GLONY

  

Glony są to proste rośliny beztkankowe, niezróżnicowane na korzenie, łodygi i liście. Mają jądro komórkowe, są samożywne, posiadają chloroplasty. Większość z nich ma chlorofil a. Nie stanowią jednolitej, samodzielnej grupy taksonomicznej. Ewolucyjnie przedstawia się je jako bliżej niespokrewnione linie rozwojowe. Glonów jest ponad 30 tysięcy gatunków, z tego w słodkich wodach żyje około 14 tysięcy. Są zarówno organizmami mikroskopijnymi (kilka mikrometrów) jak i olbrzymimi, dochodzącymi do 100 m (glony morskie). Glony mogą być jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Żyją wszędzie tam, gdzie jest woda, nawet w śladowych ilościach. Można je znaleźć nawet w piasku, na śniegu. Okresy niekorzystnych warunków przeżywają dzięki przetrwalnikom, cystom. W sprzyjających warunkach niektóre glony wchodzące w skład planktonu mogą tworzyć zakwity (jest to zjawisko występowania dużego zagęszczenia komórek glonów, często sygnalizowane zmianą barwy wody). Są pionierami w  zasiedlaniu nowych terenów. Glony są też wspaniałymi wskaźnikami cech środowiska wodnego, głównie trofii i zanieczyszczenia. Wykorzystuje się je do oceny aktualnego stanu środowiska. Nauka o glonach nazywa się fykologią. Nazwę wzięto, powracając do pierwotnej nazwy, podawanej przez greckiego filozofa Teofrasta określającej glony jako phycos.

  

Dawna nazwa nauki o glonach to algologia. Nazwa Algae, używana już przez Karola Linneusza (żył w XVIII wieku) została zastosowana i ściślej zdefiniowana przez Karola Adolfa Agardha (żył na przełomie XVIII i XIX wieku), którego uważa się za ojca algologii. Polska nazwa „glony” została wprowadzona przez J. Rostafińskiego (żył na przełomie XIX i XX wieku) i jest określeniem pochodzącym z gwary góralskiej, które zastąpiło dawną nazwę „wodorosty”, odnoszącą się do wszystkich roślin wodnych.

   

GLONY:

CYJANOBAKTERIA (sinice)

EUGLENINY i DINOFITY (tobołki)

KRYPTOFITY, HETEROKONTOFITY i CHRYZOFITOWE (złotowiciowce)

OKRZEMKI

ZIELENICE

DESMIDIE (wstężnice) i RAMIENICOWE (charofitowe)

  

  

GLONY

     

Gromada CYJANOBAKTERIA (sinice) - Cyanobacteria, Cyanophyta

   

Obecnie oddziela się je od glonów i zalicza raczej do najbardziej zaawansowanych bakterii. Należą do Procariota, nie posiadają jądra komórkowego i chloroplastów. Posiadają tylakoidy (rurkowate, pęcherzykowate lub warstwowe błoniaste twory zawierające tylko chlorofil a, nie wykazujące obecności chlorofilu b i c), które pełnią funkcję chloroplastów. Sinice mają też pomocnicze barwniki asymilacyjne: karotenoidy i fikobiliny. Komórki sinic są najczęściej koloru sinozielonego, niebieskozielonego, niebieskawobrązowozielonego. Polska nazwa sinic pochodzi od niebieskawego, sinozielonego, najczęściej występującego zabarwienia. Są formami jednokomórkowymi lub występującymi w formie nici. Nić składa się z trychomu (zbioru komórek ułożonych liniowo - jedna nad drugą) i pochwy (specjalnej cylindrycznej osłonki). Niektóre mają tzw. heterocysty (obecnie zwane heterocytami), komórki bez tylakoidów, biorące udział w wiązaniu wolnego azotu z atmosfery, dzięki działaniu enzymu - nitrogenazy.

   

W małych jeziorkach najczęściej możemy spotkać gatunki z rodzaju Microcystis. Microcystis możemy znaleźć też w sucharach. W dużych jeziorach można je znaleźć przy brzegu, w spokojnych płytkich zatokach po długotrwałych upałach, przy bezwietrznej pogodzie. Microcystis sp. (ryc. 8) ma małe, mające około 4-7 µm średnicy kuliste komórki z tzw. pęcherzykami gazowymi. Komórki są umieszczone w galarecie i tworzą kolonię. W okresach ciepłych, przy braku tlenu w wodzie, mogą rozwijać się w nadmiarze, tworząc zakwity. Toksyny wydzielane przez te glony mogą powodować marskość wątroby np. u bydła pijącego taką wodę. Znany jest przypadek pomoru bydła (z końca lata 1970 roku) pijącego wodę z jezior koło Oslo w Norwegii. Na szczęście na terenie wód parku nigdy nie było w żadnym zbiorniku tak dużych zakwitów glonów. Merismopedia sp. (ryc. 9) ma komórki kuliste lub elipsoidalne o wymiarach około 3-6 µm, tworzące płytkowatą, jednowarstwową kolonię w kształcie prostokąta. Komórki ułożone są w prawidłowe rzędy. Często występują w strefie przybrzeżnej. Chroococcus sp. (ryc. 10) ma komórki prawie kuliste z cienkimi, bezbarwnymi lub zabarwionymi osłonkami, które są czasem warstwowane. Mają 4-30 µm średnicy, są niebieskozielone, brunatnozielone, żółtawozielone. Bardzo często występują na torfowiskach. W płytkich zatokach lub płytkich zeutrofizowanych jeziorach przy odpowiednich warunkach można też znaleźć Aphanizomenon flos-aquae (L.) Ralfs (ryc. 11). Tworzy proste lub zgięte trychomy skupione w wiązki w kształcie sierpika, widoczne gołym okiem. Na końcu trychomu komórki Aphanizomenon są bezbarwne. Heterocysty występują w środkowej części trychomu. Gatunek ten występuje często jeziorach mezo- i eutroficznych.

  

W małych zbiornikach wodnych intensywny zakwit Aphanizomen flos-aquae może spowodować śmiertelność wśród zwierząt fauny dennej, np. skorupiaków (raki), skąposzczetów, mięczaków, ptaków wodnych, co miało miejsce w zbiorniku Goczałkowickim (Małopolska) w 1992 roku. Wówczas u ludzi, głównie dzieci, notowano bronchit spastyczny, polegający na blokadzie mięśni dróg oddechowych. Zakwity wody z udziałem tego glonu mają kolor szarozielony, w późniejszym stadium niebieskozielony. Podobne skutki wywołuje również zakwit Microcystis aeruginosa. Anabaena spiroides Klebahn (ryc. 12) ma nici pojedyncze, wolno pływające, otoczone bardzo słabo widoczną galaretą. Trychomy ma spiralnie skręcone. Komórki są prawie kuliste, mierzą około 6-8 µm, heterocysty mają około 7 µm. Typowym czasem zakwitów sinic jest lato, ale dla Aphanizomemon może to być późna jesień lub zima. W strefie przybrzeżnej jezior możemy spotkać nitkowate formy podobnych do siebie gatunków z rodzajów: Phormidium i Oscillatoria (ryc. 13). Szerokość trychomów najczęściej wynosi 4-20 µm, są najczęściej niebieskie, oliwkowe, ciemnobrunatne. Poruszają się wykonując ruchy obrotowe.

Ryc.8. Microcystis sp

Ryc.9. Merismopedia sp.

Ryc.10. Chroococcus sp

Ryc.11. Aphanizomenon flos-aque

Ryc.12. Anabaena spiroides

Ryc.13. Oscillatoria sp.

Gromada EUGLENINY - Euglenophyta

     

Są to jednokomórkowe glony z gardzielą w górnej części ciała. Poruszają się dzięki wiciom, mają chloroplasty z chlorofilem a, b, karotenem i ksantofilami. Substancją zapasową jest paramylon (zapasowy polisacharyd). Komórki euglenin są otoczone peryplastem (paski zbudowane z protein). Żyją we wszystkich wodach słodkich, najczęściej w małych zbiornikach wodnych, gdzie mogą tworzyć zakwity.

Spotkać je możemy na pewno w płytkich, spokojnych zatokach jezior wśród roślinności wodnej. Euglena sp. (ryc. 14) ma cylindryczne, najczęściej zielone, komórki z pomarańczową lub czerwoną stigmą (plamką oczną, jest to część aparatu światłoczułego). Większość euglen żyje w wodach obojętnych lub zasadowych, ale Euglena mutabilis Schmitz (ryc. 15) jest odporna na silne zakwaszenie i występuje na torfowiskach wysokich, w sucharach. Jej komórki są jasnozielone, mają około 60-90 µm długości i około 7 µm szerokości. Phacus sp. występuje w zabagnionych wodach stojących, na torfowiskach. Ma komórki żyjące pojedynczo, wolno pływające, najczęściej spłaszczone. Tylny brzeg komórki może mieć długi wyrostek. Pospolity jest Phacus longicauda (Ehrenberg) Dujardin (ryc. 16) z długim kolcem, o długości komórki 80 -160 µm. Występuje w wodach stojących.

   

Gromada DINOFITY (TOBOŁKI)- Dinophyceae

   

Komórki dinofitów mają różny kształt i wielkość. Mogą być nagie albo okryte bardzo cienką pelikulą lub peryplastem, lub otoczone pancerzem, często ze skomplikowaną ornamentacją. Mają kolor żółty lub brunatny, rzadziej niebieskawy lub zielony. Jest to grupa glonów bardzo wrażliwa na zmiany w środowisku. W Polsce jest najsłabiej opracowana. Dla przypomnienia, jedyne dokładne opracowanie tej grupy zawdzięczamy prof. Jadwidze Wołoszyńskiej, która przed drugą wojną światową bywała w Stacji Hydrobiologicznej w Starym Folwarku u prof. Alfreda Lityńskiego. Dwóm nowym, odkrytym przez siebie w kilku jeziorach z terenu obecnego WPN gatunkom nadała nazwy: Amphidium virgense i Gymnodinium virgense.

  

W  jeziorach najczęściej występujące gatunki z tej gromady to: Gymnodinium fuscum, Peridinium sp., Ceratium hirudinella. Gymnodinium fuscum (Ehrenberg) Stein (ryc. 17) ma komórki wydłużone, słabo spłaszczone grzbieto-brzusznie, z licznymi chloroplastami żółtobrunatnymi. Długość komórek wynosi 80-100 µm, szerokość 55-70 µm. Komórki pokryte są cienką błonką. Wyglądają tak, jakby składały się z wieczka podobnego do naparstka, szeroko zaokrąglonego na szczycie, i stożkowatego denka z ostrym końcem na dole. Widać też bruzdę okrężną i brzuszną. Jedna wić leży w bruździe okrężnej, druga - w brzusznej. Można go znaleźć w wodach zatorfionych. Peridinium sp. (ryc. 18) ma komórki pojedyncze, wolno pływające, w zarysie kuliste lub jajowate. Strona grzbietowa jest zawsze wypukła. Mają bruzdę poprzeczną i brzuszną. Okrywa komórek - pancerz - składa się z płytek (tarczek), połączonych ze sobą za pomocą szwów. Płytki są sklejone substancją kitującą. Ich układ i ukształtowanie jest charakterystyczne dla poszczególnych gatunków. Komórki mają wielkość średnio około 30-40 µm. Mogą wchodzić w skład planktonu jezior i  wód zatorfionych. Ceratium hirundinella (O. F. Müll.) Bergh (ryc. 19) ma komórki silnie spłaszczone grzbieto-brzusznie, długie na 100-400 µm. Błona jest sztywna, pancerzowata z wyrostkami w kształcie rogów. Tarczki są siatkowate. Wyrostek przedni jest dość długi, wąski, ścięty na końcu. Wyrostki tylne, dwa lub trzy, są zaostrzone, najczęściej proste. Bruzda okrężna jest prawie kolista, brzuszna dość szeroka. Porusza się ruchem „śrubowym”. Cysty Ceratium hirundinella mogą w mule jeziora przetrwać wiele lat. Gdy w  wodzie rozwijają się licznie sinice, Ceratium hirundinella przestaje występować. Ceratium wchodzi w skład planktonu jezior i stawów. Jest to gatunek drapieżny w stosunku do innych, mniejszych organizmów, np. okrzemki centrycznej - Cyclotella sp. albo małych kolonii mającej około 40 µm średnicy sinicy Microcystis aeruginosa. Bruzdnica ta jest więc zdolna do odżywiania się na sposób zwierzęcy.

Ryc.14. Euglena viridis (z lewej) i E. acus

Ryc.15. Euglena mutabilis

Ryc.16. Phacus longicauda

Ryc.17. Gymnodinium fuscum

Ryc.18. Peridinium sp.

Ryc.19. Ceratium hirundinella

Gromada KRYPTOFITY - Cryptophyceae

   

Kryptofity są glonami jednokomórkowymi. Mają komórki spłaszczone grzbieto-brzusznie, asymetryczne, o różnych kształtach i wielkości, z bruzdą po stronie brzusznej. Mają najczęściej dwa chloroplasty. W większości są koloru oliwkowego lub brunatnego. Mogą mieć stigmę. w przedniej części komórki mają ciałka silnie łamiące światło, nazywane ciałkami Maupas.

Najpospolitszy w naszych wodach jest rodzaj Cryptomonas (ryc. 20). Jego komórki są prawie elipsoidalne, fasolowate, zawsze niesymetryczne, wielkości 7-80 µm. Komórka widziana z boku ma z reguły wypukły grzbiet, z przodu wyciągnięty. Strona brzuszna jest prawie prosta. Gardziel sięga głęboko w głąb komórki i ma przebieg nieco skośny w stosunku do pionowej osi komórki. Mają dwie wici, dwa chloroplasty. Spotyka się je przez cały rok, najwięcej na wiosnę i w jesieni. Można je spotkać w sucharach, torfowiskach.

   

Gromada HETEROKONTOFITY - Heterokontophyta

   

RAFIDOFITY - Raphidophyceae

Jest to mała grupa wiciowców (kilka rodzajów) o nieco odmiennej budowie niż u innych glonów. Komórki są niesymetryczne, najczęściej jasnozielone, mające na stronie brzusznej bruzdę, w której mieści się jedna z wici, druga wić skierowana jest do przodu. Nie mają plamki ocznej, takiej jak eugleniny. Komórki pokryte są delikatnym peryplastem, bardzo łatwo rozpuszczającym się pod wpływem środków utrwalających, a nawet zmian odczynu środowiska.

Częsty w sucharach jest np. Gonyostomum semen (Ehrenberg) Diesing (ryc. 21). Jego komórki są podłużne, zwężone u nasady, z przodu zaokrąglone, z małą bruzdą na stronie brzusznej, długie na 60-100 µm, szerokie na 23-60 µm. Ma liczne chloroplasty, wić prawie tak długą jak komórka. Najliczniej występuje na wiosnę i jesienią.

   

CHRYZOFITOWE (ZŁOTOWICIOWCE) - Chrysophyceae

   

Są to najczęściej formy jednokomórkowe bądź kolonijne, mają wakuole tętniące, a formy ruchliwe mają wici. Nieliczne rodzaje posiadają specjalne osłonki w postaci pancerzyków lub domków (np. rodzaj Dinobryon), zbudowane najczęściej z pektyny lub celulozy, często impregnowane krzemionką lub węglanem wapnia, a nawet związkami żelaza. Chloroplasty są różnego kształtu, koloru złotożółtego, złotobrunatnego (stąd nazwa złotowiciowce). Szczególną cechą charakterystyczną złotowiciowców są cysty, brak skrobi i paramylonu.

  

Z grupy tej możemy często spotkać rodzaj Dinobryon wchodzący w skład planktonu różnego typu zbiorników wodnych (z sucharami włącznie). Komórki osadzone są w domkach, żyją najczęściej w koloniach. Domki mogą być przyczepione do podłoża lub pływać wolno. z przodu są rozszerzone, z tyłu zwężone. Ściany domków są cienkie, najczęściej przezroczyste i bezbarwne. Na ogół są gładkie, czasem faliste. Komórki są wrzecionowate lub cylindryczne, przyczepione do ścian domku za pomocą kurczliwego stylika. Mają dwa złote chloroplasty. Komórki są bardzo delikatne, po zebraniu materiału szybko się rozkładają i dlatego najczęściej widzimy tylko puste domki. Między innymi gatunkami z tego rodzaju spotkać możemy najpospolitszy Dinobryon sertularia Ehrenberg (ryc. 22), który ma krzaczaste kolonie, złożone z ułożonych gęsto obok siebie domków. Domki mają kształt podobny do kieliszka lub wazy. Są długie na 30-40 µm, na 10-12 µm szerokie. Jest to gatunek, który żyje w płytkich wodach, w jeziorach, stawach i bagnach. W odpowiednich warunkach może tworzyć zakwity i wtedy nadaje wodzie zapach ryb. Częsty jest też Dinobryon sociale Ehrenberg (ryc. 23), który ma krzaczaste, gęste kolonie. Domki są stożkowate, wydłużone, długie na 30-50 µm, szerokie na 8-10 µm. Występuje pospolicie latem. Dinobryon bavaricum Imhof (ryc. 24) ma zawsze kolonie wąskie, wydłużone, złożone z niewielkiej ilości domków. Domki są cylindryczne, faliste, zwężone u dołu, z długim zaostrzonym stylikiem, długie na 50-120 µm, szerokie na 6-10 µm.

Ryc.20. Cryptomonas sp.

Ryc.21. Gonyostomum semen

Ryc.22. Dinobryon sertularia

Ryc.23. Dinobryon socjale

Ryc.24. Dinobryon bavaricum

OKRZEMKI - Bacillariophyceae

    

Okrzemki są jednokomórkowe. Mogą żyć pojedynczo lub tworzyć kolonię. Barwnikami asymilacyjnymi są chlorofil a, c, karotenoidy, głównie fukoksantyna, dzięki której okrzemki mają złotobrunatną barwę. Ściana komórkowa zbudowana jest z pektyny wysyconej uwodnioną krzemionką i tworzy wokół komórki przezroczysty pancerzyk zwany skorupką. Skorupka przypomina pudełko. Składa się z górnej części - wieczka i dolnej - denka. Wieczko i denko zbudowane są z niezrośniętych ze sobą okryw i pasów obwodowych. Pomiędzy nimi może tworzyć się dodatkowa warstwa, tzw. wstawka, dzięki czemu okrzemka może rosnąć. Skorupka ma skomplikowaną budowę. Składa się z komór, których zewnętrzne ujście widoczne jest w mikroskopie elektronowym jako rzędy prążków, punktów. Zgrubienia na powierzchni skorupki tworzą żeberka oddzielające rzędy komór. w ten sposób powstaje ornamentacja charakterystyczna dla danego gatunku. Ułożenie prążków i kształt skorupki umożliwiły wyodrębnienie dwóch podklas: Centricae i Pennatae. Okrzemki z obu tych podklas oznacza się między innymi na podstawie kształtu i ornamentacji krzemionkowych skorupek.

  

Centricae mają okrywy okrągłe lub eliptyczne. Ornamentacja jest promienista, czasem nieregularna, ale ma wiele osi symetrii. z tej grupy można spotkać zarówno w planktonie i w peryfitonie rodzaj Aulacoseira (ryc. 25). Średnica komórek wynosi od 5 do 30 µm.

  

Pennatae mają podłużną szczelinę tzw. rafę lub pole podłużne. Te, które mają taką szczelinę, mogą pełzać po podłożu. Jest to bardzo duża grupa, licząca około 10 tysięcy gatunków. Okrywy są lancetowate, proste, wygięte, mają pierzastą ornamentację. Można je spotkać w planktonie, w peryfitonie, w bentosie. Bez szczeliny, tylko z tzw. polem podłużnym, bardzo często możemy spotkać charakterystyczny planktonowy rodzaj Asterionella (ryc. 26), występujący bardzo obficie wiosną i jesienią np. w jeziorze Wigry. Okrywy są długie na 40-130 µm, szerokie na 1-2 µm. Występuje w kolonii w postaci gwiazdy. Często występujący w peryfitonie jest rodzaj Fragillaria (ryc. 27) mający okrywy wąskie (około 1-2 µm), nieraz silnie wydłużone, dochodzące do 300 µm długości. Okrzemki posiadające szczelinę mają charakterystyczny wygląd. w materiale peryfitonowym możemy oglądać pod mikroskopem gatunki z rodzajów: Gomphonema (ryc. 28), najczęściej mające 5-60 µm długości i 2-15 µm szerokości; Cymbella (ryc. 29) z wygiętą skorupką, z kropkami koło pustego pola, długą na 10-100 µm; charakterystycznie wygiętą Gyrosigma (ryc. 30) z okrywami długości 20-200 µm oraz rodzaj Navicula (ryc. 31) mający wydłużone, eliptyczne okrywy od 5 do 200 µm długości. Na roślinach wyższych np. trzcinie, na pewno spotkamy preferujące żywe łodygi gatunki z rodzaju Gomphonema, które przyczepiają się do podłoża za pomocą galaretowatych stylików (ryc. 32). Martwe rośliny zasiedlane są przez gatunki z rodzaju Navicula, mające zdolność przemieszczania się.

     

Ryc.25. Aulacoseira sp.

Ryc.26. Asterionella sp.

Ryc.27. Fragilaria sp.

Ryc.28. Gomphonema sp.

Ryc.29. Cymbella sp.

Ryc.30. Gyrosigma sp.

Ryc.31. Navicula sp.

Ryc.32. Gomphonema sp. na styliku

Gromada ZIELENICE - Chlorophyta

   

Zielenice są organizmami jednokomórkowymi lub wielokomórkowymi na różnym poziomie organizacyjnym. Mogą to być pojedyncze komórki z wiciami, kolonijne, nitkowate i inne. Mają chloroplasty w najróżniejszych kształtach, są koloru zielonego dzięki chlorofilowi a, niemaskowanego innymi barwnikami. Dodatkowo mają ksantofile. Barwniki te występują w podobnych proporcjach jak u roślin wyższych. w większości są samożywne. Substancją zapasową jest skrobia. Zielenice stanowią bardzo dużą gromadę, mającą około 10 tysięcy gatunków, w większości żyją w wodach słodkich.

  

Charakterystyczne zielenice wchodzące w skład planktonu, występujące w dużej ilości zwłaszcza w małych zbiornikach to rodzaje: Ankistrodesmus, Oocystis, Pediastrum (ryc. 33), Scenedesmus (ryc. 34). Rodzaj Pediastrum ma charakterystycznie ułożone komórki w jednej płaszczyźnie. Komórki zewnętrzne posiadają dwa wyrostki. Pediastrum może mieć około 100-300 µm średnicy. Rodzaj Scenedesmus ma komórki ułożone najczęściej liniowo w liczbie 4, 8, otoczone wspólną ścianą komórkową z czterema jednakowymi wyrostkami. Komórki są najczęściej około długie na 30 µm, szerokie na około 10 µm. Te gatunki w głębszych, natlenionych wodach wchodzą w skład planktonu jezior mezo- i eutroficznych. Można jeszcze tam spotkać, między innymi rodzajami, rodzaj Pandorina (ryc. 35). Pandorina ma kolonie kuliste lub owalne, złożone z 8, 16 lub 36 komórek. Wielkość kolonii wynosi średnio 50 µm.

  

w strefie przybrzeżnej jezior, zwłaszcza eutroficznych, możemy bardzo często zaobserwować, nieraz nieprzyjemnie pachnące kożuchy glonów nitkowatych. Dzieje się tak zwłaszcza na wiosnę, gdy nie ma wiatru i jest ciepło oraz w czasie upalnego lata. Są to najczęściej glony należące do zrostnicowych, które tworzą nierozgałęzione nici. Najczęściej występującymi rodzajami są: skrętnica, zrostnica i mużocja. Bardzo łatwo je rozpoznać dzięki różnie ułożonym chloroplastom o charakterystycznych kształtach. Skrętnica Spirogyra sp. (ryc. 36) ma komórki wegetatywne szerokości 8-200 µm, długość może być taka, jak szerokość lub od kilku do kilkunastu razy większa. w komórce jest od 1 do 16 chloroplastów w postaci spiralnych wstęg z pirenoidami. Zrostnica Zygnema sp. (ryc. 37) ma w komórce dwa gwiaździste chloroplasty, każdy z jednym pirenoidem. Nici są szerokie na 20-30 µm. Mużocja Mougeotia sp. (ryc. 38) ma w komórce jeden, bardzo rzadko dwa płytkowate, prostokątne chloroplasty z pirenoidami. Szerokość nici wynosi 4-50 µm.

Ryc.33. Pediastrum sp.

Ryc.34. Scenedesmus sp.

Ryc.35. Pandorina sp.

Ryc.36. Skrętnica (Spirogyra sp.)

Ryc.37. Zrostnica (Zygnema sp.)

Ryc.38. Mużocja (Mougeotia sp.)

     

DESMIDIE (WSTĘŻNICE) - Desmidiales

  

Desmidie określa się jako orchidee wśród glonów. Mają one najróżniejsze kształty. Ich komórki są np. półksiężycowate - nowik Closterium sp. (ryc. 39), bardzo często przewężone w środku, biszkoptowate - Cosmarium sp. (ryc. 40) albo gwiaździstego kształtu - Micrasterias sp. (ryc. 41). Oprócz tych rodzajów często spotykanymi są: Euastrum (ryc. 42), Stauastrum (ryc. 43). Desmidie są w większości glonami jednokomórkowymi, długimi średnio na 20-300 µm i szerokimi na 5-100 µm. Ściana komórkowa składa się z dwu jednakowych części, ściśle do siebie przylegających, często jest pokryta różnymi wyrostkami i porami. Przez pory wydziela się śluz, dzięki czemu mogą one poruszać się po podłożu. Protoplast jest podzielony na dwie równe części i tworzy w środku mniej lub bardziej wyraźne przewężenie, tzw. przesmyk. Tutaj zawsze znajduje się jądro. Jest to cecha charakterystyczna dla tego rzędu. Desmidie występują przede wszystkim w kwaśnych torfowiskach i jeziorach dystroficznych. Czasem są to formy wchodzące w skład planktonu, w większości żyją na dnie zbiorników lub na roślinności zanurzonej. Większość gatunków desmidii jest wrażliwa na zanieczyszczenia i nadmierny dopływ związków biogennych do wód. Dlatego też obserwuje się wyraźny spadek ich liczebności w wodach poddanych silnej antropopresji.

   

RAMIENICOWE (CHAROFITOWE) - Charophyceae

  

Należą do największych naszych glonów słodkowodnych, niektóre mogą osiągnąć długość nawet 1 m. Pokrojem mogą przypominać rośliny naczyniowe (skrzypy), stąd też w 1620 roku badacz Bauhin nazwał je skrzypem wodnym. Plecha ramienic zróżnicowana jest na: nibyłodygę, nibyliście, nibylistki, przylistki. Nibyłodyga jest zróżnicowana na węzły i międzywęźla. Międzywęźla są to duże podłużne komórki otoczone rzędami małych komórek, tworzących okorowanie. z węzłów wyrastają tzw. nibyliście również zróżnicowane na węzły i międzywęźla. Okorowanie występuje u większości ramienic. Ramienice rosną kępkowo lub tworzą całe łąki, dając przy tym schronienie różnym innym drobnym organizmom np. narybkowi.

Jednogatunkowe łąki ramienic powstają najczęściej w małych, płytkich zbiornikach albo zarastających, silnie zamulonych lub wypłyconych zatokach. Piękne łąki ramienicowe są np. w Jeziorze Długim Wigierskim. Łąki są charakterystyczne dla jezior mezotroficznych, eutroficznych, natomiast w je-ziorach oligotroficznych ramienice rosną kępkowo. Ramienice mogą być wieloletnie lub jednoroczne. Wieloletnie zimują pod lodem i pozostają zielone przez cały rok. Zasiedlają dna zbiorników wodnych nieraz do znacznej głębokości. Największa głębokość, na której stwierdzono obecność ramienic, wynosi 40 m (w jeziorach alpejskich). Na terenie naszego parku w jeziorze Białym Wigierskim ramienice występują na głębokości 16 m. Masowe występowanie większości gatunków ramienic związane jest ze znaczną zawartością wapnia w wodzie.

  

Z powodu zanieczyszczeń środowiska, ramienice są coraz rzadziej spotykane lub zniknęły z większości naszych jezior. Najrzadszą w Polsce ramienicą jest Chara strigosa A. Br., występuje tylko w dwóch jeziorach: Białym Wigierskim i Hańczy. Dość częstą, niezbyt wymagającą, łatwą do znalezienia i oznaczenia jest Chara tomentosa L. (ryc. 44) (w jeziorze Wigry występująca w bardzo małych ilościach). Ta najbardziej pospolita ramienica jest duża (25-100 cm), z nibyłodygą do 2 mm średnicy, obficie rozgałęzioną. Jest bardzo łamliwa, silnie inkrustowana. Ma szarozielony kolor, tylko zakończenia nibyłodyg i nibyliści są czerwone, rozszerzone i wyglądają, jakby miały pęcherzyki. Ma dwurzędowe okorowanie, a rzędy główne są silniej rozwinięte, okolcowane brodawkami lub grubymi kolcami.

Ryc.39. Nowik (Closterium sp.)

Ryc.40. Cosmarium sp.

Ryc.41. Micrasterias sp.

Ryc.42. Euastrum sp.

Ryc.43. Stauastrum sp.

Ryc.44. Ramienica (Chara tomentosa)

http://www.wigry.win.pl/wodne/glo.htm

---