zagadnienia z prawoznawstwa, Studia - Administracja Samorządowa, Prawoznawstwo


WYKAZ ZAGADNIEŃ EGZAMINACYJNYCH Z ZAKRESU PRAWOZNAWSTWA

  1. Pojęcie prawa

Prawo - to wypowiedź, która zawiera:

a/ podmiot,

b/ okoliczność,

c/ sposób zachowania.

Prawo jest to pewna reguła, wzorzec zachowania, który posiada adresata i wskazuje okoliczności w których to zachowanie powinno nastąpić. Przez zachowanie rozumiemy także zaniechanie /np. zakaz wstępu do lasu/.

Prawo w ujęciu normatywnym - prawo to całokształt reguł określających pożądane zachowanie człowieka.

Prawo w ujęciu aksjologicznym - prawo określane jest za pomocą kategorii wartościujących.

  1. Koncepcje prawa - pozytywistyczne i niepozytywistyczne

POZYTYWIŚCI - źródłem prawa podmiotowego jest prawo przedmiotowe,

NIEPOZYTYWIŚCI - prawo podmiotowe jest pierwotne względem prawa przedmiotowego.

  1. Funkcje prawa

Funkcje prawa

-kontrola zachowań

-rozdział dóbr oraz ciężarów (uprawnień i obowiązków)

-regulacja konfliktów

Kontrola zachowań:

-normatywna- nakazy , zakazy, dozwolenia, gratyfikacje, sankcje: karne (w tym środki karne np. pozbawienie prawa jazdy, praw publicznych, nieważności, egzekucyjne (zajęcie komornicze)

-pozanormatywna- polega na kształtowaniu sytuacji albo na oddziaływaniu systemowym

Oddziaływanie systemowe następuje poza świadomością np. inflacja, tworzenie struktur administracyjnych. Natomiast tworzenie sytuacji to np. nadawanie audycji o określonej godzinie.

  1. Prawo a moralność

Prawo a moralność.

Rodzaje relacji

- przedmiotowa - zakresy regulacji prawnej i moralnej zachodzą na siebie

- walidacyjna - określenie jak niezgodność prawa z normami moralnymi wpływa na obowiązywanie norm prawnych.

- funkcjonalna - jak normy moralne wpływają na normy prawne i odwrotne.

Sposoby odwoływania się norm prawnych do norm moralnych:

- bezpośrednia inkorporacja - np. dekalog a KK

- przepisy odsyłające - zasada współżycia społecznego

- terminy wartościujące - rażące naruszenie, szkoda znacznych rozmiarów

  1. Prawo a zwyczaj

Normy obyczajowe powstają w wyniku społecznego nawyku, odwołują się do konwencji społecznych. Dotyczą zachowań ujmowanych w kategoriach przyjęte , nie przyjęte.

Państwo szanuje normy obyczajowe, niekiedy ustawodawca odwołuje się do zwyczaju.

Państwo sprzeciwia się takim normom obyczajowym, które nakazują zachowanie sprzeczne z wartościami uznanymi przez władze publiczne.

  1. Norma prawna

Podstawowe pojęcia

Zdanie

A - w sensie logicznym - wypowiedź oznajmująca, której można przypisać wartości prawdy

lub fałszu

B - w sensie gramatycznym - z danie pytające lub rozkazujące, którym nie można przypisać wartości logicznej.

NORMA

- wypowiedź zawierająca radę, zalecenie, życzenie,

- zawiera wzorzec oczekiwanego zachowania,

- nie można jej przypisać wartości logicznej,

- są klasyfikowane wg innych kryteriów np. słuszność, skuteczność, obowiązywanie.

  1. Oceny i performatywy

Oceny:

- nie mają wartości logicznej

- są wyrazem aprobaty lub dezaprobaty.

Wypowiedzi performatywne

- nie służą do opisywania, oceniania czy formułowania wzorców

- ich użycie powoduje skutek, który nie zaistniał przed ich użyciem.

  1. Norma prawna a przepis prawa

Norma prawna jest zrekonstruowana na podstawie tekstu przepisu

prawnego.

Przepis prawny jest to podstawowa jednostka redakcyjna

i systematyzująca tekstu prawnego /artykuł, paragraf, ustęp/.

  1. Koncepcje budowy normy prawnej

A/ STRUKTURY JEDNOELEMENTOWE

np. zakaz, nakaz, dozwolenia /Zakaz kąpieli, Nakaz jazdy w prawo, Wolno palić/.

B/KONCEPCJE DWUCZŁONOWE

H −−−−−→ D

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę /H/, obowiązany jest do jej naprawienia /D/.

H −−−−−→S

Kto pozbawia człowieka wolności /H/ podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat /S/.

C/ KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA

H −−−−−→DS.

Jeżeli ktoś pozostaje w związku małżeńskim /H/, to nie powinien zawierać powtórnego związku małżeńskiego /D/ bądź zostanie wymierzona mu kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat /S/

D/ KONCEPCJA DWUCZŁONOWA NORM SPRĘŻONYCH

Norma sankcjonowana norma sankcjonująca

H −−−−−→ D / H 2 −−−−−→ S

Jeśli ktoś jest zobowiązany do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą inne osoby /H / to nie powinien wyrządzić jej szkody majątkowej /D/ bądź ktoś jest zobowiązany do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą innej osoby wyrządził jej szkodę majątkową /H 2/, to podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat /S/.

Przykłady normy prawnej:

1/ banki w celu spójnego udzielania kredytu mogą zawrzeć umowę o utworzeniu konsorcjum bankowego.

2/ organ koncesyjny może udzielić koncesji w granicach przepisów odrębnych ustaw, szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

3/ pracodawca jest obowiązany zawiadomić w formie pisemnej właściwy PUP o zatrudnieniu osoby zarejestrowanej jako bezrobotna lub o powierzeniu jej innej pracy zarobkowej.

4/ Kto nie wdraża lub nie stosuje standardów usług rynku pracy w zakresie pośrednictwa pracy podlega karze pieniężnej w wysokości do 10.000 zł.

Ad.1 hipoteza - banki

dyspozycja - cała reszta

sankcja - brak

ad.2 hipoteza - organ koncesyjny

dyspozycja - cała reszta

sankcja - brak

ad.3 hipoteza - pracodawca

dyspozycja - cała reszta

sankcja - brak

ad.4 hipoteza - kto

dyspozycja: „nie wdraża ………. pośrednictwa pracy”

sankcja : „podlega karze …….”

ZAKAZ PALENIA - hipoteza w domyśle

  1. Podział przepisów prawnych

a/ ogólne

b/ indywidualne

c/ szczególne

d/ nakazujące, zakazujące, dozwalające,

e/ odsyłające,

f/ imperatywne

g/ dyspozytywne

h/ kompetencyjne

i/ normy programowe

j/ pierwszego stopnia

k/ drugiego stopnia

PRZEPISY OGÓLNE - norma o charakterze ogólnym - adresatem jest ogół podmiotów niesklasyfikowanych w sposób indywidualny, np. kto…., banki…, pracodawca…, prezydent..

Przepisy ogólne są właściwe dla przepisów stanowienia prawa /ustawa, konstytucja/.

PRZEPISY INDYWIDUALNE - wzywa się konkretny podmiot np. Jana Kowalskiego

/ z imienia, nazwiska, osobę prawną, nazwę siedziby/.

Przepisy indywidualne są właściwe dla aktów stosowania prawa - decyzji, postanowień, licencji, zezwoleń, pozwoleń.

PRZEPISY SZCZEGÓLNE -są to przepisy które wprowadzają odmienną procedurę, odmienną właściwość, zakres podmiotowy albo przedmiotowy w stosunku do regulacji ogólnej.

Przepis ogólny - LEX GENERALIS

Przepis szczególny - LEX SPECJALIS

Przepis szczególny musi się mieścić w granicach przepisu ogólnego.

Przepis ogólny - KPA

Przepis szczególny - ustawy, które opierają się o kodeks ale wprowadzają modyfikacje, np. ustawa o zgromadzeniach, prawo budowlane.

PRZEPISY NAKAZUJĄCE, ZAKAZUJĄCE, DOZWALAJĄCE

PRZEPISY ODSYŁAJĄCE

a/ systemowe - odsyła do innej ustawy, rozporządzenia

b/ pozasystemowe -odwołanie się do zwyczaju, np. ogłoszenie aktów prawa miejscowego - przepisów porządkowych, ogłoszenie przedmiotu referendum lokalnego.

PRZEPISY IMPERATYWNE - to taki przepis, który obowiązuje bezwzględnie wszystkich

-ERGA OMNES- tzn. że nie ma możliwości uchylenia się od skutków prawnych ani zastosowania tylko części przepisów. Występują w prawie karnym.

Przykład:

Organy administracji rządowej i samorządowej są obowiązane do zasięgnięcia opinii organizacji konsumenckich w sprawach dot. kierunku działania na rzecz ochrony interesów konsumenta /MUSI zrobić - obowiązane/.

PRZEPISY DYSPOZYTYWNE - czyli względnie obowiązujące, to takie gdzie przepis prawa ma zastosowanie tylko wtedy gdy strony inaczej nie postanowiły, np. prawo cywilne, handlowe, pracy.

Przykład:

Strony ustaliły termin spłaty kredytu dłuższy niż 1 rok, kredytobiorca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem terminu 3 miesięcznego. /MOŻE/.

PRZEPISY KOMPETENCYJNE - określają zakres podmiotowy i przedmiotowy organów państwowych, procedurę ich tworzenia, sposób realizacji zadań, możliwość tworzenia jednostek organizacyjnych. Występują w konstytucji i ustawach ustrojowych, np. ustawa o radzie ministrów, ustawa samorządowa.

NORMY PROGRAMOWE - pojawiły się w związku z administratywizacją /działania ukierunkowane na przyszłość/ prawa np. narodowy plan rozwoju, ustawa budżetowa, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Normy te określają zadania do realizacji oraz określają środki niezbędne do ich realizacji.

PRZEPISY PIERWSZEGO STOPNIA - przepisy mocą których z określonymi faktami prawnymi związane są skutki prawne.

PRZEPISY DRUGIEGO STOPNIA - przepisy o przepisach pierwszego stopnia, które dotyczą:

- spraw związanych z tworzeniem norm pierwszego stopnia,

- uchylają moc obowiązujących przepisów 1st.,

- określają czas obowiązywania przepisów 1 st.,

- ustalają rozumienie przepisów 1 st.

  1. Obowiązywanie prawa: aspekt czasowy, osobowy, terytorialny

1. Terytorialny zakres. Reguła - prawo danego państwa obowiązuje na terytorium tego państwa. Wyjątki zawężające (teren placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych). Wyjątki rozszerzające (pokłady statków morskich i powietrznych, placówki dyplomatyczne)
Zasada represji wszechświatowej - ściganie określonych przestępstw - wszędzie na świecie.
2. Personalny (osobowy) - prawo danego państwa obowiązuje wszystkich którzy znajdują się na jego terytorium. Wyjątki zawężające (przedstawiciele państw obcych akredytowanych w tym państwie, korzystający z immunitetu dyplomatycznego; uwierzytelnieni w RP szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych; osoby należące do personelu dyplomatycznego, administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw oraz członkowie ich rodzin, jeśli pozostają z nimi we wspólnocie domowej; członkowie delegacji międzynarodowych, organizacji międzynarodowych, misji pokojowych i rozjemczych; kierownicy i urzędnicy urzędów konsularnych, członkowie obcych sił zbrojnych stacjonujących na terytorium tego państwa). Wyjątki rozszerzające (prawo danego państwa obowiązuje wszystkich jego obywateli bez względu na ich miejsce pobytu; ustawę karną polską stosuje się do obywateli polskich którzy popełnili przestępstwo za granicą; niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa ustawę polską stosuje się także do cudzoziemców - o ile popełnili przestępstwo przeciwko istotnym interesom politycznym lub gospodarczym RP lub przestępstwo ścigane na mocy umów międzynarodowych.)
3. Temporalny (czasowy) - prawo danego państwa samo określa od kiedy do kiedy obowiązuje. Rozróżniamy dwa momenty czasowe:
A) akt prawny nabywa moc obowiązującą z chwilą publikacji urzędowej
B) akt normatywny wchodzi w życie tzn. od tej daty adresaci norm prawnych zawartych w tym akcie mają obowiązek ich przestrzegania. Okres pomiędzy nabyciem mocy obowiązującej a wejściem w życie nazywamy vacatio legis - odpowiednio - minimalnie 14 dni, w prawie podatkowym - 30 dni. Nie wlicza się dnia publikacji. Vacatio legis - czas na przygotowanie się do zmiany, pozwala zmienić np. stosunki prawne w których jesteśmy stroną. W wyjątkowym przypadku może być bez vacatio legis.
Sposoby określania daty wejścia w życie:
- po upływie 14 dni
- po upływie - ilość dni lub miesięcy
- z 1 dniem miesiąca następującego po miesiącu publikacji
- podanie daty kalendarzowej
- datę wejścia w życie zawiera inna ustawa
- jeśli nie ma daty przyjmujemy zasadę pierwszą

  1. Hierarchia aktów normatywnych

Nasz system prawny oparty jest o pozytywizm prawniczy na co wskazuje Konstytucja RP, która zakłada hierarchiczną strukturę źródeł prawa powszechnie obowiązujących.

Hierarchię norm w Polsce obrazuje tzw. piramida. Akt znajdujący się wyżej jest nadrzędny w stosunku do znajdujących się niżej.

  1. Konstytucja (ustawa zasadnicza) - określa podstawowe zasady prawa, instytucje, organy władzy publicznej, ich zadania, organy ochrony prawa oraz prawa i wolności obywatelskie. Ma najwyższą moc prawną. Wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne.

  2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą wyrażoną w ustawie, które zyskują pierwszeństwo w razie kolizji z ustawą krajową. Ratyfikacja umowy międzynarodowej za zgodą wyrażoną w ustawie dotyczy spraw: wojny, pokoju, sojuszy politycznych, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, udziały RP w organizacjach międzynarodowych, praw i wolności zagwarantowanych w Konstytucji.

  3. Ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy.

Ustawy - są to akty normatywne, które powstają w wyniku procesu legislacyjnego,

są najpowszechniejszymi aktami normatywnymi regulującymi kluczowe zagadnienia

organizacyjne w państwie.

Rozporządzenia z mocą ustawy - wydawane są w sytuacjach wyjątkowych, może je

wydawać prezydent na wniosek Rady Ministrów tylko w okresie stanu wojennego.

  1. Pozostałe umowy międzynarodowe - dzielimy: