenia roszczeń. Na użytek przedsiębiorstw stworzono zastaw bez posiadania, czyli przedmiot zastawu zostaje do użytkowania przez dłużnika.
OCHRONA WŁASNOŚCI
Polega na tym, że prawo przyznaje właścicielowi możliwość żądania od innych podjęcia działań lub zaniechania, które nie będą naruszać jego uprawnień. Roszczenie właściciela przybiera postać:
roszczeń windykacyjnych
roszczeń negatoryjnych
roszczeń pozostałych
PRAWO ZOBOWIĄZAŃ
Jest to trzecia część prawa cywilnego. Przepisy prawa zobowiązań zawarte są przede wszystkim w II księdze kodeksu cywilnego. Prawo to dzieli się na część ogólną i szczególną.
Część ogólna to podstawowe zasady prawa zobowiązań, część szczególna dotyczy poszczególnych Ąródeł zobowiązań. A więc konkretnych długów, a także przyrzeczenia publicznego, przekazu papierów wartościowych, prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia.
Stosunek zobowiązaniowy- to stosunek prawa cywilnego, charakteryzujący się tym, że jedna strona tego stosunku zwana wierzycielem może żądać od drugiej strony tego stosunku zwanej dłużnikiem spełnienia określonych świadczeń. Prawo podmiotowe wierzyciela względem dłużnika nazywamy wierzytelnością, a obowiązek dłużnika nazywamy długiem. Świadczenie do którego jest zobowiązany dłużnik może polegać na działaniu, zaniechaniu, tolerowaniu czegoś lub zrobieniu czegoś.
Prawa obligatoryjne- czyli te prawa, które przysługują wierzycielowi, są to prawa podmiotowe względne. Są one bowiem skuteczne tylko wobec drugiej strony stosunku zobowiązaniowego. Tym się miedzy innymi prawa obligacyjne różnią od praw rzeczowych, które są prawami podmiotowymi bezwzględnymi a więc skutecznymi wobec wszystkich.
Niekiedy po jednej stronie w danym stosunku może wystąpić więcej podmiotów np. kilku dłużników lub kilku wierzycieli. Mówimy wtedy o wielości stron stosunku zobowiązaniowego. Szczególnym przypadkiem takiej sytuacji są zobowiązania solidarne. Może wystąpić solidarność po stronie wierzycieli zwana solidarnością czynną i solidarność po stronie dłużników zwana bierną.
Solidarność czynna- polega na tym, że dłużnik jest zobowiązany spełnić świadczenie wszystkim wierzycielom lub przynajmniej jednemu z nich. Spełnienie świadczenia jednemu z wierzyciel zwalnia go od wobec pozostałych.
Solidarność bierna- polega na tym, że wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od wszystkich dłużników razem wziętych jak i od każdego z nich z osobna. Spełnienie w całości świadczenia przez jednego dłużnika zwalnia wszystkich pozostałych. Od treści stosunku prawnego łączącego dłużników zależy w jaki sposób nastąpią rozliczenia między nimi.
Znacznie częściej w praktyce występuje solidarność bierna, zobowiązanie solidarne powstaje na mocy wyraĄnego przepisu prawa lub postanowienia umocowanego np. przepisy o spółce cywilnej stanowią, że wspólnicy spółki cywilnej ponoszą solidarnie całym swym majątkiem odpowiedzialność za długi spółki.
ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ
czynności prawne
a więc jednostronne czynności prawne np. przyrzeczenie publiczne, testament, wystawienie weksla oraz czynności prawne wielostronne np. uchwały, umowy.
Największe znaczenie w praktyce mają umowy. Wyróżniamy umowy nazwane i nienazwane. Nazwane to takie, które zostały wyraĄnie uregulowane w przepisach prawnych. Nienazwane to takie, które takiej sytuacji nie mają. Są one jednak dozwolone na podstawie zasady swobody umów, która głosi, że można zawrzeć każdą umowę nawet nieprzewidzianą w przepisach jeżeli nie jest ona sprzeczna z prawem i zasadach współżycia społecznego.
czyny niedozwolone
czyli delikty. W tym przypadku zobowiązanie dłużnika polega na tym, że musi naprawić szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym. Czyn niedozwolony to pojęcie techniczne, nie chodzi tu bowiem tylko o zachowania ludzi lecz także o inne zdarzenia wywołujące szkodę np. zachowanie zwierząt, ruch pojazdu mechanicznego itd.
Odpowiedzialność prawna- jest to obowiązek poniesienia ujemnych konsekwencji wynikających z własnego działania, działania osób za które odpowiadamy i innych zdarzeń. Rodzajem odpowiedzialności prawnej jest odpowiedzialność odszkodowawcza czyli za wyrządzoną szkodę. Wyróżniamy następujące rodzaje odpowiedzialności odszkodowawczej:
a)odpowiedzialność deliktowa czyli za szkody wyrządzone czynami niedozwolonymi
b)odpowiedzialność kontraktowa czyli za szkody wyrządzone niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem istniejącego zobowiązania.
c)Odpowiedzialność repartycyjno- gwarancyjna ( ubezpieczeniowa) jest to odpowiedzialność jaką ponosi towarzystwo ubezpieczeniowe z tytułu wystąpienia zdarzenia ubezpieczonego.
ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWAWCZEJ
Zasady te wyjaśniają dlaczego dana osoba powinna ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą czyli naprawić szkodę. Zgodnie z zasadą winy naprawić szkodę powinna to osoba, z której winy szkoda powstała. Zasada winy ciągle odgrywa ważną rolę w praktyce. Wina to pewien psychiczny stosunek sprawcy do wyrządzonej szkody. Wyróżniamy winę umyślną i nieumyślną. Wina nieumyślna występuje w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa. Regułą jest, że odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi się nawet za najlżejszy stopień winy. Coraz częściej zasada winy ustępuje miejsca zasadzie ryzyka. Zgodnie z tą zasadą odpowiedzialność odszkodowawczą powinien ponieść podmiot czyjego zachowanie stwarzało niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody, nawet jeżeli podmiot ten nie ponosi winy za wyrządzoną szkodę. Przykładami odpowiedzialności na zasadzie ryzyka są odpowiedzialności posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę wyrządzoną ruchem tego pojazdu. Trzecią zasadą jest zasada słuszności. Niekiedy ustawodawca nakazuje zapłacić odszkodowanie osobie, która nie ponosi winy za wyrządzoną szkodę, ale słuszność i sprawiedliwość przemawia za tym by ona szkodę naprawiła. Sprawca szkody, któremu z powodu wieku, stanu fizycznego lub psychicznego nie można przypisać winy poniesie jednak odpowiedzialność jeżeli przez wzgląd na niego majątek wymaga tego słuszność. Np. szkody wyrządzone obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi.
PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI
ODSZKODOWAWCZEJ
Aby można było pociągnąć pewną osobę do odpowiedzialności odszkodowawczej muszą wystąpić trzy przesłanki:
musi mieć miejsce zdarzenie za, które ktoś ponosi odpowiedzialność.- zdarzenie to, to nic innego jak właśnie delikt. A więc np. zachowanie człowieka, zwierzęcia lub inny przewidziany prawem fakt wyrządzający szkodę.
musi wystąpić szkoda. - szkoda to uszczerbek majątkowy jaki dana osoba poniosła wbrew swej woli. Nie wszystkimi jednak dobrami, które nam przysługują, możemy swobodnie dysponować np. : życie, zdrowie, integralność cielesna to takie dobra, których nawet za naszą zgodą nikt nie może naruszyć. Szkoda może polegać na stracie rzeczywistej i utraconych korzyściach. Zasadą jest, że naprawienie szkody musi pokryć zarówno stratę rzeczywistą jak i utracone korzyści. To poszkodowany wybiera w jaki sposób ma nastąpić naprawienie szkody. Wyróżniamy dwa sposoby naprawienia szkody:
restytucja naturalna
restytucja pieniężna
szczególnym przypadkiem szkody jest krzywda, jest to szkoda niemajątkowa (moralna). Naprawienie krzywdy może przybrać różną postać, czasami wystarczą same przeprosiny i odwołanie swoich twierdzeń. Ponadto osoba, która poniosła krzywdę może jeszcze często żądać pieniężnego zadośćuczynienia.
musi mieś miejsce związek przyczynowy między tym zdarzeniem, a szkodą. Innymi słowy zdarzenie to musi być przyczyną szkody.- w polskim prawie cywilnym obowiązuje zasada adekwatnego czyli normalnego związku przyczynowego. Oznacza to, że odpowiedzialność odszkodowawcza dotyczy tylko normalnych następstw.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA ZA CZYNY CUDZE
Niekiedy prawo nakazuje nam ponieść odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez inne osoby.
osoba sprawująca piecze nad inną osobą, której z powodu wieku, stanu psychicznego lub fizycznego nie można przypisać winy ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez tego podopiecznego.
Władze publiczne czyli skarb państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego ponoszą odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez swych funkcjonariuszy przy wykonywaniu powierzonych czynności.
Za szkody wyrządzone przez podwładnego ponosi odpowiedzialność osoba wydająca mu polecenia np. pracodawca ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez swych pracowników przy wykonywaniu powierzonych im czynności.
Osoba, która powierza innemu podmiotowi wykonanie pewnych czynności, gdy ten podmiot nie jest zobowiązany stosować się do tych poleceń ponosi odpowiedzialność za tzw. winę w wyborze. Osoba powierzająca jest jednak wolna od odpowiedzialności jeżeli powierzyła wykonanie tych czynności profesjonaliście, a więc komuś kto zawodowo trudni się ich wykonywaniem.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ ZWIERZĘTA
Kto zwierze chowa, albo się nim posługuje jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez to zwierze nawet jeżeli ono się zabłąkało lub uciekło. Tylko wtedy może zwolnić się od tej odpowiedzialności, gdy wykaże, że nie ponosi żadnej winy w nadzorze nad tym zwierzęciem.
BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE
Art. 405 k.c. stanowi: kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany jest do wydania tej korzyści lub do zwrotu jej własności.
Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa jeżeli ten kto korzyść uzyskał zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Podniesienie roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest niezależne od czyjejkolwiek winy. Ważny jest tylko obiektywny fakt czyjegoś wzbogacenia i wynikającego z tego fakt czyjegoś zubożenia oraz brak podstawy prawnej jednego i drugiego.
PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA
Jest to kolejne Ąródło zobowiązań w prawie cywilnym. Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy zobowiązany jest zachować należytą staranność. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadził. Jeżeli działał zgodnie ze swoimi obowiązkami może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągną przy prowadzeniu sprawy. Jeżeli osoba której sprawę prowadziliśmy następnie potwierdzi nasze czynności ma to taki sam skutek jakby od samego początku udzieliła nam zlecenia. Wtedy możemy się od niej domagać nie tylko zwrotu podatków i nakładów ale również wynagrodzenia za prowadzenie tych spraw.
Prawo cywilne
1