11. Co to jest PKB?
PKB produkt krajowy brutto, jest to jeden z podstawowych mierników dochodu nardowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych, wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu najczęściej w roku.

12. Przedstaw dwie metody obliczania PKB.
a) od strony produkcyjnej:
PKB= produkcja globalna kraju ? zużycie pośrednie= suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki.
b) od strony popytowej:
PKB= konsumpcja inwestycje wydatki rządowe eksport ? import zmiana stanu zapasów
c) od strony dochodowej:
PKB= dochody z pracy dochody z kapitału dochody państwa amortyzacja

13. Dlaczego, pomimo permanentnego deficytu w Polsce w rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego polski złoty jest mocny?
Siła złotego wynika z dobrej koniunktury i wzrostu PKB polskiej gospodarki. Także napływ inwestycji zagranicznych przyczynia się do tego.

14. Jakie są zalety i wady PKB jako miernika dobrobytu społecznego?
Zalety:
- łatwy do obliczenia
- porównywalny w czasie i przestrzeni
- używany w każdym kraju
Wady:
- nie bierze pod uwagę liczby ludności
- nie wyodrębnia poszczególnych grup społecznych
- nie informuje o jakości życia
- nie uwzględnia zanieczyszczenia środowiska
- nie uwzględnia pracy w gospodarstwie domowym
- nie ujmuje szarej strefy
- nie ujmuje czasu wolnego

15. Jakie są główne pozycje po stronie aktywów i pasywów bilansu NBP i z czego one wynikają?
Po stronie aktywów:
- złota i aktywa zagraniczne
- kredyty i pożyczki udzielona bankom komercyjnym
- kredyty i pożyczki dla sektora rządowego
- papiery wartościowe państwa
- pozostałe aktywa
Po stronie pasywów:
- rezerwy banków komercyjnych
- gotówka
- depozyty sektora rządowego
- kapitał własny
16. Jaka jest różnica między C I G (X-Z) i C I G CA?
Pierwsza suma nie uwzględnia dochodów z tytułu własności, różnych transferów bieżących, kosztów związanych z zatrudnieniem( składniki CA poza saldem handlowym)

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO ( PKB ) 

1. Mierniki makroekonomii SNA (system rachunkowości narodowej)

System SNA oparty jest na koncepcji pracy produkcyjnej Jeana B. Saya, stwierdzającej, że każda praca społeczna, użyteczna jest pracą produkcyjną i tym samym wytwarzającą bogactwo narodowe np.:

• lekarze

• sportowcy

• pisarze

• malarze... itp. wytwarzają dochód narodowy.

Ludność produktywna i nie produktywna 

W systemie SNA proponuje się stosowanie następujących grup mierników makroekonomicznych:

1. mierniki mierzące poziom produkcji w kraju:

• PKB - produkt krajowy brutto

• PNB - produkt narodowy brutto

• PNN - produkt narodowy netto

mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji społeczeństwa:

• DN - dochód narodowy

• DO - dochód osobisty

• DODD - dochód osobisty do dyspozycji

• Mierniki bezrobocia

• Mierniki inflacji

Składniki produktu krajowego brutto:

1. dobra i usługi finalne to dobra które są nabywane przez ostatecznych użytkowników czyli nie w celu ich dalszej obróbki lub sprzedaży  np.: chleb , kreda, komputer, długopis

2. dobra i usługi pośrednie (niefinalne) - to takie dobra które są nabywane do dalszej obróbki czyli do wytwarzania innych dóbr i usług w celu ich sprzedaży np. mąka, zborze, drewno

Produkt krajowy brutto:

1. Jest to suma wartości dóbr i usług finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe i zagraniczne danego kraju w danym czasie Jest miarą produkcji wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie kto jest ich właścicielem

2. PKB można obliczyć w taki sposób że: 
   PKB = PNB - dochody netto z tytułu własności lub pracy uzyskanej za granicą

3. PKB jest to suma popytu konsumpcyjnego, inwestycyjnego, zagranicznego oraz zakupy rządowe: 
   PKB = K + I + G + E_n  
   E_n = eksport - import

2) PKB a PNB

PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji 

PNB = PKB powiększone o dochody netto z tytułu własności za granicą 

PNB składa się zarówno z samochodów, rakiet, czołgów jaka i z kiełbasy, chleba bądź usług oświatowych, medycznych, religijnych, fryzjerskich. 

W analizie PNB należy zwrócić uwagę, że dotyczy on tylko tych dóbr finalnych które przeszły przez rynek co oznacza, że pomidory wyhodowane przez farmera, które farmer sam konsumuje w swoim gospodarstwie domowym nie wchodzą do PNB. Natomiast gdyby te same pomidory zostały sprzedane przez farmera sąsiadowi (w detalu, w punkcie skupu) i byłyby przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji wówczas powiększyłyby PNB.

Do PNB nie wlicza się transferów rzeczowych i pieniężnych. Oznacza to, że samochód osobowy sprzedany przez jedno gospodarstwo domowe innemu gospodarstwu domowemu nie powiększa PNB. (wynika to z definicji PNB, że dobro finalne tylko jeden raz jest wliczone do PNB. Może one potem zmieniać właścicieli ale nie zmienia PNB.

Jeżeli babcia wygrała 100000 zł i oferuje je wnukowi to suma ta  tylko jeden raz powiększy PNB kiedy będzie wydana na zakup dóbr finalnych. 

PNB jest równy całkowitej wartości dodanej na wszystkich etapach produkcji

Wartość dodana stanowi przyrost  wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Jest tworzony na każdym etapie produkcji. 

Stadia produkcji	Wartości w jednostkach pieniężnych	Wartość dodana W jednostkach pieniężnych
1)rolnik (orze, sieje, zbiera zborze sprzedaje młynarzowi) 2)młynarz (mieli, mąka, sprzedaje piekarzowi) 3)piekarz (piecze, sprzedaje nam	100  250  350	100  150  100

 

Dobra finalne jest to chleb i kosztuje 350j pieniężnych i tyle też wynosi całkowita wartość dodana. 

Gdy chcemy porównać PNB w czasie czyli zbadać dynamikę PNB to wtedy PNBn nominalnego trzeba wyeliminować ruch cen ( inflację), można to uczynić dwoma metodami:

I - za pomocą cen stałych  ( porównywalnych)

II - za pomocą deflatora PKB  

Aby otrzymać realny PNB (PNBr) który można porównać w czasie należy w odniesieniu do porównywalnych okresów przyjąć cenę z jednego roku jako stałą porównywalną. 

ROK	Produkt narodowy brutto nominalny	Produkt narodowy brutto realny oraz z 1994r.
1992	Cena92* Q92=PNBn 1992	Cena94* Q92=PNBn 1992
1993	Cena93* Q93= PNBn 1993	Cena94* Q93= PNBn 1993
1994	Cena94* Q94= PNBn 1994	Cena94* Q94= PNBn 1994
1995	Cena95* Q95= PNBn 1995	Cena94* Q95= PNBn 1995
1996	Cena96* Q96= PNBn 1996	Cena94* Q96= PNBn 1996
1997	Cena97* Q97= PNBn 1996	Cena94* Q97= PNBn 1996

Q - wielkość produkcji

Porównywalność międzyokresowa PKB

PKBn w cenach bieżących czyli obowiązujących w danym czasie, okresie.

PKBr - (realny) w cenach stałych wzięty za podstawę (bazę) z jednego roku.

Stosunek PKB w ujęciu nominalnym do PKB w ujęciu realnym pomnożone przez 100 nazywamy deflatorem.

Deflator PKB= (^PKBn/_PKBr)*100

Porównywalność międzynarodowa PKB:

1. PKB w/g kursu walutowego = ^{PKB(w pln)} / _{kurs waluty danego kraju}

2. PKB wg parytetu siły nabywczej waluty

Kurs walutowy jest to liczba jednostek walut obcych jaką można otrzymać przy wymianie na jednostkę waluty krajowej.

Nominalny i realny PKB

Dobro	Ilość wytwarzana	Cena(zł) za sztukę	Wartość produktu ceny bieżącej	Wartość produkcji Cena z roku 1998
Jabłka	1998            2001 100               150	1998             2001 2                         4	1998                      2001 200                         600	1998             2001 200                 300
Kurczaki	100               140	4                         6	400                         840	400                 560
RAZEM			600                        1140 PNBn                  PNBn	600                 860 PNBr           PNBr

 

1988 jest rokiem bazowym, stosunek = 1

Wartość wskaźnika wynosi 100 (^PKBn/_PKBr * 100 = 100)

Dla roku 2001

^PKBn/_PKBr*100=(¹¹⁴⁰/₈₆₀)*100=1,67*100=167deflator 

Na podstawie deflatora PKB można powiedzieć że ceny w całej gospodarce wzrosły ze 100 do 167,4 co oznacza że wzrosły o 67,4% w latach 1998-2001

PKB a PNB

1. Dochód narodowy jest to PNN wytworzony w gospodarce. Oblicza się go  przez odjęcie amortyzacji od PKB w cenach czynników produkcji

2. dochód osobisty DO = DN - niepodzielne zyski przedsiębiorstwa

3. DODD - dobra osobiste do dyspozycji = DO - podatki osobiste i osobiste opłaty niepodatkowe

W tych równaniach brakuje PKB który w określonych sytuacjach jest równy PNB dlatego w różnych modelach makroekonomii będziemy używać zamiennie PKB i PNB 

PKB jest ogólnie stosowany jako miernik dobrobytu społecznego i posiada zalety i wady:

1. zalety

• łatwy do obliczenia

• łatwo daje się porównać z czasie i przestrzeni (nie tylko międzynarodowo ale także między regionami, powiatami, gminami itp.).

2. wady:

• nie ujmuje on produkcji która nie jest przeznaczona na rynek

• nie ujmuje rezultatów gospodarki, cieni, szarej strefy

• nie ujmuje czasu wolnego który jest dobrem wykorzystywanym przez człowieka w takim samym stanie jak żywność, ubiór...

• PKB pojmuje produkcję anty-dóbr np.:

      wszystkich efektów zewnętrznych zakłócających środowisko naturalne człowieka

• produkcja tytoniu

• narkotyki( nie służą zdrowiu człowieka)

które to produkty nie służą zdrowiu człowieka. 

Realne PNB na jednego mieszkańca jest to globalne PNB podzielone przez liczbę ludności danego kraju. Jest on bardziej wiarygodnym wskaźnikiem ilości dóbr i usług przypadających na jedną osobę w gospodarstwie.

PNB per capita jest tylko wielkością średnią. Ilość usług i dóbr dostępna dla konkretnych ludzi zależy od sposobu podziału wytworzonego w gospodarce dochodu. 

Handel zagraniczny 

Autarkia gospodarcza - gospodarka zamknięta w której nie ma wymiany handlowej 

1. Handel zagraniczny - jest to odpłatna wymiana towarów i usług między kontrahentami mającymi stałą siedzibę w różnych krajach

2. Handel zagraniczny obejmuje

1. import - jest to przywóz do kraju towarów zakupionych za granicą

2. eksport - jest to sprzedaż za towarów za granicę i ich wywóz z kraju

3. reeksport - jest to sprzedaż za granicę towarów importowanych

• reeksport pośredni - występuje wtedy gdy towar przechodzi przez kraj reeksportera

• reeksport bezpośredni - występuje wtedy gdy reeksporter kieruje towar wprost od sprzedającego do nabywcy z pominięciem swojego kraju, a dokonuje tylko rozliczenia za zakupione i sprzedane towary

4. tranzyt - jest to usługa polegająca na umożliwieniu innym krajom przewozu osób, dóbr i ładunków przez swoje terytorium

• Stosunki gospodarcze z zagranicą obejmują:

1. obroty towarowe (handel widzialny)

2. obroty usługowe (handel niewidzialny)

3. obroty majątkowo-kredytowe (kapitałowe) np. kredyty prywatne, inwestycje portfelowe

4. obroty związane z ruchem osób pomiędzy państwami - turystyka, migracje siły roboczej.

4. Przyczynami dla których kraje włączają się w wymianę handlową z innymi krajami:

1. nierównomierny podział surowców na ziemi ( zasoby węgla, ropy naftowej itp.)

2. zróżnicowanie warunków klimatycznych

3. odmienna struktura gospodarki danego kraju (kraje rozwinięte i nierozwinięte)

4. nierówny poziom techniczny który decyduje iż pewny kraj osiągnął w pewnych dziedzinach produkcji wyjątkowo wysoki poziom (Japonia - sprzęt elektroniczny)

5. różnica w kosztach wytwarzania niektórych towarów w różnych krajach. Różnice te prowadzą do zróżnicowania cen w skali międzynarodowej, przy czym różnicy w kosztach należy poszukiwać przede wszystkim w nierównomiernym usytuowaniu niektórych krajów do posiadania czynników produkcji, czyli inaczej zasobów naturalnych, kapitału i pracy.

Na poziom kosztów produkcji wpływają też naturalne, ekonomiczne, techniczne i organizacyjne warunki wytwarzania produktów 

Najczęściej wymiany dokonuje się za pośrednictwem pieniędzy ale rozliczenia mogą być dokonane w dwojaki sposób:

1. bez udziału pieniądza

2. z udziałem pieniądza

Do rozliczenia transakcji za granicą za pomocą pieniądza niezbędna jest możliwość przeliczenia dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej  w walutę krajową i odwrotnie. Umożliwia to kurs walutowy. Kurs walutowy jest to cena płacona w walucie krajowej za walutę obcą, lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. 

Kurs walutowy ma tutaj dwie funkcje:

1. Informacyjna - stanowi on bezpłatną informację dla eksporterów i importerów, producentów i inwestorów, osób fizycznych oraz organów państwowych  przy podejmowaniu decyzji gospodarczych w fazie planowania jak i zarządzania

2. Cenotwórcza - polega na przenoszeniu zagranicznego układu cen na układ krajowy przy możliwości  porównywania cen towarów krajowych z cenami towarów zagranicznych.

Rynek na którym są dokonywane są transakcje kupna i sprzedaży waluty obcej to rynek walutowy. 
 

Kurs walutowy i kurs równowagi 

Poziom kursu walutowego jest określany przez wiele czynników:

1. Relacja popytu do podaży walut obcych na krajowym rynku walutowym

2. Różnice w poziomie cen w kraju i za granicą

Popyt na obcą walutę powstaje przede wszystkim dlatego, że pewne towary można nabyć tylko w tej walucie, np. jeżeli chcemy kupić samochód w Niemczech musimy mieć Euro. 

Im większy import z jakiegoś kraju tym większy jest popyt na jego walutę i odwrotnie. 

w Polsce	w Niemczech
1 Euro = w PLN
15 zł. 15 Euro	10 Euro 10 zł.
1 Euro = 2,5 PLN
15 zł 6 Euro	10 Euro 25 zł.
1 Euro = 1,5 PLN
15 zł. 10 Euro	10 Euro 15 zł.

 

W przypadku 1/1 polskie towary są drogie dla Niemców, stąd mamy następujące konsekwencje:

1. spada popyt na złotego

2. niemiecki towary są bardzo tanie dla Polaków

3. wzrasta popyt na Euro czyli podaż na złotówki jest wysoki na rynku niemieckim

4. nadmiar złotego (równe odcinkowi AB) prowadzi do spadku ich cen (spadku kursu)

W przypadku ½,5 polskie towary są bardzo tanie dla Niemców. Nadmiar popytu na zł. ze strony Niemców powoduje wzrost kursu złotówki.W przypadku wzrostu kursu do 1,5 zł za Euro towary w oby krajach nie są wzajemnie ani droższe ani tańsze. Mamy wtedy kurs równowagi. 

 

Kurs równowagi: ^K/_Z = ^{poziom cen w kraju K w walucie K} / _{poziom cen w kraju Z w walucie Z} 

KURS WALUTOWY A INFLACJA

Zakładamy, że cena butelki wina wzrasta z 15 zł do 20 zł a kurs euro pozostaje na tym samym poziomie, 1 euro = 1,5 zł. Niemcowi wtedy już nie wystarczy 10 euro na nabycie wina w Polsce dlatego, że będzie musiał wymienić ( 20/1,5 = ) ok. 13,3 euro. Wzrost cen w Polsce o około 33% przy równoczesnej stabilizacji cen w Niemczech powoduje, że towary Polskie stają się droższe dla Niemców a niemieckie tanie dla Polaków
 

Na rynku niemieckim spada popyt na złotego a jednocześnie wzrasta jego podaż.

Inflacja jest przyczyną spadku kursu równowagi walut krajowych.

Zmiana kursu równowagi zależy od zmian relacji poziomu cen w obu krajach

 

Realny kurs walutowy R(^K/_Z):

R(^K/_Z) = kurs równowagi w okresie t₀ · ^{poziom cen w kraju K w okresie tn}/_{poziom cen w kraju Z w okresie tn\}

Polityka kursowa

Polityka kursu walutowego zmierza do ustalenia i zapewnienia optymalnego poziomu kursu z punktu widzenia potrzeb bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej. Zmiana kursu walutowego może być jednorazowa o polegać na jego obniżce (dewaluacja) bądź na jego podwyżce (rewaluacja, rewaloryzacja). Może się też dokonywać przez pewien okres czyli oznacza to pewien proces obniżania się kursu (deprecjacja) lub jego wzrastania (aprecjacja).

Mechanizmy ekonomiczne dewaluacji

Przyczyną dla której dewaluacja jest niekiedy przeprowadzana  jest dążenie danego  kraju do poprawienia sytuacji w bilansie płatniczym. W przypadku gdy w danym kraju poziom koniunkturalny jest niski  dewaluacja może prowadzić do ożywienia tej koniunktury.

Dewaluacja może (chociaż nie zawsze musi) spowodować poprawę bilansu płatniczego czy też ożywienia koniunktury w kraju to dlatego, że jej wynikiem jest przynajmniej w początkowym okresie wzrost zdolności  koniunkturalnej dóbr krajowych w stosunku do dóbr zagranicznych to oddziałuje na ilościowe zwiększenie eksportu z danego kraju oraz na ilościowe ograniczenie importu. W wyniku dewaluacji bowiem ceny dóbr krajowych w przeliczeniu na ceny z zagranicy ulegają zmniejszeniu a ceny dóbr zagranicznych dla odbiorcy krajowego w przeliczeniu na waluty krajowe podwyższeniu.

Rewaluacja (mechanizmy ekonomiczne)

Aby była wprowadzona rewaluacja kraj ten musi spełniać co najmniej dwa warunki:

1. W danym kraju który na ten zabieg się decyduje stan zatrudnienia czynników produkcji musi być względnie wysoki ponieważ rewaluacja odwrotnie niż dewaluacja jest przesunięciem o charakterze deflacyjnym które ceteris paribus (cp) [pozostałe czynniki - bez zmian] powoduje obniżenie stanu zatrudnienia i spadek koniunktury.

2. Posiadanie przez dany kraj odpowiednio wysokich rezerw złota i walut obcych co oznacza założenie, że jego bilans płatniczy zamykał się przez pewien czas nadwyżką. Rezerwy te są warunkiem o tyle koniecznym, że rewaluacja ceteris paribus na ogół powoduje pogorszenie bilansu płatniczego.

 Celem rewaluacji jest spowodowanie ?wzrostu importu i zmniejszenie importu? oraz w efekcie ograniczenie lub likwidację nadwyżki bilansu płatniczego.

 Deficyt budżetowy i dług publiczny

 We współczesnej literaturze  ekonomicznej trudno znaleźć jednoznaczne opinie o tym czy deficyt budżetowy, czyli tzw. dług publiczny są pożądane czy też nie, oraz jak wpływają na gospodarkę. Wydatki rządowe mogą być sfinansowane z takich źródeł jak podatki, pożyczki zaciągane u społeczeństwa (obligacje), sprzedaży części majątku państwa, kredyty zagraniczne. Możliwość wykorzystania tych źródeł a także konsekwencje wynikające z ich zastosowania są różne (np. podniesienie podatków od dochodów osobistych jest decyzją niepopularną i spotyka się z oporem wyborców, a ponad to wywołuje negatywne skutki ekonomiczne m.in. osłabia motywację do pracy , pracę na czarno oraz prowadzi do zmniejszenia dochodów ludności co ogranicza rozmiary popytu globalnego).

Problem finansowania wydatków publicznych zaczyna się komplikować wówczas gdy oszczędności ludności są niewystarczające lub też trudno je przekształcić w obligacje skarbowe z powodu małego zainteresowania ludności ich zakupem. Podstawowym źródłem pokrywania poważnej części deficytu staje się dług publiczny zaciągnięty w zagranicznych bankach.

---