NOWOCZESNE SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW

Nowoczesny rachunek kosztów polega na badaniu i transformowaniu informacji o kosztach i przychodach działań przeszłych, bieżących i zamierzonych w celu wspomagania zarządzania podmiotem gospodarczym.

R. Cooper oraz H.T. Johnson i R.S. Kaplan wskazują cztery grupy czynników ewolucji rachunku kosztów:

• zmiany w technice obliczeniowej

• globalna konkurencja

• postęp w technologii produkcji i metodach zarządzania

• fluktuacja cen czynników produkcji

NOWOCZESNE SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW TO:
- RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNNYCH
- WIELOSTOPNIOWY RACHUNEK KOSZTÓW
- RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ (ABC)
- TARGET COSTING
- KAIZEN COSTING

- RACHUNEK KOSZTÓW CYKLU ŻYCIA WYROBU

Systemy te funkcjonują niezależnie od prowadzonych dla potrzeb ewidencji kosztów rzeczywistych i wyceny bilansowej zapasów tradycyjnych systemów rachunku kosztów.

RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH

Koszty zmienne to te, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji lub aktywności przedsiębiorstwa. Należą do nich:

• koszty bezpośrednie (materiały, wynagrodzenia)

• część kosztów pośrednich (np. wynagrodzenie szefa produkcji, część kosztów akwizycji)

Rachunek kosztów zmiennych dzieli koszty na:

• koszty zmienne

- materiały bezpośrednie

- płace bezpośrednie

- koszty wydziałowe zmienne

- koszty sprzedaży i zarządu zmienne

• koszty stałe

- koszty wydziałowe stałe

- koszty sprzedaży i zarządu stałe

Służy celom rachunkowości zarządczej

RACHUNEK WYNIKÓW PRZY ZASTOSOWANIU RKZ

Przychody ze sprzedaży

• Koszty zmienne wyrobów sprzedanych

- Koszty zmienne sprzedaży i ogólnego zarządu

= Marża na pokrycie kosztów stałych (marża brutto)

• Koszty stałe produkcyjne

• Koszty stałe sprzedaży i ogólnego zarządu

= Wynik operacyjny (na sprzedaży)

WIELOSTOPNIOWY RACHUNEK KOSZTÓW

Wielostopniowy rachunek kosztów powstał w wyniku rozwoju rachunku kosztów zmiennych. Nazywany jest też wieloblokowym, wielopoziomowym, wielowymiarowym, wielopodmiotowym lub wielobranżowym, ze względu na swoją rozbudowaną formę i możliwość monitorowania wielu obiektów kosztowych.

Przychodom ze sprzedaży są przyporządkowane koszty zmienne i koszty stałe, które z kolei są prezentowane na dwóch poziomach:

• kosztów stałych, które można przyporządkować do produktu,

• kosztów stałych, ponoszonych na poziomie wyższego rzędu.

Ten podział zależny jest od struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa bądź od ośrodków odpowiedzialności i powoduje uniwersalność systemu przy zastosowaniu go zarówno w branżach produkcyjnych, handlowych, jak i usługowych. Ilość wyodrębnionych poziomów zależy także od potrzeb informacyjnych osób zarządzających.

Wielostopniowy rachunek kosztów daje syntetyczny pogląd na zyskowność obserwowaną z różnych perspektyw. Marża brutto I (nadwyżka przychodów nad kosztami zmiennymi) jest wykorzystywana do analizy progu rentowności. Marża brutto II (marża brutto I - koszty stałe produktów) umożliwia dokładną kalkulację kosztu jednostkowego i ceny według formuły marżowej. Ten poziom marży pokazuje koszty znaczące dla decyzji krótkiego okresu i może służyć do oceny opłacalności produktów. Marża brutto III (np. marża brutto II - koszty stałe grup asortymentowych) to informacja o zyskowności grup asortymentowych, które korzystają ze wspólnych zasobów. Podobnie marża brutto IV np. na poziomie wydziału pozwala ustalić rentowność poszczególnych wydziałów. Wynik operacyjny to różnica między najwyższym poziomem marży a kosztami stałymi zarządu i sprzedaży, traktowanymi jako koszty wspólne okresu.

Zastosowanie wielostopniowego rachunku kosztów zmiennych wymaga znacznej rekonstrukcji tradycyjnego rachunku kosztów pełnych. Ale po przekroczeniu tej bariery można wg jego zasad prezentować również wielkości dotyczące przeszłych okresów i narastająco, wielkości budżetowane i odchylenia. Można wyróżnić także koszty sterowalne i niesterowalne, z ich dalszym podziałem na pozycje ujęte w budżetach.

.

TARGET COSTING

Rachunek kosztów celu (inaczej: kosztów docelowych) powstał w Japonii w drugiej połowie lat 60-tych pod nazwą „genka kikaku” jako koncepcja zarządzania kosztami w długim okresie. Zastosowanie praktyczne znalazł w Toyota Motor Corporation w 1977 roku, a w późniejszych latach także w innych (choć głównie japońskich) przedsiębiorstwach przemysłu samochodowego, elektronicznego i precyzyjnego np. firmy Nissan, Panasonic, Sharp, Matsushita, Mercedes-Benz i innych, jako system zarządzania kosztami produktów w fazie ich projektowania i konstrukcji.

Opracowanie założeń rachunku kosztów celu było skutkiem zaobserwowania przesunięcia się punktu ciężkości w procesie powstawania kosztów produktu z fazy wytwarzania do fazy przygotowania (tzw. fazy przedprodukcyjnej). Zauważono, że 90-95% kosztów wyrobu przesądzone zostaje w fazie jego projektowania. Decyzje, podjęte przy wprowadzaniu wyrobu do produkcji decydują o kosztach i parametrach dotyczących ceny wykonania w przyszłych okresach

. Rachunek kosztów docelowych polega na ustaleniu , jaki poziom kosztów może być zaakceptowany przez producenta przy danym, oczekiwanym poziomie rentowności sprzedaży i określonej cenie, jaką są gotowi zapłacić konsumenci.

RACHUNEK KOSZTÓW DECELOWYCH (CELU) daje możliwość zarządzania
kosztami wyrobów czy usług już w fazie ich projektowania

Celem RACHUNKU KOSZTÓW DOCELOWYCH jest zagwarantowanie osiągnięcia ustalonej rentowności sprzedaży wyrobu/usługi we wszystkich jego fazach cyklu życia

KOSZTY DOCELOWE to oszacowane długookresowe koszty produktu, określone na takim
poziomie, aby przychody ze sprzedaży produktów zapewniały
przedsiębiorstwu osiągnięcie docelowego poziomu zysku.

Docelowe koszty w odniesieniu do już produkowanych wyrobów są niższe od aktualnie ponoszonych pełnych kosztów jednostkowych.

Wykonanie różnych czynności w przedsiębiorstwie, zmierzających do osiągnięcia kosztów docelowych określa się mianem analizy wartości, która oznacza systematyczną ocenę:

- wszystkich aspektów badań i rozwoju,

- projektowania produktów i procesów technologicznych,

- marketingu, dystrybucji, obsługi klientów

w celu redukcji związanych z nimi kosztów.

Efektem analizy wartości powinno być osiągnięcia DOCELOWYCH KOSZTÓW (obniżenie kosztu jednostkowego produktu) bez ingerencji w wartości użytkowe produktu.

Metody ustalania kosztu docelowego:

1. metoda planowania odgórnego - polega na wyznaczaniu wartości zysku przez najwyższe kierownictwo, a następnie ustalenie kosztu dopuszczalnego

2. metoda planowania oddolnego - wymaga oszacowania przez inżynierów kosztów poszczególnych operacji, detali i całego wyrobu,

3. postępowanie według obydwu metod jednocześnie - tzn. najwyższe kierownictwo zakłada docelowy poziom zysku oraz zachęca pracowników do włączenia się
   w szacowanie kosztów nowego wyrobu.

Różnica miedzy kosztem bieżącym (WYŻSZYM), a kosztem dopuszczalnym (NIŻSZYM) stanowi kwotę możliwej obniżki kosztów.

ETAPY RACHUNKU KOSZTÓW DOCELOWYCH

CENA DOCELOWA możliwa do uzyskania na rynku cena sprzedaży danego wyrobu/usługi

Wielkość jednostkowego DOCELOWEGO ZYSKU (RENTOWNOŚĆ) wyznaczamy mając określoną cenę docelową oraz ustaloną przewidywaną wielkość sprzedaży

KOSZT DOPUSZCZALNY wyznaczany jest w oparciu o docelową cenę sprzedaży oraz
docelowy zysk jednostkowy

KOSZT DOPUSZCZALNY ma zagwarantować osiągnięcie założonego zysku jednostkowego i można go postrzegać jako najwyższy poziom jednostkowego kosztu produktu

KOSZT DOPUSZCZALNY = CENA DOCELOWA - DOCELOWY ZYSK JEDNOSTKOWY

KOSZT DOCELOWY nie może być wyższy od kosztu dopuszczalnego,
który stanowi punkt odniesienia przy jego ustalaniu

Wyznaczając KOSZT DOCELOWY należy uwzględnić wszelkie uwarunkowania dotyczące produkcji danego wyrobu czy świadczenia usługi, zatem należy dokonać
kalkulacji kosztu produktu wyznaczając BIEŻĄCY KOSZT WYTWORZENIA.

Porównując KOSZT BIEŻĄCY oraz KOSZT DOPUSZCALNY możliwe są dwie sytuacje:

1. JEDNOSTKOWY KOSZT BIEŻĄCY < bądź = KOSZT DOPUSZCALNY

2. JEDNOSTKOWY KOSZT BIEŻĄCY > KOSZT DOPUSZCALNY

1) W pierwszym przypadku koszt docelowy będzie na poziomie KOSZTU BIEŻĄCEGO
i należy podjąć decyzję o wprowadzeniu produktu na rynek

2) W drugim przypadku koszt docelowy będzie na poziomie KOSZTU DOPUSZCZLNEGO
i należy podjąć jedną z poniższych decyzji:

a) zrezygnować z uruchomienia produkcji danego wyrobu czy świadczenia usługi

b) zbadać różnicę miedzy kosztem docelowym a bieżącym i zaakceptować niższy poziom zysku docelowego wprowadzając wyrób, czy usługę na rynek.

Rys. 3.19 Zależność między kosztami docelowymi a rzeczywistymi

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Haardt R.: Kosten management: Methoden und Instrumente, Oldenbourg 1998, s.110

Specyfika tego systemu rachunku kosztów i jego odmienność od tradycyjnych rachunków kosztów polega na tym, że:

1. umożliwia on oddziaływanie na koszty produktu w średnim i długim okresie,

2. jest zintegrowany z rachunkiem cyklu życia produktu,

3. służy kształtowaniu kosztów wytworzenia produktu w fazie jego projektowania i przygotowani,a

4. uwzględnia zachowania ludzkie i umożliwia tworzenie systemu motywacyjnego w przedsiębiorstwach,

5. jest zorientowany na rynek i życzenia konsumenta,

6. jego przedmiotem są koszty założone produktu stanowiące graniczną, dopuszczalną wielkość, gwarantującą przedsiębiorstwu osiąganie wyniku w długim okresie,

7. koszty założone dla produktu, jego funkcje użytkowe i komponenty są objaśniane za pomocą funkcji kosztów,

8. koszt produktu jest wielkością objaśnianą przez cenę rynkową i oczekiwane wyniki przedsiębiorstwa w długim okresie,

9. służy podejmowaniu efektywnych decyzji strategicznych w przedsiębiorstwach, w których proces produkcji charakteryzuje się krótkoseryjnością, wielowariantowością oraz nowoczesnymi technologiami.

M. Sakurai twierdzi, że rachunek kosztów docelowych to narzędzie planowania i redukcji kosztów, nie ich kontroli. Jest rachunkiem zorientowanym bardziej na zarządzanie i inżynierię niż na rachunkowość. Można go traktować jako zbiór metod i technik analitycznych mających wyznaczyć docelową cenę, koszt i marżę produktu lub też jako podejście do zarządzania przedsiębiorstwem i jego łańcuchem wartości, co czyni z rachunku kosztów docelowych pewną filozofię zarządzania i tworzy w organizacji kulturę doskonałości, zapewniającą utrzymanie przewagi konkurencyjnej.

KAIZEN COSTING

Kaizen to proces ciągłego udoskonalania, nieustannego dążenia do perfekcji. Jest to system ciągłego wprowadzania udoskonaleń do procesu technologicznego i organizacji pracy, którego bezpośrednim skutkiem jest obniżka kosztów oraz poprawa wydajności pracy na poszczególnych stanowiskach pracy. Inaczej ujmując: kaizen oznacza „działania obniżające koszty produktu w fazie wytwarzania wyrobu i zapewniające osiągnięcie celu (założony zysk w strategii)”.

Kaizen oznacza ustawiczne starania, nie tylko w zachowaniu istniejących standardów, ale także w ich ciągłym doskonaleniu. Filozofia kaizen to wewnętrzny sposób myślenia i postępowania każdego pracownika i kierownika, to każdy stan poddany w wątpliwość i szukanie możliwości jego poprawy. Ponieważ jest on powiązany z rachunkiem kosztów celu, rachunkiem kosztów standardowych i koncepcjami strategicznego zarządzania, to
„umożliwia ciągłe korygowanie poziomu kosztu standardowego o kwotę obniżki kosztów rzeczywistych z okresu przeszłego i ustalanie nowego poziomu norm oraz kosztu standardowego stanowiącego punkt wyjścia dla poszukiwania nowych udoskonaleń na następny okres”.

Proces kaizen rozpoczyna się na poszczególnych stanowiskach pracy, które robotnicy starają się ulepszać (kaizen zorientowany na osoby), jest kontynuowany dalej przy ulepszaniu zakresów pracy (kaizen zorientowany na grupę) i sięga do ulepszania systemów i procesów (kaizen zorientowany na kierownictwo). Cele obniżki kosztów są ustalane dla każdego procesu, a do ich osiągnięcia stosuje się analizę wartości. Kaizen motywuje pracowników nie tylko do obniżania kosztów, ale do zarządzania nimi, szukania przyczyn marnotrawstwa, zainteresowania się procesem powstawania produktu i związanych z tym kosztów. Mocną stroną systemu kaizen jest powiązanie go z procesem planowania zysku przedsiębiorstwa.

Równocześnie lub nawet niezależnie od ciągłych ulepszeń typu kaizen wprowadzać można zmiany typu innowacyjnego, mające charakter skokowy, których celem jest znaczna poprawa produktywności. Porównując kaizen do skrzynki lęgowej, można stwierdzić, że ciągłe zmiany trzeba wciąż „wysiadywać”, podczas gdy innowacje są jak magma - od czasu do czasu pojawia się potężna erupcja. Kaizen jest inwestycją w ludzi, koncepcją zorientowaną na pracowników, podczas gdy innowacje są zorientowane technologicznie i finansowo.

Możliwości ciągłego obniżania kosztów będą kiedyś miały jednak swój kres w każdym dużym przedsiębiorstwie, gdzie rozwinięty jest system kontroli. Większego znaczenia nabiera wtedy rachunek kosztów docelowych, gdzie 80-95% kosztów przesądza się w fazie jego projektowania.

RACHUNEK CYKLU ŻYCIA WYROBU

Kalkulacje i budżetowanie cyklu życia wyrobu obejmują większy obszar informacji kosztowej niż tradycyjne systemy rachunku kosztów. Oznacza to zainteresowanie się ponoszonymi nakładami na wyrób już od momentu powstania jego koncepcji, aż do chwili wycofania z rynku.

Rachunkowość zarządcza pojmuje cykl życia jako „model odwzorowujący zdolność danej klasy produktu do generowania przychodu środków pieniężnych”, czyli przychodów ze

sprzedaży. W tradycyjnym rachunku kosztów przychody te są przeciwstawiane kosztom poniesionym od momentu rozpoczęcia sprzedaży tj. wprowadzenia produktu na rynek, poprzez fazę wzrostu, dojrzałości i schyłkową (nasycenia). Rachunek kosztów cyklu życia wyrobu bierze pod uwagę koszty powstałe już w fazie projektowania i rozwoju wyrobu, jak również koszty związane z wycofywaniem produktu z rynku, czy nawet jego likwidacją.

Cykl życia wyrobu jest aktywnie kształtującym się procesem zależnym od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych, nie zamkniętym w sztywnych ramach wzorcem, w którym wszelkie decyzje kierownictwa są normatywnie regulowane, co jest polecane przy klasycznym modelu cyklu życia. Obok klasycznej koncepcji istnieje również model zintegrowanego cyklu życia produktu, który operuje pojęciami:

• fazy przedprodukcyjnej,

• fazy produkcyjnej,

• fazy poprodukcyjnej,

i zakłada powstawanie kosztów i przychodów we wszystkich tych fazach (rys). Do kosztów fazy przedprodukcyjnej (w literaturze niemieckiej określa się je jako koszty „przedbiegów”) zalicza się koszty projektów, badań, konstrukcji, nowych technologii; koszty jakości; koszty oddania do dyspozycji budynków i środków transportu; koszty organizacji produkcji; koszty budowy kanałów sprzedaży; koszty marketingu i reklamy. Wszystkie te koszty stanowią wartość gotowości produkcyjnej przedsiębiorstwa

W centrum zainteresowania tradycyjnych systemów rachunku kosztów znajdują się koszty fazy produkcyjnej, czyli bieżącej działalności (tzw. „towarzyszące” procesom produkcyjnym): środki produkcji, płace, koszty sprzedaży, koszty administracyjne, poszukiwanie i zdobywanie nowych rynków zbytu. Koszty fazy poprodukcyjnej (z niem. „koszty następstw”) przypadają na koniec rozważanego cyklu życia tj. na fazę schyłku i likwidacji; są to koszty napraw i konserwacji, w ramach udzielonych gwarancji, ale także koszty utraconych korzyści z tytułu spadku udziału w rynku, bądź nawet całkowitego wycofania.

W warunkach dynamicznej konkurencji, gdzie znacznie skraca się okres istnienia danego wyrobu na rynku, istnieje potrzeba racjonalnego zarządzania kosztami w krótkim i długim okresie, co oznacza konieczność integracji rachunku cyklu życia wyrobów z systemem rachunku kosztów.

Problemem tym w literaturze polskiej zajęła się szczególnie I. Sobańska. Do tej pory nie został jeszcze zbudowany system rachunku kosztów objaśniający koszty cyklu życia, choć już pierwsze założenia i próby zostały poczynione w Niemczech. Badano możliwości zintegrowania cyklu życia produktu z systemami rachunku kosztów częściowych, takimi jak: rachunek kosztów zmiennych, rachunek kosztów indywidualnych i marż pokrycia, wielostopniowy rachunek pokrycia kosztów stałych.

Można stwierdzić, że rachunek kosztów cyklu życia produktu kształtuje koszty w sposób aktywny, umożliwia zarządzanie kosztami zanim zostaną one poniesione. Co do zastosowania go w praktyce, to nie ma tu zgodności poglądów nawet w literaturze polskiej. Z jednej strony uznaje się za konieczne stosowanie rachunku kosztów cyklu życia produktu dla tych wyrobów, które charakteryzują się krótkim cyklem życia, tj. należące do tzw. High Technology. Motywuje się to faktem, że w krótkich cyklach nie ma czasu na korygowanie polityki cenowej lub zmiany w asortymencie produkcji. Ceny produktów muszą więc z góry zapewniać odpowiednią rentowność sprzedaży. Rachunek kosztów, w oparciu o który są one ustalane musi brać pod uwagę wszystkie koszty związane z danym procesem wytwórczym, co jest zaletą właśnie rachunku kosztów życia produktu.

Z drugiej strony słusznie również zostało zauważone, że „przy bardzo krótkich cyklach życia produktu organizacje z reguły nie usiłują nawet obierać strategii najniższych kosztów, ale starają się być liderami w zakresie innowacyjności. Niskie koszty nie są w tym przypadku szczególnie istotne, bowiem produkty zaawansowanej technologii bywają sprzedawane z bardzo wysoką marżą brutto, która jest niezbędna do pokrycia (...) szybkich i kosztownych inwestycji”.

Kiedy więc stosować rachunek cyklu życia? Nie ma jedynej skutecznej metody zarządzania, która uleczy wszelkie problemy. Można tylko powiedzieć, że znaczenie tego akurat rachunku wzrasta w miarę skracania się cyklu życia i zwiększania roli nowych produktów jako instrumentów konkurencyjności przedsiębiorstwa.

RACHUNEK KOSZTÓW CYKLU ŻYCIA PRODUKTU - obejmuje przewidywane koszty, jakie będą ponoszone w ciągu całego cyklu życia danego produktu (od momentu projektowania aż do okresu jego likwidacji), a także zyski osiągane z jego sprzedaży.

Fazy RACHUNEK KOSZTÓW CYKLU ŻYCIA PRODUKTU:

1. Projektowanie produktu i rozwój - etap najbardziej pracochłonny i kapitałochłonny;
   w tej fazie ponoszone są tylko i wyłącznie wysokie koszty badań i rozwoju:

- badania nad produktem,

- badania rynku,

- tworzenie prototypów,

- testowanie,

- przygotowanie do produkcji, itp.
przy jednoczesnym braku kosztów produkcji;
w fazie tej nie występują przychody ze sprzedaży produktów, w związku z czym ponoszone są wysokie straty.

2. Wprowadzenie na rynek - etap wprowadzenia gotowego produktu na rynek, od którego zależy dalsze ewentualne powodzenie produktu;
   W tej fazie występują:
   - koszty produkcji,
   - koszty sprzedaży
   - oraz przede wszystkim koszty intensywnej promocji;
   Etap ten charakteryzują wysokie koszty reklamy oraz wysokie koszty jednostkowe, lecz oprócz kosztów pojawiają się pierwsze, zwykle niskie, przychody ze sprzedaży produktu
   Niskie przychody oraz wysokie koszty, jak również dość nieliczne kanały dystrybucji powodują, iż na tym etapie zazwyczaj nie uzyskujemy dobrego wyniku.

3. Wzrost - podczas tego etapu zwiększony wolumen sprzedaży przynosi coraz większe przychody, które powinny kompensować zwrot poniesionych wcześniej kosztów;
   w tej fazie strategia marketingowa koncentruje się na osiągnięciu jak największego udziału w rynku, organizacji coraz to nowych kanałów dystrybucji i systemów promocji; zmniejszają się jednostkowe koszty produkcji i reklamy - efekt skali, a sprzedaż może być pobudzana przez obniżenie cen;
   wzrost przychodów ze sprzedaży umożliwia osiąganie wysokich zysków;(warunkiem koniecznym opłacalnej produkcji jest to, aby skumulowane przychody przekroczyły skumulowane koszty).

4. Dojrzałość, czyli nasycenie produktem - na tym etapie popyt na produkt utrzymuje się na stałym poziomie, jednakże w fazie końcowej zaczyna się stopniowy spadek sprzedaży; następuje stabilizacja kosztów, ale także wzrost kosztów różnorodności asortymentu;
   Okres ten jest uważany za najlepszy dla danego produktu, gdyż przedsiębiorstwo osiąga
   z niego zyski przy ustabilizowanych kosztach; rozmiary sprzedaży wzrastają, ale tempo tego wzrostu maleje tzn., że produkt jest już dobrze znany klientom, ale staje się dla nich coraz mniej atrakcyjny, a na rynku istnieje szereg produktów konkurencyjnych.
   W celu przedłużenia tego okresu i tym samym żywotności produktu można zastosować modyfikacje w zakresie jakości, cech użytkowych i wyglądu zewnętrznego, czy też wprowadzać reklamę przypominającą oraz poszukiwać nowych rynków zbytu,
   jednak jedną z najlepszych metod utrzymywania wielkości sprzedaży jest obniżka ceny;
   na tym etapie koszty wytwarzania i marketingu są najniższe i ustabilizowane, przychody ze sprzedaży kształtują się na najwyższym poziomie
   (jednakże następuje stopniowy spadek zysku-dodatkowe koszty na wydłużenie życia produktu).

5. Spadek, czyli schyłek - to etap, gdzie występuje spadek sprzedaży i związane z tym stopniowe ograniczanie produkcji w następstwie „starzenia się produktu” oraz występowania dużej konkurencji;
   dzięki temu następuje ograniczanie kosztów produkcji zbytu i promocji i często pojawia się wysprzedawanie zapasów po obniżonych cenach.
   Na skutek zmniejszenia rozmiarów produkcji następuje wzrost kosztów jednostkowych Nasycenie rynku oraz duża konkurencja powodują spadek przychodów ze sprzedaży,
   w wyniku czego przedsiębiorstwo osiąga niskie zyski lub nawet poznosi stratę.

6. Likwidacja - to ostatni etap, w którym brak zainteresowania produktem powoduje jego likwidację. Nie występują już koszty produkcji, a ponoszone koszty związane tylko
   z likwidacją (np. koszty dezinwestycji majątku, koszty działalności ekologicznej);
   Na tym etapie nie występują przychody ze sprzedaży i ponoszona jest strata

Ustalenie
KOSZTU DOCELOWEGO

Ustalenie KOSZTU DOPUSZCZALNEGO

Wyznaczenie DOCELOWEGO ZYSKU

Ustalenie
DOCELOWEJ CENY

Planowana

cena

-Projektowany

zysk

= Koszty

docelowe

Tę część kosztów

należy obniżyć

Koszty

rzeczywiste

K O S Z T Y

KOSZTY FAZY PRZEDPRODUKCYJNEJ

KOSZTY FAZY PRODUKCYJNEJ

KOSZTY FAZY POPRODUKCYJNEJ

- badań i rozwoju

- technologii

- zapewnienia jakości

- sprzedaży

- przystosowań, zmian

- przygotowania produkcji

- wprowadzenia na rynek

- poszukiwania nowych rynków zbytu

- bieżącej działalności

- konserwacje i naprawy w ramach udzielonych gwarancji

= pozostałe

- subwencje, dotacje

- inne ulgi (np. podatkowe) i udogodnienia

- z bieżącej działalności

- z demontażu

- konserwacja

- naprawy

- pozostałe

PRZYCHODYY FAZY PRZEDPRODUKCYJNEJ

PRZYCHODY FAZY PRODUKCYJNEJ

PRZYCHODY FAZY POPRODUKCYJNEJ

P R Z Y C H O D Y

---