TEORIA NAZNACZANIA SPOŁECZNEGO:

1. koncepcja Farbera - koncepcja społecznego kontekstu niepełnosprawności

2. geneza stigmy społecznej - Mercer

3. środowiskowe uwarunkowania etykietowania niepełnosprawnych - Wickera

I. Teoria Fauer'a

Fauer odniósł swoją koncepcję do praw ekonomicznych.

W każdym społeczeństwie istnieje określone zapotrzebowanie na pracę ludzką oraz realne wydatkowanie tej pracy.

W normalnym społeczeństwie te 2 wielkości są podobne; jest źle, gdy wielkość tych składowych jest naruszona - następuje wtedy organizacyjna nadwyżka populacyjna, która dotyczy niedoboru z tej lub z tamtej strony; oznacza ona, że w społeczeństwie istnieje większa od optymalnej liczba osób niezbędna do właściwego funkcjonowania społeczeństwa.

Pojawiają się tu 2 mechanizmy:

1. identyfikacja tych członków społeczeństwa, którzy są najmniej wartościowi z punktu widzenia realizacji zadań społecznych;

2. ocenianie tej części społeczeństwa, która nie podejmuje tych zadań normalnych

Im mniejsza różnica wartości tym mocniej funkcjonują te 2 mechanizmy.

W momencie identyfikowania mogą być przypisywane osobie cechy (najczęściej)

1. dewianta - osoby jakościowo odmiennej od większości populacji, dysponuje innym systemem wartości, dąży do celów nieakceptowanych społecznie [różnice jakościowe]

Gdy osoba niepełnosprawna identyfikowana jest jako dewiant otoczenie wymusza na niej zachowania odbiegające od normy, przy czym to anormalne zachowanie nie jest wynikiem niepełnosprawności, lecz oczekiwań i nacisków społecznych. Można mówić tu o negatywnych skutkach naznaczania, społecznego; niepełnosprawny nie funkcjonuje w zgodzie ze sobą.

2. osoby niekompetentnej - rożni się od reszty społeczeństwa tylko natężeniem cech, które są typowe dla większości (zwykle mniejsze zdolności jakie ta osoba posiada) [różnice ilościowe]

Gdy niepełnosprawny jest etykietowany jako osoba niekompetentna nie ma zagrożenia pogwałcenia nietypowości tego człowieka, nie ma nacisku, nie ma presji na tę osobę.

Zakłócenia tych 2 składowych ekonomicznych zawsze biją w niepełnosprawnych.

Profesjonaliści mają tendencje do etykietowania osób niepełnosprawnych jako osób niekompetentnych, natomiast społeczeństwo - jako dewiantów.

Badania wykazały (Word, Maloney - stany zjednoczone i Europa Zachodnia), że społeczeństwo (młodzież) nie rozróżnia niepełnosprawnych intelektualnie od niepełnosprawnych fizycznie; chorych psychicznie i przestępców. Społeczeństwo nie ma wiedzy!!!

II Teoria Merser

„Geneza sigmy społecznej”

Traktuje niepełnosprawność jako specjalną rolę społeczną, która podejmuje pewna grupa osób pod wpływem silnego nacisku społecznego.

Wymagania związane z pełnieniem roli nie są uniwersalne (w jednych społeczeństwach ta sama osoba może być skłaniana do podjęcia tej roli a w innych nie).

Tolerancja na zachowania odbiegające od normy jest różna w różnych społeczeństwach.

Np. analfabeta w środowisku analfabetów nie jest rozpoznawalny, a tam gdzie umieją czytać - tak).

3. Koncepcja Wicker'a

„Środowiskowe uwarunkowania etykietowania niepełnosprawnych”

Środowisko jest zbiorem siedlisk behawioralnych; siedlisko to jakiekolwiek miejsce w przestrzeni, w którym zbiór ludzi wykonuje charakterystyczne dla tego miejsca czynności (szkoła, rodzina, zakład pracy).

Każde z siedlisk dla niezakłóconego funkcjonowania wymaga tzw. „minimalnego oparcia” czyli minimalnej liczby osób, która pozwala na istnienie siedliska.

Pojemność to maksymalna liczba osób, którą siedlisko może wchłonąć.

Liczba kandydatów to liczba osób szukających wejścia do siedliska, tymczasowo przebywająca poza siedliskiem

Z nadwyżką organizacyjno - populacyjną mamy doczynienia wtedy, gdy liczba kandydatów do danego siedliska przekracza jego pojemność.

W takiej sytuacji uruchamiają się mechanizmy

1) regulacji wejścia kandydatów

2) regulacji pojemności siedliska

3) regulacji czasu przebywania w siedlisku.

Uruchamia to procesy:

• Modyfikacji kryteriów lub standardów wejścia do siedliska

• Kierowania kandydatów do innych siedlisk.

Zmiany, jakie wywołuje nadwyżka w samym środowisku (siedlisku):

• Dochodzi do uściślenia specjalizacji poszczególnych członków środowiska;

• W kontaktach interpersonalnych wzrasta znaczenie aspektu emocjonalnego w stosunku do aspektu zadaniowego;

• Wzrasta nastawienie na wzajemna ocenę.

Specjaliści wypełniają podwójną rolę mają bronić dobra społeczeństwa i interesów rozmaitych instytucji i placówek a z drugiej strony mają bronić interesów osób niepełnosprawnych, czyli dobra jednostki. (dobro ogółu kontra dobro jednostki)

Nacisk społeczny sprawia, iż w przypadku nadwyżki specjaliści zwracają się raczej ku temu pierwszemu podejściu (nie ku niepełnosprawnym).

Eliminują osoby niepełnosprawne ze środowiska na podstawie diagnoz o chorobie.

Wyniki badań wskazują, że:

- stygmatyzacja zależy od właściwości osoby ocenianej lub informacji o niej

- stygmatyzacja zależy od wyglądu zewnętrznego danej osoby

- specjalistyczne wykształcenie nie wpływa na obniżenie tendencji do etykietowania i stygmatyzowania w przypadku, gdy osoba nie jest w stanie odpowiadać na wymogi etsu grupy, w której funkcjonuje.

Stygmatyzacja, etykietowanie to skutek ujemny diagnozy psychiatrycznej i/lub psychologicznej polegająca na klasyfikowaniu ludzi według procedury zerojedynkowej. Źródłem negatywnego myślenia o jednostce może być osobowość diagnosty, jego wcześniejsze kontakty z osobami z danej grupy i oficjalne stereotypy.

Postawa prokuratorska to przypisywanie negatywnych etykiet czyli uproszczonych form kategoryzacji społecznej w sposób jawny lub ukryty; negatywne wartościowanie jednostki bez wyjaśnienia przyczyn zachowania.

Stygmatyzacja jest procesem, w którym etykietę nadaje się osobom nie spełniającym oczekiwań innych - nietypowym w wyglądzie, zachowaniu, poglądach, odmiennym kulturowo lub rasowo, niechętnym lub niemiejącym zachowywać się zgodnie z przyjętymi normami (osoby należące do subkultur).

T: Deprywacja sensoryczna

Walencja zmysłów - człowiek nie musi dokładnie „wchodzić w kontakt” z przedmiotem a wie, jaki on jest. [Jeden zmysł zastępowany jest drugim: widzimy metal wiemy, ze jest zimny]

Zmysły dostarczają surowych informacji ze świata zewnętrznego i uruchamiają, ciągle jeszcze tajemnicze dla nas, procesy (operacje) w mózgu, które wiążą te informacje z informacjami wcześniejszymi i tworzą komunikat.

Zmysły niższego rzędu (dotyk, węch, smak)

Zmysły wyższego rzędu (wzrok, słuch)

Zmysły dzielą się też na

- kontaktoanalizatory - zmysł dotyku, doznania termiczne, smak, ból, zmysły wibracyjne

- teleanalizatory - wzrok, słuch, węch, ból

Nie wszystkie zmysły są wykorzystywane w jednakowym stopniu; najważniejsze to słuch i wzrok [Wada jednego z nich sprawia, iż pozostałe zmysły nie mogą w pełni się rozwinąć lub po prostu rozwijają się inaczej; stają się zmysłami wyższego rzędu np. zmysł dotyku dla niewidomego]

Analizator zmysłowy to jednolity układ czynnościowy składający się z komórek odbiorczych,

dróg nerwowych dośrodkowych, wyspecjalizowanej części ośrodkowej mózgu oraz dróg nerwowych odśrodkowych.

Deprywacja sensoryczna jest to sytuacja, w której jednostka pozbawiona jest czegoś, co jest bardzo ważne z punktu widzenia funkcjonowania.

Pozbawia ona człowieka możliwości korzystania ze zmysłów (np. wzroku) {może to być spowodowane np. uszkodzeniem lub brakiem przekaźników]

DEPRYWACJA SENSORYCZNA, brak lub znaczne ograniczenie dopływu bodźców do narządów zmysłów; długotrwała powoduje zmiany i zaburzenia psychiczne.

Każda deprywacja sensoryczna ma globalny charakter; wywołuje również inne deprywacje - deprywację poznawczą, deprywację społeczną.

Zaburzona jest prawidłowa, normalna integracja wszystkich funkcji organizmu dlatego deprywacja sensoryczna powoduje inne deprywacje.

Dla normalnej równowagi organizmu musza muszą istnieć i działać wszystkie ośrodki w korze mózgowej.

Biopsychiczne konsekwencje deprywacji sensorycznej:

1. Następuje zakłócenie szukania bodźców np. wzrokowych (organizm pozbawiony ważnego organu zmysłu jest zubożony o mechanizmy szukania)

2. Związana jest z zaburzeniami zachowań eksploracyjnych- aktywne badanie otoczenia [działalność eksploracyjna (badawcza, poszukująca) znajdowanie bodźców; zwiększa się harmonia życia]

3. Głód alimentacyjny; wywołany brakiem alimentacji materiału spostrzegawczego (brakiem zasilania, brakiem bodźców z tego obszaru)

4. Strach. Brak wzroku (lub słuchu) powoduje trudności w adaptacji w adaptacji lęk —> odczucia przy nie sprecyzowanym źródle;

Lęk rzeczywisty - wywołany jest przez brak sygnałów bezpieczeństwa rejestrowanych przez wzrok (czy słuch) Lęk urojony - odczucie generalizujące się u osób niewidomych i głuchych spowodowane tym, iż myślą, ze nie są w stanie na czas wykryć zagrażającej przeszkody, co zagraża ich bezpieczeństwu; nie czuja się bezpieczne. strach —> odczucia co do czegoś (biomy się czegoś konkretnego)

5. Fizjologiczne zubożenie organizmu o te procesy nerwowe, które są wzbudzane przez bodźce płynące ze świata zewnętrznego jako odruchy orientacyjne; Są one cenną wartością instrumentalizującą możliwości; pozbawienie tych bodźców obniża oryginalne tępo organizmu powodując obniżenie wtórne optymalnych możliwości organizmu.

T: Wypalenie zawodowe i techniki dystansowania się

Wypalenie zawodowe - zjawisko „stróża prawa swego”. Silne zaangażowanie się w życie innych osób (klientów) z problemami wywołuje stres.

Trudny kontakt z klientem i jego problemem rodzi stres, przyczynia się do rozpadu osobowości, wprowadza dezorganizacje.

Objawy (poziom emocjonalny i fizyczny)

• rozproszenie uwagi (poziom intelektualny);

• wrażliwość, napięcie, agresja lub stępienie emocjonalne (poziom emocji);

• zrywanie więzi ze społeczeństwem (poziom społeczny).

Trzeba umieć się dystansować !!!!

Formy dystansu

1. Odcinanie się od sytuacji klientów w myśl zasady „co z oczu to z serca” ; „następny proszę”

2. Technika „słuchania jednym uchem” - wybieranie tych zdarzeń co do których mamy umiejętności.

Funkcje technik dystansowania

— mają pomóc osobie w postrzeganiu drugiej osoby jako mnie (?) ludzkiej;

— rozpatrują stosunki z druga osobą w obiektywnych analitycznych kategoriach;

— pomagają w redukowaniu lub obniżaniu napięcia emocjonalnego.

Większość technik ma charakter nieświadomy!!

1. Techniki semantyczne (poprzez słowo)

• Pozbawianie osób niepełnosprawnych (upośledzonych) cech ludzkich; o głęboko niepełnosprawnych mówi się: roślina, typ wegetatywny;

• Używanie terminów abstrakcyjnych odnoszących się do dużych grup; ubodzy, bezdomni;

• Obejmowanie w sposób, precyzyjny, ścisły, naukowy osób czy pewnych zdarzeń, oddzielający uczucia od trudnych sytuacji, w których dany człowiek się znalazł (nie osoba z problemem, ale przypadek)

Intelektualizacja, racjonalizacja

• Przedstawianie sytuacji w intelektualnych a nie osobistych kategoriach

3. Izolowanie sytuacji trudnych; kategoryczne rozdzielanie sytuacji zawodowych od sytuacji prawnych(?)

4. Wycofanie:

• fizyczne zwiększanie dystansu (minimalizowanie fizycznego kontaktu)

• komunikowanie się w sposób nieosobisty „niech powie”, „niech zobaczy”

• skracanie czasu przebywania z klientem

1. Techniki społeczne - regulują stan pobudzenia społecznego

• technika oparcia społecznego (szukanie oparcia, rad, pociechy ze strony doświadczonych pracowników)

• obracanie w żart różnych sytuacji

Funkcje

• łagodzą stres i odczuwanie przykrości;

• pomagają w dewaluacji sytuacji trudnych;

• redukują napięcie;

• czynią daną sytuację mniej dramatyczną.

Działy filozofii

1. ONTOLOGIA Nauka zajmująca się tajemnicą życia; jak należy je traktować, co jest celem, sensem życia, jaki ma wymiar, czy jest dobre, czy pochodzi z woli naszych rodziców (czy z przypadku). Jeżeli chodzi o życie to są 3 szkoły myślenia:

1. Życie to jakość;

2. Życie to świętość;

3. Życie to nienaruszalność

2. EPISTEMOLOGIA Zajmuje się zgłębianiem poznania; jak zorganizować poznanie, żeby było efektywne; Dialog sokratejski: rozmowa Sokratesa z uczniami, którzy przechodzą się po parku - nauczanie oparte na słowie. Trzy podstawowe teorie oparte na słowie:

1. Sensualizm: poznanie prawdziwe może mieć miejsce tylko dzięki zmysłom; zmysły weryfikują, co jest poprawne a co nie (okazało się, że system wartości i nauczania powoduje, że każdy odbiera inaczej chociaż ma te same zmysły)

2. Racjonalizm - tylko rozum wyróżnia człowieka, rola rozumu jest najważniejsza.

3. Pragmatyzm - konkretne działanie; praktyczne zastosowanie, poznanie przez doświadczenie

Trzy sposoby poznania w ped. specjalnej:

• postrzeganie umysłowe (ograniczone);

• myślenie abstrakcyjne (nie ma m. abstrakcyjnego);

• konkretne działanie (prawidłowe)

Osoby niewidome:

• spostrzeganie zmysłowe: mało informacji ale dobrze opracowane

• myślenie abstrakcyjne: b. dobrze rozwinięte

• konkretne działanie - mocno organizowane

Osoby głuche:

• spostrzeganie zmysłowe:

• myślenie abstrakcyjne: nie ma;

• konkretne działanie - dobre

3. AKSJOLOGIA Nauka o wartościach: najwyższą wartością dla człowieka jest sam człowiek. Aksjologia przekłada się na etykę, naukę o wyobrażeniach moralnych, dotyczącą dobra moralnego, powinności moralnej i odpowiedzialności moralnej.

W ped. specjalnej etyka obejmuje 3 elementy:

— pedagoga specjalnego

— samego niepełnosprawnego

— środowiska

4. PRAKSEOLOGIA nauka o skutecznym działaniu

Niepełnosprawność składa się z 3 elementów:

— uszkodzenia (obiektywnie istniejący defekt)

— utrudnienie (subiektywnie odczuwany skutek tego defektu)

— niepełnosprawność (stan wymagający odpowiedniej organizacji warunków życia)





7

oko

część ośrodkowa analizatora

drogi dośrodkowe

drogi odśrodkowe

„wyłączony nerw”

Powoduje trudniejszą komunikację i integracje innych nerwów (musza szukać innych dróg komunikacji)

---