Zasady na których opiera się administracja:
1 Resortowości; jedna najważniejszych zasad na których poczęto opierać działania nowożytnej adm. wykształciła się we Francji. Zadania państwa są podzielone i wykonywane przez niezależne struktury organizacyjne zwane resortami. Resorty klasyczne; r. spraw zagranicznych, r. wojskowości, r. skarbowości, r. spraw wewnętrznych, r. wymiaru sprawiedliwości
2 Centralizacji i decentralizacji; określa stosunki między centralnymi organami adm. państwa z org. niższego stopnia. Zasada centralizacji oznacza podporządkowanie org. niższego stopnia org. nadrzędnym oraz skupienie decyzji w organach naczelnych i centralnych. Org. niższego rzędu nie jest samodzielny jest uzależniony od org. Wyższego. Na pojęcie centralizacji składają się zależności osobowa(oznacza uprawnienie do dysponowania osobą pełniącą funkcję w adm.) i służbowa(oznacza upoważnienie org. wyższego stopnia do wydawania polecenia służbowego). Zasada decentralizacji jest przeciwieństwem z. centr. przyjmuje się tu domniemanie samodzielności i niezależności podmiotów. w 19 w. podstawowa forma decentr. to samorząd zarząd sprawami publicznymi był oddany w ręce obywateli.
3. Koncentracji i dekoncentracji; z. koncentracji oznacza że kompetencje przyznawane adm. państwowej mają być wykonywane przez szczeble wyższe(zwłaszcza szczebel centralny), decyzje skupiają się w jednym ręku np.: gubernator, minister. Szczebel niższy przygotowywuje dane decyzje i po akceptacji przez szczebel wyższy musi ją wykonać. Z. dekoncentracji polega na powierzeniu kompetencji org. terenowym. Org. niższego szczebla ponosi odpowiedzialność za swoje decyzje.
4. Hierarchicznego podporządkowania; adm. Jest rozbudowana, istnieją zależności w tej hierarchii. Podległość pod względem osobowym i służbowym. urzędnicy centralni decydowali o obsadzie stanowisk, awansach, karach a także wydawali poleceni i dyrektywy urzędnikom niższego szczebla.
5. Kolegialności; była charakterystyczna dla państw XVII i XVIII w. Kolegialność mała zapewnić samokontrolę organu wyeliminować korupcję i działania sprzeczne z prawem. Można rozpatrywać ją w dwóch aspektach: strukturalnym(oznacza ciało zbiorowe zdolne do podejmowania decyzji) i funkcjonalnym (oznacza określony sposób działania tego ciała). Jej wady to: rutyna działalności, powolność procedur i podejmowania decyzji, coraz większe rozbudowanie org. admin.
6. Jednoosobowości; Francja XIX w. jedna osoba stoi na czele państwa (Napoleon) od niej zależy wydawanie decyzji zgodnie z prawem (pełnia władzy) Zalety: szybkość podejmowania decyzji, łatwe ustalenie osoby odpowiedzialnej za wydanie decyzji. Wada: ryzyko rozstrzygnięć arbitralnych.
7. Biurokratyzmu; pojawiła się w dobie monarchii absolutnej(wymagana była kadra kierownicza) Polegała na podziale poszczególnych działań pomiędzy urzędników (zwierzchnik-podwładny) Cecha charakterystyczna urzędnicy pobierali stałe wynagrodzenie. Pojęcie biurokratyzmu sformułował Vincent de Gournay .Biurokracja oznaczała rządy urzędników. Max Weber zaproponował nowe rozumienie biurokratyzmu: charakter emocjonalnie neutralny cechy: zawodowy charakter adm. (urzędnik ma być fachowcem i ma dostawać wynagrodzenie stanowiące jego podst. źródło utrzymania), ścisłe oddzielenie działalności służbowej od prywatnej, tworzenie korpusu urzędniczego, pionowy i poziomy podział pracy, hierarchiczność struktury władzy, podział kompetencji, tworzenie norm generalnych.
8. Odpowiedzialności za wyrządzone szkody; Pojawiła się w XIX w. gwarantuje lepsze zabezpieczenie obywateli, sprawność funkcjonowania aparatu administracji.
9. Legalności; XIX w. państwo prawne-zgodność aktu administr. Z prawem, powołanie niezawisłego sądownictwa administr.
NSA Naczelny Sąd Administracyjny
W 1980 r. utworzono NSA, nie mógł on uzyskać niezależnej pozycji i podlegał nadzorowi judykacyjnemu Sądu Najwyższego, jego działalność została oparta na klauzuli enumeratywnej 9akt prawny, katalog spraw w których sąd może orzekać, drogą rewizji) W 1995 r weszła w życie nowa ustawa o NSA, w której zebrano wszystkie przepisy dotyczące organizacji, działalności i zasad orzekania sądu. Nadzór Sądu Najwyższego ograniczono do rozpatrywania rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń NSA. NSA był jedynym sądem administracyjnym w kraju z siedzibą w Warszawie, utworzono również ośrodki zamiejscowe w kilku województwach aby ułatwić dostęp obywatelom do sądu. Minister sprawiedliwości ustalał siedziby, właściwości i organizację ośrodków zamiejscowych w formie rozporządzenia. Na czele NSA stoi prezes(ośrodki zamiejscowe-prezesi) powoływany na wniosek prezesa Rady Ministrów przez Radę Państwa. Prezes był wybierany spośród sędziów NSA. Na początku kontroli sądowej podlegały tylko decyzje administracyjne z zakresu spraw wyliczonych w ustawie (min. prawa budowlanego, dróg publicznych, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej…)W 1990 r rozszerzono kompetencje NSA, jego działalność została oparta na klauzuli generalnej. W pierwszym okresie działania sądu skargę do NSA wnosiło się za pośrednictwem organu administracji, który wydał zaskarżoną decyzję w ostatniej instancji. Nowa ustawa przewiduje bezpośrednie wnoszenie skargi do sądu. Skardze podlegać miały tylko decyzje ostateczne, wydane po wyczerpaniu toku instytucji w postępowaniu administracyjnym (z wyjątkiem prokuratora i rzecznika praw obywatelskich, uprawnionego do zaskarżania decyzji wydanej w I instancji) NSA wyposażony został w uprawnienia kasacyjne. Nadzór nad NSA w zakresie orzekania powierzono Sądowi Najwyższemu.
NTA Najwyższy Trybunał Administracyjny
3 sierpnia 1922 uchwalono ustawę o NTA. NTA był ogólnopolskim organem sądowej kontroli administracyjnej o składzie wyłącznie fachowym (sędziowie z wykształcenia i z aplikacjami) i uprawnieniach kasacyjnych. Na czele NTA stoi pierwszy prezes, prezesi izb oraz sędziowie (sędziowie są niezawiśli a sąd niezależny) Sędzią NTA mogła zostać osoba o 10-letnim stażu na stanowisku sędziego, prokuratora lub z piętnastoletnim stażem w adwokaturze. Działalność NTA została oparta na klauzuli generalnej (system kasacyjny-możliwość uchylania decyzji). Zgodnie z klauzulą generalną kontroli NTA podlegała legalność aktów administracyjnych wydawanych przez organy administracji rządowej i samorządowej z wyłączeniem sześciu spraw:
1. sprawy mianowania na publiczne urzędy i stanowiska
2. sprawy reprezentacji państwa w stosunkach międzynarodowych
3. sprawy należącego właściwości sądów powszechnych lub szczególnych
4. sprawy działań wojennych i sił zbrojnych
5. sprawy dyscyplinarne
6. sprawy swobodnego uznania (NTA bada czy dany organ mógł wydać taką decyzję i czy nie przekroczył swoich kompetencji).
NTA był ostateczną instancją, jego wyroki były ostateczne, posiadał uprawnienia kasacyjne (nie przeprowadzał własnego postępowania dowodowego orzekał na podstawie akt sprawy nadesłanych przez organ orzekający). Trybunał mógł utrzymać w mocy decyzję lub ją uchylić w całości bądź tylko w części. Działalność NTA została przerwana przez wybuch II wojny światowej.
Starosta w II Rzeczypospolitej
Na czele powiatu stał starosta, mianowany przez ministra spraw wewnętrznych. Podlegał on osobiście i służbowo wojewodzie. Starosta był przedstawicielem rządu w powiecie i szefem administracji ogólnej. Zajmował się bezpieczeństwem i porządkiem publicznym(za pomocą policji) na terenie powiatu. Starosta wydawał polecenia oraz kontrolował działania policji. Starosta wykonywał swoje funkcje za pomocą starostwa i podległych mu urzędów. W miastach, w których było powyżej 75 tys. mieszkańców, powoływano starostów grodzkich. Funkcje starostów grodzkich mogły być przekazywane starostom sąsiednich powiatów, a nawet prezydentom miast.
Wojewoda w II Rzeczypospolitej
19 stycznia 1928 r. na mocy rozporządzenia prezydenta postanowiono Polskę podzielić na 16 województw, a województwa na powiaty. Na czele województwa stał wojewoda, mianowany przez prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Wojewoda podlegał ministrowi spraw wewnętrznych oraz ministrom (w zależności od załatwianej sprawy). Wojewoda był przedstawicielem rządu oraz szefem administracji ogólnej i działów administracji specjalnej. Był reprezentantem rządu na terenie województwa, nadzorował obsadę stanowisk kierowniczych w województwie, mógł ingerować w organy administracji specjalnej. Obowiązkiem wojewody było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego-pomagała mu w tym policja. wojewoda miał prawo wydawania rozporządzeń wykonawczych oraz porządkowych. Stał na czele urzędu wojewódzkiego, który dzielił się na wydziały i oddziały. Organem opiniodawczym była Rada Wojewódzka pod przewodnictwem wojewody (który jest organem) ,aparatem pomocniczym jest Urząd Wojewódzki.
Rada Nieustająca RN (1775r.)
Centralna instytucja administracyjna, miała pełnić funkcje rządu centralnego ograniczając maksymalnie władzę królewską. Liczyła 36 członków (konsyliarzy) + król. Powoływana była co dwa lata przez sejm. Rada Nieustająca działała w pięciu resortach:
1. Interesów Cudzoziemskich (przewodniczący król +4 członków)
2. Policji czyli Dobrego Porządku(nadzór administracyjny na miastami królewskim)
3. Wojskowym(w miejsce zlikwidowanej komisji wojskowej)
4. Sprawiedliwości
5. Skarbowym
Do Rady należało kierownictwo i nadzór nad całą administracją w państwie.