1. HAMOWANIE REAKCJI ODRUCHOWEJ

Hamowanie powstaje, podobnie jak pobudzenie, w ośrodkowym układzie nerwowym i towarzyszy każdej reakcji odruchowej. Jest to tzw. hamowanie wewnętrzne. Ten rodzaj hamowania zmniejsza lub zatrzymuje czynności odruchowe i znosi odruchy warunkowe, które w określonych sytuacjach życiowych są już niepotrzebne. Proces hamowania nie oznacza jedynie braku pobudzenia lecz stanowi tak samo czynny i samodzielny proces jak pobudzenie. Hamowanie tak jak pobudzenie może rozszerzać się z miejsca jego powstawania na inne części układu nerwowego, czyli promieniuje. Może ono również ograniczać się do coraz mniejszych przestrzeni, czyli podlega koncentracji.

Hamowanie wewnętrzne nie jest wrodzone, a tworzy się przez własne doświadczenie osobnika, powstaje w neuronach ośrodka danego odruchu.

Sprawność i precyzja wykonywania odruchów zależy w równej mierze od procesów pobudzania i hamowania. Efektem hamowania jest osłabienie lub zniesienie reakcji odruchowej.

2. Tonus mięśniowy, czyli napięcie spoczynkowe mięśni, jest zjawiskiem zaliczanym do zmysłów czucia nieuświadomionego. Jest odruchem na rozciąganie. Jest głównym czynnikiem kontroli pozycji ciała. Pełni tutaj funkcję analogiczną - do linek napinających namiot. Na przykład: lekkie napięcie mięśni najszerszych grzbietu powoduje lekkie rozciągnięcie mięśni klatki piersiowej, co inicjuje ich lekkie napięcie odruchowe - i vice versa. I w ten sposób właśnie - utrzymujemy wyprostowana postawę ciała, bez konieczności udziału naszej woli. Najważniejszą rolę  w tworzeniu tonusu mięśniowego odgrywa narząd ścięgnisty Golgiego. Do poprawy tonusu mięśniowego dochodzi głownie pod wpływem tzw. treningów ciężkoatletycznych, gdzie wykonuje się mało powtórzeń w serii, dużymi ciężarami.

3. Napięcie mięśniowe (tonus) − zdolność mięśni do przeciwdziałania skurczom biernym rozciąganiu. W warunkach stałego utrzymywania postawy, przy czynnościach codziennych liczne mięśnie są stale unerwione, co powoduje, że utrzymują się w stanie pewnego napięcia, tzw. posturalnego. Zjawiska z tym związane podlegają stałej regulacji ośrodkowej za pośrednictwem dróg piramidowych i pozapiramidowych, a także wpływom układu przedsionkowego i móżdżku. Napięcie (tonus) jest to opór, jaki stawia mięsień rozciągającej go sile. Napięcie mięśnia jest spowodowane impulsacją z OUN i wrzecionek mięśniowych.

Nawet w spoczynku, przy pełnym rozluźnieniu mięśni jest wyczuwalne pewne napięcie.

Odpowiedzialna jest za nie impulsacja, która dochodzi do mięśni szkieletowych z rdzenia kręgowego. Na impulsację ośrodkową nakłada się pobudzenie z wrzecionek mięśniowo-nerwowych i system ten zapewnia utrzymanie stałego napięcia mięśniowego, a ponadto jego szybką regulację dostosowaną do potrzeb ruchowych.

4. . Napięcie mięśni szkieletowych jest kontrolowane przez tzw. pętlę gamma i alfa. Struktury w OUN, które mają połączenia z tymi pętlami, będą wywierały wpływ na napięcie mięśni szkieletowych. Do tych struktur zalicza się obok układu siatkowatego, układ przedsionkowy.

W odróżnieniu od układu siatkowatego, który pobudza zarówno alfa-, jak i gamma-motoneurony, układ przedsionkowy (przez jądra przedsionkowe) pobudza wyłącznie alfa-motoneurony unerwiające mięśnie antygrawitacyjne, czyli prostowniki kończyn dolnych.

5. Odruchy bezwarunkowe - najprostsza forma integracji czuciowo-ruchowej.

Odruchy te odbywają się bez naszej świadomości i na dany bodziec odpowiedź jest zawsze taka sama.

Przykładem takiego odruchu może być automatyczne oderwanie stopy po przypadkowym nadepnięciu na ostry przedmiot. Receptory dotyku i bólu w stopie wysyłają bodźce do rdzenia kręgowego. Następnie ulegają ciągłemu przetwarzaniu i integracji przez neurony pośredniczące, łączące neurony czuciowe i ruchowe lub też bez ich udziału. Bodziec przemieszcza się do neuronów ruchowych i wędruje do efektorów - mięśni kontrolujących oderwanie stopy. Wynikiem tego jest odruchowe, bez namysłu, szybkie oderwanie stopy.

Odruch jest zatem odpowiedzią zaprogramowaną - kiedykolwiek nerwy czuciowe przewodzą specyficzne bodźce, ciało zawsze odpowiada tak samo.

Odruchy warunkowe powstają w ciągu życia osobniczego na podstawie indywidualnego doświadczenia życiowego.

Odruchy warunkowe, powstające w życiu osobniczym na podstawie indywidualnego doświadczenia, są bardziej zmienne od odruchów bezwarunkowych i podlegają różnym wpływom ubocznym. Wytwarzanie nowych odruchów warunkowych w życiu osobniczym stanowi podstawę uczenia się . Powstają one przez czasowe skojarzenia bodźca bezwarunkowego z bodźcem obojętnym (np. dźwiękiem). Wielokrotne wyprzedzanie bodźca bezwarunkowego przez bodziec obojętny doprowadza do stanu, w którym bodziec obojętny zaczyna wyzwalać reakcję. Odruchy te są podstawą trenowania techniki ruchu w sporcie.

6. Nerwowa kontrola postawy ciała

Zwoje podstawy mózgu biorą udział w wyzwalaniu ruchów ciągłych i przerywanych oraz pomagają kontrolować postawę ciała i napięcie mięśni.

Jądra podstawy, nazywane również zwojami są skupiskami szarej substancji „zawieszonej” w substancji białej, znajdującej się pod korą. Zwoje są skupiskami ciał komórek nerwowych.

Zwoje pełnią ważną funkcję w inicjowaniu ruchów o charakterze ciągłym i przerywanym (takich jak ruch wahadłowy rąk w czasie chodu), zatem kontrolują one kompleksowe, niecałkowicie dowolne ruchy, jak chód, bieg. Biorą również udział w utrzymywaniu postawy ciała i napięcia mięśni.

Większość ruchów wykonywanych podczas aktywności fizycznej odbywa się dzięki kontroli i koordynacji za pośrednictwem ośrodków znajdujących się na wyższych piętrach OUN, w mózgowiu.

Należą do nich:

- ruchowa reprezentacja korowa - pierwszorzędowa, drugorzędowa, dodatkowe pola ruchowe

- zwoje podstawy

- móżdżek.

7. Ośrodek świadomej kontroli ruchu zlokalizowany jest w zakręcie przedśrodkowym w płacie czołowym

Pierwszorzędowa ruchowa reprezentacja korowa jest zlokalizowana w zakręcie przedśrodkowym w płacie czołowym, gdzie znajdują się ośrodki dla mięśni po przeciwnej stronie ciała.

Graficzny obraz przedstawiający proporcjonalnie powierzchnię zajętą przez poszczególne mięśnie jest nazywany homunkulusem.

Pierwszorzędowa ruchowa reprezentacja korowa jest ośrodkiem świadomej kontroli ruchu i odpowiada za kontrolowanie precyzji i dokładności ruchów mięśni.

8. Ruchy dowolne, zamierzone, są inicjowane przez impulsy powstające w motoneuronach kory mózgu.

Odruchy bezwarunkowe są najprostszą formą integracji nerwowej, jednak większość ruchów wykonywanych podczas aktywności fizycznej odbywa się dzięki kontroli i koordynacji za pośrednictwem ośrodków znajdujących się na wyższych piętrach OUN, w mózgowiu.

Należą do nich:

- ruchowa reprezentacja korowa - pierwszorzędowa, drugorzędowa, dodatkowe pola ruchowe

- zwoje podstawy

- móżdżek

9. Planowanie, inicjowanie i koordynowanie czynności motorycznych.

Rdzeń kręgowy jest strukturą pośredniczącą w wymianie informacji pomiędzy obwodem a mózgowiem. Ponadto kontroluje i odpowiada za realizację odruchów rdze­niowych i odgrywa istotną rolę w zapewnieniu koordynacji czynności mięśni i ruchów kończyn oraz tułowia. Zasadniczą rolę kierującą i regulującą reakcjami motorycznymi pełni mózgowie. W korze mózgowej rozpoczyna się programowanie ruchów, a sama inicjatywa ruchu powstaje w korze kojarzeniowej. W procesach tych praktycznie zaan­gażowane są znaczne obszary kory mózgu. Organizacja i koordynacja czynności moto­rycznych odbywa się jednak przede wszystkim w móżdżku. Uszkodzenie tej części układu nerwowego powoduje całkowitą dekompozycję, ruchy stają się niezręczne i nieprecyzyjne [Kozłowski, Nazar, Kociuba-Uściłko 1999]. Według Ecclesa [1977] rola, jaką w kontroli ruchów pełni móżdżek, przypomina funkcję komputera. Uważa się również, że móżdżek odgrywa rolę w procesach nauczania ruchów i pamięci ruchowej. W móżdżku kodowane są przez całe życie informacje dotyczące wszelkich ruchów człowieka i tym samym przy realizacji kolejnych podobnych ruchów działanie może odbywać się automatycznie. Móżdżek odpowiada za planowanie ruchów, regulację napięcia mięśni, koordynację ruchów i utrzymywanie równowagi [Celichowski, Krutki 2001]. Z kolei płat czołowy kory mózgowej (cerebral cortex) uczestniczy przede wszystkim w planowaniu aktywności ruchowej. Obejmuje on m. in. tzw. pierwotną korę ruchową, z której aksony wielu komórek nerwowych podążają do rdzenia kręgowego i tworzą synapsy z motoneuronami i innymi neuronami sterującymi skurczami. Pozo­stałe płaty kory mózgowej spełniają także istotną funkcję w optymalizacji zachowań motorycznych. Płaty ciemieniowe (tzw. pierwotne pola czuciowe) zbierają informację sensoryczną z receptorów skóry, mięśni i ścięgien ciała, płaty potyliczne obejmują m.in. pierwotną korę wzrokową (analizując wrażenia wzrokowe) i uczestniczą w anali­zie informacji z układu nerwowego, a górne części płatów skroniowych w rozpoznawa­niu bodźców płynących z układu słuchowego.

10   

             

              Uczenie się przez jednostkę jakiejś umiejętności ruchowej , a więc przejście od stanu nie opanowania do opanowania danej czynności ruchowej postępuje przez kilka etapów. FITTS i POSNER (1967) wyróżnili trzy etapy uczenia się: poznawczy, kojarzenia, samodzielności. Wychowawca fizyczny musi dobrze zapoznać uczącego się z wymaganiami, jakie stawia każdy z tych etapów.

 

1. Poznawczy

 

              Uczący się musi dołożyć wszelkich starań aby zrozumieć istotę i cele czynności której ma się uczyć. Musi skoncentrować całą swoją uwagę na informacjach dostarczanych przez nauczającego. Zwykle obejmują one wskazówki werbalne i wizualne (rola demonstracji czy video). Uczący się analizuje przekazane informacje i podejmuje pewien plan działania, wykorzystują przy tym jego zrozumienie zadania i wskazania nauczającego. Szczególną trudność może sprawiać połączenie poszczególnych elementów danej umiejętności ruchowej w odpowiednią, kolejno nast. całość.

 

2. Etap kojarzeń

 

              Ten etap charakteryzuje się dążeniem do łączenia danej umiejętności w płynną całość oraz stałymi zabiegami o osiągnięcie zamierzonego ruchu. Chociaż liczba błędów staje się coraz mniejsza, to mają one tendencję do powracania. Uczący się ma na ogół pełną świadomość wielu jeszcze niedoskonałości i zakłóceń występujących w strukturze danej umiejętności. Nadal istotna jest rola otrzymywanych z  zewnątrz instrukcji , chociaż mogą one stawać się coraz bardziej szczegółowe.

 

3. Etap samodzielności

 

              Etap ten jest osiągany po pewnym okresie praktyki. Uczący się wykonuje daną czynność ruchową z coraz to mniejszą liczbą błędów. Umiejętność ruchowa charakteryzuje się dobrą koordynacją i czyni wrażenie, że jej wykonywanie nie sprawia większych trudności. Wykonywane czynności automatyzują się ćwiczący nie zwraca już uwagi na każdy element. Wykonuje ćwiczenie jakby bez udziału świadomości ,a koncentruje się jedynie na całości. Uczący się staje się jednak sam coraz sprawniejszy w identyfikacji błędów, jest jakby nauczycielem dla samego siebie.

11   Pobudzenie komórki mięśniowej wywołuje uwolnienie z pęcherzyków siateczki śródplazmatycznej jonów wapniowych. Jony te, łączą się ze specjalną substancją, zwaną troponiną, powodują zmianę konfiguracji kompleksu troponinowo -  tropomiozynowego i odblokowanie punktów uchwytu dla mostków miozyny na aktynie. W konsekwencji dochodzi do natychmiastowego tworzenia połączeń między tymi elementami i skracania się włókienek kurczliwych.

12 Rodzaje skurczów:

  izotoniczny- dochodzi do zmiany długości mięśnia przy niezmienionym napięciu   izometryczny- zmienia się napięcie, ale długość pozostaje bez zmian   auksotoniczny- zmienia się napięcie i długość mięśnia

  Skurcz pojedynczy - potencjał czynnościowy trwający kilka milisekund, stanowi odpowiedź na pojedynczy bodziec. 

  Skurcz tężcowy- nie stanowi odpowiedzi na jeden bodziec lecz serii bodźców, jest wynikiem sumowania się bodźców pojedynczych. Inaczej mówiąc, skurcz wywołany pojedynczym pobudzeniem jest podtrzymywany przez kolejne bodźce. Maksymalna siła jaką mięsień rozwija w czasie skurczu tężcowego jest wprost proporcjonalna do częstości pobudzeń.

13

14 Energia do skurczów mięśni jest czerpana bezpośrednio z rozkładu wysokoenergetycznego związku chemicznego — kwasu adenozynotrójfosforowego, zwanego też adenozynotrój fosfora­nem (ATP).

ATP —> ADP + Pi + energia.

Reakcja ta polega na odłączeniu od ATP fosforanu nieorganicznego (Pi). W wyniku rozkładu ATP powstaje kwas adenozynodwu- fosforowy (ADP) i uwolniona zostaje energia. Około 30% tej energii jest zużyte do skurczu mięśnia, a reszta zostaje rozproszona w postaci ciepła

15 Prawo „wszystko albo nic” - Odpowiedź komórek, polegająca na tym, że na bodźce podprogowe odpowiadają tylko pobudzeniem miejscowym, a na bodźce nadprogowe powstaniem potencjału czynnościowego o jednakowej amplitudzie, przebiegu i czasie trwania.

16 Rekrutacja jednostek motorycznych odbywa się zgodnie z zasadą ściśle ustalonego porządku. Jest to zjawisko znane jako zasada wielkości rekrutowania jednostek motorycznych.

W czasie skurczu mięśnia szkieletowego odbywa się wybiórcze pobudzanie jednostek ST i FT, nazywane rekrutacją jednostek motorycznych, które zależy od rodzaju wykonywanej aktywności ruchowej. Rekrutacja nie zależy od szybkości ruchu, ale od poziomu siły niezbędnej do wykonania danego ruchu. Dla danego poziomu siły zawsze są rekrutowane w danym momencie te same jednostki motoryczne.

17 i 18 Mechanizmem, który chociaż częściowo może wytłumaczyć zasadę kolejności rekrutowania jednostek motorycznych, jest wielkość jednostek motorycznych. Zasada wielkości mówi, że rekrutacja jednostek pozostaje w bezpośrednim związku z wielkością neuronu. Jednostki motoryczne unerwiane przez małe neurony będą rekrutowane jako pierwsze. Ponieważ jednostki wolno kurczące się (ST) mają mniejszy motoneuron, są one rekrutowane najpierw w ruchach, w których zmiana siły następuje stopniowo, od bardzo małej do bardzo dużej. Szybko kurczliwe jednostki (FT) są rekrutowane zatem wówczas, gdy jesteśmy zmuszeni rozwijać większą siłę, by ruch był kontynuowany.

Ciągle nie wyjaśniona jest do końca zastosowanie zasady rekrutacji w naturalnych ćwiczeniach, ruchach sportowych, ponieważ zasada ta została sprawdzona jedynie w ruchach stopniowanej intensywności, które reprezentują względną intensywność mięśnia poniżej 25% jego maksymalnych możliwości.

19 Siła mięśniowa, jak powszechnie wiadomo uwarunkowana jest wieloma czynnikami genetycznymi. Jest ona zależna od aktywności hormonalnej, od przekroju poprzecznego mięśnia, jego początkowej długości w czasie pobudzenia, liczby i typu włókien mięśniowych, aktywnych jednostek motorycznych, wielkości mięśnia, kąta zgięcia w stawie, prędkości skracania mięśnia oraz częstotliwości jego pobudzeń.
Jednakże istnieją czynniki wpływające na wzrost siły mięśni szkieletowych. Oczywiście pewnych uwarunkowań, które otrzymaliście wraz z kodem DNA nie zmienimy, ale specyficznymi metodami, możemy ją poprawić.

20 zmęczenie obwodowe, czyli zmniejszenie zdol­ności mięśni do skurczów, oraz 2) zmęczenie ośrodkowe, prze­jawiające się narastającym odczuciem ciężkości pracy, osłabieniem chęci jej kontynuowania, zakłóceniami zdolności koncentracji uwagi, spostrzegania i zapamiętywania, upośledzeniem koordynacji ruchów oraz różnego rodzaju zaburzeniami wegetatywnymi.

21 Autonomiczny układ nerwowy kieruje funkcją narządów wewnętrznych, mięśni gładkich i gruczołów. Działa niezależnie od woli. W układzie autonomicznym drogi nerwowe ruchowe są dwuneuronowe i w każdej występuje zwój nerwowy. Impulsy nerwowe przesyłane są za pośrednictwem włókien bezmielinowych, stąd ich przekaz jest wolniejszy niż w układzie somatycznym. Neuroprzekaźnikami są acetylocholina i noradrenalina. Dzieli się go na części współczulną i przywspółczulną, które działają przeciwstawnie względem siebie.

22 Wskutek zadziałania stresora zostają pobudzone neurony jądra przykomorowego powodujące uwalnianie kortykoliberyny. Kortykoliberyny powodują zwiększenie wydzielania ACTH, który jest hormonem stymulującym korę nadnerczy do produkcji glikokortykosteroidów. Do pobudzenia układu współczulnego przez adrenaline przyczyniają się glikokortykosteroidy działające na rdzeń nadnerczy powodując przejście noradrenaliny w adrenaline. W czasie stresu uwalnia się też beta-endrofina, dochodząca do istoty szarej okołowodociągowej, powodując tłumienie bólu.  

23 ODPORNOŚĆ IMMUNOLOGICZNA

zdolność organizmu do obrony przed antygenami. Zadaniami mechanizmów obronnych jest niedopuszczenie do wniknięcia ciał obcych, a jeśli już dostaną się do wnętrza, to odróżnienie ich od własnych substancji i unieszkodliwienie. Wyróżnia się dwa typy odporności: wrodzona (nieswoista) - działa niezależnie od układu odpornościowego, stanowi pierwszą barierę dla mikroorganizmów, pasożytów i innych ciał obcych poprzez np. odpowiednią budowę skóry i śluzówek. Nabyta (swoista) - skierowana jest przeciwko określonemu rodzajowi antygenu. Po wniknięciu ciała obcego organizm wytwarza odpowiednie immunoglobuliny, które unieczynniają antygen i oznakowują go jako ciało do unieszkodliwienia i/lub usunięcia przez inne elementy układu immunologicznego. Jest to odpowiedź czynna. Natomiast jeśli organizm otrzymał gotowe przeciwciała w postaci surowicy, to mamy do czynienia z odpornością bierną.

24

25, 26 i 27 Życie i czynności wszystkich komórek organizmu są uzależnione od przyjmowania energii. Energia zawarta w dostarczanym pożywieniu (węglowodany, tłuszcze, białka) zostaje wykorzystana do pracy mięśni, wytwarzania energii cieplnej, przemian chemicznych warunkujących rozpad (katabolizm) i budowę (anabolizm) składników organizmu. Wielkości poszczególnych form energii podlegają prawu zachowania energii i suma ich musi być stała. Zastosowanie tego prawa do układów biologicznych, jakimi jest między innymi człowiek, stało się podstawą nauki o procesach metabolicznych.

W badaniach procesów metabolicznych stosujemy między innymi ocenę wydatkowanej energii. Różne składniki pokarmowe (węglowodany, tłuszcze, białka) mogą się - pod względem fizjologicznych właściwości oksydacyjnych (zdolności do utleniania) - wzajemnie zastępować stosownie do swych wartości ciepłotwórczych. Energię pobraną w pożywieniu można wyrazić w dżulach (J) lub kaloriach (cal). Energia dostarczana ze spalań pokarmów zależy od ilości tlenu biorącego udział w tej reakcji i dlatego określenie poboru tlenu przez organizm jest jednocześnie pomiarem przemiany energetycznej ustroju (kalorymetria pośrednia). Podstawowa przemiana materii (ppm) jest to najmniejsze natężenie przemian biochemicznych ustroju, dostarczających niezbędnej energii do zachowania podstawowych funkcji życiowych organizmu w warunkach spoczynku.

Czynniki wpływające na ppm:

-Wiek. U noworodków ppm jest niska. Wartości maksymalne uzyskuje się w wieku 2 lat, a następnie obniża się w miarę starzenia się.

-Płeć. U kobiet ppm jest niższa niż u mężczyzn.

-Powierzchnia ciała. Osoby z większą powierzchnią ciała mają wyższą ppm.

-Beztłuszczowa masa ciała (LBM; FFM). Ppm rośnie wraz ze wzrostem LBM.

-Dieta. Przyjmowanie pokarmów zwłaszcza białkowych zwiększa podstawową przemianę materii. Jest to specyficzne dynamiczne działanie pokarmów, które podnosi wydatek energetyczny od 10 do 15 %.

-Stan odżywienia. W niedoborach pokarmowych ppm jest obniżona.

-Stan zdrowia. Stany zapalne ustroju zwiększają ppm.

-Hormony. Tyroksyna jest najważniejszym hormonem zmieniającym metabolizm

28 Bilans energetyczny - forma przedstawienia Przemiany Materii organizmów żywych; porównuje się w nim ilość energii dostarczonej z pożywieniem z wydatkiem energetycznym danego organizmu.

Istnieją trzy rodzaje bilansu energetycznego:

• dodatni: wartość wydatku energetycznego jest mniejsza niż wartość energii dostarczonej do organizmu wraz z pożywieniem; taki bilans może prowadzić do zwiekszenia masy ciała oraz do podwyższenia ryzyka zachorowania na inne choroby cywilizacyjne takie jak nadciśnienie tętnicze; bilans dodatni polecany jest osobom z niedowagą;

• ujemny: wartość wydatku energetycznego jest większa niż wartość energii dostarczonej do organizmu wraz z pożywieniem; taki bilans grozi osłabieniem organizmu oraz zmniejszeniem masy ciała; owy rodzaj bilansu energetycznego jest korzystny tylko wtedy, kiedy występuje u osoby otyłej, w wieku od około 18 lat, lecz nawet wtedy bilans nie może być bardzo drastycznie na minusie;

zrównoważony: najodpowiedniejszy bilans, nie powinien prowadzić do żadnych chorób oraz komplikacji

29 Krew i jej poszczególne składniki spełniają wiele istotnych zadań, mających na celu podtrzymanie procesów życiowych. Głównym zadaniem jest transport tlenu i składników pokarmowych do komórek i transport powrotny produktów końcowych przemiany materii np. dwutlenku węgla czy mocznika. Poza tym krew transportuje hormony i inne substancje pomiędzy komórkami. Ponadto krew zapewnia homeostazę, tzn. utrzymanie równowagi wodnej i elektrolitowej, regulację wartości pH oraz temperatury ciała.

Jako część układu odpornościowego krew pełni funkcje obronne przeciwko ciałom obcym (odpowiedź odpornościowa nieswoista) i antygenom (odpowiedź odpornościowa swoista) dzięki fagocytom (komórkom żernym) oraz przeciwciałom. Krew jest ważnym elementem przy reakcji na skaleczenia (krzepnięcie krwi i fibrynoliza).

Oprócz tego, poprzez stałe ciśnienie wywierane na ściany naczyń krwionośnych, krew spełnia także funkcje podporowe. W związku z tym krew odpowiada za ruch narządu (erekcja, odnóża pająka) lub całego organizmu (dżdżownicowate)^[1].

Ciągły przepływ krwi zapewnia stałą ciepłotę ciała (stałocieplność). U zdrowych ludzi wynosi ona około 36,5 °C i wartość ta dotyczy temperatury narządów wewnętrznych organizmu (temperatura powierzchownie położonych narządów, np. skóry może być inna w związku z procesami termoregulacji).

30 Erytropoeza (również erytrocytopoeza) - proces namnażania i różnicowania erytrocytów (czerwonych krwinek krwi), z komórek macierzystych w szpiku kostnym kości płaskich i nasadach kości długich. Proces ten jest regulowany przez stężenie erytropoetyny we krwi.

31 HEMOGLOBINA (Hb; HGB)

Stężenie Hb zależy od liczby erytrocytów i w mniejszym stopniu od średniej zawartości Hb w krwince.

Zwiększenie stężenia Hb obserwuje się w nadkrwistościach oraz w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej o typie odwodnienia.

Zmniejszenie stężenia Hb obserwuje się w niedokrwistościach oraz w zaburzeniach gospodarki wodno-elektrolitowej o typie przewodnienia.

Niedobór Hb lub zmniejszone powinowactwo do tlenu jest bezpośrednią przyczyną niedokrwistości.

32

33 Układ krwionośny bierze udział w utrzymywaniu homeostazy głównie dzięki swej funkcji transportowej. Za pośrednictwem płynu międzykomórkowego dostarcza komórkom składniki odżywcze i odbiera produkty przemian metabolicznych. By sprawnie wypełniać swą funkcję układ krążenia znajduje się nieustannie pod kontrolą układu nerwowego i wewnątrzwydzielniczego. Przykładem regulacji w układzie krwionośnym jest regulacja ciśnienia krwi. Baroreceptory znajdujące się mędzy innymi w zatoce szyjnej tętniczej i łuku tętnicy głównej są wrażliwe na rozciąganie. Mogą więc być detektorem wzrostu ciśnienia krwi. Po detekcji wzrostu ciśnienia krwi wysyłają one sygnał w postaci impulsów elektrycznych, który powoduje rozkurczenie naczyń krwionośnych i zmniejszenie pojemności minutowej serca.

34 . Automatyzm pracy serca

węzeł zatokowo-przedsionkowy to naturalny rozrusznik serca będący elementem tzw. układu przewodzącego, który jest odpowiedzialny za wytwarzanie i rozprowadzanie impulsów elektrycznych pobudzających skurcze serca.

35 Cykl pracy serca

a) pauza
rozkurcz przedsionków i komór
zastawki dwudzielna i trójdzielna są otwarte
zastawki półksiężycowate są zamknięte

b) skurcz przedsionków
rozkurczone komory
zastawki dwudzielna i trójdzielna są otwarte
zastawki półksiężycowate są zamknięte

c) skurcz komór
rozkurczone przedsionki
zastawki dwudzielna i trójdzielna są zamknięte
zastawki półksiężycowate są otwarte

w spoczynku cykl powtarza się około 72razy
podczas wysiłku cykl powtarza się około

36 Prawo Franka Starlinga- siła skurczu mięśnia uzależniona jest od długości początkowej jego włókien. Im komora lewa serca jest bardziej wypełniona krwią, tym skurcz jest silniejszy
· Zwiększenie częstości bodźców zmniejsza wielkość skurczu.

37 i 38 to samo co 43

39 Objętość wyrzutowa : ilość krwi wyrzucana przez każdą z komór w czasie jednego skurczu 70-80

ml

Pojemność minutowa : ilość krwi przepompowywana przez każdą komorę w czasie 1 minuty 5-6

l ( częstość pracy serca ok. 70 / min x 70-80 ml = 5 - 6 l)

Powrót żylny : ilość krwi powracająca do prawego przedsionka w czasie jednej minuty ( 5 - 6 l)

Normokardia : 60 -80 / min. Prawidłowa częstość pracy serca zależna od pracy fizjologicznego

rozrusznika serca jakim. jest węzeł zatokowo-przedsionkowy.

Bradykardia : rzadkoskurcz — rytm serca poniżej 60 / min. Może być fizjologiczna u sportowca.

Tachykardia : częstoskurcz - częstość pracy serca powyżej 80 / min

Wskaźnik sercowy : (cardiac index) pojemność minutowa wyrażona na 1 m2 powierzchni ciała

Pojemność całkowita komór : ( u osoby dorosłej, przeciętnie sprawnej fizycznie )

130 - 160 ml . Jest to pojemność późnorozkurczowa. Późny rozkurcz komór to faza przypadająca

na koniec skurczu przedsionków.

Objętość zalegająca : ilość krwi pozostająca w komorach po skurczu ok. 50 - 60 ml. Inaczej

objętość późnoskurczowa.

40 Ciśnienie tętnicze (ang. blood pressure - BP) - ciśnienie wywierane przez krew na ścianki tętnic, przy czym rozumie się pod tą nazwą ciśnienie w największych tętnicach, np. w tętnicy w ramieniu. Jest ono wyższe niż ciśnienie krwi wywierane na ścianki żył.

Szybkość, z jaką krew odpływa z tętnic do naczyń włosowatych, jest regulowana przez zmiany oporu przepływu. Opór przepływu zmienia się przede wszystkim wówczas, gdy dochodzi do zmiany promienia na­czyń oporowych, głównie tętniczek i zwieraczy przedwłośniczkowych. Napięcie mięśni gładkich naczyń podlega regulacji miejscowej oraz nerwowej.W miejscowej regulacji przepływu ważną rolę odgrywają także właściwości fizykochemiczne mięśni gładkich. Wzrost przepływu powoduje zawsze rozciągnięcie tych mięśni, które z kolei reagują skurczem na rozciągnięcie. Powoduje to zmniejszenie promienia na­czynia, wzrost oporu, ograniczenie przepływu i zmniejszenie roz­ciągnięcia

41 stres,niewielka ilość ruchu,nadwaga,nadmiar spożywanej soli,picie alkoholu,palenie papierosów,ciąża

42

43 Regulacja pracy serca może odbywać się na drodze nerwowej poprzez ośrodek przyspieszający pracę serca, który znajduje się w części piersiowej rdzenia nerwowego. Działa poprzez włókna współczulne, które pod wpływem impulsu nerwowego uwalniają noradrenalinę - przekaźnik, który przyspiesz akcję serca.
Ośrodek zwalniający pracę serca znajduje się w rdzeniu przedłużonym, a działa poprzez włókna przywspółczulne nerwu błędnego, które wydzielają acetylocholinę.
Regulacja pracy serca odbywa się na drodze hormonalnej tzn. chemicznej:
-adrenalina,
-tyroksyna,
-glukagon.
Te hormony przyspieszają akcję serca.
Insulina zwalnia pracę serca.
Hormony tkankowe:
-bradykinina,
-histamina.
One rozszerzają światło naczyń krwionośnych, a to działa zwalniająco na pracę serca.
-serotonina - zwęża światło naczyń krwionośnych, a to wpływa przyspieszająco na pracę serca.
Ośrodek naczyniowo - ruchowy zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym wpływa regulująco na krążenie krwi w naczyniach poprzez zmianę średnicy naczyń tętniczych.

44

45

46 W tkankach organizmu stale wytwarzane są kwasy, takie jak: węglowy, mlekowy, moczowy i inne. W czasie pracy mięśni ilość tworzących się w organizmie kwasów znacznie zwiększa się. Trawienie pokarmów związane jest z wydzielaniem soków trawiennych zarówno silnie kwaśnych, np. sok żołądkowy, jak i zasadowych, np. sok trzustkowy. Powoduje to ubywanie anionów lub kationów z osocza krwi. Spożywane pokarmy zawierają również składniki kwaśne i zasadowe, które wchłaniane są do krwi. Stale usuwany jest z organizmu z wydychanym powietrzem kwas węglowy. Kwasy i zasady nielotne usuwane są z moczem.

Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej zależy przede wszystkim od właściwości buforowych krwi. Właściwości te są związane z występowaniem we krwi:

- buforu wodorowęglanowego

- buforu fosforanowego

- białek osocza

- krwinek czerwonych.

Kwasica metaboliczna - z nagromadzeniem nielotnych kwasów we krwi powstaje przy nadmiernym ich wytwarzaniu, kiedy wydalanie, nawet prawidłowych ich ilości, jest mniejsze lub gdy dochodzi do przesunięcia jonów wodorowych z komórek do płynu zewnątrzkomórkowego.

Kwasica oddechowa - spowodowana jest nagromadzeniem w ustroju dwutlenku węgla powodującego hiperkapnię, czyli znaczny wzrost stężenia dwutlenku węgla we krwi.

Zasadowica metaboliczna jest wynikiem ustrojowego nadmiaru wodorowęglanów wskutek ujemnego bilansu jonów wodorowych traconych w postaci kwasów nielotnych, a także przy przejściu jonów wodorowych z płynu zewnątrzkomórkowego do komórek.

Zasadowica oddechowa to wynik niedoboru we krwi lotnego kwasu węglowego

47Na mechanizm termoregulacji składa się wiele elementów. W podwzgórzu, będącym nadrzędnym ośrodkiem dla autonomicznego układu nerwowego znajduje się ośrodek termoregulacyjny. Podwzgórze stanowi brzuszną część międzymózgowia. Gdy temperatura ciała nie jest prawidłowa, termoreceptory wysyłają informację do ośrodka termoregulacji w podwzgórzu. Informacje te zostają przekształcone w podwzgórzu na szereg impulsów, odznaczających się określoną częstotliwością. Impulsy te są sygnałem dla mechanizmów termoregulacyjnych do działania, mającego na celu bądź podniesienie, bądź obniżenie temperatury ciała. Istnieją trzy podstawowe mechanizmu termoregulacyjne. Jeden z nich polega na-w zależności od sytuacji-zwężaniu lub rozszerzaniu drobnych naczynek krwionośnych występujących w skórze. Jeśli temperatura ciała jest zbyt wysoka naczynka te rozszerzają się, co sprawia, że więcej krwi przepływa przez skórę, oddając nadmiar ciepła. Natomiast jeśli temperatura ciała jest zbyt niska, naczynia krwionośne w skórze obkurczają się. Istotnym mechanizmem powodującym obniżenie temperatury ciała jest pocenie się. Pocąc się, organizm traci wodę, która ma dużą pojemność cieplną. Utrata wody powoduje zatem obniżenie temperatury ciała. Sposobem na zwiększenie ciepłoty ciała jest zwiększenie tempa metabolizmu. Natomiast gdy temperatura jest wysoka intensywność przemian metabolicznych maleje.

48Między człowiekiem a środowiskiem zachodzi nieustanna wymiana ciepła. Odbywa się ona czterema drogami: przez przewodzenie, konwekcję, promieniowanie oraz odparowywanie potu. Tego rodzaju przepływy ciepła zależą od charakterystyk fizycznych otoczenia takich, jak: temperatura powietrza, średnia temperatura promieniowania, ciśnienie pary wodnej i prędkość ruchu powietrza. Ze względu na to, że do prawidłowego działania wszystkich funkcji organizmu jest konieczne utrzymanie stałej ciepłoty ciała (homeotermia), organizm człowieka dysponuje mechanizmami, które pozwalają na wytworzenie niezbędnej ilość ciepła lub też odprowadzenie jego nadmiaru. Mechanizmy te nie zawsze mogą podołać obciążeniom termicznym, na jakie narażony jest organizm ze strony środowiska. Konsekwencją takiego stanu może być wzrost temperatury wewnętrznej ciała lub jej spadek w stosunku do wartości średniej, która w stanie równowagi cieplnej organizmu wynosi 37 ± 0,5 oC.

49 Regulacja chemiczna układu oddechowego zapewnia homeostazę gazów oddechowych (O2 i CO2 ) bez względu na intensywność przemiany materii.

• Regulacja ta zachodzi za pośrednictwem dwóch struktur : chemodektorów w mózgu i chemoreceptorów tętniczych.

• Chemodetektory to neurony zlokalizowane w 3 strukturach na brzusznej powierzchni rdzenia przedłużonego.

• Swoistym bodźcem dla nich jest wzrost prężności CO2

we krwi lub/i płynie mózgowo-rdzeniowym.

* Ich pobudzenie przewodzone jest do generatora oddechowego, powodując zwiększenie częstotliwości i pogłębienie wdechów

50 Jest to test pozwalający ocenić stan dróg oddechowych oraz płuc (objętość wdychanego powietrza, opór dróg oddechowych, czas konieczny do jego przepływu itd.). Informacje uzyskane podczas tego badania są przydatne do oceny niektórych schorzeń płuc. Można wykonać więcej niż jeden test.

Test jest wykonywany w celu diagnostyki niektórych chorób płuc:

· astmy

· zapalenia oskrzeli

· rozedmy

· wyjaśnienia przyczyny duszności

· oceny zawodowego ryzyka powikłań spowodowanych narażeniem na działanie zanieczyszczeń, po zażyciu leków, aby zmierzyć postęp leczenia choroby.

Wartości prawidłowe

Wartości prawidłowe są dla różne w zależności od wieku, wzrostu, płci pacjenta. Wynik ocenia się porównując go z wartością prawidłową dla pacjenta, wynik przedstawiając w procentach normy. Za nieprawidłowe uważane są wyniki poniżej 80% przewidywanej dla pacjenta wartości.

---