Organizacja laboratorium usługowego 1.
Dr Józef Klocek
Tematyka wykładów z przedmiotu „Organizacja laboratorium usługowego”.
Harmonogram wykładów z przedmiotu „Organizacja laboratorium usługowego”.
1.Ogólne pojęcia związane z laboratorium, wyposażenie, techniki stosowane w laboratorium.
1A. Zakładanie firmy - krok po kroku.
1B. Wymagania odnośnie pomieszczeń i personelu - omówienie zarządzenia ministerialnego.
2. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO)
3. Ogólne wymagania dotyczące laboratoriów badawczych i wzorcujących - wymagania dotyczące zarządzania.
3A. Ogólne wymagania dotyczące laboratoriów badawczych i wzorcujących - wymagania dotyczące spraw technicznych (wymagania techniczne).
4. Zagadnienia jakości w laboratorium analitycznym.
4A. Dobra Praktyka Laboratoryjna GLP (ang. Good Laboratory Practice)
5. Polskie Centrum Akredytacji i jego zadania.
Polecane źródła do przygotowania się z przedmiotu „Organizacja laboratorium usługowego”.
Zalecana literatura:
a).podstawowa:
1. Norma prawna dotycząca laboratoriów usługowych: PN- ISO/IEC 17025-2001 pt. „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących”
2. Inne normy:
• PN-EN 45004:1998 „Ogólne kryteria działania rożnych rodzajów jednostek kontrolujących”;
• PN-EN 45011:2000 „Wymagania ogólne dotyczące jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów”;
• PN-EN 45013:1993 „Ogólne wymagania dotyczące jednostek certyfikujących personel”.
3. Bardowski J. Libudzisz Z. Kowal K. Żakowska Z. 2007. Mikrobiologia techniczna: mikroorganizmy i środowisko ich występowania. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa.
4. Kowalski P. Nowak K. 2004. Laboratorium chemii organicznej: techniki i przepisy BHP. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne Warszawa.
5. Konspekty z wykładu
Polecane źródła do przygotowania się z przedmiotu „Organizacja laboratorium usługowego”.
Zalecana literatura:
b) uzupełniająca
materiały internetowe:
a. Polskie Centrum Akredytacji: http://www.pca.gov.pl/
b. Dziennik Ustaw z 2000 r. nr.43 poz.489: http://www.abc.com.pl/serwis/du/2000/0489.htm
c. http://www.pit.pl/rejestracja-firmy/
d. Dz.U.2004.43.408 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
z dnia 3 marca 2004 r.
w sprawie wymagań, jakim powinno odpowiadać medyczne laboratorium diagnostyczne (Dz. U. z dnia 16 marca 2004 r.)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
z dnia 28 grudnia 2009 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinno odpowiadać medyczne laboratorium diagnostyczne
Organizacja laboratorium usługowego
Warunki zaliczenia wykładów:
Zaliczenie testu końcowego na ostatnich zajęciach (6 pytań opisowych i 6 testowych)
Obecność na wykładach ( dodatkowy 1 pkt za obecność na wszystkich wykładach)
Sumarycznie można otrzymać 18 pkt i ocenę bdb.
Laboratorium
Laboratorium - to miejsce, gdzie przeprowadza się tę część badań naukowych, która wymaga wykonywania wielu powtarzalnych eksperymentów w ściśle kontrolowanych warunkach.
Laboratorium
Laboratoria przyjmują bardzo różną postać zależnie od rodzaju eksperymentów, jakie się w nich wykonuje.
Mogą to być niewielkie pomieszczenia wielkości pokoju mieszkalnego, jak i ogromne hale o kubaturze zbliżonej do małych fabryk lub nawet wielkie kompleksy badawcze wielkości dużego miasta (np. Laboratorium CERN)
Laboratorium CERN
Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN
(fr. Organisation Européenne pour la Recherche Nucléaire) — ośrodek naukowo-badawczy położony na północno-zachodnich przedmieściach Genewy na granicy Szwajcarii i Francji, pomiędzy Jeziorem Genewskim a górskim pasmem Jury.
Obecnie do organizacji należy dwadzieścia państw. CERN zatrudnia 2600 stałych pracowników oraz około 8000 naukowców i inżynierów reprezentujących ponad 500 instytucji naukowych z całego świata. Najważniejszym narzędziem ich pracy jest największy na świecie akcelerator cząstek - Wielki Zderzacz Hadronów.
Laboratorium CERN
Akronim CERN pochodzi od pierwotnej nazwy Europejska Rada Badań Jądrowych (fr. Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire) i mimo jej zmiany po konwencji w 1953 został zachowany.
Ze względu na obecny stan działalności ośrodka stosowana jest również nazwa Europejskie Laboratorium Fizyki Cząstek
(fr. Laboratoire Européen pour la Physique des Particules), lecz nie ma ona charakteru oficjalnego.
Laboratorium CERN
Nobliści powiązani z CERN-em to:
Felix Bloch i Edward Molls Purcelll (1952 - za rozwinięcie nowych metod w obszarze precyzyjnych magnetycznych metod jądrowych i za odkrycia dokonane przy ich zastosowaniu),
Samuel Ting i Burton Richter (1976 - za niezależne odkrycie mezonu J/ψ),
Carlo Rubbia i Simon van der Meer (1984 - za decydujący wkład do projektu, dzięki któremu odkryto bozony W i Z),
Jack Steinberger,Leon Lederman i Melvin Schwartz (1988 - za metodę wiązki neutrinowej i przedstawienie dubletowej struktury leptonów poprzez odkrycie neutrina mionowego
Georges Charnak (1992 - za wynalezienie i rozwój detektorów cząstek, w szczególności wielodrutowej komory proporcjonalnej (ang. Multiwire Proportional Chamber MWPC)).
Laboratorium CERN
CERN jest kolebką stron komputerowych WWW.
W 1989 Tim Berners-Lee, pracując nad usprawnieniem wymiany informacji pomiędzy badaczami opracowującymi wyniki eksperymentów na IFP-ie, stworzył język HTML oraz protokół HTTP.
Rodzaje laboratorium
Do najczęściej spotykanych klas laboratoriów należą:
Laboratoria fizyczne
Laboratorium chemiczno-biologiczno-medyczne.
Laboratoria chemiczne można jeszcze podzielić na:
laboratoria syntetyczne,
laboratoria analityczne.
laboratoria "pod specjalnym nadzorem”
Laboratoria przemysłowe
Laboratoria pomiarowe
Laboratorium w naukach społecznych
Laboratorium informatyczne
Laboratorium fizyczne
Laboratoria fizyczne - jest je trudno opisać w skrócie, gdyż mogą to być zarówno pomieszczenia podobne do laboratoriów analitycznych, jak i duże hale mieszczące różnego rodzaju aparaturę o znacznych gabarytach.
Ich konstrukcja i rozmiary są silnie uzależnione od rodzaju prowadzonych badań.
Badania z dziedziny fizyki ciała stałego czy fizyki materiałowej można przeprowadzać w laboratoriach o niewielkich rozmiarach i przy użyciu aparatury, zajmującej niewielkie kubatury.
Laboratorium fizyczne
Z kolei badania cząstek elementarnych i ich zderzeń przeprowadza się przy użyciu akceleratorów, których rozmiary mogą być porównywalne z rozmiarami wielkiego miasta (np. CERN).
Warto odnotować, że typowe rozmiary detektora, których może być kilka lub kilkanaście w takim laboratorium, to rozmiary małego domu jednorodzinnego.
Można zaryzykować stwierdzenie, że współczesne laboratoria fizyczne są największymi obiektami badawczymi budowanymi na użytek nauki i badań podstawowych.
Laboratorium chemiczno-biologiczno-medyczne
Laboratorium chemiczno-biologiczno-medyczne to zwykle dobrze wentylowany pokój o wymiarach rzędu 10-300 m˛, zaopatrzony w specjalistyczne meble (dygestoria, blaty z kratownicami itp.) oraz duże ilości szklanego sprzętu różnego rodzaju.
Laboratorium chemiczne
Laboratoria syntetyczne - przeprowadza się w nich przede wszystkim, syntezy rozmaitych związków chemicznych.
W laboratoriach tych zazwyczaj nie umieszcza się drogiego sprzętu analitycznego ze względu na zagrożenie wybuchami, pożarami oraz zalania żrącymi substancjami.
Laboratorium chemiczne
Laboratorium syntetyczne cd
Typowe stanowisko pracy w takim laboratorium składa się z jednego miejsca pod dygestorium i jednego miejsca z blatem i kratownicą.
W miejscach tych montuje się aparaturę potrzebną do wykonywania danej syntezy, a po jej wykonaniu szybko się ją rozmontowywuje aby zwolnić miejsce dla kolejnych eksperymentów.
Powoduje to, że w tego rodzaju laboratoriach panuje zazwyczaj ciągły ruch sprzętu i ludzi przypominający pszczeli ul.
Laboratorium chemiczne
Laboratoria analityczne - przeprowadza się w nich głównie różnego rodzaju analizy chemiczne, medyczne lub biologiczne.
W laboratoriach tych stanowiska pracy są zwykle zorganizowane wokół zgromadzonej na stałe aparatury analitycznej.
Aparaturę tę zwykle montuje się raz i następnie wykonuje się na niej setki lub nawet tysiące analiz w ciągle powtarzany sposób.
Laboratorium chemiczne
Laboratorium analityczne cd.
W tego rodzaju laboratoriach nie ma ciągłego ruchu sprzętu, a ludzie są zazwyczaj na stałe przypisani do swoich stanowisk pracy i wykonują ciągle te same czynności.
Często w laboratoriach tego rodzaju spotyka się też urządzenia, które wykonują serie pomiarów zupełnie automatycznie i wymagają od obsługi tylko czynności konserwacyjno-naprawczych.
Większość laboratoriów analitycznych to niewielkie pomieszczenia, jednak natura niektórych rodzajów analiz (np. NMR) wymaga stosowania urządzeń o znacznych wymiarach, które wymagają odpowiednio dużych i wysokich pomieszczeń.
NMR
Spektroskopia NMR, Spektroskopia Magnetycznego Rezonansu Jądrowego (ang. Nuclear Magnetic Resonance) - jedna z najczęściej stosowanych obecnie technik spektroskopowych w chemii i medycynie.
Spektroskopia ta polega na wzbudzaniu spinów jądrowych znajdujących się w zewnętrznym polu magnetycznym poprzez szybkie zmiany pola magnetycznego, a następnie rejestrację promieniowania elektromagnetycznego, powstającego na skutek zjawisk relaksacji, gdzie przez relaksację rozumiemy powrót układu spinów jądrowych do stanu równowagi termodynamicznej.
NMR jest zatem jedną ze spektroskopii emisyjnych.
Laboratorium chemiczno-biologiczno-medyczne
Laboratoria "pod specjalnym nadzorem„ są to takie laboratoria jak mikrobiologiczne, toksykologiczne, radiologiczne itp.
Zazwyczaj wyglądem i rozmiarami są zbliżone do zwykłego laboratorium chemicznego, ale ze względu na ryzyko zakażeń drobnoustrojami czy zatrucia szczególnie niebezpiecznymi związkami chemicznymi panuje w nich kliniczna czystość;
Są one szczelnie odcięte od zewnętrznego świata i obowiązują w nich ścisłe zasady bezpieczeństwa, normujące poruszanie się, ubiór i dozwolony czas przebywania.
Laboratorium chemiczno-biologiczno-medyczne
Laboratoria "pod specjalnym nadzorem„ są to takie laboratoria jak mikrobiologiczne, toksykologiczne, radiologiczne itp.
Do laboratoriów tego rodzaju wchodzi się przez specjalne śluzy, gwarantujące nie wprowadzanie obcych substancji i mikroorganizmów, jak i przypadkowego wyprowadzania zeń badanych substancji lub drobnoustrojów.
W śluzach tych zazwyczaj całkowicie zmienia się odzież i obuwie i czasem trzeba się poddać różnego rodzaju zabiegom oczyszczającym (np. naświetlania UV, prysznic itp.).
Laboratoria przemysłowe
Laboratoria przemysłowe - podobnie jak fizyczne mogą przyjmować również najróżniejszą postać - od małych laboratoriów analitycznych po duże hale w których, np. testuje się własności aerodynamiczne samolotów lub wykonuje crash-testy prototypów samochodów.
Laboratoria pomiarowe
Laboratoria pomiarowe - głównym celem istnienia tego typu laboratoriów jest wykonywanie wszelkiego typu pomiarów wielkości fizycznych i wzorcowań przyrządów pomiarowych.
Laboratoria pomiarowe opracowują, walidują i doskonalą procedury pomiarowe. Większość ma wdrożony system jakości.
Są one zwykle akredytowane przez specjalną instytucję, która za pomocą cyklicznych audytów sprawdza, czy działalność laboratorium pomiarowego prowadzona jest zgodnie z deklaracjami zawartymi w dokumentach systemu jakości, a wzorcowania wykonywane są w ściśle określonych warunkach według ustalonych procedur pomiarowych.
Laboratorium w naukach społecznych
Laboratorium w naukach społecznych to specjalnie zaaranżowane pomieszczenie, w którym przeprowadza się badania na małej grupie osób.
Często posiada ono specyficzną scenografię, mającą za zadanie przeważnie wywołać odpowiedni stan emocjonalny u badanych, niekiedy jest to wykorzystanie pewnych pomieszczeń dla realizacji badań, np. sali wykładowej.
Laboratorium takie wyposażone może być w sprzęt umożliwiający rejestrację zachowań badanych osób (kamery, mikrofony).
W odróżnieniu od laboratoriów wykorzystywanych w naukach przyrodniczych, obserwacje o wiele rzadziej są w nich powtarzane, gdyż niemożliwe jest uzyskanie powtarzalnych wyników i pełna kontrola takich działań. Z tego powodu w naukach humanistycznych nie mamy do czynienia z eksperymentem, a raczej z obserwacją.
Laboratorium informatyczne
Laboratorium Informatyczne na Uczelni jest sprzętowym i programowym zapleczem dla realizacji celów dydaktycznych przewidzianych w programach przedmiotów realizowanych na różnych kierunkach studiów.
Np. na kierunku Geodezja i Kartografia wyposażone jest ono w oprogramowanie geodezyjne oraz oprogramowanie GIS, m.in. WinKalk i MikroMap, C-GEO, EWmapa, Leica Geo Office, gLAB, ArcGIS wraz z rozszerzeniami 3D Analyst, Spatial Analyst i Survey Analyst. itp.
Laboratorium usługowe
Najczęściej mówiąc laboratorium mamy na myśli laboratorium chemiczno-biologiczno-medyczne.
Spróbujmy się przyjrzeć co wchodzi w jego skład.
Należy wtedy scharakteryzować dwie rzeczy:
Sprzęt laboratoryjny
Techniki laboratoryjne
Sprzęt laboratoryjny
Sprzęt laboratoryjny:
1. Podstawowy sprzęt szklany i ceramiczny
1.1 naczynia chemiczne
1.2 pozostały sprzęt szklany
2. Podstawowy sprzęt nieszklany
3. Meble laboratoryjne
4. Urządzenia
Sprzęt laboratoryjny
Podstawowy sprzęt szklany i ceramiczny
naczynia chemiczne:
Ampuła laboratoryjna lub naczynie Schlenka
Cylinder miarowy zwany popularnie menzurką
Cylinder Nesslera
Eksykator
Kolba
Kolba Erlenmayera - czyli kolba płaskodenna, stożkowa
Kolba miarowa
Kolba Schlenka
Kolba ssawkowa
Krystalizator
Naczynko wagowe
Parowniczka
Probówka
Rozdzielacz
Wkraplacz
Wymrażacz
Zlewka
Ampuła
Ampuła laboratoryjna
Ampuła to absolutnie szczelne naczynie laboratoryjne szklane lub tworzywowe, służące do długotrwałego przechowywania ciekłych i rzadziej stałych substancji chemicznych, których z różnych względów nie można przechowywać w zwykłych butelkach.
Na ogół ampuły wykorzystuje się do przechowywania związków chemicznych, które rozkładają się w kontakcie z powietrzem lub są higroskopijne, a ważne jest, aby nie uległy zawilgoceniu.
W ampułkach przechowuje się też preparaty biologiczne, leki, szczepionki itp.
Ampuły przyjmują zwykle kształt dłuższej lub krótszej rury szklanej, z okrągłym dnem i szyjką.
Ampuła laboratoryjna
Kolby
Kolba to podstawowe naczynie laboratoryjne, które służy do prowadzenia reakcji chemicznych, przechowywania odczynników, destylacji i wielu innych procesów prowadzonych z ciekłymi materiałami.
Współcześnie kolby są na ogół wykonywane ze szkła boro-krzemianowego, które charakteryzuje się stosunkowo niską temperaturą topnienia, obojętnym pH powierzchni, oraz dużą, jak na szkło, odpornością mechaniczną, zwłaszcza przy nagłych zmianach temperatury.
Kolby 1- trójszyjna, 2 - Schlenk'a
Kolby
Kolby, ze względu na ich przeznaczenie, można podzielić na:
kolby reakcyjne
kolby destylacyjne
kolby do przechowywania odczynników
kolby ssawkowe
Kolby
Kolby reakcyjne - które zwykle mają kształt kuli (tzw. kolby okrągłodenne) i są zaopatrzone w szyje, na końcach których są szlify, umożliwiające szybkie i szczelne łączenie ich z resztą aparatury (np. chłodnicą czy wkraplaczem;
Kolby reakcyjne są zwykle wykonywane z grubego szkła; dzięki kulistemu kształtowi znoszą one dobrze duże różnice ciśnień, na skutek czego czemu można w nich prowadzić reakcje zarówno w warunkach próżniowych, jak i wysokiego nadciśnienia;
Kolby
Mniej typowe odmiany kolby reakcyjnych to:
Kolby sulfonacyjne, które składają się z dwóch części: okrągłodennego naczynia i kapelusza z szyjami; kapelusz łączy się z naczyniem poprzez płaski szlif kołnierzowy, podobnie jak to ma miejsce w eksykatorach; kolby takie jest łatwo rozładować, zwłaszcza w sytuacji, gdy mieszanina reakcyjna ulega zestaleniu w wyniku reakcji
Kolba Schlenka - jest to kolba o kształcie kulistym lub zbliżonym do probówki, zwykle jednoszyjna, zaopatrzona w boczny kran z oliwką; kran ten umożliwia łatwe łączenie kolby z linią próżniowo-azotową poprzez wąż laboratoryjny i prowadzenie reakcji bądź w próżni, bądź też w atmosferze azotu
Kolby
Kolby destylacyjne - są przeznaczone do umieszczania w nich mieszanin, które mają podlegać destylacji, a także do odbioru produktów destylacji;
kolby destylacyjne występują w różnych kształtach - spotyka się kolby okrogłodenne, podobne do kolb reakcyjnych, kolby stożkowe, kolby o kształcie gruszki oraz kolby podłużne, o kształcie zbliżonym do probówki;
kolby destylacyjne posiadają zwykle tylko jedną wąską szyję zakończoną szlifem i są wykonywane z cieńszego szkła niż kolby reakcyjne, po to aby łatwiej je było ogrzewać
Kolby
Kolby do przechowywania odczynników - są to zwykle kolby płaskodenne, które można dzięki temu wygodnie stawiać na stole lub w szafce.
Kolby te nie wytrzymują zbyt dużych różnic temperatury ani ciśnienia, ze względu na naprężenia jakie powstają w płaskim dnie;
Kolby te są zwykle wykonywane z gorszej jakości szkła niż kolby reakcyjne, gdyż nie są one przeznaczone do znoszenia ostrych warunków; niektóre rodzaje tych kolb są zaopatrywane w szyjki ze szlifem, które zamyka się korkiem szklanym, inne z kolei mają szyjki gwintowane i zamyka się je odpowiednią nakrętką lub automatycznym dozownikiem;
Kolby
Kolby te występują w dwóch typowych kształtach:
kolba okrągła - która ma kształt ściętej od dołu kuli; W kolbach tych występują często długie szyjki; czasami posiadają one nacięcie na szyjce, które określa dokładnie określoną objętość kolbki; tego rodzaju kolby są nazywane kolbami miarowymi; służą one do sporządzania i przechowywania roztworów mianowanych
kolba Erlenmeyera - ma kształt stożka, zakończonego zwykle szlifem; kolby stożkowe są bardzo popularne, ze względu na ich niską cenę (są proste w produkcji) oraz poręczność.
Kolby
Kolby ssawkowe - są to kolby płaskodenne, ale wykonywane z bardzo grubego i wytrzymałego szkła; posiadają one zwykle kształt stożkowy - zbliżony do kształtu kolby Erlenmeyera, ale dodatkowo posiadają oliwkę, zwykle umieszczaną w bocznej ściance na 2/3 wysokości od dna;
Kolby te służą do współpracy z pompkami wodnymi lub pompami próżniowymi w trakcie filtracji próżniowej, lub jako dodatkowe zabezpieczenie w trakcie destylacji i innych procesów prowadzonych pod zmniejszonym ciśnieniem.
Oliwka
Oliwka - specjalna końcówka rurek szklanych, metalowych lub z tworzywa sztucznego lub w rozmaitych sprzętach laboratoryjnych.
Jej zadaniem jest umożliwianie pewnego łączenia węży z różnego rodzaju aparaturą i zapobieganie ześlizgiwaniu się ich z kroćców w trakcie pracy.
Oliwki spotykane rurkach szklanych występują w dwóch rodzajach:
Tradycyjne oliwki "bąblowe" - są to zwężające się rurki z charakterystycznymi wypukłościami, które zapobiegają ześlizgiwaniu się węży
Oliwki zwane "angielskimi" - są to również zwężające się rurki, które są zaopatrzone w karby o asymetrycznym, trójkątnym przekroju; w trójkątach tych bok prostopadły (lub prawie prostopadły) do rurki znajduje się bliżej jej końca, co skutecznie zabezpiecza wąż przed ześlizgiwaniem się; nie można ich jednak wyprodukować samemu w warsztacie szklarskim, gdyż są one otrzymywane przez odlewanie w formach.
Przykłady różnych rodzajów i wielkości oliwek laboratoryjnych (tzw. angielskich)
Probówka
Probówka (próbówka) to element sprzętu laboratoryjnego, który ma postać szklanej rurki z jednej strony zamkniętej okrągłym dnem, a z drugiej swobodnie otwartej.
Tradycyjne probówki są zwykle wykonywane ze szkła niezbyt dobrej jakości, aby utrzymać ich jak najniższą cenę, i są często traktowane jako sprzęt jednorazowego użytku, którego nie warto nawet myć.
Probówka
Odmianą tradycyjnych probówek (o kształcie walcowatym) są probówki zakończone długim dnem stożkowym, zwane popularnie eppendorferkami .
Eppendorferki są często stosowane w przypadku pracy ze szczególnie małymi ilościami substancji, gdyż dzięki ich stożkowemu zakończeniu małe ilości substancji nie "rozpływają" się po ściankach naczynia, tylko spływają na jego dno i są tam lepiej widoczne.
Probówka
Dość szczególnym rodzajem probówek są kolbki probówkowe - probówki wykonane z dobrej jakości szkła i posiadające zakończenie szlifowe, umożliwiające stosowanie tego rodzaju probówek w destylacji próżniowej oraz szczelne ich zamykanie szklanymi korkami.
Niektóre rodzaje probówek miewają też na bocznej ściance orientacyjną, niezbyt dokładną, skalę objętości.
Probówki te są stosowane głównie w analizie jakościowej.
Prowadzi się w nich także reakcje chemiczne na małą skalę i stosuje się je do wszelkiego rodzaju masowych, "szybkich" testów - np. testów rozpuszczalności.
Zlewka
Zlewka - płaskodenne, cylindryczne naczynie laboratoryjne ogólnego użytku.
Typowa zlewka przypomina kształtem szklankę, jest jednak wykonana z odpornego na nagłe zmiany temperatury szkła borokrzemianowego i ma lekko zaokrąglone połączenie dna ze ściankami, aby uniknąć naprężeń i pęknięć przy ogrzewaniu.
Rzadziej spotyka się zlewki wykonane z tworzyw sztucznych. Większość zlewek posiada "dzióbek" ułatwiający przelewanie płynów, oraz orientacyjną skalę objętości. Pojemność zlewek jest bardzo zróżnicowana, od kilku mililitrów do kilku litrów.
Stosunek średnicy dna do wysokości ścianek bocznych zlewek zmienia się w bardzo szerokim zakresie - od ok. 3:1 (krystalizatory) do 1:5 (zlewki wysmukłe).
Zlewka
Zlewki są stosowane w laboratorium do wielu celów:
zlewki o średniej proporcji średnicy dna do wysokości ścianek mają najbardziej uniwersalny charakter i są stosowane do rozmaitych celów - od przygotowywania roztworów i zgrubnego odmierzania objętości substratów, poprzez prowadzenie w nich prostych reakcji i testów, aż do zbierania w nich zużytych odczynników.
zlewki smukłe, czyli wąskie i o wysokich ściankach są najczęściej wykorzystywane przy miareczkowaniu.
zlewki płaskie są często nazywane krystalizatorami, gdyż najczęściej są stosowane do przeprowadzania krystalizacji, choć często stosuje się je także jako naczynia do łaźni grzejnych. Zlewki płaskie zazwyczaj nie posiadają skali.
Sprzęt laboratoryjny
Pozostały sprzęt szklany
Bagietka
Biureta
Chłodnica laboratoryjna
Głowica rektyfikacyjna
Kolumna rektyfikacyjna
Korek szlifowy
Kranik laboratoryjny
Krówka destylacyjna
Lejek
Lejek Buchnera
Łącznik destylacyjny
Łyżeczka do spalań
Nasadka destylacyjna
Parowniczka
Pipeta
Płuczka
Reduktor szlifów
Szalka Petriego
Szkiełko zegarowe
Szlif laboratoryjny
Oliwka laboratoryjna
Tygiel
Tygiel Schotta
Głowica rektyfikacyjna
Głowica rektyfikacyjna to sprzęt laboratoryjny będący częścią aparatury do rektyfikacji lub destylacji.
Spełnia on tę samą rolę, co zwykła nasadka destylacyjna i łącznik destylacyjny, tyle że umożliwia kontrolowanie tempa wypływu destylowanej cieczy z aparatury destylacyjnej.
Część skroplonej cieczy jest bowiem zawracana do układu, a część jest kierowana do odbieralnika.
Głowica rektyfikacyjna umożliwia też zwykle prostą wymianę odbieralników w trakcie destylacji pod zmniejszonym ciśnieniem bez konieczności jej przerywania, czy stosowania krówki destylacyjnej.
Kolumna rektyfikacyjna
Kolumna rektyfikacyjna to sprzęt laboratoryjny, a także urządzenie przemysłowe, w kształcie pionowej rury (lub walca), w której zachodzi kaskadowy, wielopoziomowy proces destylacji frakcyjnej zwany rektyfikacją.
Zasada działania
Na dole kolumny umieszcza się kolbę lub kadź z rektyfikowaną cieczą, a na jej górze głowice, której zadaniem jest częściowe zawracanie skraplanej cieczy (orosienia) z powrotem do kolumny, a częściowe kierowanie jej do odbieralnika.
Kolumny rektyfikacyjne działają zawsze w układzie przeciwprądowym. Z góry do dołu spływa, pod wpływem grawitacji, skroplona ciecz, zaś od dołu do góry podążają opary destylowanej mieszaniny, wskutek czego znajdują się one w stałym kontakcie z cieczą.
Wewnątrz kolumny występują elementy konstrukcyjne, które dodatkowo zwiększają powierzchnię kontaktu cieczy z oparami. W najprostszym przypadku są to półki z wąskimi otworami.
W teorii rektyfikacji przyjmuje się, że na jednym elemencie (półce) następuje pojedynczy akt destylacji, czyli odparowanie i ponowne skroplenie cieczy. W praktyce jednak kolumn półkowych się nie stosuje, a zamiast półek używa się skomplikowanych kształtek, którymi wypełnia się kolumny, lub też stosuje się wypustki wychodzące ze ściany kolumny do jej wnętrza.
Krówka
Krówka destylacyjna - sprzęt laboratoryjny służący do prowadzenia destylacji próżniowej, który łączy odbieralniki, w których zbiera się destylowana ciecz, z chłodnicą.
Krówka posiada kształt szklanego stożka z dwoma, trzema lub czterema szyjkami w jego podstawie i jedną szyjką u nasady.
Szyjka u nasady jest zaopatrzona w szlif żeński, zaś szyjki u podstawy są zakończone szlifami męskimi.
Krówkę montuje się górną szyjką do chłodnicy, zaś do dolnych szyjek przymocowuje się małe kolbki lub probówki ze szlifem, zwane odbieralnikami.
Krówka destylacyjna (na rysunku pod nr.5)
Lejek
Lejek laboratoryjny to sprzęt laboratoryjny, zazwyczaj w kształcie stożka zakończonego rurką lub szlifem, który służy do przelewania płynów, przesypywania proszków i prostych filtracji.
Lejki są najczęściej wykonywane ze szkła, choć są też czasami stosowane lejki z tworzyw sztucznych i metalowe.
Lejek
Rodzaje lejków
Lejki laboratoryjne można ogólnie podzielić na:
lejki proste do cieczy składają się z ostrego stożka, zakończonego zwykle dość długą, lekko zwężającą się i skośnie ściętą na dole nóżką; służą do sączenia z użyciem bibuły filtracyjnej oraz do przelewania płynów; dolne ścięcie nóżki powoduje, że ciecz leci cienkim strumieniem i nie zatrzymują się na nim krople przelewanej cieczy
lejki proste do proszków - stożek lejków do proszków jest mniej ostry, często występują w jego wewnętrznej części karbowania ułatwiające osypywanie się proszku i zapobiegają zatykaniu się szyjki lejka; szyjka lejków do proszków jest szeroka i zakończona szlifem; lejków tych nie stosuje się do sączenia
lejki filtracyjne ze spiekiem szklanym - są to lejki, które w dolnej części stożka albo u szczytu nóżki mają wklejony porowaty spiek szklany; służą one wyłącznie do sączenia; spieki szklane mają różne wielkości porów oznaczane literami "G" i numerem; spiek G0 ma największe rozmiary porów, a G5 najmniejsze;
Lejki
Lejki filtracyjne dzielą się jeszcze na:
lejki filtracyjne proste - o zwykłym kształcie stożka z gładką nóżką
lejki do filtracji próżniowej - posiadające w nóżce szlif umożliwiający przyłączenie ich bezpośrednio do kolby ssawkowej
lejki Buchnera - które posiadają szeroką górną część w kształcie walca, spiek szklany lub siatkę szklaną o dużej powierzchni i zwężają się dopiero za spiekiem. Czasami mają one też boczną oliwkę, do której można przyłączać wąż od pompy i prowadzić filtrację próżniową;
lejki Buchnera służą do odfiltrowywania dużych ilości osadu.
Lejki Buchnera
Tygiel
Tygiel - sprzęt laboratoryjny o kształcie zbliżonym do kubka, zwykle sprzedawany razem z pokrywką, który służy do wykonywania operacji na substancjach stałych wymagających stosowania wysokiej temperatury - np: pirolizy, suchej destylacji, stapiania metali, wyprażania do suchej masy itp.
Tygle są wykonywane z kwarcu, specjalnych gatunków porcelany, grafitu lub metali o wysokiej temperaturze topnienia takich jak np: platyna.
Tygiel
Tygiel Schotta - szklany sprzęt laboratoryjny, pełniący jednocześnie rolę lejka filtracyjnego a następnie tygla, w którym można świeżo odsączony osad poddać działaniu wysokiej temperatury.
Tygle te mają postać krótkiego fragmentu prostej rury szklanej, wewnątrz której, na ok 1/3-1/4 jej wysokości jest zatopiony porowata płytka szklana lub wykonana z innego materiału ceramicznego. Wykonywane są one z materiałów odpornych na wysokie temperatury. Nazwa wywodzi się od jednego z producentów tego sprzętu - firmy Schott AG.
Tygiel po zamocowaniu go do specjalnej uszczelki gumowej, łączy się z np: pompką wodną i następnie przepuszcza się mieszaninę zawierającą osad. Następnie, świeżo przesączony osad można bez zdrapywania z tygla umieścić w suszarce lub piecu do wyprażania osadów i poddać działaniu wysokiej temperatury.
Tygle Schotta mają tradycyjnie podawane średnie rozmiary porów w spieku. G0 ma największe pory - a zatem najszybciej się przez niego sączy, ale może on też przepuszczać osady o małej ziarnistości, a G5 najmniejsze pory, co powoduje że najwolniej się przez niego sączy, ale nie przepuszcza prawie żadnych osadów.
Tygiel Schotta
Sprzęt laboratoryjny
Podstawowy sprzęt nieszklany
łapa laboratoryjna
łaźnia laboratoryjna
manometr
mieszadło magnetyczne
mieszadło mechaniczne
moździerz laboratoryjny
palnik
parowniczka
podnośnik laboratoryjny
pompa próżniowa
pompa przepływowa
pompka wodna (próżniowa)
sączek laboratoryjny
ssawka laboratoryjna
stojak laboratoryjny
strzykawka laboratoryjna
szpatułka
szczypce laboratoryjne
termometr laboratoryjny
tryskawka
wąż laboratoryjny
wyparka zwana też ewaporatorem
Sprzęt laboratoryjny
Meble laboratoryjne
Dygestorium
Kratownica laboratoryjna
Stołek laboratoryjny
Stół laboratoryjny
Sprzęt laboratoryjny
Dygestorium, wyciąg laboratoryjny to przeszklona komora o kształcie dużej szafy, zaopatrzona w wydajny wentylator stale wydmuchujący z niej powietrze poza teren laboratorium (najczęściej umiejscowiony na dachu).
Jej podstawowym zadaniem jest zapobieganie wydostawania się do atmosfery laboratorium szkodliwych substancji (trucizn, nieprzyjemnie pachnących gazów itp.), a także ochrona przed ewentualnymi pożarami i eksplozjami.
Dygestoria stosuje się w laboratoriach chemicznych, biologicznych, analitycznych i przy niektórych rodzajach produkcji przemysłowej.
Dygestorium
Sprzęt laboratoryjny
Stół laboratoryjny - specjalnie wykonany stół, służący do przeprowadzania badań w laboratorium. Stół stanowi podstawowe stanowisko pracy chemików, mikrobiologów i analityków medycznych.
Stoły laboratoryjne pokryte są ceramicznym, metalowym lub drewnianym blatem, który musi być odporny na polewanie go żrącymi chemikaliami.
Blaty stołów laboratoryjnych są zwykle umieszczane dość wysoko nad podłogą, gdyż pracuje się przy nich na stojąco lub siedząc na wysokich stołkach.
Stoły są zwykle zaopatrzone w podstawowe instalacje - elektryczną, gazową, wodociągową i kanalizacyjną. Są one też zwykle zintegrowane z szafkami i półkami służącymi do przechowywania aparatury, próbek i odczynników.
Stół laboratoryjny
Sprzęt laboratoryjny
Urządzenia
aparat Kippa
aparat Soxhleta
areometr
autoklaw
cannula laboratoryjna
komora rękawicowa
klips do szlifów laboratoryjnych
kolumna rektyfikacyjna
linia próżniowa
pipeta automatyczna
reduktor ciśnienia
refraktometr
subaseal
sublimator
termostat laboratoryjny
wirówka laboratoryjna
wiskozymetr
wytrząsarka laboratoryjna
Sprzęt laboratoryjny
Aparat Kippa jest szklanym urządzeniem laboratoryjnym stosowanym przy otrzymywaniu gazów w wyniku reakcji ciała stałego z cieczą.
Poszczególne elementy urządzenia połączone są ze sobą na złącza szlifowe gwarantujące szczelność.
W aparacie można otrzymać wszelkiego rodzaju gazy np. dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, siarkowodór, chlorowodór, wodór , amoniak itp.
Sprzęt laboratoryjny
Aparat Soxhleta to rodzaj sprzętu laboratoryjnego służącego do ekstrakcji trudno rozpuszczalnych związków chemicznych
Sprzęt laboratoryjny
Areometr - urządzenie służące do mierzenia gęstości cieczy i gazów, w którym wykorzystuje się siły wyporu z jaką ciecz lub gaz działa na zanurzone w niej ciało stałe.
Sprzęt laboratoryjny
Cannula - cienka, długa i giętka igła wykonana ze stali nierdzewnej, zaostrzona na obu końcach, która służy w laboratorium do transferowania (lewarowania) cieczy z jednego naczynia do drugiego bez kontaktu z otoczeniem.
Cannula
Sprzęt laboratoryjny
Subaseal - rodzaj gumowego korka stosowanego w laboratoriach chemicznych, który używa się razem z canulami i igłami laboratoryjnymi.
Subaseal
Sprzęt laboratoryjny
Sublimator - sprzęt laboratoryjny lub urządzenie przemysłowe służące do oczyszczania i wyodrębniania związków chemicznych za pomocą sublimacji (Sublimacja - przemian fazowa bezpośredniego przejścia ze stanu stałego w stan gazowy z pominięciem stanu ciekłego).
Sublimator
Sprzęt laboratoryjny
Wiskozymetr, lepkościomierz - przyrząd pomiarowy służący do pomiaru lepkości płynów (głównie cieczy).
Techniki laboratoryjne
Techniki laboratoryjne to zespoły czynności, które rutynowo wykonuje się w laboratoriach i których opanowanie jest podstawowym warunkiem właściwej pracy eksperymentalnej.
Liczba technik laboratoryjnych jest bardzo duża.
Techniki laboratoryjne
Do najbardziej znanych technik laboratoryjnych można zaliczyć:
Techniki chemiczne
Techniki analityczne
Techniki fizyczne
Techniki mechaniczne
Techniki medyczno-biologiczne
Techniki laboratoryjne
Techniki chemiczne
Stosowane przy syntezie związków chemicznych
Klasyczna technika syntezy
Technika próżniowa
Technika Schlenkowa
Dry box
Stosowane przy rozdziale związków chemicznych
Destylacja
Rektyfikacja
Wymrażanie (liofilizacja)
Sublimacja
Ekstrakcja
Chromatografia
Elektroforeza
Dry-box
Wybrane techniki to:
Dry-box (z ang. dry - suchy; box - skrzynia) to komora, we wnętrzu której znajduje się wysuszony gaz obojętny, np. argon, z niewielką, kilkuprocentową domieszką wodoru, która ma za zadanie wychwycić atomy tlenu zanim te utlenią wrażliwe substancje znajdujące się w komorze.
Elektroniczny układ sterujący kontroluje warunki w komorze poprzez sterowanie elektrozaworami łączącymi komorę z pompą próżniową i z butlami z gazem obojętnym.
Komory są standardowo wyposażone w czujniki stężenia tlenu i pary wodnej.
Techniki chemiczne
Wybrane techniki to:
Elektroforeza - technika analityczna, rzadziej preparatywna, stosowana w chemii i biologii molekularnej , zwłaszcza w genetyce.
Jej istotą jest rozdzielenie mieszaniny związków chemicznych na możliwie jednorodne frakcje przez wymuszanie wędrówki ich cząstek w polu elektrycznym.
Techniki laboratoryjne
Techniki analityczne
Metody chromatograficzne
Chromatografia gazowa
Chromatografia cieczowa
Chromatografia fluidalna
Spektroskopia
Metody optyczne
Metody elektroanalityczne
Metody radiometryczne
Metody chemiczne
Mikroanaliza
Mikroskopia
Datowanie radiowęglowe
Chromatografia fluidalna
Wybrane techniki to:
Chromatografia fluidalna - fazą ruchomą jest gaz w warunkach nadkrytycznych, w których zanikły różnice miedzy stanem ciekłym a gazowym.
Metodą tą rozdziela się także substancje trudno rozpuszczalne.
Techniki analityczne
Wybrane techniki to:
Spektroskopia - nauka o powstawaniu i interpretacji widm powstających w wyniku oddziaływań wszelkich rodzajów promieniowania na materię rozumianą jako zbiorowisko atomów i cząsteczek.
Spektroskopia jest też często rozumiana jako ogólna nazwa wszelkich technik analitycznych polegających na generowaniu widm.
Techniki laboratoryjne
Techniki analityczne - spektoskopia
absorpcyjne - cząsteczkowe
IR - absorpcja w podczerwieni
VIS - absorpcja w świetle widzialnym
UV - absorpcja w nadfiolecie
NMR - magnetyczny rezonans jądrowy
EPR - paramagnetyczny rezonans jądrowy
absorpcyjne - atomowe
AAS - spektrometria absorpcyjna
Absorpcja rentgenowska
Techniki analityczne
absorpcyjne - cząsteczkowe
Wybrane techniki to:
Spektroskopia EPR czyli Spektroskopia Elektronowego Rezonansu Paramagnetycznego jest techniką pozwalającą na wykrycie związków posiadających niesparowane elektrony, czyli będące wolnymi rodnikami.
Z powodu tego, iż większość stabilnych cząsteczek nie posiada wolnych elektronów, technika ta jest rzadziej używana niż spektroskopia NMR.
Techniki laboratoryjne
Techniki analityczne - spektroskopia
emisyjne - cząsteczkowe
Spektrofluorymetria
Spektrometria Ramana
Fluorescencja
Fotoluminescencja
Fosforescencja
Nefelometria
Dyfrakcja promieniowania rentgenowskiego
emisyjne - atomowe
Fotometria płomieniowa
Staloskopia
Lampy Grimma
emisyjna spektrometria atomowa
Fluorescencja X, UV, VIS
Spektrometria masowa
Lampy Grimma
Wybrane techniki to:
Lampa typu Grimma (GDL - Glow Discharge Lamp). Lampa GD zbudowana jest z dwóch części, chłodzonych wodą, wykonanych ze specjalnego rodzaju stopu.
Centralnym elementem jest anoda o średnicy 4 mm (standard), 2 mm (opcja) lub 7 mm (opcja).
Wnętrze anody, po każdym pomiarze, czyszczone jest automatycznie przez frez, który w czasie analizy służy jednocześnie do zamknięcia obwodu elektrycznego układu wzbudzenia próbki.
Techniki analityczne emisyjne - cząsteczkowe
Wybrane techniki to:
Nefelometria - metoda analizy stężenia roztworu na podstawie pomiaru natężenia światła rozproszonego przez zawiesinę, wykorzystująca efekt Tyndalla.
Wiązka światła przechodząc przez roztwór koloidalny pod określonym kątem względem wiązki padającej, staje się widoczna w postaci tzw. stożka Tyndalla.
Na tej podstawie oznacza się stężenie tej zawiesiny lub rozmiary tworzących ją cząstek.
Techniki laboratoryjne
Techniki analityczne
Metody optyczne
Refraktometria
Interferometria
Polarymetria
Metody elektroanalityczne
Potencjometria
Amperometria
Woltamperometria
Polarografia
Konduktometria
Oscylometria
Kulometria
Polarymetria
Wybrane techniki to:
Polarymetria - technika analityczna polegająca na pomiarze stężenia substancji optycznie czynnej na podstawie wielkości kąta skręcenia płaszczyzny polaryzacji światła.
Urządzenie przy pomocy, którego dokonuje się pomiaru nazywane jest polarymetrem.
Techniki analityczne
Metody elektroanalityczne
Wybrane techniki to:
Kulometria - zespół metod elektrochemicznych, opartych na zastosowaniu praw elektrolizy Faradaya, określających zależność pomiędzy ilością przepływającego przez obwód ładunku a ilością substancji ulegającej elektrolizie.
Pomiar ładunku elektrycznego prowadzi się za pomocą kulometru (Kulometr (woltametr) - urządzenie do pomiaru średniego natężenia prądu stałego).
Techniki laboratoryjne
Techniki analityczne
Metody radiometryczne
NAA - neutronowa analiza aktywacyjna
Fotonowa analiza aktywacyjna (PAA)
Metody chemiczne
Analiza wagowa
Analiza miareczkowa
Alkacymetria
Redoksymetria
Kompleksometria
Analiza miareczkowa wytrąceniowa
Mikroanaliza
Mikroskopia
Datowanie radiowęglowe
Metody chemiczne
Analiza miareczkowa
Wybrane techniki to:
Alkacymetria - jeden z ważniejszych działów analizy miareczkowej, zwanej też analizą objętościową, w którym ustala się dokładne stężenie kwasów lub zasad poprzez miareczkowanie roztworów z użyciem odpowiednio zasad lub kwasów.
W trakcie miareczkowania alakacymetrycznego zachodzi reakcja zobojętniania, która prowadzi do zmian pH mieszaniny.
Zmiany te rejestruje się z użyciem chemicznych wskaźników pH , lub pH-metrów.
Datowanie radiowęglowe
Datowanie radiowęglowe to metoda badania wieku przedmiotów oparta na pomiarze proporcji między izotopem promieniotwórczym węgla 14C, a izotopami stabilnymi 12C i 13C.
Techniki laboratoryjne
Techniki fizyczne
Techniki analityczne
Wizkozymetria
Kolorymetria
Ebuliometria
Kriometria
Osmometria
Rentgenografia strukturalna
Radiologia
Techniki mechaniczne
Wizkozymetria
Wybrane techniki to:
Wiskozymetria, dział metrologii zajmujący się metodami pomiarów lepkości.
Są to główne metody:
1) oparte na pomiarach naprężeń stycznych,
2) badające rozkłady prędkości w przepływającym płynie,
3) wykorzystujące badanie tłumienia drgań periodycznych.
Techniki fizyczne
Techniki analityczne
Wybrane techniki to:
Kriometria (Krioskopia) - doświadczalna metoda wyznaczania masy cząsteczkowej różnych substancji na podstawie dokładnych pomiarów temperatury krzepnięcia roztworów słabych tych substancji w oparciu o prawo Raulota (Prawo Raoulta określa skład pary nasyconej nad cieczą o znanym składzie).
Badania kriometryczne przeprowadza się za pomocą specjalnego przyrządu zwanego kriometrem.
Techniki laboratoryjne
Techniki medyczno-biologiczne
Wiwisekcja
Techniki in vivo
Techniki in vitro
Hodowla komórkowa
Techniki medyczno-biologiczne
Wybrane techniki to:
Wiwisekcja (łac. vivus - żywy + sectio - rozdzielanie) - zabieg operacyjny wykonywany na żywym zwierzęciu w celach badawczych.
Wiwisekcja jest przedmiotem protestów obrońców praw zwierząt, którzy wskazują na znaczenie różnic międzygatunkowych oraz postulują zastąpienie jej alternatywnymi metodami badań (np. badaniami na tkankach, symulacjami komputerowymi, czy pełnym wykorzystaniem już zdobytych doświadczeń).
Techniki medyczno-biologiczne
Wiwisekcja była także przeprowadzana na ludziach. Już w hellenistycznym państwie Lagidów (Ptolomeusze) władcy przyzwalali nadwornym medykom na przeprowadzanie sekcji zwłok a także wiwisekcji na skazańcach i niewolnikach.
Praktyki te pozwoliły aleksandryjskim medykom na zdobycie ogromnej - jak na realia starożytności - wiedzy anatomicznej.
Wraz z pożarem Biblioteki Aleksandryjskiej oraz upadkiem państw hellenistycznych wiedza ta poszła w zapomnienie. Zagadnieniami tymi zainteresowano się na taką skalę dopiero w XIX wieku.
Techniki medyczno-biologiczne
In vivo (łac.) - termin stosowany zazwyczaj przy opisywaniu badań biologicznych, odnosi się do czegoś, co ma miejsce wewnątrz żywego organizmu - w ustroju żywym.
Techniki medyczno-biologiczne
In vitro (łac. w szkle) - termin stosowany zazwyczaj przy opisywaniu badań biologicznych, odnosi się do czegoś, co ma miejsce na zewnątrz organizmu.
Odtwarzanie w laboratorium reakcji chemicznych (zwłaszcza syntezy złożonych związków organicznych), normalnie zachodzących w komórkach organizmów lub pracę z żywymi komórkami, wyizolowanymi z organizmu macierzystego i umieszczonymi w warunkach laboratoryjnych umożliwiających podtrzymywanie ich zycia.
Badania in vitro - prowadzenie badań na żywych, wyizolowanych z organizmu komórkach lub substancjach.
Zapłodnienie in vitro - pozaustrojowa metoda zapłodnienia komórki jajowej ssaków, wykonywana w warunkach laboratoryjnych, poza ciałem samicy.
Techniki medyczno-biologiczne
Kultury komórkowe - procesy prowadzone in vitro mające na celu utrzymanie przy życiu, ekspansję i wykorzystywanie komórek organizmów żywych.
Mogą to być kultury zarówno prokariotyczne jak i eukariotyczne.
Do pierwszych należą między innymi kultury bakterii i mykoplazm, do drugich - hodowle drożdży, pierwotniaków, komórek roślinnych i zwierzęcych, w tym ludzkich.
Techniki medyczno-biologiczne
Kultury komórkowe mają różne zastosowania.
W laboratoriach stosuje się je do badań pierwotnych, np. w celu sprawdzenia wpływu nowych związków chemicznych (potencjalnych leków) na komórki.
W przemyśle biotechnologicznym stosuje się je do produkcji substancji stosowanych jako leki w medycynie, np.: przeciwciał, białek enzymatycznych, skomplikowanych związków organicznych (których synteza chemiczna byłaby droższa) lub wektorów wirusowych do terapii genowej.