TEKST I
Przez długie wieki najważniejsze dla Greków pytania: o naturę bogów i ludzi, o ich pochodzenie, o to, jak ludzie powinni postępować, znajdowały odpowiedź w mitach. Dopiero w VI w. przed Chr. mity ustąpiły powoli innemu sposobowi opisywania i wyjaśniania świata.
Ten nowy sposób myślenia Grecy nazywali „filozofia”, dosłownie „zamiłowanie do mądrości”. Jego powstanie jest jednym z najważniejszych faktów w dziejach cywilizacji europejskiej. Historycy badający historię kultury greckiej nazywali narodziny filozofii „cudem greckim”
Dlaczego ten cud wydarzył się właśnie w Grecji? Zasługa to demokratycznego ustroju. Udział w życiu publicznym umożliwił Grekom poznanie mechanizmów życia społecznego, przyzwyczaił do dyskutowania, do rozpatrywania spraw z różnych stron. Sprawił, że Grecy nabrali zaufania do władz rozumu jako narzędzia, za pomocą którego można poznać nie tylko budowę społeczności obywatelskich, ale i świat fizyczny, więcej - także naturę bogów. Również charakter religii greckiej ułatwił narodziny filozofii. Brak świętej księgi, która zarysowałaby granice tego, o czym wolno mówić, brak stanu kapłańskiego, sprawującego w innych cywilizacjach kontrolę nad umysłami, zostawiły Grekom wielką swobodę myślenia.
Ewa Wipszycka „Podręcznik do historii dla I klasy gimnazjum”
Zadanie 1. (0 - 1)
Gdzie starożytni Grecy szukali odpowiedzi na ważne pytania?
W Biblii (świętej księdze judaizmu i chrześcijaństwa).
W Koranie (świętej księdze muzułmańskiej).
W dekalogu (przykazaniach danych Mojżeszowi na górze Synaj).
W mitach (podaniach o bogach, herosach i powstaniu świata).
Zadanie 2. (0 - 1)
Nowy sposób opisywania i wyjaśniania świata zrodził się
około VII wieku przed Chrystusem.
tuż przed narodzeniem Chrystusa.
w VI w. p.n.e.
w VI w. n. e.
Zadanie 3. (0 - 1)
Nowy sposób myślenia to:
fakt decydujący o rozwoju cywilizacji.
jeden z najważniejszych faktów w dziejach Europy.
mało istotny fakt cywilizacji europejskiej.
najważniejszy fakt w rozwoju doktryn religijnych.
Zadanie 4. (0 - 1)
Co Grecy nazywali filozofią?
Roztrząsanie tajemnic bytu.
Rozważania nad istotą boskości.
Zgłębianie mądrości.
Zamiłowanie do mądrości.
Zadanie 5. (0 - 1)
Narodziny filozofii historycy nazywali:
cudem greckim.
cudem myślenia
cudem boskim.
cudem natury.
Zadanie 6.
Na podstawie ostatniego akapitu uzupełnij notatkę-plan.
Narodziny filozofii w starożytnej Grecji ułatwił:
……………………………………………………… charakter religii,
który wymagał udziału w życiu publicznym. która zostawiała swobodę myślenia,
Zalety udziału w życiu publicznym: ponieważ brak było:
………………………………………………. 1) …………………………………………………….
………………………………………………. 2) ………………………………………………………
przyzwyczajenie do dyskutowania, czyli Takiego, który w innych cywilizacjach
rozpatrywania spraw z rożnych stron, sprawował kontrolę nad umysłami.
nabranie zaufanie do ……………………………..
jako narzędzia poznawania (czego?):
a) budowy społeczności obywatelskiej,
b) ……………………………………………….
c) natury bogów.
TEKST II
- Wzgórze, na którym stoimy, to AREOPAG. Tutaj najwyższy sąd Aten rozstrzygał sprawy o morderstwo. Kilkaset lat później z tego właśnie miejsca apostoł Paweł nauczał Ateńczyków o Jezusie i chrześcijaństwie. (…)
- Znajdujemy się na skraju dawnego rynku w Atenach. (…) Kiedyś wznosiły się tu dumne świątynie, gmachy sądu i inne budynki użyteczności publicznej, sklepy, sala koncertowa, a nawet gimnazjon - ośrodek ćwiczeń gimnastycznych. Wszystkie budowle otaczały rynek, duży czworoboczny plac… Na tym właśnie obszarze stworzono podstawy całej cywilizacji europejskiej. Takie słowa, jak: polityka i demokracja, ekonomia i historia, biologia i fizyka, etyka i psychologia, teoria i metoda, idea i system oraz wiele innych - pochodzą od niewielkiego narodu, który wiódł swe codzienne życie wokół tego placu. Tu przechadzał się Sokrates, rozmawiając z napotkanymi ludźmi. Być może w tym miejscu zaczepił niewolnika niosącego amforę z oliwą, by zadawać nieborakowi filozoficzne pytania? Sokrates był bowiem przekonany, że nawet niewolnik posiada rozum równy osobie wysokiego urodzenia. Może wdał się tu w utarczkę słowną z jednym z obywateli miasta lub półgłosem prowadził rozmowę ze swoim młodym uczniem Platonem.
Jostein Gaarder, Świat Zofii, tłum. I. Zimnicka,
Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995, s. 90 - 91.
Zadanie 7. (0 - 3)
Odpowiedz na podstawie tekstu.
Kim był Sokrates?
Gdzie i w jaki sposób Sokrates nauczał ludzi?
Co Sokrates sądził o przedstawicielach różnych grup społecznych?
Zadanie 8. (0 - 10
Wypisz z tekstu imię znanego filozofa, ucznia Sokratesa.
Zadanie 9. (0 - 2)
Wyrazy ekonomia, historia, biologia, fizyka, matematyka, logika, teologia, filozofia, psychologia, pochodzące z języka …………………………., zastąp jednym wyrazem ogólnym.
………………………………………
Zadanie10.
Połącz wyrazy z ich znaczeniem.
teologia
filozofia
idea
system
demokracja
ekonomia
polityka
logika
etyka
działalność związana z władzą
nauka o gospodarowaniu
nauka o Bogu
myśl, pojecie
poprawne myślenie
„umiłowanie mądrości”
nauka o moralności
zbiór powiązanych elementów
władza ludu
Zadanie 11. (0 - 1)
Uzupełnij:
Słowo gimnazjon dawniej oznaczało ……………………………..………………………………………………………
Zadanie 12. (0 - 1)
Do podanych wyrazów dopisz formę dopełniacza liczby pojedynczej.
filozofia - ……………………….
demokracja - …………………….
idea - ……………………………..
Zadanie 13.
Przekształć podane zdania, używając konstrukcji z imiesłowami przysłówkowymi.
Sokrates chodził po mieście i zadawał pytania przechodniom.
Platon założył Akademię, gdy wrócił z podróży na Sycylię.
Gdy Arystoteles mieszkał w Atenach, był uczniem Platona.
Arystoteles użył słowa rozumowanie - wprowadził termin stosowany do dzisiaj.
TEKST III
Sokrates (469 - 399) głosił istnienie obiektywnej i powszechnie obowiązującej prawdy oraz bezwzględnego dobra. Osiągnąć je można na drodze tworzenia jasnych pojęć i definicji. (…)
Ośrodkiem zainteresowań Sokratesa była etyka i tu przede wszystkim starał się o wprowadzenie jasnych, pewnych powszechnie ważnych pojęć. Stał bowiem na stanowisku, że u podstaw moralnego postępowania stoi wiedza o tym, co dobre i złe, co sprawiedliwe, a co nie, co etyczne, a co nieetyczne. W tym sensie wartości moralnych można się uczyć, a wprowadzane w praktykę dają człowiekowi szczęście.
Słownik kultury antycznej
Zadanie 14. (0 - 1)
Główny temat powyższego tekstu to:
biografia Sokratesa.
poglądy filozoficzne Sokratesa.
autobiografia Sokratesa.
poglądy polityczne Sokratesa.
Zadanie 15. (0 - 1)
Uzupełnij brakującą część zdania na podstawie pierwszego akapitu tekstu:
Obiektywną i powszechnie obowiązującą prawdę oraz bezwzględne dobro można osiągnąć
na drodze ……………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 16. (0 - 1)
Najbardziej interesowała Sokratesa:
estetyka
kultura
moralność
sztuka.
Zadanie 17. (0 - 1)
Zaznacz odpowiedź fałszywą:
Podstawą moralnego postępowania jest wiedza o tym, co:
dobre - złe
sprawiedliwe - niesprawiedliwe
mądre - niemądre
etyczne - nieetyczne
TEKST IV
Sokrates uważał, jego powołaniem jest pomaganie ludziom w poszukiwaniu prawdy przez dobrze prowadzoną rozmowę. Dialogi, które prowadził Sokrates ze swoimi uczniami i różnymi ludźmi spotkanymi w czasie przechadzek po Atenach, uczyły, jak szukać prawdy, jak odpowiadać na najważniejsze dla człowieka pytania?
Dążenie do odkrycia prawdy i dobra jest, zdanie Sokratesa, najważniejszym powołaniem człowieka. Aby odnaleźć prawdę, trzeba najpierw przyznać się do własnej niewiedzy. „Wiem, że nic nie wiem” - to słynne zdanie Sokratesa, które określa początek drogi każdego prawdziwego filozofa, czyli tego kto kocha mądrość.
Sokratesa oskarżono o to, że demoralizuje młodzież i podważa autorytety. Postawiony przed sądem nie prosił o łagodny wymiar kary i nie przepraszał za swoje postępowanie. Wręcz przeciwnie: w swojej mowie dowodził, jak ważna i pożyteczna dla mieszkańców Aten była jego nauczycielska działalność. Rozzłości tym sędziów, którzy skazali go na śmierć.
Uczniowie chcieli zorganizować Sokratesowi ucieczkę z więzienia. Nie skorzystał on z tej możliwości ratowania życia. Wypił kielich z cykutą - trucizną przeznaczoną dla skazańców. Zgromadzeni w celi Sokratesa uczniowie podziwiali spokój i męstwo swego nauczyciela w chwili śmierci. Najsławniejszy z uczniów Sokratesa - Platon - uczynił jego poglądy podstawą swego własnego systemu filozoficznego.
Podręcznik dla gimnazjum. Świat starożytny. Materiały. Klasa I.
Zadanie 18. (0 - 1)
Najważniejszym powołaniem człowieka, zdaniem Sokratesa, jest:
dążenie do osiągnięcia szczęścia.
dążenie do odkrycia prawdy i dobra.
pomaganie ludziom.
prowadzenie uczonych dysput.
Zadanie 19. (0 - 3)
Na podstawie tekstu odpowiedz na pytania:
Jaki rodzaj działalności prowadził Sokrates?
Z kim prowadził Sokrates dialogi?
Czego uczyły dialogi Sokratesa?
Zadanie 20. (0 - 1))
Autorem maksymy: „Wiem, że nic nie wiem” jest:
Arystoteles.
Sokrates.
Epikur.
Platon.
Zadanie 21. (0 - 1)
Wypisz z tekstu zdanie wyjaśniające sens powyższej maksymy.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 22. (0 - 1)
Sokratesa oskarżono:
o demoralizację młodzieży i podważanie autorytetów.
o niewłaściwe poglądy filozoficzne.
o uwłaczanie ważnym osobistościom.
o uświadamianie ludziom ich niewiedzy.
Szukanie odpowiedzi na pytanie o to, jak człowiek powinien postępować, wciąż zajmuje uwagę filozofów. Popularne książki o tym, jak żyć napisał Józef Tischner. Oto fragment jego rozmowy z dziennikarką Anną Kaplińską.
Gdzie jest piekło?
- Jak wygląda piekło księdza profesora Tischnera?
- Piekło jest wewnątrz człowieka. Te wszystkie obrazy piekła - jak u Dantego - są tylko wyrazem tego, co wewnątrz, co tkwi w samym człowieku, co jest w nim najbardziej bolesne. Piekło to życie w nienawiści, noszenie jej w sobie.
- Ksiądz mówi tak ogólnie, a ja chciałabym wiedzieć, jakie jest to Księdza piekło?
- Ja się specjalnie nad tym nie zastanawiałem, ale bardzo często widzę piekło w ludziach, z którymi się spotykam. Widzę, co ich piecze - niemożność przebaczenia, są pełni nienawiści. I co gorsza nie wiedzą, że to jest nienawiść.
Fragment wywiadu „Grzechy nasze powszechne”
Dante Alihieri (1265-1321) - wybitny włoski poeta, w dziele „Boska komedia” przedstawił swą wizje wędrówki przez trzy światy pozagrobowe: piekło, czyściec i raj.
Zadanie 23. (0 - 1)
Kim był Józef Tischner?
księdzem, poetą.
księdzem, filozofem.
kapłanem, dziennikarzem.
kapłanem, misjonarzem.
Zadanie 24 (0 - 1)
Wszystkie obrazy piekła, według księdza Tischnera, są wyrazem:
strachu przed boską karą.
personifikacji kary za grzechy.
wewnętrznego leku przed niewiadomym.
nienawiści do bliźnich.
Zadanie 25. (0 - 1)
„Jakie jest to Księdza piekło?”
Nienawiść w moim sercu.
Tego nie rozważałem.
Niemożność przebaczenia.
Podtrzymanie nienawiści.
Zadanie 26. (0 - 1)
Przytoczony fragment ma formę:
dialogu.
monologu.
opisu.
opowiadania.
Zadanie 27. (0 - 1)
Napisz list do dziennikarki Anny Kaplińskiej, w którym przedstawisz swoje wyobrażenie piekła. Nawiąż do jej wywiadu z księdzem Józefem Tischnerem.
Zadanie 27 (0 - 1)
Wyobraź sobie, że masz możliwość przeprowadzenia rozmowy z Sokratesem. Napisz wywiad, wykorzystując informacje zawarte w tekstach przytoczonych w teście.
6