SPIS TREŚCI:

.

1. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA:

• Polityka regionalna.

• Cele Funduszy Strukturalnych

• Unia gospodarczo-walutowa.

• Polityka budżetowa.

2.PROCESY INTEGRACYJNE W EUROPIE:

• Formy integracji europejskiej:

• Historia powstania UE

• Filary tworzenia UE:

• Zasady na których opiera się integracja europejska:

• Etapy przystępowania do UE

• Układ stowarzyszeniowy z UE:

• Prawo i procesy decyzyjne UE:

• Organy UE:

• Rada europejska

• Parlament europejski

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

3.GENEZA I ROZWÓJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJ:

• Istota, warunki i mechanizmy integracji

• Rodzaje ugrupowań integracyjnych i ich charakterystyka

• Fazy integracji:

4. Powstanie i rozwój Wspólnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele

-Traktat paryski (1951)

-Traktaty rzymskie (1957)

-Traktat z Maastricht - układ o Unii Europejskiej (1992)

-Traktat amsterdamski (1997)

5.STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

• Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania

• Rada Unii Europejskiej (Bruksela):

• Komisja Europejska (Bruksela):

• Parlament Europejski (Strasburg):

• Trybunał Sprawiedliwości (Luksemburg):

• Trybunał Rewidentów Księgowych (Luksemburg):

6. Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnym

- Komitet Społeczno-Ekonomiczny (Bruksela):

• Komitet Regionów (Bruksela):

• Komitet Ekonomiczno-Finansowy:

7. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady działania

- Europejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg):

8. PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W UNII EUROPEJSKIEJ

• Źródła prawa Unii Europejskiej

• Procedura współpracy

• Procedura współdecydowania

• Procedura zatwierdzania

• Zasada subsydiarności

9. Przyczyny integracji międzynarodowej:

- ekonomiczne

- polityczne

- militarne

10.POWSTANIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

- jednostka rozrachunkowa ECU (koszyk walut)

-mechanizm kursów walutowych (wąż walutowy)

-mechanizm interwencyjny (kredytowy)

11.ETAPY DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

-Harmonogram wprowadzania EURO

-Polityka społeczna i zatrudnienia

-Zdrowie publiczne

-Ochrona konsumentów

-Ochrona środowiska naturalnego

-Edukacja i kształcenie zawodowe

-Kultura

12. Integracja Polski z Unią - nawiązanie stosunków między Polską a Wspólnotami Europejskimi (UE)

13. Szczyt Unii w Kopenhadze (1993)

14. INTEGRACJA GOSPODARCZA

• Pojecie miedzynarodowej integracji gospodarczej

• Pojecie modelu i mechanizmu integracji

• Modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej

• Unia walutowa

• Unia ekonomiczna

• Unia polityczna

• Próby integracji regionalnej w gospodarce centralnie planowanej

15. ORGANY UNII EUROPEJSKIEJ

• Rada Europejska

• Rada Unii Europejskiej

• Parlament Europejski

• Komisja Europejska

• Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Obrachunkowy

• Komitet Regionów

• Komitet Stałych Przedstawicieli

• Komitet Ekonomiczno-Społeczny

• Cztery wolności rynku UE

• Proces decyzyjny

• filary Unii

• Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.

16. WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ

• Podstawowe cele i zasady Wspólnej Polityki Rolnej

• Cele Wspólnej Polityki Rolnej

• Zasady Wspólnej Polityki Rolnej

• Organizacja rynków rolnych

• Polityka strukturalna w rolnictwie

17. Finansowanie wspólnej polityki rolnej

• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa

18. Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej

-1968 r. - Plan Mansholta

-Lata 1985 - 1990

-1992 r. - Plan McSharry'ego

19. Agenda 2000 - Reforma Wspólnej Polityki Rolnej

• Cele reformy Wspólnej Polityki Rolnej

• Najważniejsze zmiany Wspólnej Polityki Rolnej zawarte w Agendzie 2000

• Budżet Unii Europejskiej na lata 2000 - 2006

20. Budżet Unii Europejskiej

21. Cele Unii Europejskiej:

22. Historia powstania Unii Europejskiej

22. Państwa członkowskie i stowarzyszone z Unią Europejską

23. Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej

24. Organa Unii Europejskiej

25. Rada Europejska

26. Parlament Europejski

27. Komisja Europejska

28. Trybunał Sprawiedliwości

29. Trybunał Rewidentów Księgowych

30. Komitet Ekonomiczno-Społeczny

31. Komitet Regionów

32. Europejski Bank Centralny

33. Europejski Bank Inwestycyjny

34. Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej

36. Powstanie unii gospodarczej i walutowej

37. Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP)

38. Jakość życia w Unii Europejskiej

-polityka społeczna i zatrudnienia

-zdrowie publiczne

-ochrona konsumentów

-ochrona środowiska naturalnego

1.Polityka ochrony środowiska.

Do podstawowych zadań UE w zakresie ochrony środowiska należą zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska i zdrowia ludzkiego, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych. UE realizuje te zadania poprzez:

• regulacje dotyczące produktów: kontrola hałasu emitowanego przez sprzęt budowlany, kontrola emisji z pojazdów samochodowych, kontrola zawartości niektórych substancji chemicznych w towarach konsumpcyjnych, opracowanie warunków importu i eksportu gatunków zagrożonych, transport odpadów.

• normy dotyczące procesów wywierających wpływ na środowisko - działalność zakładów przemysłowych, chemicznych, budownictwo, składanie odpadów

• normy chroniące jakość środowiska - np. zapobiegające obecności substancji niebezpiecznych w powietrzu, glebie i wodzie, itd.

• tzw. prawo formalne obejmujące np. ocenę oddziaływania na środowisko, przeprowadzenie konsultacji społecznych, dostęp do informacji o środowisku.

Zostały określone również podstawowe zasady przyjęte przez UE w postępowaniu ze środowiskiem, są to:

• zanieczyszczający płaci

• zasada zapobiegania zanieczyszczeniom (ochrona u źródła, podejście emisyjne)

• wysoki poziom ochrony

• zasada subsydiarności (zakłada optymalny poziom działania na każdym szczeblu - lokalnym, krajowym, regionalnym, międzynarodowym)

• zasada integracji

Polityka ta realizuje swoje cele głownie w takich sektorach jak przemysł (wdrażanie standardów UE w dziedzinie produkcji i produktów), energia (lepsze wykorzystanie energii, wykorzystanie innych źródeł energii), transport ( lepsze wykorzystanie infrastruktury, rozwój transportu publicznego), rolnictwo (rozszerzenie handlu produktami rolnymi, rozwój obszarów rolnych i wykorzystanie naturalnych zasobów), turystyka ( różnicowanie działalności turystycznej, podniesienie jakości usług turystycznych).

Do narzędzi polityki ochrony środowiska należą:

- europejskie prawo ochrony środowiska

• instrumenty rynkowe (podatki i opłaty, zachęty podatkowe np. podatek od benzyny ołowiowej i bezołowiowej, system pośrednich i bezpośrednich subwencji, przeglądy ekologiczne mające kształtować odpowiedzialność cywilną

• instrumenty wspomagające( lepsze systemy zbierania i gromadzenia danych statystycznych o środowisku, badania naukowe, postęp techniczny

• finansowe mechanizmy wspomagające - programy LIFE, Fundusze Strukturalne, które finansują działania na rzecz polepszenia środowiska

Najbardziej restrykcyjną politykę w zakresie ochrony środowiska prowadzą Niemcy i Austria.

Polityka regionalna.

Polityka regionalna UE oparta jest na zasadzie subsydiarności, co oznacza, że działania UE powinny jedynie uzupełniać, wzbogacać i wspierać, a nie zastępować działania prowadzone na szczeblu krajowym i regionalnym przez państwa członkowskie. Zadania wspólnej polityki regionalnej to przede wszystkim zmniejszenie różnic pomiędzy regionami, koordynacja polityk regionalnych państw członkowskich, dostarczanie szerokiej pomocy finansowej na rozwój najbiedniejszych regionów (np. Fundusze Strukturalne). W skład Funduszy Strukturalnych wchodzą obecnie: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Gwarancji i Orientacji Rolnej oraz Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa. Specjalnym instrumentem polityki strukturalnej jest również Fundusz Spójności, który finansuje takie zadania, dzięki którym można przyspieszyć wyrównywanie standardów życia w UE, realizuje zadania konieczne z punktu widzenia wdrażania unii gospodarczej i walutowej, objął kraje, w których dochód na 1 mieszkańca był poniżej 90% średniej w UE.

Cele Funduszy Strukturalnych to:

• pomoc regionom najuboższym

• pomoc regionom wymagającym różnego rodzaju restrukturyzacji

• walka z bezrobociem - Europejski fundusz Socjalny ma spełniać rolę instrumentu finansowego, wspierającego Narodowe Programy Działań dla Wzrostu Zatrudnienia opracowane przez kraje członkowskie. M.in. pomoc w adaptacji zawodowej, szkoleniu, przekwalifikowaniu, tworzeniu nowych miejsc pracy, pobudzaniu mobilności zawodowej

Unia gospodarczo-walutowa.

Do unii tej mogły przystąpić kraje, które spełniały tzw. kryteria spójności przyjęte na konferencji w Maastricht, a należą do nich: dług publiczny, deficyt budżetowy (który nie mógł przewyższać o 3% PKB rocznego budżetu lub zadłużenie państwowe nie powinno przekraczać 60% PKB), inflacja (utrzymanie stabilności cen, tzn. minimalnego poziomu inflacji), kurs walutowy (powinien utrzymywać się w wąskim przedziale zmienności przez co najmniej ostatnie dwa lata). Kryteriom sprostały - Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Holandia, Hiszpania, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy i Wielk. Brytania (z tymże Dania, Szwecja i Wlk. Brytania na własną prośbę odstąpiły od unii). Realizacją polityki unii gospodarczo-walutowej zajmuje się Europejski Bank Centralny, który to jest jedyną instytucją upoważnioną do emisji euro. Najważniejszymi funkcjami EBC są: dbanie o stabilność cen, zwalczanie inflacji, utrzymywanie i zarządzanie rezerwami dewizowymi państw członkowskich, nadzór nad funkcjonowanie systemu płatniczego, dbałość o silny pieniądz - euro, ponieważ jest on wyznacznikiem trwałego wzrostu gospodarczego, EBC to instytucja autentycznie niezależna.

Pozytywne skutki powstania UGiW to:

• likwidacja kosztów wymiany walut, co dało duże oszczędności

• eliminacja ryzyka kursowego w operacjach przedsiębiorstw i banków

• lepsze planowanie produkcji, rozwinięcie produkcji na skalę całego rynku europejskiego

• większa przejrzystość cen, a co za tym idzie wzrost konkurencji

• większe wyspecjalizowanie się gospodarek poszczególnych krajów

• powstanie jednego europejskiego rynku kapitałowego

• szybszy wzrost gospodarczy w państwach członkowskich

Negatywne skutki:

• utrata możliwości spowolnienia wzrostu gospodarczego

• trudności w wypracowaniu polityki gospodarczej i monetarnej odpowiadającej wszystkim krajom

• brak możliwości wsparcia z budżetu UE regionów przeżywających trudności

• możliwość porównywania i wyrównania się stawek wynagrodzenia za pracę w poszczególnych krajach, które przystąpiły do UGiW.

Polityka budżetowa.

Budżet UE jest kluczowym instrumentem wzmacniania spójności gospodarczej i społecznej, jest on bardzo niewielki w porównaniu z budżetami poszczególnych państw członkowskich. Do głównych źródeł dochodów budżetu zaliczamy:

• cła i opłaty rolne

• cła na artukuły przemysłowe

• wpływy z podatku VAT krajów członkowskich

• składki państw członkowskich

Wpłaty do budżetu UE są proporcjonalne do możliwości i zdolności poszczególnych państw, mierzonej nominalnym PKB liczonym według aktualnych kursów walutowych. Tak więc największymi płatnikami netto budżetu są Niemcy, Francja, Włochy i Wlk. Brytania.

Wydatki z budżetu Wspólnoty możemy podzielić na:

• obligatoryjne, które wynikają z postanowień traktatowych i zobowiązań międzynarodowych i są określane przez Radę Europejską

• nie obligatoryjne, są to wydatki z Funduszy Strukturalnych, określane przez Parlament Europejski.

Największą część wydatków z budżetu ogólnego UE pochłania rolnictwo i rybołówstwo. Drugie miejsce w ogólnych wydatkach z budżetu zajmują wydatki na politykę regionalną, a więc na Fundusze Strukturalne. Następnie wydatki na politykę rozwojową, a więc na EF Socjalny, który współfinansuje kształcenie zawodowe itd., na energetykę, badania naukowe, przemysł, transport i środowisko, na współpracę w dziedzinie rozwoju, inne wydatki i administrację.

Budżet jest formowany przez Parlament i Radę Ministrów oraz nie może zostać zatwierdzony bez zgody Parlamentu. Budżet jest formowany w pięciu etapach:

1. przygotowanie projektu wstępnego przez Komisję Europejską i przedłożenie go Radzie Ministrów do 1 wrześnie roku poprzedzającego

2. naniesienie poprawek do projektu wstępnego przez Radę, redukcja proponowanych wydatków, a następnie uchwała projektu budżetu i przedłożenie go Parlamentowi do 5 października roku poprzedzającego

3. Parlament ma 45 dni aby zająć swoje stanowisko, może wnieść zmiany do obowiązkowej części budżetu lub wnieść poprawki do części nieobowiązkowej

4. Rada podejmuje ostateczną decyzję w sprawie zmian wysuniętych przez Parlament w odniesieniu do wydatków obowiązkowych, które może odrzucić

5. Parlament może przyjąć zmiany i zatwierdzić budżet.

2.Procesy integracyjne w Europie

Równolegle do procesów integracyjnych toczą się procesy dezintegracyjne. Całość jest czymś więcej niż suma części i na tym oparty jest proces integracji. Efektywniejsza jest grupa państw niż pojedyncze państwa.

Trzy poziomy integracji przed powstaniem UE:

1. Integracje polityczne

Rada Europy 1949r.

2. Integracje militarne

Nato 1949r.

3. Integracja gospodarcza

4. Europejska Organizacja Współpracy Ekonomicznej 1947r., powstała po to, żeby rozdzielić środki finansowe z planu Marschala (pieniądze dla Europy zniszczonej po wojnie) do 1967r. Integracja ekonomiczna i gospodarcza jest najprostszą i najlepszą formą. Najprostszą forma jest tutaj handel. POKÓJ POPRZEZ HANDEL.

FORMY INTEGRCJI EKONOMICZNEJ:

1. Klub handlu preferencyjnego, jest to porozumienie dwóch lub więcej państw redukujących cła między sobą.

2. Obszar wolnego handlu (EFTA-Europejska Strefa Wolnego Handlu) państwa znoszą cła i podatki importowe.

3. Unia celna - znoszą wzajemnie cła dla siebie a ustalają cła dla państw trzecich.

4. Wspólny rynek - swobodny przepływ wszystkich czynników produkcji (osób, kapitału, usług).

5. Unia ekonomiczna - wspólna polityka fiskalna, społeczno-ekonomiczna i walutowa.

Historia powstania UE

Robert Schuman (francuski minister spraw zagranicznych) przedstawił propozycję współpracy francusko-niemieckiej w zakresie węgla i stali (górnictwo i hutnictwo).

1. Europejska Wspólnota Węgla i stali (6 państw): Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Zniesienie ceł w wymianie węgla i stali.

2. Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) Traktat rzymski 1957r.

3. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EUROATOM) 1957r.

a + b + c powyższe organizacje utworzyły w 1965 r. Wspólnoty Europejskie

1973 kryzys naftowy - spowolnienie procesu integracji

1985 biała księga oceniająca poziom współpracy

1989 raport Delorsa proponował utworzenie Unii Ekonomicznej i Walutowej

1992 traktat z Mastricht, na skutek raportu Delorsa powstała UE , ratyfikacja traktatu 1993r.

Trzy filary tworzenia UE:

• unia gospodarczo-walutowa

• wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

• wymiar sprawiedliwości spraw wewnętrznych.

UE tworzy się za pomocą traktatów. 1997 spotkanie na szczycie w Amsterdamie - traktat amsterdamski po raz pierwszy poruszał problemy rozszerzenia Unii, zaproponowano projekt budżetu 2000-2006, są w nim uwzględnione środki dla państw mających wejść do UE. 2000 Traktat Nicejski - dotyczył reformy instytucji unijnych oraz zajęto się sprawami rozszerzenia.

Zasady na których opiera się integracja europejska:

• swoboda przepływu towarów

• swoboda przepływu osób

• swoboda przepływu kapitału

• swoboda przepływu usług

Zasady powyższe w traktacie z Mastricht były określone jako te, których nie można zatrzymać lub przerwać.

Etapy przystępowania do UE

1952 - Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg

1973 + Wielka Brytania, Dania, Irlandia, referendum w Norwegii - nie

1981 + Grecja

1986 + Hiszpania, Portugalia

1990 + Landy Wschodnie Niemiec

1995 + Austria, Finlandia, Szwecja, referendum w Norwegii - nie

W „15” nie ma : Islandii, Szwajcarii, Norwegii.

Układ stowarzyszeniowy z UE:

1964 podpis z Turcją

1970 Malta

1972 Cypr

1992 Polska, Węgry, Czechy, Słowacja

1993 Rumunia, Bułgaria

1995 Litwa, Łotwa, Estonia

1996 Słowenia

Prawo i procesy decyzyjne UE:

1. Prawo pierwotne - tworzone przez

• traktaty założycielskie i dołączone do nich protokoły i aneksy

• modyfikacje traktatów z protokołami i aneksami

• umowy międzynarodowe UE wymagające ratyfikacji przez państwa członkowskie

2. Prawo wtórne - tworzone przez organa UE

• Rada UE

• Parlament Europejski

• Komisja Europejska.

ORAGANA UE:

Najwyższy organ - RADA EUROPEJSKA

Dwa organy ustawodawcze - PARLAMENT EUROPEJSKI, RADA UE

Organ wykonawczy (rząd UE) - KOMISJA EUROPEJSKA

Organ sądowniczy - TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI

Organ kontrolny - TRYBUNAŁ REWIDENDÓW KSIĘGOWYCH

Organy doradcze - KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY, KOMITET REGIONÓW

Banki- EUROPEJSKI BANK CENTRALNY, EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY.

RADA EUROPEJSKA

Są to regulowane (2x w roku) spotkania szefów państw i rządów krajów członkowskich. Istnieje od 1974r. Pełni rolę nadrzędną wobec pozostałych organizacji. W skład Rady wchodzą szefowie rządów, 1 przewodniczący Komisji Europejskiej. Przewodniczy radzie szef państwa, które obejmuje przewodnictwo w UE (co 6 m-cy).

Zadania:

• wytycza główne kierunki polityki UE

• ustala priorytety tej polityki

• rozwiązuje problemy sporne

• definiuje zasady dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

• nadaje UE impuls niezbędny do rozwoju.

Rada Europejska podejmuje decyzje jednomyślnie, po każdym posiedzeniu składa sprawozdanie o postęp w integracji i roczne pisemne sprawozdania.

Obszary działalności:

• polityka zagraniczna i bezpieczeństwo

• rozszerzanie UE

• reformy instytucjonalne UE

PARLAMENT EUROPEJSKI

Największy wielonarodowościowy parlament na świecie. 626 deputowanych reprezentuje 370mln mieszkańców UE. Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Parlamentarzyści wybierani są w powszechnych wyborach w swoich krajach. Przewodniczący parlamentu wybierany jest co 2,5 roku (obecnie Nicol Fontaine). 30% miejsc w parlamencie zarezerwowane jest dla kobiet.

Funkcje:

1. Ustawodawcza (legislacyjna) - tworzenie prawa. Wypełnia ja wraz z Radą Europejską. Najsilniejszą role ma w procedurze kodecyzyjnej, najsłabszą w konsultacyjnej.

2. Budżetowa - ma prawo zgłaszania poprawek do budżetu i odrzucania budżetu. Sprawuje nadzór nad wydatkami nieobligatoryjnymi budżetu. Przewodniczący parlamentu podpisuje budżet nadając mu moc wiążącą. Prowadzi bieżący monitoring wydatków i dochodów budżetowych.

3. Kontrolna (nadzorcza) - zatwierdza kandydata na przewodniczącego komisji jak i pozostałych jej członków. Ma prawo dymisji komisji.

4. Parlament mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich

Praca Parlamentu kieruje prezydium składające się z przewodniczącego i 14 wiceprezesów. Deputowani pracują w 20 komisjach parlamentarnych.

Siedziby P. E.

Strasbusrg - spotkania plenarne

Luksemburg - sekretariat generalny

Bruksela - praca 20 komisji

Ilość mandatów (główne):

Włochy, Wielka Brytania, Francja - 87

Niemcy - 99

Hiszpania - 64

RADA UNII EUROPEJSKIEJ

Rada rady ministrów. Najważniejszy organ decyzyjny i ustawodawczy UE. Składa się z 15 członków, którymi są ministrowie spraw zagranicznych UE.

Rada generalna (15) - (raz na miesiąc) ministrowie spraw zagranicznych (delegowani przez państwa unijne).

Rada specjalistyczna (15) - (2-4 razy w roku) ministrowie branżowi, ministrowie spraw wewnętrznych, rolnictwa i zdrowia.

Głosy w radzie rozdzielane są proporcjami (87 głosów w radzie). Podejmuje decyzję zwykłą lub kwalifikowaną (min. 62 za / do 87). Niektóre decyzje podejmowane są jednomyślnie np. przyjęcie nowych członków.

Zadania:

• tworzy prawodawstwo UE

• ustala cele polityczne UE

• koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich

• zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE

• podejmuje decyzje w kwestiach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Radzie przewodniczą kolejno wszystkie państwa UE co 6 m-cy. Przewodniczy jej minister kraju, który przewodniczy Unii. Rada odbywa do 100 sesji rocznie i wydaje do 300 rozporządzeń.

Organy pomocnicze Rady:

1. Sekretariat Generalny

2. Komitet Stałych Przedstawicieli CORPER

Siedziby Rady:

Bruksela i Luksemburg

KOMISJA EUROPEJSKA

Komisja Składa się z 20 komisarzy desygnowanych przez państwa członkowskie Włochy, Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania - po 2, pozostałe po 1.

Organ wykonawczy UE:

Rząd UE wciela w życie decyzje organu wyższego rzędu.

Zadania:

• proponuje akty ustawodawcze

• wydaje samodzielne akty prawne

• czuwa nad przestrzeganiem prawa UE

• przygotowuje projekt budżetu i zarządza wykonaniem tego budżetu.

Kadencja: 5 lat.

Teraz komisji przewodniczy Romano Prodi.

Zatwierdza premiera rządu, później musi go zatwierdzić Parlament.

Komisja europejska ma 26 Dyrekcji Generalnych. Jest największą instytucją europejską - zatrudnia 16000 ludzi, połowa wszystkich zatrudnionych w administracji UE.

Komisja zbiera się raz w tygodniu (środa). Decyzje podejmuje zwykłą większością głosów. odpowiada przed Parlamentem Europejskim.

3. GENEZA I ROZWÓJ KONCEPCJI INTEGRACYJNYCH W EUROPIE ZACHODNIEJ

Istota, warunki i mechanizmy integracji

integracja ekonomiczna - stan, który umożliwia kontakty handlowe pomiędzy różnymi gospodarkami w taki sposób, jak w ramach jednej gospodarki

integracja negatywna - proces znoszenia ograniczeń w wymianie handlowej
integracja pozytywna - wprowadzanie nowych form integracji i stosowanie nowych instrumentów politycznych

Istota integracji:
- wspólny rynek,
- wspólna polityka (oddawanie władzy).

Proces integracji jest procesem dynamicznym, ale integrację można rozpatrywać również jako pewien stan.
W praktyce procesy integracyjne powodują powstanie mozaiki różnych wspólnot i różnych rodzajów integracji.
Integracja nie może być celem samym w sobie. Musi zapewnić dobrobyt ekonomiczny i stabilność polityczną.

Aspekt społeczny integracji: nie da się integrować bez poparcia społeczeństwa.

Zasada elastyczności (traktat amsterdamski) - kraje członkowskie mogą się włączać do bardziej zaawansowanych procesów i form integracji ale nie mają takiego obowiązku

Rodzaje ugrupowań integracyjnych i ich charakterystyka

Koncepcje integracji:

1. funkcjonalizm - funkcje organizacji integracyjnych powinny ograniczać się do likwidacji barier w obrocie międzynarodowym i zapewnienie swobodnego przepływu towarów i czynników produkcji, a właściwy proces integracji należy pozostawić mechanizmowi rynkowemu

2. instytucjonalizm (federalizm) - proces integracji powinien polegać na centralizacji pewnych funkcji ekonomicznych i politycznych na szczeblu międzynarodowym oraz decentralizacji uprawnień na poziomie regionalnym w celu stworzenia odpowiednich warunków do włączenia społeczeństw w proces integracji

Fazy integracji:

1. strefa wolnego handlu - zniesienie ograniczeń w obrocie towarowym, ale brak obowiązku realizacji wspólnej polityki celnej wobec krajów spoza ugrupowania

2. unia celna - strefa wolnego handlu plus wspólna polityka celna wobec krajów trzecich

3. wspólny rynek - unia celna plus liberalizacja przepływu środków produkcji (kapitał i ludzie) z możliwością harmonizacji polityki podatkowej i walutowej

4. unia ekonomiczna i walutowa - wspólny rynek plus integracja polityki ekonomicznej (ujednolicenie instrumentów) oraz wspólna waluta (przekazanie kompetencji monetarnych organom ponadnarodowym)

5. pełna integracja ekonomiczna i polityczna - na szczebel międzynarodowy przekazane są wszystkie kompetencje krajów członkowskich
   3. Powstanie i rozwój Wspólnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele

4. Powstanie i rozwój Wspólnot Europejskich. Unia Europejska - podstawowe cele

Traktat paryski (1951)

1. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (pełna działalność w 1958), w której skład weszły: Niemcy, Francja, Belgia, Holandia, Luxemburg, Włochy

2. cel polityczny: poddanie międzynarodowej kontroli sektora hutniczego i górniczego (strategiczne dziedziny dla zbrojeń)

3. cele gospodarcze:

• wspólny rynek surowców oraz produktów węglowych i stalowych

• oddziaływanie na kształtowanie się cen produktów węglowych i stalowych

• oddziaływanie na poprawę warunków pracy i bytu w tych gałęziach

• modernizacja przemysłu

• przeciwdziałanie protekcjonizmowi narodowemu

Traktaty rzymskie (1957)

1. utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej

• przesłanki gospodarcze:
  - zwiększenie konkurencyjności ugrupowania w otoczeniu zewnętrznym (likwidacja luki technologicznej po-między Europą i USA)
  - korzystne warunki dla zmniejszenie deficytu bilansu płatniczego w ramach ugrupowania

• przesłanki polityczne:
  - zabezpieczenie przed ideami socjalistycznymi
  - stworzenie wspólnej "platformy" politycznej do kontaktów z innymi krajami
  - mocniejsze oddziaływanie na stosunki międzynarodowe

• cele:
  - rozwijanie cele:
  - stopniowe doprowadzenie do unii celnej i wspólnego rynku oraz stworzenie pewnych elementów koordynacji polityki ekonomicznej
  - stworzenie trzech wspólnych polityk: rolnej, handlowej i transportowej

utworzenie Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom)

• badań w dziedzinie atomistyki
  - upowszechnianie wyników badań
  - nawiązywanie współpracy w dziedzinie atomistyki
  - wspólny rynek materiałów rozszczepialnych oraz kapitału i siły roboczej z tym związanej

Na mocy decyzji Parlamentu Europejskiego (1978) przyjęto nazwę Wspólnoty Europejskie, określającą łącznie EWWiS, EWG i Euratom.

Jednolity Akt Europejski (1986)
-> wprowadzenie jednolitego rynku europejskiego

Traktat z Maastricht - układ o Unii Europejskiej (1992)

1. ustanawia Unię Europejską (jednak nie jako nową organizację o podmiotowości prawnej: ma być utworzona w oparciu o Wspólnoty Europejskie), która ma zapewnić dalszy intensywny rozwój integracji europejskiej w kierunku stworzenia unii gospodarczej i walutowej

2. trzy filary UE

• Filar I: formy integracji i dziedziny polityki gospodarczej uregulowane przez traktaty założycielskie, Jedno-lity Akt Europejski oraz traktat z Maastricht

• Filar II: wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

• Filar III: współpraca w dziedzinie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości

• cele UE:

• zrównoważony i trwały postęp ekonomiczny oraz społeczny (zapewnić go ma utworzenie obszaru bez gra-nic, wzmocnienie spójności ekonomicznej i społecznej oraz utworzenie unii ekonomicznej i monetarnej)

• zapewnienie tożsamości na arenie międzynarodowej (wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa z ewentualnością wspólnej polityki obronnej)

• wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (wzmocnienie obrony praw i interesów obywateli krajów członkowskich)

• utrzymanie dotychczasowego dorobku prawnego Wspólnot i rozbudowywanie go

Traktat amsterdamski (1997)

• wprowadzenie do traktatów działu dotyczącego zatrudnienia i uznania walki z bezrobociem za priorytet UE

• włączenie do traktatów "Paktu stabilizacji i wzrostu"

• włączenie do traktatów postanowień dotyczących polityki socjalnej

• pogłębienie współpracy w dziedzinie polityki zagranicznej i spraw wewnętrznych (wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwo)

• umocnienie zasady subsydiarności

• wprowadzenie zasady elastyczności

5. STRUKTURA INSTYTUCJONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

Podstawowe instytucje Unii Europejskiej i ich zadania

Rada Europejska - pozastatutowy organ Wspólnot Europejskich; w jej skład wchodzą: głowy państwa lub szefowie rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji (w towarzystwie ministrów spraw zagranicznych i jednego z członków Komisji; obecnie odgrywa ona rolę inspiratora politycznego (jej spotkania dotyczą określania kierunków rozwoju integracji, określania wiodących kierunków polityki UE i stanowiska wobec krajów trzecich); Rada Europejska została uznana za organ Wspólnot Europejskich na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego (1986), a traktat z Maastricht nadał jej funkcje w dziedzinie polityki zagranicznej UE, polityki bezpieczeństwa i tworzenia unii ekonomicznej i walutowej

Statutowe instytucje Wspólnot Europejskich:

1. Rada Unii Europejskiej

2. Komisja Europejska

3. Parlament Europejski

4. Trybunał Sprawiedliwości

5. Trybunał Rewidentów Księgowych

Rada Unii Europejskiej (Bruksela):

1. zajmuje naczelne miejsce w strukturze instytucjonalnej Wspólnot Europejskich; ma charakter międzyrządowy (jest reprezentacją rządów krajów członkowskich: każdy ma jednego przedstawiciela i każdy przewodniczy przez 6 miesięcy) i jest głównym organem decyzyjnym Wspólnot;

2. uchwały podejmowane są na zasadzie jednomyślności, zwykłej większości i większości kwalifikowanej; obecna liczba głosów wynosi 87 (Francja, RFN, Wielka Brytania i Włochy mają po 10); większość kwalifikowana wynosi 62 głosy (pochodzące co najmniej od 10 państw, jeśli decyzja podejmowana jest bez wniosku Komisji)

3. kompetencje:

• koordynacja polityki ekonomicznej państw członkowskich,

• decyzje dotyczące polityki Wspólnot (razem z Parlamentem Europejskim),

• uchwalanie budżetu (wraz z Parlamentem Europejskim),

• prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

• organizowanie współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

• za przygotowanie prac Rady odpowiada Komitet Stałych Przedstawicieli (ambasadorzy państw członkowskich akredytowani przy Wspólnotach)

Komisja Europejska (Bruksela):

1. organ o charakterze ponadnarodowym reprezentujący interes UE (członkowie Komisji mają prowadzić działalność na zasadzie niezależności od rządów krajów członkowskich)

2. w jej skład wchodzi przewodniczący, 2 wiceprzewodniczących i 20 komisarzy (po 2 z Francji, Hiszpanii, RFN, Wielkiej Brytanii i Włoch; po 1 z reszty państw); kadencja wynosi 5 lat; skład osobowy musi zaakceptować Parlament Europejski, który może go również w całości odwołać

3. zakres obowiązków:

• inicjuje i przygotowuje projekty aktów prawnych i decyzji dotyczących Wspólnot

• kontroluje wykonanie postanowień traktatowych na wszystkich szczeblach: Wspólnoty i państwa członkowskie

• zarządza funduszami Wspólnot

• reprezentuje Wspólnoty na zewnątrz

• funkcje sprawowane są przy pomocy personelu administracyjnego (20000 osób) skupionego w 24 Dyrekcjach Generalnych

Parlament Europejski (Strasburg):

1. członkowie parlamentu są wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich (pierwsze: 7-10.06.1979); obecnie jest ich 626 (99 z Niemiec, po 87 z Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch); skupieni są w ugrupowaniach i komisjach parlamentarnych

2. kompetencje (rozszerzone przez Jednolity Akt Europejski i traktat z Maastricht):

• kontrola polityczna działalności Komisji i Rady,

• uczestnictwo w przygotowaniu i uchwaleniu budżetu (decyduje o wydatkach nieobligatoryjnych)

• uczestnictwo w procesie decyzyjnym Komisji i Rady,

• ratyfikacja układów o stowarzyszeniu z krajami trzecimi,

• ratyfikacja decyzji o przyjęciu do Wspólnot nowych członków (traktaty akcesyjne)

• sesje odbywają się raz w miesiącu i trwają tydzień; mają charakter publiczny

• za działalność Parlamentu odpowiada Biuro (prezydent i 14 wiceprezydentów wybierani na 2,5 roku)

Trybunał Sprawiedliwości (Luksemburg):

1. składa się z 15 sędziów z Prezydentem Trybunału na czele zgrupowanych w 6 izbach; powoływani są oni na 6 lat przez kraje członkowskie na zasadzie pełnej zgodności; powołuje się również 6 obrońców generalnych

2. jest to międzynarodowy sąd administracyjny i apelacyjny; rozstrzyga spory:

• dotyczące nieprzestrzegania przez kraje członkowskie postanowień zawartych w traktatach (na wniosek Komisji)

• dotyczące działalności Wspólnoty (na wniosek krajów członkowskich)

• dotyczące zaniechania działań przez Komisję lub Radę

• dotyczące interpretacji prawa (wykładnia, stwierdzenia prawomocności legislacji)

• dotyczące rekompensaty dla krajów członkowskich za szkody poniesione w wyniku działania instytucji UE i ich personelu

• jednostką wspomagającą jest Trybunał Pierwszej Instancji (15 sędziów), którego zadaniem jest rozstrzyganie spraw dotyczących:

• skarg osób prawnych lub fizycznych przeciw instytucjom UE dotyczących wolnej konkurencji

• skarg osób prawnych przeciw Komisji z tytułu jej działalności

• sporów pomiędzy Wspólnotami a ich osobami oficjalnymi i personelem

Trybunał Rewidentów Księgowych (Luksemburg):

1. składa się z 15 członków mianowanych na 6 lat przez Radę w porozumieniu z Parlamentem

2. sprawuje kontrolę księgową nad dochodami i wydatkami Wspólnot (pod koniec każdego roku finansowego sporządza raport zawierający opinię o wydatkach UE i zalecenia dotyczące przyszłego okresu)

6.Organy o charakterze doradczym i konsultacyjnym

Komitet Społeczno-Ekonomiczny (Bruksela):

• ma charakter doradczy i składa się z 222 reprezentantów różnych grup społecznych wybieranych przez Radę UE na okres 4 lat

• przedstawia opinie na wniosek Rady, Komisji lub z własnej inicjatywy

Komitet Regionów (Bruksela):

• jest ciałem doradczym Rady UE w sprawach związanych z polityką regionalną i rozwojem regionalnym

• w jego skład wchodzi 222 członków reprezentujących władze regionalne i lokalne i spoœród nich wybieranych na okres 4 lat

Komitet Ekonomiczno-Finansowy:

• wspomaga Radę i Komisję w zakresie opiniowania i doradzania w sprawach unii walutowej i gospodarczej

7. Europejski Bank Inwestycyjny, cele i zasady działania

Europejski Bank Inwestycyjny (Luksemburg):

Źródła prawa Unii Europejskiej

System prawny UE obejmuje:

1. źródła prawa pierwotnego: traktaty założycielskie, Jednolity Akt Europejski, traktaty z Maastricht i Amsterdamu

2. źródła prawa wtórnego (uregulowania instytucji UE wydane w oparciu o źródła prawa pierwotnego):

• rozporządzenia: mają charakter wspólnotowy i nie trzeba ich przekształcać w prawo krajowe (mają bezpośrednią moc obowiązującą)

• dyrektywy: adresowane do konkretnych państw członkowskich nakładają na nie obowiązek podjęcia działań w celu osiągnięcia wskazanego celu (adresat ma swobodę doboru środków i sposobu realizacji)

• decyzje: mają charakter wiążący tylko dla wyraźnie określonych adresatów

• porozumienia międzynarodowe

• porozumienia członkowskie

• prawo niepisane, podstawowe zasady

• orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości (także I Instancji)

Jeśli istnieje konflikt między prawem wspólnotowym i normami prawnymi poszczególnych krajów, prawo wspólnotowe ma nadrzędność w stosunku do prawa krajów członkowskich.

8.Procedura podejmowania decyzji w Unii Europejskiej

Procedura konsultacji:

1. Projekt przygotowuje jednostka administracyjna Komisji zajmująca się daną dziedziną (nadzór sprawuje komisarz, który jest osobiście odpowiedzialny za treść, formę i terminowość)

2. Komisja przyjmuje projekt zwykłą większością głosów

3. Projekt zostaje przesłany do Rady, która może zasięgnąć opinii Parlamentu i Komitetów

4. Akt prawny zostaje przyjęty przez Radę UE i opublikowany w 11 oficjalnych językach

Procedura współpracy (traktat amsterdamski ograniczył ją tylko do spraw związanych z unią walutową):

1. Komisja przygotowuje projekt i przesyła go do Parlamentu

2. Parlament opiniuje projekt i przesyła do Rady

3. Projekt zatwierdzony przez Radę wraca do Parlamentu na drugie czytanie:

1. akceptacja stanowiska Rady lub brak działania.Rada przyjmuje akt większością kwalifikowaną

2. propozycja wprowadzenia poprawek,projekt wraca do Komisji, która go poprawia lub nie i przekazuje Radzie

3. odrzucenie stanowiska Rady, Rada może przyjąć akt tylko na zasadzie jednomyślności

Procedura współdecydowania (dotyczy takich spraw jak: przepływ siły roboczej, jednolity rynek europejski, ochrona konsumenta, edukacja):

1. Pierwsze trzy etapy tak jak w procedurze współpracy

2. Gdy Rada odrzuca poprawki Parlamentu lub Parlament odrzuca stanowisko Rady następuje zwołanie Komitetu Pojednawczego (Rada + reprezentanci Parlamentu):

1. Porozumienie,Rada i Parlament przyjmują akt prawny jednomyślnie lub na zasadzie większości kwalifikowanej

2. brak porozumienia,Parlament może odrzucić akt na zasadzie absolutnej większości

Procedura zatwierdzania (zgody) umożliwia podjęcie przez Parlament decyzji dotyczących ratyfikacji traktatów akcesyjnych, układów stowarzyszeniowych, organizacji i celów funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności oraz Europejskiego Banku Centralnego.

Zasada subsydiarności

Zasada subsydiarności mówi o tym, że do kompetencji instytucji ponadnarodowych przekazywane mogą być tylko te sprawy, których nie można uregulować skuteczniej (z uwagi na skalę lub skutek) na niższych szczeblach (władza krajowa, regionalna, lokalna).

9.Przyczyny integracji międzynarodowej:

- ekonomiczne

- polityczne

- militarne

Integracją międzynarodową - nazywamy proces łączenia się poszczególnych krajów w jednolity organizm gospodarczy i polityczny ze wspólnymi ponadczasowymi organami decyzyjnymi poprzez zawiązanie trwałych więzi ekonomicznych i politycznych między tymi krajami w celu stworzenia optymalnych warunków rozwoju gospodarczego.

Ad.1 Ekonomiczne możemy ująć w 3 grupy:

- pierwsza dotyczy rozwoju czynników produkcji po II wojnie św. Ogromny rozwój techniki i technologii spowodował wzrost skali produkcji i konieczności zmiany organizacji procesu produkcyjnego. Nowa kosztowna technika mogła się okazać opłacalna jedynie w produkcji na wielką skalę. Większa skala produkcji stwarzała dogodne warunki dla dalszego rozwoju technik wytwarzania i dla kosztownych badań naukowo-technicznych. Zjawiska te spowodowały konieczność dostosowania się przedsiębiorstw do zwiększonej skali produkcji poprzez większą koncentrację produkcji.

- druga jest związana ze zmianą typu konkurencji. Konkurencja cenowa między przedsiębiorstwami odgrywa coraz mniejszą rolę. W gospodarce zmonopolizowanej nie stanowi ona zagrożenia dla przedsiębiorstw, ponieważ wszystkie one znają technologię wytwarzania w tym samym zatrudniają siłę roboczą o tych samych płacach i nabywają środki produkcji po tych samych cenach, a więc wszystkie koszty są podobne. Ponad to musiałyby ponosić dodatkowe koszty związane z dostaniem się na rynek już opanowany przez konkurencję. Przedsiębiorstwa mogą konkurować ze sobą jedynie poprzez wprowadzenie nowych rozwiązań technicznych i podsuwanie konsumentom nowych dóbr rodzących nową potrzebę. Wymaga to znacznego rozszerzenia badań rynkowych i ich finansowania, ponoszenia ogromnych kosztów, związanych z uruchomieniem nowych mocy produkcyjnych. Przyczynia się znowu do wzrostu koncentracji produkcji w skali narodowej i wychodzenia poza granice w poszukiwaniu możliwości finansowania nowych przedsięwzięć i rozszerzenia rynku dla masowej produkcji nowych wyrobów.

- trzecia grupa przyczyn jest związana ze wzrostem koncentracji kapitału w skali międzynarodowej i w związku z tym z nowym międzynarodowym podziałem pracy.

Wszystkie wyżej omówione zjawiska, a więc rozwój czynników produkcji, rozszerzenie skali produkcji, rozwój badań naukowych i konkurencja wyszły poza granice poszczególnych krajów i skłoniły te kraje do nawiązania współpracy.

Po II wojnie św. mamy do czynienia ze wzrostem eksportu czynników produkcji, szczególnie kapitału i tworzeniem przedsiębiorstw międzynarodowych. Rynki narodowe stały się więc zbyt wąskie dla ciągle rosnącej skali produkcji, a mała skala produkcji nie przynosi dochodów wystarczająco wysokich aby przedsiębiorstwa mogły sobie pozwolić na finansowanie dalszego postępu techniki i technologii, drogich eksperymentów i badań oraz zastosowania nowych rozwiązań. Takie warunki może stworzyć tylko ogromny rynek połączonych gospodarek poszczególnych krajów. Stąd dążenie do integracji poszczególnych krajów, która stwarzałaby szeroki rynek zbytu i większe możliwości rozwoju badań zwiększenia produkcji.

Ad.2 Polityczne:

a) dominująca rola Stanów po II wojnie św.

b) powstanie bloku państw socjalistycznych

c) rozpad systemu kolonialnego i w związku z tym nowy podział polityczny świata i zmiana stosunków międzynarodowych.

d) dążenie Europy Zachodniej do zjednoczenia w jeden organizm polityczny

a) Stany Zjednoczone stały się po II wojnie św. przywódcą świata zachodniego. Rozporządzały one ogromnymi zasobami kapitałów, materiałów i surowców oraz olbrzymim potencjałem technologicznym rozwiniętym dla celów wojny a po wojnie przestawionym na produkcję cywilną. Pozycja USA kontrastowała z sytuacją innych krajów zach., zniszczonych w czasie wojny. Dostarczając zniszczonej Europie środków finansowych na odbudowę i dalszy rozwój poprzez plan Marshalla i inwestycje bezpośrednie Stany podporządkowały sobie w pewnym stopniu kraje Europy Zach.

b) powstanie bloku zmieniło zasięg wpływów krajów zachodnich w świecie. Konieczność współistnienia 2 systemów i współzawodnictwa wzmagała tendencje integracyjne.

c) podobnie rozpad systemu kolonialnego spowodował zmianę strefy wpływów krajów zachodnich. Nowo powstałe kraje nie zawsze były dogodnym źródłem tanich surowców i siły roboczej. Zmuszało to kraje wysoko rozwinięte do poszukiwania innych źródeł surowców i do ich wzajemnej eksploatacji czego dowodem są wzajemne inwestycje bezpośrednie w krajach wysokorozwiniętych szczególnie w tych dziedzinach gospodarki które, zapewniają dopływ surowców. Ponadto utrata szerokich rynków zbytu na wyroby gotowe wzmogła dążenie do tworzenia nowych rynków stąd znowu wzrost tendencji integracyjnych. Te przesłanki polityczne spowodowały dążenie Europu Zach. Do zjednoczenia i stworzenia jednolitego, silnego organizmu politycznego, który miałby być równorzędnym partnerem Stanów Zjednoczonych i współzawodniczyć z krajami socjalistycznymi. Był to wspólny cel krajów zachodnioeuropejskich, jednak każdy z tych krajów miał inną koncepcję jego realizacji zgodnie ze swoim interesem narodowym, dlatego cel ten został osiągnięty dopiero po 35 latach, a zasadniczy akcent położono najpierw na integrację gospodarczą co znalazło wyraz w utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.

d) z politycznymi przyczynami wiążą się też militarne. Ich wyrazem było dążenie Europy Zach. do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej, która jednak nie przyjęła się w praktyce. Wcześniej kraje Europy Zach. podpisały wraz ze Stanami pakt północno-atlantycki czyli układ NATO.

Omówione przyczyny integracji odnoszą się do krajów o gospodarce rynkowej, a te omówione dotyczą szczególnie integracji europejskiej.

W poszczególnych regionach współczesnego świata procesy integracyjne odznaczają się swoją własną regionalną specyfiką. Wynika to z wielu cech charakterystycznych dla tych regionów tj: warunki naturalne (klimatyczne też), ogólny podział rozwoju i struktura gospodarki, stopień wzajemnej komplementarności, stopień powiązań gospodarczych wewnątrz regionu i poza nim. Występujące we współczesnej gospodarce św. Tendencje integracyjne charakteryzują się tym, że do integracji dążą kraje sąsiadujące ze sobą o zbliżonej strukturze gospodarczej i podobnym poziomie rozwoju. Wynika to ze współczesnych warunków rozwoju przemysłu i postępu technicznego. W grupie krajów wysokorozwiniętych do głównych przyczyn integracji gospodarczej zaliczamy właśnie takie tendencje. Sprowadzają się one do tego, ze rozwój licznych współczesnych gałęzi przemysłu wytwarzających surowce, paliwa, energię, niezbędne półfabrykaty maszyny i urządzenia jest uwarunkowany rozwojem wielkich przemysłów tj. maszynowy, elektroniczny, lotniczy, chemiczny i motoryzacyjny. Równoległe rozwijanie wszystkich tych przemysłów w każdym kraju jest nieopłacalne, lepiej jest prowadzić podział pracy między tymi krajami. Proces ten jest znacznie ułatwiony na terenie zintegrowanym. Natomiast w krajach słabo rozwiniętych przyczyny integracji są inne. Jest to przede wszystkim chęć ułatwienia i przyśpieszenia rozwoju gospodarczego poprzez integrację. Integracja umożliwia podejmowanie wspólnych inwestycji w infrastrukturze dających później podstawę do skoordynowanego rozwoju przemysłowego i wzajemnej wymiany handlowej. Integracje przeciwdziała rozpraszaniu szczupłych środków kapitałowych posiadanych przez te kraje koncentrują je w gałęziach produkcji najbardziej efektywnych z pktu widzenia ogólnego rozwoju. Ze względu jednak na niski poziom rozwoju tych krajów oraz mały stopień komplementarności gospodarczej, rzeczywiste procesy integracyjne dokonują się bardzo wolno i napotykają wiele trudności mimo odpowiedniej polityki pro integracyjnej państwa, form instytucjonalnych w postaci podpisanych traktatów czy umów międzynarodowych.

Istotą integracji gospodarczej jest proces szerokich przeobrażeń i dostosowań w strukturze ekonomicznej integrujących się krajów zachodzących zarówno wewnątrz tych krajów jak i między nimi. Międzynarodowa integracja gospodarcza dokonuje się więc poprzez wewnętrzne i wzajemne dostosowanie się struktur gospodarczych poszczególnych krajów, spajanie się ich w całość stanowiącą jednolity organizm gospodarczy. Integracja powinna więc być pojmowana dynamicznie tzn. jako pewien proces. Aby tak rozumiany proces integracji mógł nastąpić powinny być spełnione pewne warunki:

- komplementarność - struktury gospodarcze integrujących się krajów powinny być w stosunku do siebie rzeczywiście lub potencjalnie komplementarne, brak komplementarności a nawet konkurencyjności w danym momencie nie oznacza że nie może ona wystąpić w przyszłości. Zależy to od dziedzin gospodarki, w których występuje brak komplementarności. Jeżeli są to dziedziny, w których podział pracy i specjalizacje są trudne tj: rolnictwo, to komplementarność może nie wystąpić. Istotną rolę odgrywa też ogólny poziom gospodarczy i przemysłowy poszczególnych krajów. Im jest on wyższy oraz im większy jest udział przemysłu w integrujących się krajach tym większa jest potencjalna komplementarność gospodarek. Dlatego łatwiej się zintegrować krajom uprzemysłowionym. Opornie w krajach słabo rozwiniętych, w rolnictwie.

- infrastruktura - integrujące się kraje muszą dysponować niezbędnymi warunkami technicznymi, które umożliwiają im wzajemne obroty gospodarcze, a szczególnie przepływ towarów. Chodzi o istnienie odpowiedniej infrastruktury, a szczególnie sieci powiązań komunikacyjnych. Brak powiązań komunikacyjnych lub ich niedorozwój mogą w poważnym stopniu utrudnić lub nawet uniemożliwić przepływ masy towarowej i wzajemne dostosowanie się struktur gospodarczych poszczególnych krajów. Spełnienie tego warunku jest znacznie ułatwione przy integracji regionalnej, zwłaszcza krajów sąsiadujących ze sobą.

- pro integracyjna polityka ekonomiczna państwa- ułatwia ona integrację i wspomaga 2 pierwsze warunki ale sama jest niewystarczająca, natomiast pierwsze dwa warunki tzn. komplementarność i infrastruktura są niezbędne aby zaistniał proces integracji.

Etapy integracji (stopnie) :

- strefa wolnego handlu

- unia celna

- wspólny rynek

- integracja gospodarcza ( w tym monetarna)

- unia polityczna

10.POWSTANIE UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

Wcześniejszym etapem było powstanie Europejskiego Systemu Walutowego. Powstał decyzją Rady Europejskiej i wszedł w życie 0w marcu 1979 r. (uchwalono go w 1978r.). Celem powstania ESW było osiągnięcie stabilizacji walutowej i zredukowanie fluktuacji kursów pomiędzy walutami krajowymi.

ESW opiera się na trzech elementach:

1. jednostka rozrachunkowa ECU (koszyk walut)

2. mechanizm kursów walutowych (wąż walutowy)

3. mechanizm interwencyjny (kredytowy)

ad. 1)

W 1979 r. do koszyka walut wchodziło 8 walut. Udział poszczególnych walut w koszyku był związany z gospodarką danego kraju, z produktem krajowym brutto. Udziały te kształtowały się następująco : 33% - marka niemiecka, 13% - funt, 20% - frank francuski, 9,8% - lir,

10,4% - gulden holenderski, 10,5% - frank belgijski i luksemburski, 3% - korona duńska, 0,1% - funt irlandzki. W 1989 r. doszła jeszcze peseta hiszpańska i escudo portugalskie.

Europejski Fundusz Współpracy przekształcił się w Europejski Bank Centralny. EFWW powstał poprzez przekazanie przez państwa członkowskie 20% oficjalnych rezerw złota i 20% dolarów amerykańskich. Te pieniądze służyły do utrzymania równowagi w systemie walutowym.

EFWW * 34 mld. USD.

ad. 2)

Mechanizm kursów walutowych zakładał, że kursy zostaną ustabilizowane. W pierwszym roku założono, że kursy będą się wahać +/- 2,25% od ustalonej ceny. Później zmieniono te widełki na +/- 6%. W roku 1992 +/- 15%

ad. 3)

Mechanizm inwestycyjny polega na tym że EFWW może udzielać państwom kredytów na stabilizowanie kursów walut (kredyty krótkoterminowe (3-6 m-cy)) - interwencja na rynku walut. Kredyty średnioterminowe (2-5 lat) przeznaczone były na stabilizację w bilansie płatniczym. Kredyty długoterminowe (>5 lat ) miały służyć zmianie infrastruktury gospodarki.

ESW stworzył strefę walutową o stabilnym kursie i zbliżył polityki gospodarcze państw członkowskich. ESW funkcjonował od 1996 roku, ale jeszcze wcześniej rozpoczęto przygotowania do powstania Unii Gospodarczej i Walutowej. Decyzję o tym podjęto w 1992 roku, w Maastricht (wszedł w życie w 1993 r.) i określono, że potrzeba na to 10 lat.

11.ETAPY DOCHODZENIA DO UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

ETAP I : rozpoczął się 1 lipca 1990 r. i trwał do końca 1993 roku. O tym, czy dane państwo wejdzie do Unii Gospodarczej i Walutowej, decydują kryteria:

• wskaźnik inflacji

• deficyt budżetowy < 3% PKB

• dług publiczny < 60% PKB

• poziom stóp procentowych

• udział w ESW

Tab. Realizacja kryteriów konwergencji w Maastricht

Harmonogram wprowadzania EURO

Koszty i korzyści wprowadzenia EURO :

• korzyści dla podmiotów gospodarczych

• brak ryzyka kursów walut

• niechęć społeczeństw do przyjęcia nowej waluty (problem psychologiczny)

• utrata tożsamości

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII (WPR) COMM.AGRICUL.POLICY(CAP)

Wspólnie prowadzona polityka unijna, która została wprowadzona w traktacie rzymskim pod naciskiem Francji, do dziś jest jedyną polityką prowadzoną na szczeblu Unii (centralnie). Klasyczny przykład polityki, interwencjonalistyczny sterowany z góry.

3 zasady:

1. wspólny rynek rolny

2. wspólnotowe preferencje (prod. Unii mają pierwszeństwo)

3. finansowa solidarność

W 1962 został powołany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. Dzieli się na dwie sekcje:

• orientacji ok. 9% funduszu - zmiany strukturalne

• gwarancji ok. 91% funduszu - fundusz rolny, polityka rolna

Cele wspólnej polityki rolnej :

1. podnoszenie produktywności (lub produkcyjności) rolnictwa : lepsze maszyny, urządzenia, kwalifikacje, nawozy itp.

2. zapewnienie ludności rolniczej godziwego poziomu życia

3. stabilizacja rynków rolnych (podział na rynki produktów np. wołowiny, mleka)

4. zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne

5. zapewnienie rozsądnych cen dla konsumentów

Sposób realizacji * wspólny rynek rolny; a ten przez :

• zniesienie ograniczeń w handlu produktami gleby, lasu i morza

• wspólne ceny

• wspólne reguły konkurencji

• zbliżenie przepisów administracyjnych, weterynaryjnych i sanitarnych

• uprzywilejowanie produktów krajów członkowskich

• ograniczenie importu tańszych produktów rolnych z krajów trzecich (cła i opłaty wyrównawcze)

• dotacje do artykułów rolnych eksportowanych za granicę

Jak były organizowane poszczególne rynki produktów.

4 typy organizacji rynków rolnych :

1. wewnętrznej interwencji i zewnętrznej ochrony (państwo skupuje i magazynuje wszelkie nadwyżki + cła i opłaty wyrównawcze; dotyczyło to 70% rynków np. zbóż, masła, mleka, cukru, wołowiny, win stołowych)

2. zewnętrzna ochrona bez interwencji wewnętrznej: produkty chronione cłami i opłatami wyrównawczymi; około 25% - rynek jaj, drobiu, win markowych, kwiatów, owoców i warzyw * ochrona przez importem (bez gwarancji cenowych)

3. dopłaty do cen produktów przetworzonych (dla producentów) rynek rzepaku, słonecznika, bawełny, grochu, orzeszków ziemnych

4. inne formy pomocy : okresowe bezpośrednie wsparcie dla rynków : lnu, konopi, chmielu i jedwabników

Wprowadzono wspólnorynkowy system cen:

1. odgórnie ustalane były ceny wskaźnikowe (bazowe, orientacyjne) potem określano realne ceny

2. cena interwencyjna: cena skupu, cena gwarantowana ok. 70% ceny wskaźnikowej (państwo gwarantowało to rolnikom)

3. ceny importowe (próg opłacalności) - z opłaty wyrównawczej

4. ceny eksportowe (obniżone, już z dopłatą)

W Unii jest 10 mln. gospodarstw w 15 krajach.

Polityka rolna (polityka centralna, polityka interwencyjna; dużo konfliktów) -

doprowadziła do olbrzymiej nadprodukcji żywności i spadku jakości żywności - produkcja rolna rosła rocznie o 2% a konsumpcja o 0,5%; magazynowane były ogromne ilości wołowiny, masła - ogromne koszty skupu i magazynowania nadwyżek.

Reforma wspólnej polityki rolnej :

• obniżono ceny skupu na mleko, mięso, zboża

• wprowadzono współodpowiedzialność rolników za przechowywanie nadwyżek żywności

• zaproponowano rolnikom zostawienie odłogiem 20% ziem na 5 lat * w zamian premia i przejście na emeryturę w wieku 55 lat

• ustalono limity ziemi uprawnej i ilości zwierząt hodowlanych na jedno gospodarstwo

• dodatkową produkcję wysoko opodatkowano

• zachęcano rolników do mniejszej produkcji z ha, niż średnia w regionie, otrzymywali za to premię za zmniejszenie produktywności

12.Integracja Polski z Unią - nawiązanie stosunków między Polską a Wspólnotami Europejskimi (UE)

W latach 80-tych Polska nie była w żadnych związkach ze Wspólnotami, w 1986 Gorbaczow zezwolił m.in. Polsce na podpisywanie porozumień z WE - jednak nie doszło do podpisania żadnej umowy.

1988 - nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a WE (także Węgry, Czechy). Umowa o handlu i współpracy (weszła w życie 1989 r.)

Od 1989 (przygotowania do powstania Unii) utworzenie przedstawicielstwa Polski przy WE w Brukseli (Jan Kułakowski - pierwszy przedstawiciel). Pomysł stowarzyszenia z Unią powstał w roku 1989 mimo że jeszcze nie było Unii jako takiej.

1990 rozpoczęcie negocjacji stowarzyszeniowych.

Układ Europejski (16.12.1991) - stowarzyszenie Polski, Węgier, Czech ze Wspólnotami Europejskimi (u nas Balcerowicz) - wszedł w życie w 1994 roku.

cele układu:

• nakreślił ramy dialogu politycznego między Wspólnotami a Polską

• tworzył regulacje dotyczące swobodnego przepływu towarów, osób, płatności i kapitału (jednostronnie - z Unii do tych krajów)

• reguluje współpracę gospodarczą, kulturową i finansową

układ ułatwił dostęp do szerszej pomocy ze strony WE krajom stowarzyszonym

13.Szczyt Unii w Kopenhadze (1993) -

ustalono iż członkami Unii zostaną państwa spełniające kryteria polityczne (kryteria kopenhadzkie) tj.:

• posiadanie stabilnych instytucji gwarantujących demokrację

• zbudowanie państwa prawa

• przestrzeganie praw człowieka i mniejszości narodowych

• istnienie gospodarki rynkowej

• zdolność do podejmowania zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii politycznej, gospodarczej i walutowej

1994 - wejście w życie Układu Europejskiego

1995 - Szczyt Unii w Madrycie (posiedzenie Rady Europejskiej) - orientacyjny kalendarz rozszerzenia; ustalono że negocjacje można rozpocząć na przełomie 1997/98, faktyczne negocjacje rozpoczęto w marcu 1998 roku (między Unią a Polską, Węgrami, Czechami, Słowenią, Estonią, Cyprem)

1996 - Komitet Integracji Europejskiej - na jego czele stanął Buzek (nadanie większej rangi)

marzec 1998 - powołanie polskiego zespołu negocjacyjnego (na jego czele stanął Kułakowski jako przewodniczący tego zespołu)

1998 - pierwsze międzyrządowe spotkanie konferencji akcesyjnej (jest to główne forum instytucjonalne prowadzące negocjacje z Polską)

listopad 1998 - pierwszy raport Komisji Europejskiej o przygotowaniu Polski do członkostwa, o postępach w przygotowaniu do wejścia (był on najbardziej korzystny ze wszystkich jakie się pojawiały) wg. niego Polska spełniała kryteria polityczne; gospodarka rynkowa

1999 - drugi raport Komisji Europejskiej o postępach Polski w drodze do Unii - dostosowania prawne są zbyt wolne (Polska na końcu), ochrona środowiska, rolnictwo

grudzień 2000 - Traktat z Nicei - poświęcony reformie Unii pod kątem rozszerzenia (reformy instytucji unijnych aby mogło wejść 12 nowych państw); jeśli uda się skończyć negocjacje do 2002 to w 2003 będzie ratyfikacja * 2004 pełnoprawne

14.INTEGRACJA GOSPODARCZA

Pojecie miedzynarodowej integracji gospodarczej

Definicje integracji

Międzynarodowa integracja gospodarcza jest rozumiana jako proces scalania (zespalania) gospodarek narodowych. Scalanie to nie oznacza jednak dodawania potencjałów ekonomicznych, lecz tworzenie nowych organizmów gospodarczych o odmiennych właściwościach.

Sprawa pierwsza - to integracja rozumiana jako stan i jako proces.

Zdaniem Z. Kameckiego, przez integrację należy rozumieć wytworzenie się, na podstawie wykształconej jednolitej struktury ekonomicznej, pewnego organizmu gospodarczego obejmującego grupę krajów.

Organizm ten - ze względu na wysoki stopień wewnętrznych powiązań ekonomicznych i osiągniętą w wyniku tego wewnętrzną spoistość ekonomiczną - wyodrębnia się w widoczny sposób z całokształtu gospodarki światowej.

Zdaniem B. Balassy, "międzynarodowa integracja gospodarcza to proces obejmujący odpowiednie zmiany w strukturze ekonomicznej danej grupy krajów w kierunku wytworzenia się jednolitej struktury ekonomicznej i w oparciu o nią jednolitego organizmu gospodarczego";.

Sprawa druga - to integracja rozumiana jako proces regulowany przez mechanizm wolnego rynku lub też kształtowany przez państwo.

Według cytowanego już B. Balassy integracja jest procesem likwidacji barier w obrocie międzynarodowym towarów, pracy, kapitału i usług w celu stworzenia warunków do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnego rynku.

Tymczasem J. Tinbergen przez pojęcie integracji rozumie proces koordynacji, a następnie unifikacji polityki ekonomicznej w obrębie grupy państw.

Sprawa trzecia - to korzyści z integracji; czy jedne kraje mogą na niej zarabiać, a inne tracić?

Zdaniem P. Bożyka i M. Guzka, przez pojęcie międzynarodowej integracji gospodarczej należy rozumieć rozwijanie takich powiązań, które wszystkim krajom należącym do ugrupowania integracyjnego przynoszą korzyści większe od możliwych do osiągnięcia w przypadku braku integracji.

Z tego punktu widzenia powiązania typu kolonialnego nie mogą być traktowane jako integracyjne. Nie brakuje jednak poglądów, iż powiązania typu imperialnego (np. między Wielką Brytanią czy Francją a ich koloniami) są również powiązaniami o charakterze integracyjnym.

Przesłanki i warunki integracji

Współczesna międzynarodowa integracja gospodarcza jest procesem obiektywnym.

U jej podstaw znajdują się wymagania współczesnego etapu rozwoju gospodarczego, w tym zwłaszcza konieczność zapewnienia wielkiej skali produkcji, szybkiego postępu technicznego, rozwoju specjalizacji i kooperacji zarówno w samej produkcji, jak i w badaniach naukowych oraz - w związku z tym - konieczność dysponowania szerokimi rynkami zbytu.

Podstawowym celem międzynarodowej integracji gospodarczej jest wzrost efektywności gospodarowania, którego syntetycznym wyrazem jest przyrost dochodu narodowego.

Służy temu przede wszystkim możliwość unowocześnienia gospodarki przez strukturalne zmiany w produkcji (zaniechanie bądź ograniczenie działań o relatywnie niskiej efektywności oraz zwiększenie znaczenia dziedzin uznanych za specjalizacyjne). Jest to możliwe dzięki powstaniu rynku zbytu wykraczającego poza granice państwowe.

Ułatwienia w przepływie towarów i usług stwarzają zarazem poszczególnym krajom możliwości koncentracji nakładów w dziedzinach najbardziej efektywnych.

Jednocześnie międzynarodowa integracja gospodarcza ułatwia krajom dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych. Dotyczy to głównie surowców oraz wiedzy technicznej. Dzięki temu mogą być ograniczone lub eliminowane narodowe bariery wzrostu gospodarczego.

Przesłanki międzynarodowej integracji gospodarczej można podzielić na:

• polityczne,

• społeczno-gospodarcze i

• inne.

Do politycznych przesłanek integracji należy zaliczyć jednolity ustrój, zbieżność celów polityki zagranicznej itp. Różnice polityczne mogą uniemożliwić lub utrudnić narodową integrację gospodarczą, ale ich brak nie oznacza, że ta integracja będzie się rozwijać. Jest to więc przesłanka konieczna, ale niewystarczająca.

W grupie przesłanek społeczno-ekonomicznych na szczególną uwagę zasługuje pozytywny wpływ integracji na przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego i na wzrost poziomu dobrobytu.

Wpływ ten następuje przede wszystkim w wyniku rozwoju handlu: korzystniejszych cen, większych możliwości zakupu oraz zbytu towarów itp. W efekcie wzrasta dochód z handlu zagranicznego.

Integracja wpływa jednocześnie na poprawę efektywności gospodarowania za pośrednictwem rozwoju produkcji.

Wyrazem tego jest wzrost korzyści z tytułu zwiększenia skali produkcji; większe możliwości zbytu towarów pozwalają na wydłużenie serii produkcyjnej, a większe możliwości zakupu towarów sprzyjają koncentracji nakładów na produkty najbardziej opłacalne.

Służy temu m.in. rozwój specjalizacji i kooperacji produkcji, a także inne formy współpracy.

Integracja wpływa ponadto na poprawę efektywności gospodarowania dzięki rozwojowi techniki.

Wyrazem tego jest :z jednej strony międzynarodowy podział pracy w zakresie badań nad postępem technicznym, z drugiej zaś - rozwój wspólnych badań w zakresie techniki. W efekcie następuje przyspieszenie postępu technicznego oraz obniżka jego kosztów. Wpływ integracji na poprawę efektywności gospodarowania dokonuje się wreszcie w wyniku rozwoju nauki. Wyrazem tego jest koordynacja rozwoju nauki, współpraca w dziedzinie badań oraz wspólne ich prowadzenie. Wszystko to sprzyja poprawie efektywności badań naukowych. Z tych względów integracja ma szczególnie duże znaczenie dla krajów małych i średnich, które pojedynczo nie są w stanie sprostać wymaganiom współczesnego rozwoju ekonomicznego i technologicznego.

W grupie innych przesłanek międzynarodowej integracji gospodarczej na szczególną uwagę zasługuje:

• potrzeba wspólnego kształtowania infrastruktury (lądowej, wodnej, powietrznej) łączności informatyki itp.

• Potrzeba standaryzacji urządzeń oraz unifikacji systemów funkcjonowania
  odgrywa w tej dziedzinie rolę szczególną.

• Podobne wymagania stawia ochrona środowiska przyrodniczego; nie jest ona możliwa bez skoordynowania działań grupy krajów w dziedzinie konstrukcji i wykorzystania narzędzi przemysłowych, a także w zakresie przeciwdziałania zanieczyszczeniu środowiska innymi sposobami.

Rozwój międzynarodowej integracji gospodarczej ma jednak swoje warunki, co oznacza, że nie wszystkie kraje mogą się ze sobą integrować.

Podstawowym warunkiem jest komplementarność, czyli wzajemne dopasowanie struktur gospodarczych.

Jednocześnie pogłębianie komplementarności struktur jest efektem integracji.

Komplementarność może mieć przy tym charakter międzygałęziowy lub wewnątrz gałęziowy.

Podstawą komplementarności międzygałęziowej są różnice w zasobach czynników produkcji.

Są one na ogół wynikiem różnic w zasobności złóż surowców, położeniu geograficznym i warunkach klimatycznych, eksploatacji złóż surowców, co jest spowodowane warunkami naturalnymi, itp.

Przykładem komplementarności międzygałęziowej jest tradycyjny międzynarodowy podział pracy, w ramach którego jedne kraje specjalizowały się w produkcji surowców i żywności, pozostałe zaś w produkcji wyrobów przemysłowych.

Podstawę komplementarności wewnątrz gałęziowej stanowią różnice w wydajności czynników produkcji.

W ujęciu rzeczowym, a więc z punktu widzenia wewnątrz gałęziowych struktur produkcji, integrujące się mogą konkurować ze sobą. W miarę rozwoju gospodarczego przesłanki naturalne i historyczne ustępują miejsca przesłankom wynikającym z postępu naukowo-technicznego.

Warunkiem integracji międzynarodowej jest jednocześnie odpowiednia infrastruktura, w tym zwłaszcza rozwinięte połączenia kolejowe, drogowe, morskie, telekomunikacyjne, informatyczne itp.

Z tego właśnie względu w najkorzystniejszej sytuacji są kraje sąsiedzkie, tradycyjnie rozwijające ze sobą handel zagraniczny, kooperację produkcji czy też inne formy współpracy międzynarodowej.

Warunkiem integracji międzynarodowej jest wreszcie sprzyjająca polityka ekonomiczna, wyrażająca się we wzajemnym udzielaniu sobie preferencji celnych, parataryfowych i pozataryfowych, wprowadzaniu swobody przepływu kapitału, pracy i innych czynników produkcji, koordynacji polityki gospodarczej lub też w prowadzeniu wspólnej polityki ekonomicznej.

Warunek ten ma charakter instytucjonalny w odróżnieniu od dwu poprzednich, które trzeba zaliczyć do grupy warunków strukturalnych.

Integracja międzynarodowa i ponadnarodowa a suwerenność państw

W przypadku integracji międzynarodowej nie ma formalnego zagrożenia dla suwerenności państw członkowskich; tworzone organy - instytucje integracyjne - koncentrują bowiem swoją uwagę na koordynacji wewnętrznej i zagranicznej polityki poszczególnych państw.

Mogą one wydawać zalecenia nie mające jednak mocy wiążącej wobec swych adresatów, którzy powinni - ale nie muszą - podporządkować się tym zaleceniom.

Zalecenia międzynarodowych organów integracyjnych są swego rodzaju propozycjami, sugestiami, czy też życzeniami wobec krajów członkowskich.

Nabierają one mocy prawnej dopiero po zatwierdzeniu przez rządy poszczególnych państw i przekształceniu ich w uchwały, zarządzenia bądź też innego rodzaju akty prawne.

W przypadku integracji ponadnarodowej organy - instytucje integracyjne - wydają rozporządzenia i dyrektywy oraz podejmują decyzje obligatoryjne dla państw członkowskich.

Mogą one dotyczyć rządów, osób prawnych i fizycznych, a więc mieć charakter powszechny bądź też wycinkowy. Dyrektywy wiążą państwa, do których są skierowane, w zakresie wyników, jakie powinny być osiągnięte, pozostawiając władzom państwowym swobodę wyboru form oraz środków.

Decyzje obowiązują w całości strony, do których są skierowane. Rozporządzenia natomiast mają zasięg ogólny, obowiązują w całości i są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach.

W dotychczasowej praktyce próbuje się stosować równocześnie międzynarodową i ponadnarodową formę integracji.

Przyczyną jest z jednej strony - chęć zapewnienia wysokiej skuteczności działania instytucjom integracyjnym (czemu dobrze służą uprawnienia ponadpaństwowe), z drugiej zaś strony - potrzeba nie ograniczania zbytnio suwerenności.

W zakres stosowanego w prawie międzynarodowym pojęcia suwerenności wchodzi tzw. zwierzchnictwo terytorialne i zwierzchnictwo osobowe.

Pojęcie zwierzchnictwo terytorialne oznacza wyłączność władzy państwa na jego terytorium, pojęcie zaś zwierzchnictwo osobowe - wyłączność władzy państwa wobec jego obywateli.

Pojęcie suwerenności jest również traktowane jako prawo do wyłącznego decydowania przez państwo o jego sprawach wewnętrznych i stosunkach zewnętrznych.

Dopóki organy utworzone przez państwa należące do ugrupowania integracyjnego nie mają charakteru ponadnarodowego, dopóty integracja i suwerenność zgodnie współdziałają.

Inaczej jest natomiast w przypadku nadania ugrupowaniu integracyjnemu funkcji ponadnarodowych ; następuje wówczas ograniczenie wykonywania suwerenności.

O ograniczeniu wykonywania suwerenności można mówić wtedy, gdy w umowie o utworzeniu organizacji ponadnarodowej znajduje się wyraźne postanowienie, iż każde państwo członkowskie może na własne żądanie ,wystąpić z tej organizacji, bądź też jest umieszczona klauzula o obowiązywaniu umowy w określonym czasie, po upływie którego jest wymagana ponowna jej ratyfikacja przez państwa członkowskie.

Podobne skutki rodzi przypadek, gdy faktycznie jest możliwe odstąpienie od umowy przez podjęcie jednostronnej decyzji przez państwo członkowskie, mimo że w umowie taka okoliczność nie jest przewidywana.

Dobrowolne ograniczenie suwerenności występuje natomiast wtedy, gdy z postanowień umowy o utworzeniu organizacji ponadnarodowej wynika, że żadne państwo nie może z tej organizacji wystąpić na mocy jednostronnej decyzji. Żaden z traktatów współczesnych organizacji integracyjnych nie zawiera jednak tego typu klauzuli.

Modele i mechanizmy integracji gospodarczej

Pojecie modelu i mechanizmu integracji

Przez pojęcie modelu integracji będziemy rozumieli całościowy obraz układu integracyjnego obejmujący zespół jego głównych właściwości, w tym zwłaszcza podział kompetencji między organami międzynarodowymi lub ponadnarodowymi a rządami państw członkowskich oraz między centralnymi ośrodkami władzy gospodarczej w poszczególnych krajach a przedsiębiorstwami.

Zgodnie z tą definicją model integracji obejmuje przede wszystkim zasady podejmowania decyzji dotyczących powiązań międzynarodowych.

Mechanizm integracji jest pojęciem węższym od modelu i obejmuje zasady funkcjonowania rynku międzynarodowego oraz jego związki z rynkami poszczególnych państw członkowskich.

W takim rozumieniu w zakres pojęcia mechanizmu integracji wchodzi przede wszystkim funkcjonowanie pieniądza, cen, kursów walut, rozliczeń międzynarodowych itp. zarówno w obrębie ugrupowania integracyjnego jako całości, jak i w obrębie poszczególnych państw członkowskich.

Modele i mechanizmy integracji w gospodarce rynkowej

W literaturze przedmiotu są rozpatrywane dwa modele integracji w gospodarce rynkowej: model integracji międzynarodowej oraz model integracji

Zwolennicy modelu integracji międzynarodowej (nazywanego też modelem integracji nie regulowanej lub liberalnej) uważają, że wszystkie decyzje integracyjne, a więc zarówno te, które dotyczą ustanowienia międzynarodowych więzi o podstawowym znaczeniu dla przebiegu całego procesu integracji, jak i te, od których w sposób bezpośredni zależy realizacja bieżących operacji gospodarczych w skali międzynarodowej, powinny być podejmowane wyłącznie przez przedsiębiorstwa w krajach członkowskich.

W takim rozumieniu zarówno rola międzynarodowych ośrodków integracyjnych, jak i rola państw członkowskich jest bardzo ograniczona.

Państwo jest przede wszystkim stróżem porządku w skali poszczególnych krajów; utrzymuje ono praworządność i porządek publiczny, stosuje środki przymusu dla ochrony zgodnych z prawem umów i kontraktów prywatnych oraz pielęgnuje wolny rynek i wolną konkurencję.

Ośrodki międzynarodowe czynią to sarno w skali ugrupowania integracyjnego.

Z modelem tym koresponduje mechanizm wolnego rynku i wolnego handlu, opierający się na założeniu, że podstawowymi podmiotami gospodarczymi są producenci i konsumenci, samodzielni, niezależni od nikogo, nie krępowani ograniczeniami państwowymi, a ceny krajowe i międzynarodowe, kursy walut, stopa procentowa itp. są ustalane na rynku w wyniku wolnej gry sił rynkowych.

Tylko rynek powinien w tym rozumieniu informować i pobudzać przedsiębiorstwa do takiej produkcji, jakiej wymagają konsumenci.

Tego typu model integracji i mechanizm z nim związany są konstrukcją teoretyczną, postulatywną, celem, do którego - zdaniem jego zwolenników - powinna zmierzać integracja w gospodarce rynkowej.

Alternatywnym rozwiązaniem jest model integracji ponadnarodowej (nazywany też modelem integracji regulowanej lub instytucjonalnej), w którym zarówno ośrodek ponadnarodowy, jak i ośrodki narodowe uzyskują uprawnienia do oddziaływania na procesy integracyjne w obrębie ugrupowania.

W tym modelu również wszystkie decyzje dotyczące powiązań między-; narodowych są podejmowane przez przedsiębiorstwa, ale rola państw członkowskich i ośrodka ponadnarodowego daleko wykracza poza funkcje stróża porządku: Mogą one pośrednio oddziaływać na decyzje przedsiębiorstw za pomocą subwencji, ceł, ograniczeń parataryfowych i pozataryfowych polityki kursu walutowego, stopy procentowej, polityki budżetowej itp.

Modelowi temu odpowiada mechanizm rynkowy sprzężony z interwencjonizmem państwowym. Tego typu model i mechanizm z nim związany korespondują z rozwiązaniami stosowanymi w praktyce w gospodarce rynkowej, zwłaszcza w Unii Europejskiej.

Najprostszym rozwiązaniem jest strefa wolnego handlu. Oznacza ona likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między określoną grupą krajów. Kraje te zachowują jednocześnie autonomiczną zewnętrzną taryfę celną i prowadzą własną niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich.

Przykładem strefy wolnego handlu jest EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), utworzona na podstawie układu, który wszedł w życie w maju 1960 r.

W przypadku gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne (wobec krajów trzecich), mamy do czynienia z unią celną.

Unia celna sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi.

Można tu zatem mówić o preferencyjnym i dyskryminacyjnym działaniu cła w unii celnej, tzn. preferowaniu importu z krajów unii i dyskryminowaniu importu w stosunku do handlu wzajemnego z krajów trzecich.

Preferencja polega w tym przypadku na zniesieniu i niestosowaniu ceł oraz ograniczeń w obrotach handlowych między krajami unii (preferencja taka ma miejsce również w strefie wolnego handlu), dyskryminacja zaś - na wprowadzeniu i stosowaniu wspólnej dla krajów unii zewnętrznej taryfy celnej.

Unia celna wywiera dwojaki wpływ na handel zagraniczny krajów unii: wywołuje efekt przesunięcia i efekt kreacji handlu.

Oba te efekty mogą zresztą wystąpić także w strefie wolnego handlu lub - na skutek wprowadzenia jakichkolwiek preferencji celnych - nawet bez tworzenia unii celnej albo strefy wolnego handlu.

Efekt przesunięcia handlu (trade diversion effect) wyraża się w zwiększeniu udziału krajów należących do unii celnej w handlu krajów-członków unii oraz w zmniejszeniu udziału krajów trzecich, w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów nawet o niższych kosztach produkcji, lecz pozostających na zewnątrz unii, do krajów wchodzących w skład unii celnej.

U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróżnicowanie stawek celnych; wewnątrz unii pozostają one zniesione, natomiast w stosunkach z krajami trzecimi są nadal stosowane.

Efekt kreacji handlu (trade creation effect) wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlowych krajów tworzących unię celną -w wyniku usunięcia ceł i innych barier w handlu między krajami unii oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej.

Zniesienie ceł wewnątrz unii powoduje, iż pewne rodzaje towarów wytwarzane w poszczególnych krajach unii mogą być, odwrotnie niż poprzednio, oferowane na rynkach innych krajów unii po cenach konkurencyjnych w stosunku do towarów miejscowych.

Efekt kreacji handlu można jednocześnie rozpatrywać znacznie szerzej, przy założeniu, że unia celna ma wpływ nie tylko na handel krajów do niej należących, lecz także na handel międzynarodowy w ogóle. W takim znaczeniu efekt kreacji handlu wywołany utworzeniem unii celnej wyraża ogólny wzrost popytu na import w krajach unii, jak również zmiany popytu na import w krajach trzecich.

Wspólny rynek jest wyższą od strefy wolnego handlu i unii celnej formą integracji; oznacza on bowiem nie tylko zniesienie ceł we wzajemnych obrotach i wprowadzenie wspólnej taryfy celnej wobec krajów trzecich, lecz, także swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w obrębie ugrupowania integracyjnego.

Stwarza to lepsze warunki do niezakłóconego funkcjonowania mechanizmu wolnej konkurencji, a w konsekwencji lepsze możliwości dostosowawcze niż w przypadku strefy wolnego handlu i unii celnej -prze optymalną alokację siły roboczej, rozwój produkcji na wielką skalę, szybsze wprowadzanie postępu technicznego itp.

Utworzenie wspólnego rynku wymaga zwłaszcza ujednolicenia polityki cenowej w obrębie ugrupowania Przykładem tego typu rozwiązania, choć nie do końca zgodnym z założeniami, jest wspólny rynek produktów rolnych Unii Europejskiej.

Unia walutowa obejmuje, poza strefą wolnego handlu, unią celną i wspólnym rynkiem, koordynację (lub unifikację) polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego

W zakres tej koordynacji wchodzi ograniczanie (do z góry określone przedziału) wahań kursów walutowych, tworzenie wspólnych rezerw walutowych, wprowadzenie jednolitej waluty międzynarodowej, bezwarunkowa pomoc kredytowa itp.

Unia ekonomiczna obejmuje, poza strefą wolnego handlu, unią celną wspólnym rynkiem i unią walutową, koordynację (lub unifikację) szczególnych dziedzin polityki ekonomicznej, i to zarówno ogólnej, i w poszczególnych działach gospodarki.

O pełnej unii ekonomicznej można by mówić wówczas, gdy na obszarze integrujących się państw wszystkie ważniejsze z punktu widzenia funkcjonowania wspólnego rynku dziedziny polityki gospodarczej zostałyby objęte wspólną lub skoordynowaną polityką, wprowadzono by wspólną walutę, a władzę ekonomiczną w najważniejszych dziedzinach sprawowałyby organy ponadnatrodowe.

Unia polityczna oznacza koordynację (lub unifikację) zarówno polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.

W praktyce ta właśnie sfera napotyka szczególnie duże kłopoty w procesie integracji regionalnej i jest traktowana jako ukoronowanie dążeń integracyjnych krajów członkowskich.

Próby integracji regionalnej w gospodarce centralnie planowanej

Zupełnie odmienny model integracji międzynarodowej i mechanizm z nim związany próbowały zastosować kraje Europy Środkowej i Wschodniej, powołując w 1949 r. Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej".

W modelu tym (nazywanym policentrycznym) zarówno decyzje dotyczące ustanawiania międzynarodowych więzi o podstawowym znaczeniu dla przebiegu całego procesu integracyjnego, jak i decyzje, od których w sposób bezpośredni zależy realizacja bieżących operacji gospodarczych w skali międzynarodowej, skupiono w wielu równorzędnych ośrodkach narodowych. Ośrodek międzynarodowy pozbawiono natomiast jakiegokolwiek prawa do podejmowania decyzji; pełnił on tylko funkcje koordynacyjne, których wyniki były przekazywane krajom członkowskim w formie zaleceń.

Cechą tego modelu był jednocześnie brak mechanizmu rynku międzynarodowego, którego uczestnikami byłyby przedsiębiorstwa z krajów członkowskich, uprawnione do podejmowania samodzielnych decyzji. Wszelkie kontakty na szczeblu wykonawczym - między przedsiębiorstwami - miały jedynie charakter wykonawczy.

W modelu tym próbowano zbudować powiązania integracyjne między krajami członkowskimi wyłącznie za pomocą narzędzi administracyjnych, takich jak: umowy międzynarodowe, koordynacja planów gospodarczych, procedura konsultacyjna na różnych szczeblach centralnej administracji państw członkowskich itp. Takie narzędzia mechanizmu ekonomicznego, jak ceny, kursy walut, pieniądz, rozliczenia, nie odgrywały aktywnej roli w tym procesie.

Funkcje ośrodka międzynarodowego koordynującego działalność gospodarczą krajów Europy Środkowej i Wschodniej pełniła Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i jej organy. Koordynacją całości zajmowała się Sesja - najwyższy organ RWPG. Określała ona formy i metody współdziałania krajów członkowskich. Koordynacją odcinkowego współdziałania tych krajów zajmowały się komitety i komisje. Ich liczba była zmienna. Komisje przygotowywały projekty uchwał podejmowanych następnie prze komitety bądź Sesję RWPG. Funkcje koordynacyjne pełniły ponadto międzynarodowe organizacje gospodarcze, mające charakter zrzeszeń poziomych. Były one tworzone na podstawie specjalnych porozumie międzynarodowych. Funkcje koordynacyjne pełniły także międzynarodowe zjednoczenia gospodarcze; oprócz koordynacji prowadziły one własną działalność gospodarczą.

Rozwiązanie to nie doprowadziło jednak do rozwoju powiązań integracyjnych w obrębie państw członkowskich. Wręcz odwrotnie, w je ramach utrzymywały się tendencje do autarkii. Poszczególne kraje członkowskie rozbudowywały nadal wszystkie rodzaje produkcji, widząc w i porcie jedynie możliwość dostępu do towarów niezbędnych, który u siebie nie mogły (jeszcze) produkować, w eksporcie zaś - źródło de niezbędnych do kompensowania wydatków importowych. Z oporem postępował rozwój specjalizacji i kooperacji produkcji. W szczątkowej formie dokonywano przepływów czynników produkcji (pracy, kapitału)

W 1990 r. RWPG została formalnie rozwiązana, udział handlu wzajemnego wielokrotnie się obniżył, a więzi specjalizacyjne i kooperacyjne (nawet te szczątkowe) - przerwano.

Integracja regionalna w krajach rozwijających się

W krajach rozwijających się również występują tendencje do polityki regionalnej. Wśród wielu ugrupowań integracyjnych, jakie tu pokazano na uwagę zasługują:

• Wspólny Rynek Ameryki Środkowej (CACM),

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej (LAFTA), przekształcone następnie w Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki Środkowej (LAIA),

• Wspólnota Karaibska (CARICOM),

• Andyjski Wspólny Rynek (AMC),

• Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN),

• Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS),

• Wspólnota Gospodarcza Afryki Zachodniej (CEAO).

Zainteresowanie krajów rozwijających się integracją regionalną wynika z odmiennych przyczyn niż krajów rozwiniętych gospodarczo; kraje rozwijające się szukają w integracji możliwości rozwiązania problemów gospodarczych, jakie przeżywają, w tym zwłaszcza trudności w uprzemysłowieniu.

Tworząc ugrupowania integracyjne, poszukują one sposobów połączenia skromnych na ogół możliwości kapitałowych, surowcowych itp., eliminacji struktur konkurencyjnych, rozszerzenia rynków zbytu.

Postęp w integracji regionalnej krajów rozwijających się jest jednak niewielki.

Przyczyny tego są różnorakie. Wśród nich szczególnie ważne znaczenie ma brak odpowiedniej infrastruktury wiążącej zainteresowane kraje, co w niektórych regionach sprowadza tę integrację do zera.

Ważną przyczyną jest także brak komplementarnych struktur gospodarczych; w przeważającej części przypadków struktury te nawet są konkurencyjne i, co ważniejsze, mają charakter surowcowo-rolniczy.

Nie bez znaczenia jest też fakt, że próbujące się integrować kraje rozwijające się są wysoce zróżnicowane pod względem poziomu rozwoju, potencjału ekonomicznego itp. Również brak stabilności politycznej w tych krajach rodzi konflikty hamujące rozwój współpracy.

Integracja regionalna w krajach rozwijających się w dużym stopniu jest próbą naśladowania procesów zachodzących w krajach wysoko uprzemysłowionych. Ze względu jednak na wspomniane trudności postępuje ona nieporównanie wolniej, a w niektórych przypadkach w ogóle jej nie ma mimo formalnie istniejących organizacji integracyjnych.

15.Organy Unii Europejskiej

 Zgodnie z traktatami założycielskimi organami (instytucjami) Wspólnot Europejskich są:

Rada Europejska
Parlament Europejski
Rada Unii Europejskiej

Komisja Europejska
Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Obrachunkowy

Radę i Komisję wspierają:

Komitet Ekonomiczno-Społeczny,

Komitet Stałych Przedstawicieli,

Komitet Regionów

Instytucje Unii mają siedziby w trzech miastach:
Strasburgu (Parlament Europejski)
Luksemburgu (Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy)
Brukseli (Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej).

Rada Europejska
Rada Europejska (nie należy jej mylić z Radą Europy i Radą Unii Europejskiej) wytycza strategiczne cele rozwoju Unii.
Pozostaje ona poza systemem instytucjonalnym traktatów wspólnotowych. Początki Rady Europejskiej wiażą się ze szczytami przywódców państw członkowskich Wspólnot (od 1961), natomiast swoją obecną formę (systematycznych spotkań szefów rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich) posiada od 1974 roku. Obrady odbywają się co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa pół roku i zmienia się rotacyjnie. Miejsce Rady Europejskiej w strukturze Wspólnot Europejskich zostało potwierdzone w Jednolitym Akcie Europejskim oraz Traktacie o Unii Europejskiej. Ma ona inspirować politykę Unii Europejskiej, stwarzać warunki dla rozwiązania najtrudniejszych kwestii i podejmować kierunkowe decyzje. Obecnie w jej skład wchodzi przewodniczący Komisji Europejskiej.

Rada Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej składa się z przedstawicieli szczebla ministerialnego wszystkich państw członkowskich, reprezentujących interesy swoich państw. Może występować w kilku postaciach: jako Rada do Spraw Ogólnych (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich ) lub Rada Specjalna - tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych itd.). Najważnieszym zadaniem Rady jest koordynowanie ogólnej polityki gospodarczej, rozpatrywanie i uchwalanie wszelkiego rodzaju wspólnotowych aktów prawnych, a także zawieranie umowów międzynarodowych na podstawie uprawnień udzielonych jej przez Komisję po porozumieniu z Parlamentem Europejskim. Bierze ona także udział w tworzeniu wspólnej polityki zagranicznej i zapewnianiu bezpieczeństwa. Współpracuje z innymi organami w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Posiedzenia Rady Unii Europejskiej zwołuje zasadniczo i kieruje nimi jej przewodniczący, mogą być także zwoływane z inicjatywy jednego z jej członków lub Komisji Europejskiej. Urząd przewodniczącego pełnią kolejno przedstawiciele wszystkich państw (po 6 miesięcy).

Parlament Europejski
Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej udzielając jej absolutorium, ma wpływ na przyjmowanie do Unii Europejskiej nowych członków, mianuje rzecznika praw obywatelskich. Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich.
Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich Unii, wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich (na okres 5 lat). Obecnie liczy 626 deputowanych. Od 1962 był organem EWG, a powstał w 1958 jako Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne wywodzące się z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Posłowie nie tworzą grup reprezentujących poszczególne państwa, lecz politycznie zorientowane frakcje. Parlament Europejski obraduje w Strasburgu, a komisje parlamentarne i poszczególne frakcje - w Brukseli.

Komisja Europejska
Nazywana jest "strażnikiem traktatów" do chwili Traktatu o Unii Europejskiej - Komisja Wspólnot Europejskich. Jeden z najważniejszych elementów wspólnotowego systemu instytucjonalnego. Od połączenia w 1967 ciał wykonawczych trzech Wspólnot, pozostaje organem Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Jej kompetence to: prawo inicjatywy prawodawczej, reprezentacja interesów i koordynacja działań Wspólnot (wewnątrz i na zewnątrz Unii Europejskiej), kontrola stosowania prawa wspólnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowień zawartych w traktatach i aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty. W realizacji przyznanych jej uprawnień posiada dużą samodzielność. O  jej rozwiązaniu decyduje Parlament Europejski.
Obecnie liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwóch komisarzy z każdego państwa członkowskiego, w tym przewodniczący i jego dwóch zastępców).

Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego, pełni funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami, wynikające ze stosowania prawa europejskiego. Trybunał jest także instancją odwoławczą od decyzji Komisji.
Składa się z 15 sędziów, którymi są obywatele państw członkowskich Unii. Ich kadencja trwa 6 lat i może być odnawiana. Przewodniczącego wybierają sędziowie spośród siebie. Trybunał Sprawiedliwości obraduje na sesjach plenarnych i w sprawach szczególnych może tworzyć 3-5-osobowe izby.

Trybunał Obrachunkowy
Trybunał Obrachunkowy (nazywany też Europejskim Trybunałem Rewidentów Księgowych lub Trybunałem Rewizyjnym) sprawuje kontrolę nad dochodami i wydatkami Wspólnot oraz bada, czy finansami wspólnotowymi zarządzano właściwie i zgodnie z prawem. Funkcje swe spełnia wraz z Parlamentem Europejskim i Radą Unii Europejskiej, organami odpowiedzialnymi za kwestie budżetowe. W jego skład wchodzi 15 członków (rewidentów)mianowanych na 6 lat. Działa w Luksemburgu od 1975 na mocy układu, który wszedł w życie od 1 VI 1977.

Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym, z którym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultują się w sprawach regionalnych i lokalnych (na obszarze Unii istnieje ok. 200 regionów).
Komitet składa się z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych jednostek samorządowych.

Komitet Stałych Przedstawicieli
Komitet Stałych Przedstawicieli jest instytucją pomocniczą trzech Wspólnot Europejskich. Odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej. Zajmuje się wypracowywaniem zgodnego stanowiska państw członkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, jeszcze zanim zostaną one wpisane do porządku obrad Rady Unii.
Komitet składa się z ambasadorów państw członkowskich Unii, akredytowanych przy Wspólnotach Europejskich. W ramach COREPER'u działa 200 grup roboczych.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny
KES jest wspólnym organem Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej i Wspólnoty Europejskiej. Wypracowuje stanowiska w sprawach gospodarczych i społecznych.
W jego skład wchodzi 222 reprezentantów środowisk gospodarczych i społecznych - producentów, rolników, przewoźników, pracowników najemnych, kupców, rzemieślników i przedstawicieli wolnych zawodów.

Cztery wolności rynku UE

Wolność przepływu towarów - opiera się m.in. na: dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatków.
Wolność przepływu usług - sprowadza się przede wszystkim do liberalizacji usług finansowych, otwarcia rynku usług transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli banków i ubezpieczeń.
We wszystkich państwach Unii Europejskiej sektor usług dysponuje najwiekszą ilością miejsc pracy. Udział usług w produkcie krajowym brutto Unii wynosi aż 62 proc. (dla porównania 35 proc. -przemysł).
Wolność przepływu kapitału - opiera się m.in. na dążeniu do wspólnego rynku usług finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartościowymi.
Obywatele Unii mogą np. swobodnie wykonywać operacje bankowe we wszystkich krajach członkowskich Unii.
Wolność ruchu osobowego - to prawo do pracy, życia, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej Unii Europejskiej, bez względu na przynależność państwową.

 

Proces decyzyjny

Proces decyzyjny we Wspólnotach Europejskich, sposób podejmowania decyzji w ramach Unii Europejskiej. Kształtował się w ciągu rozwoju integracji europejskiej.

Obejmuje 3 etapy - inicjatywę, opinię i decyzję. Biorą w nim udział instytucje UE: Komisja Europejska jako organ inicjujący, Parlament Europejski w wyznaczonych przez Traktat z Maastricht granicach i Rada Unii Europejskiej, która podejmuje ostateczną decyzję jako organ prawodawczy. 4 główne procedury procesu: konsultacja, zgoda, współpraca i współdecydowanie.

Od chwili Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) i po modyfikacjach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht zaczął obowiązywać następujący mechanizm: Komisja wysuwa projekt z własnej inicjatywy, na wniosek Parlamentu lub Rady UE, która jednak nie może podjąć decyzji bez formalnego wniosku Komisji; wnioski trafiają do Rady UE, potem do doradczych komitetów oraz Parlamentu. Opinie Parlamentu oraz

Komitetu Ekonomiczno-Społecznego są przekazywane Komisji, która może je uwzględnić. Projekty wracają do drugiego czytania do Rady UE i parlamentu, następnie trafiają do Rady, która podejmuje decyzje. Parlament może odrzucić projekt legislacyjny w zakresie: swobody przenoszenia się pracowników, wzajemnego uznawania dyplomów, ochrony środowiska, harmonizacji prawa niezbędnej do funkcjonowania wspólnego rynku sieci transeuropejskiej, edukacji, kultury i zdrowia publicznego. Jeśli Rada nie godzi się z decyzją Parlamentu, może jedynie doprowadzić do zwołania Komitetu Pojednawczego, ale w przypadku braku kompromisu - projekt upada.

Osobną rolę pełni Rada Europejska, jako inspirator procesów integracyjnych, na podstawie jej dyrektyw Rada UE ma podejmować decyzje w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Dalsze modyfikacje procesu decyzyjnego były rozważane w trakcie Konferencji Międzyrządowej, zakończonej podpisaniem Traktatu w Amsterdamie (1997). Jednak nie zdobyto się na przeprowadzenie zapowiadanych reform instytucjonalnych. Spór toczy się m.in. o całkowite lub bardzo szerokie odstąpienie od zasady jednomyślności na rzecz głosowania większościowego (biorąc pod uwagę liczbę ludności w krajach).

Reforma procesu decyzyjnego w kierunku większej przejrzystości i efektywności działania jest niezbędna szczególnie w kontekście możliwego poszerzenia UE o nowych członków.

 

Trzy filary Unii

Unia wspiera się na trzech filarach. Pierwszy - o charakterze gospodarczym - to Wspólnoty Europejskie: Wspólnota Europejska (WE), Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom).
Drugim filarem jest wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.
Trzeci obejmuje zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Wspólnota Europejska (dawna nazwa: Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWG), powstała w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sześć państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Włochy i Niemcy. Główne osiągnięcie Wspólnoty Europejskiej to ustanowienie rynku wewnętrznego, opartego na wolnym przepływie towarów, usług, osób i kapitału między państwami członkowskimi. Uwieńczeniem integracji gospodarczej będzie utworzenie unii gospodarczej i walutowej, która doprowadzić ma m.in. do zastąpienia walut narodowych wspólną walutą - euro.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) - powstała w 1951 r. na mocy Traktatu Paryskiego, który podpisano na 50 lat (termin ten upływa 23 lipca 2002 r.). Istotą działania EWWiS jest wspólny rynek państw członkowskich na surowce i produkty przemysłu węglowego i stalowego.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) powstała, podobnie jak EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. Jej głównym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej.
Na mocy tzw. traktatu fuzyjnego, od 1967 r. wszystkie trzy Wspólnoty (Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Energii Atomowej oraz Wspólnota Europejska) mają wspólne organy.

 

Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.

Porządek prawny Wspólnot jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, które dokonując interpretacji prawa wspólnotowego (europejskiego) przyczyniają się do rozwoju acquis communautaire;
Kompetencje Trybunału nie upoważniają go do aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji, pozwalają mu jednakże wywierać istotny wpływ na kształt i działanie mechanizmu podejmowania decyzji we Wspólnotach. Trybunał nie tylko interpretuje przepisy, ustanowione przez inne organy wspólnotowe (Rada i Komisja), ale także kreuje prawo. Wśród uprawnień Trybunału można wyróżnić: rozstrzyganie sporów, wydawanie opinii w trybie art. 228 pkt. 6 Traktatu Rzymskiego oraz udzielanie odpowiedzi na pytania sądów krajowych.

porządek prawny Wspólnot jest stale wzbogacany o orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, które dokonując interpretacji prawa wspólnotowego (europejskiego) przyczyniają się do rozwoju acquis communautaire;

kompetencje Trybunału nie upoważniają go do aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji, pozwalają mu jednakże wywierać istotny wpływ na kształt i działanie mechanizmu podejmowania decyzji we Wspólnotach.

Trybunał nie tylko interpretuje przepisy, ustanowione przez inne organy wspólnotowe (Rada i Komisja), ale także kreuje prawo. Wśród uprawnień Trybunału można wyróżnić: rozstrzyganie sporów, wydawanie opinii w trybie art. 228 pkt. 6 Traktatu Rzymskiego oraz udzielanie odpowiedzi na pytania sądów krajowych.

16.WSPÓLNA POLITYKA ROLNA UNII EUROPEJSKIEJ

Podstawowe cele i zasady Wspólnej Polityki Rolnej

Wspólna Polityka Rolna (WPR) to najlepiej rozwinięty i najbardziej kosztowny sektor polityki gospodarczej w Unii Europejskiej (UE). W przeciwieństwie do pozostałych sektorów gospodarki, które funkcjonują na zasadach rynkowych, rolnictwo jest szczególnie wspierane i chronione.

Plany utworzenia w Europie wspólnego rynku rolnego istniały jeszcze przed utworzeniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Jednak podstawowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej określone zostały dopiero w Traktacie ustanawiającym EWG. 25 marca 1957 r. w Rzymie Traktat ten podpisało sześć państw: Francja, Niemcy, Belgia, Holandia, Luksemburg i Włochy. Przyjęcie wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa miało przyczynić się do realizacji podstawowego celu Wspólnoty, jakim było popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej, umacnianie stabilności, podnoszenie poziomu życia i ustanowienie ściślejszych stosunków pomiędzy państwami członkowskimi. Państwa tworzące EWG dążyły do zapewnienia stałej podaży żywności oraz poprawy poziomu życia ludności wiejskiej.

Traktat zakładał, że w celu zapewnienia sprawnego działania i rozwoju wspólnego rynku produktów rolnych, członkowie Wspólnoty ustalą wspólną politykę rolną i będą ją stopniowo rozwijać.

Cele Wspólnej Polityki Rolnej

Do najważniejszych celów WPR należą:

zwiększenie wydajności produkcji rolnej w drodze rozwoju postępu technicznego,

zapewnienie racjonalnego rozwoju produkcji rolnej oraz pełnego wykorzystania czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej,

zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności rolniczej, przede wszystkim przez podniesienie indywidualnego dochodu osób zatrudnionych w rolnictwie,

stabilizacja rynków rolnych,

zapewnienie ciągłości dostaw żywnoś2ci,

zapewnienie odpowiednich cen dla konsumentów.

WPR można podzielić na dwie części. Są to:

System organizacji rynków rolnych, mający na celu zapewnienie rolnikom odpowiedniego poziomu dochodów oraz ochronę rolnictwa wspólnotowego przed konkurencja światową;

Polityka strukturalna, która wspiera przemiany strukturalne w rolnictwie i na obszarach wiejskich.

Zasady Wspólnej Polityki Rolnej

WPR została oparta na trzech podstawowych zasadach:

Jednolitość rynku - zniesienie wszelkich ograniczeń w handlu produktami rolnymi pomiędzy krajami Wspólnoty, oraz wprowadzenie wspólnych jednolitych regulacji dotyczących funkcjonowania rynku rolnego (wspólne ceny, reguły konkurencji, harmonizacja przepisów administracyjnych, weterynaryjnych, ochrony środowiska, wspólne przepisy w handlu z krajami trzecimi).

Preferencje dla krajów członkowskich - pierwszeństwo zbytu towarów rolnych pochodzących z krajów członkowskich, rozbudowany system ochrony przed importem rolnym z krajów trzecich.

Solidarność finansowa - wspólne i solidarne ponoszenie kosztów prowadzenia WPR. Koszty obciążają wszystkie państwa członkowskie, niezależnie od stopnia w jakim korzystają one ze środków przeznaczonych na finansowanie WPR.

Organizacja rynków rolnych

Wspólny rynek rolny obejmuje rolnictwo i handel produktami rolnymi. Przez produkty rolne rozumie się produkty ziemi, hodowli i rybołówstwa oraz bezpośrednio z nimi związane produkty pierwszego stopnia przetworzenia.

Traktat przewidywał, że dla osiągnięcia celów WPR utworzona zostanie wspólna organizacja rynków rolnych, która może objąć wszystkie działania niezbędne do realizacji celów wspólnej polityki rolnej, w szczególności ustalać ceny, subwencje, rekompensaty, zasady składowania i dystrybucji oraz mechanizmy stabilizacji eksportu i importu. Wspólna organizacja rynków ma za zadanie wykluczyć wszelką dyskryminację między producentami lub konsumentami Wspólnoty. Tworzona wspólna polityka cen na rynku rolnym musi opierać się na wspólnych kryteriach i jednolitych metodach kalkulacji.

W zależności od rodzaju produktu wspólna organizacja rynku przyjąć miała jedną z następujących form:
1. Wspólne zasady w dziedzinie konkurencji;
2. Obowiązkowa koordynacji różnych krajowych organizacji rynków rolnych;
3. Europejska organizacja rynku.

W praktyce zrealizowano wariant trzeci. Stworzono jedną, wspólną dla wszystkich krajów członkowskich, organizację rynku rolnego. Ponieważ rynek rolny nie jest jednolity, lecz składa się z wielu branż, dla każdego rynku branżowego powstały odrębne regulacje. Istnieje więc wiele wspólnych rynków branżowych, np.: rynek zbożowy, mleka i przetworów mlecznych, wołowiny i cielęciny, wieprzowiny, baraniny, jaj i mięsa drobiowego, wina, ziemniaków, cukru, warzyw i owoców, i inne.

Ze względu na specyfikę poszczególnych rynków branżowych powstały różne modele wspólnej organizacji rynków. Do podstawowych form należą:

Wspólna organizacja rynku w oparciu o interwencję na rynku wewnętrznym i zewnętrzną ochronę. Obejmuje ona skup interwencyjny, gdy cena rynkowa spadnie poniżej ustalonej, minimalnej ceny gwarantowanej oraz ochronę przed tanim importem przez system wysokich ceł, opłat wyrównawczych i subsydiowanie eksportu rolnego (np. zboża, ryż, cukier, mleko i produkty mleczarskie, wołowina, wieprzowina, baranina, wino stołowe, niektóre owoce i warzywa).

Wspólna organizacja rynku w oparciu o zewnętrzną ochronę, lecz bez interwencji na rynku wewnętrznym. Obejmuje ona ochronę przed tanim importem przez system ceł i opłat wyrównawczych oraz subsydiowanie eksportu nadwyżek produktów rolnych (np. jaja, drób, wina inne niż stołowe, wiele owoców i warzyw).

Wspólna organizacja rynku w oparciu o dopłaty na hektar upraw lub określoną ilość produkcji (np. len, konopie, chmiel, nasiona)¹.

1.3.1. Instrumenty wspólnej polityki rynkowej

Podstawowym elementem organizacji rynków rolnych jest system gwarancyjno - cenowy, regulujący zarówno ceny na rynku wewnętrznym wspólnoty jak i w handlu z krajami trzecimi.

Wspólna polityka rynkowa obejmuje:

System cen gwarantowanych na produkty rolne;

System cen płodów rolnych obejmuje trzy rodzaje cen:

Cena "docelowa" (kierunkowa, podstawowa) - cena, która według ustaleń wspólnotowych powinna się ukształtować na rynku wewnętrznym, biorąc pod uwagę warunki rynkowe. Nie jest to cena obowiązkowa, ale cena która ma pomóc producentom w planowaniu produkcji.

Cena "interwencyjna" (skupu) - cena gwarantowana, którą producent otrzyma sprzedając swój produkt instytucji interwencyjnej, w sytuacji gdy podaż artykułów rolnych będzie tak wysoka, że zagrozi obniżeniem ceny rynkowej poniżej przewidywanego poziomu. Cena interwencyjna jest niższa od ceny docelowej, aby zachęcić producentów do poszukiwania odbiorców na rynku.

Cena "progowa" - cena minimalna, po której produkt sprowadzony z kraju trzeciego może zostać sprzedany na rynku Wspólnoty. Jest ona zbliżona do ceny docelowej. Jeżeli cena światowa importowanego towaru jest niższa od ceny progu, importer musi pokryć różnicę.

Interwencyjne zakupy na rynku rolnym - skup płodów rolnych przez instytucje interwencyjne w sytuacji, gdy wysoka podaż artykułów rolnych zagraża spadkiem ceny rynkowej poniżej określonego poziomu. Interwencja może być automatyczna lub uznaniowa.

System wysokich ceł importowych i opłat wyrównawczych - wprowadzając produkt na rynek Wspólnoty importer płaci opłatę wyrównawczą (lub cło importowe), która stanowi różnicę pomiędzy ceną progową, a niższą ceną na rynkach światowych. Opłaty wyrównawcze wpływają do budżetu Wspólnoty jako środki własne. Zgodnie ze wskazówkami porozumienia końcowego Rundy Urugwajskiej Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu GATT opłaty wyrównawcze zastępowane są cłami importowymi, które faktycznie pełnią funkcję stosowanych wcześniej opłat.

Kontyngenty importowe - ilościowe ograniczenia importu.

Subsydia do eksportu - eksporter sprzedając produkty do krajów trzecich otrzymuje dopłatę w wysokości różnicy pomiędzy wyższą ceną na rynku Wspólnoty, a niższą ceną na rynku światowym.

System kwot produkcyjnych (progów gwarancji) - określona wielkość produkcji w danym sektorze, która stanowi granicę gwarantującą skup po pełnej cenie interwencyjnej. Jeżeli produkcja przekroczy ustalony limit, gwarantowana cena interwencyjna zostaje obniżona, przy ustalaniu cen na następny rok.

System ekonomicznej współodpowiedzialności producentów, którzy przekroczyli przydzielony im pułap produkcji. Przekroczenie progu gwarancji powoduje utratę gwarancji cenowej na produkcję ponad przydzielony limit lub też ukaranie producentów dodatkowymi opłatami.

Polityka strukturalna w rolnictwie

Polityka strukturalna ukierunkowana jest na wspieranie rozwoju regionów wiejskich. W przeciwieństwie do polityki rynkowej przynoszącej z reguły krótkotrwałe efekty, polityka strukturalna nastawiona jest na uzyskanie efektów długookresowych. Wspólna politykę strukturalną w rolnictwie zaczęto realizować w 1972 r. Stało się bowiem jasne, że dla osiągnięcia celów WPR nie wystarczy sama regulacja rynków rolnych. Niezbędne jest także prowadzenie reform strukturalnych w rolnictwie.

Celem polityki strukturalnej jest wspieranie przemian w rolnictwie prowadzących do wyrównania różnic w poziomie rozwoju regionów wiejskich, podniesienia produktywności rolnictwa, poprawy struktury agrarnej, przekształcania gospodarstw nierentownych w nowoczesne i wydajne, optymalizacji zatrudnienia w sektorze rolnym, wdrażania postępu technicznego, zmian w strukturze produkcji, podwyższenia jakości produktów rolnych, a także poprawy stanu środowiska naturalnego. Obejmuje ona również wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, przede wszystkim poprzez rozwój leśnictwa, agroturystyki oraz różnego rodzaju usług.

Przypisy:

¹ Unia Europejska, Informator dla rolników, Centrum Informacji Europejskiej, wydanie II, Warszawa, 1998 r., s. 15.
² D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, część druga: Prawo gospodarcze, TNOiK, Toruń 1998 r., s. 175 - 177.

17.Finansowanie wspólnej polityki rolnej

WPR finansowana jest z budżetu Wspólnoty. Wydatki na WPR należą do obowiązkowych wydatków budżetowych, wynikających bezpośrednio z postanowień Traktatu i aktów prawnych przyjętych na jego podstawie (wydatki obligatoryjne). Chociaż w wyniku reformy polityki rolnej ich udział w budżecie stopniowo spada, to ciągle dominują one w strukturze wydatków Wspólnoty (Tabela 1). Należy także podkreślić, że państwa członkowskie solidarnie ponoszą koszty prowadzenia WPR i nie ma korelacji pomiędzy wielkością środków z jakich korzysta rolnictwo danego państwa, a wkładem tego państwa do budżetu. Z tego powodu powstały dwie grupy państw: płatnicy netto i beneficjenci netto. Do głównych płatników netto w 1995 r. należeli: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Austria i Finlandia. Najwięksi beneficjenci netto to Irlandia, Grecja, Portugalia, Hiszpania. Aby złagodzić istniejące między państwami problemy, spory i konflikty budżetowe, co kilka lat określana jest tzw. Perspektywa Finansowa, będąca średnioterminową strategią finansową w zakresie planowania i kontrolowania budżetu. Określa ona m.in. limity dochodów, wydatków oraz relacje pomiędzy nimi (Perspektywy Finansowe na lata 1988 - 1992, 1993 - 1999, 2000 - 2006). Przy uchwalaniu budżetu należy pamiętać, że musi być on spójny z obowiązującą Perspektywą Finansową.

Wydatki na rolnictwo są trudne do przewidzenia i planowania, co utrudnia sporządzanie budżetu. Zależą one bowiem od czynników stale ulęgających zmianie, takich jak:

• warunki naturalne (pogoda wpływająca na wysokość plonów),
  - ceny na rynkach światowych,
  - wahania kursów walutowych.

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa

W 1964 r. w ramach budżetu Wspólnoty utworzono Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (FEOGA), który finansuje WPR. Środki FEOGA pochodzą zarówno z ogólnych wpływów budżetu, jak i z opłat wyrównawczych nakładanych na importowane produkty rolne, opłat cukrowych płaconych przez producentów cukru, umożliwiających zagospodarowanie nadwyżek cukru na rynku oraz z innych opłat istniejących w ramach regulacji na poszczególnych rynkach rolnych.

Tabela 1.Udział wydatków na finansowanie WPR w całości wydatków budżetu Wspólnoty(w %)

Rodzaje wydatków	1971 r.	1988 r.	1992 r.	1995 r.	1999 r. ^a
FEOGA - Sekcja Gwarancji	79,9	67,3	53,9	49,6	45,2
Fundusze Strukturalne, w tym:	5,3	15,6	31,5	31,5	35,6
FEOGA - Sekcja Orientacji	2,8	2,8	4,9	3,8

Źródło: L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 320, 323.

Fundusz Orientacji i Gwarancji składa się z dwóch sekcji:

Sekcja Gwarancji - finansuje wydatki związane ze wspólną organizacją rynków;

Sekcja Orientacji - finansuje wydatki związane z restrukturyzacją rolnictwa.

Sekcja Gwarancji FEOGA finansuje takie formy działalności jak:

interwencje na rynku wewnętrznym Wspólnoty, które mają zapewnić ciągłość dostaw artykułów żywnościowych oraz odpowiedni poziom dochodów rolniczych,

subsydia eksportowe, stosowane przy eksporcie artykułów rolno-spożywczych pokrywające różnicę między niższą ceną uzyskiwaną w eksporcie, a wyższą ceną na wspólnym rynku rolnym,

kwoty kompensacyjne, które zapewniają jednolite ceny artykułów rolnych na wspólnym rynku.

Ponadto z Sekcji Gwarancji finansowane są:

wydatki związane z ochroną środowiska i zachowaniem naturalnego krajobrazu wiejskiego, objęte Wspólna Polityką Rolną,

wydatki związane z zalesianiem,

koszty wcześniejszych emerytur dla rolników.

Sekcja Orientacji FEOGA finansuje działania prowadzące do restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa Wspólnoty. Polityka strukturalna w rolnictwie opiera się na współfinansowaniu z funduszy Wspólnoty projektów rozwoju opracowanych na szczeblu regionalnym lub lokalnym.

Podział funduszy pomiędzy obie sekcje jest zróżnicowany. Wydatki w ramach Sekcji Gwarancji stanowią obecnie około 45 % środków budżetu i jest to odsetek znacznie niższy niż w poprzednich latach (w 1971 r było to 79,6 %). Środki finansowe przeznaczone na potrzeby polityki strukturalnej przez długi czas stanowiły tylko niewielki ułamek całości nakładów na finansowanie rolnictwa. W 1989 r. Sekcja Orientacji została włączona do Funduszy Strukturalnych, a jej udział w ogólnej sumie budżetu, podobnie jak pozostałych Funduszy Strukturalnych, systematycznie wzrastał.

Funduszem Orientacji i Gwarancji zarządza Komisja, corocznie przyznając każdemu państwu środki finansowe w ramach Sekcji Gwarancji. Środki finansowe Sekcji Orientacji przyznawane są doraźnie. Za bieżące administrowanie środkami Funduszu odpowiadają władze poszczególnych państw członkowskich, które w imieniu Wspólnoty gromadzą środki finansowe oraz regulują wszelkie zobowiązania związane z prowadzoną polityką rolną. Każde państwo ma obowiązek rozliczenia się ze zgodności poniesionych wydatków z przepisami Wspólnoty.

18.Ewolucja Wspólnej Polityki Rolnej

W czasie pierwszego dziesięciolecia realizacji WPR wprowadzono jednolite mechanizmy interwencji na rynkach rolnych, zniesiono cła wewnętrzne i inne bariery handlowe, wprowadzono wspólną taryfę celną oraz wspólną politykę w handlu z krajami trzecimi. Działania te doprowadziły do stabilizacji rynku, zapewnienia Wspólnocie samowystarczalności żywnościowej, rozwoju obszarów wiejskich i wzrostu dochodów ludności rolniczej.

Prowadzona polityka rolna stworzyła warunki do znacznego wzrostu produkcji rolnej. W rezultacie już w latach siedemdziesiątych pojawiły się nadwyżki wielu produktów. Realizacja WPR stała się bardzo kosztowna i nadmiernie obciążała budżet Wspólnoty oraz konsumentów. Udział wydatków na sektor rolny w całym budżecie znacznie przekroczył 70 %. Negatywnym efektem realizowanej polityki był również fakt, że nie sprzyjała ona wzrostowi konkurencyjności produktów rolnych na rynkach światowych. Niezbędne stało się przeprowadzenie zmian w polityce rolnej Wspólnoty. 1968 r. - Plan Mansholta

18 grudnia 1968 r. przedstawiono program reformy polityki rolnej (Plan Mansholta). Obejmował on przede wszystkim poprawę struktury agrarnej przez powiększanie wielkości gospodarstw, likwidację słabych mało wydajnych gospodarstw oraz zmniejszenie nadwyżek produktów rolnych. Plan ten nie został jednak w pełni zrealizowany. Dopiero w 1972 r. wprowadzono trzy dyrektywy, z których pierwsza dotyczyła pomocy w modernizacji gospodarstw rolniczych, druga ułatwiała rolnikom powyżej 55 lat rezygnację z działalności rolniczej i dołączanie ich gruntów do innych gospodarstw w zamian za finansową pomoc, a trzecia z dyrektyw popierała edukację osób zawodowo czynnych w rolnictwie. Dyrektywa z 1975 r. wprowadziła również pomoc dla rolnictwa w regionach górskich i innych regionach o niekorzystnych warunkach naturalnych, co miało zapobiec wyludnieniu obszarów geograficznie niekorzystnych.

Lata 1985 - 1990

Istotne reformy Wspólnej Polityki Rolnej, przeprowadzono w latach osiemdziesiątych. Do najważniejszych z nich należało:

stopniowe obniżanie realnego poziomu cen ustalanych przez organy Wspólnoty na kolejne kampanie rolnicze. Ceny części artykułów nadwyżkowych obniżono również w ujęciu nominalnym,

wprowadzenie tzw. stabilizatorów rolniczych, polegających na określeniu pułapu produkcji na dany produkt (progu gwarancji), po przekroczeniu którego gwarancje państwowe ulegają automatycznym ograniczeniu, a koszty zbytu nadwyżek obciążają producenta (zasada współodpowiedzialności),

zaostrzenie wymogów co do jakości towarów przyjmowanych do skupu interwencyjnego oraz wprowadzenie limitów gwarantowanych interwencji,

ograniczenie rocznej stopy wzrostu wydatków na finansowanie wspólnej organizacji rynków.

Reformom polityki rynkowej towarzyszyły działania z zakresu polityki strukturalnej. Do najważniejszych z nich należały: pomoc w modernizacji gospodarstw, modernizacji obrotu i przetwórstwa rolnego (np. niskooprocentowane kredyty), pomoc w usprawnianiu rachunkowości, wsparcie inwestycji pod warunkiem, że nie doprowadzą do zwiększenia produkcji towarów nadwyżkowych. Przewidziano pomoc dla gospodarstw, które ekstensyfikują swoją produkcję, a także kompensacje za ugorowanie ziemi lub przeznaczenie jej na cele pozarolnicze. Zachęcano do produkcji takich towarów, na które istniał popyt lub wprowadzania nowych odmian. Zaproponowano również wykorzystanie surowców rolniczych do celów nieżywnościowych. Promowano działania sprzyjające ochronie środowiska naturalnego.

W 1989 r. rozpoczęto realizację reformy Funduszy Strukturalnych. Sekcję Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa włączono do Wspólnych Funduszy Strukturalnych, co zintegrowało politykę strukturalna prowadzoną w rolnictwie z innymi politykami strukturalnymi np.: polityką regionalną. Zdefiniowano cele polityki strukturalnej, wśród których znalazły się problemy WPR, np.: Cel nr 1 przewidywał pomoc dla rejonów opóźnionych w rozwoju, Cel nr 5 dotyczył wspierania reformy WPR, w szczególności: 5a) przystosowania struktury produkcji rolnej, przetwarzania i zbytu w rolnictwie i leśnictwie, 5b) pobudzania rozwoju obszarów rolniczych.

Ograniczono roczny wzrost wydatków na rolnictwo, który od 1989 r. nie mógł przekroczyć 74 % tempa wzrostu PNB Wspólnoty. Wprowadzenie pułapu wydatków wspólnoty na finansowanie WPR połączono ze zmianą proporcji pomiędzy wydatkami Sekcji Orientacji i Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnictwa. Wydatki Sekcji Orientacji, finansującej przedsięwzięcia związane z restrukturyzacja rolnictwa, miały rosnąć, natomiast wydatki Sekcji Gwarancji miały się obniżać.

Podjęte działania okazały się jednak niewystarczające. Poziom produkcji rolnej nadal wzrastał, a wraz z nim rosły wydatki budżetowe.

1992 r. - Plan McSharry'ego

W 1992 r. kraje członkowskie przyjęły kolejne propozycje reformy WPR, przedstawione przez komisarza do spraw rolnictwa Ray'a McSharry'ego. Plan McSharry'ego zakładał zmianę form i instrumentów wspierania rolnictwa w celu zrównoważenia podaży produktów rolnych z istniejącym popytem, zmniejszenia kosztów finansowania zapasów oraz obniżenia cen i poprawy konkurencyjności rolnictwa Wspólnoty na rynkach światowych. Na pierwszym planie znalazły się, obok funkcji produkcyjnych, również ogólnospołeczne funkcje rolnictwa. Wprowadzane zmiany miały prowadzić do utworzenia modelu wydajnego, konkurencyjnego rolnictwa, opartego o gospodarstwa rodzinne, które będą zajmowały się nie tylko produkcją, lecz także ochroną środowiska oraz zachowaniem dziedzictwa kulturowego wsi. Wdrażanie pierwszego etapu reform rozłożono do 1996 r. Na koniec tego okresu zaplanowano podsumowanie efektów oraz podjecie decyzji dotyczących kolejnego etapu.

W ramach reformy zastosowano następujące rozwiązania dotyczące wspólnej organizacji niektórych rynków branżowych:

obniżono ceny regulowane podstawowych produktów rolnych w ciągu trzech lat o 15 % - 30 % (zboża rośliny oleiste, strączkowe, bydło rzeźne),

wyeliminowano wsparcie cenowe dla nasion oleistych i wysokobiałkowych,

wprowadzono subwencje bezpośrednie, które miały zrekompensować rolnikom spadek dochodów, powstały w wyniku obniżki cen,

uzależniono możliwość uzyskania subwencji kompensacyjnych od zmniejszenia powierzchni upraw lub obniżenia intensywności produkcji zwierzęcej,

wprowadzono system przymusowego wyłączenia z uprawy 15 % ziemi w zamian za opłaty kompensacyjne (dotyczy rolników produkujących ponad 92 to zbóż rocznie),

zmniejszono kwoty mleczne (prawo do produkowania) każdorazowo o 1 % przez 2 lata,

obniżono ceny gwarantowane na masło o 5 % w latach 1993 - 1995,

wprowadzono zachęty finansowe dla rolników ograniczających chów krów mlecznych.Zaostrzono przy tym warunki uzyskiwania pomocy przez gospodarstwa, które są w stanie samodzielnie sprostać konkurencji. Pomoc w większym stopniu skierowano do słabych, najbardziej potrzebujących gospodarstw.Opracowano program poprawy struktury rolnictwa. Wprowadzono instrumenty wspierające rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich z uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego. Promowano ekstensyfikację stosowanych technik produkcji, produkcję surowców, które będą przetwarzane na produkty nieżywnościowe oraz tworzenie pozarolniczych miejsc pracy w gospodarstwach i w ich otoczeniu np. rozwój gospodarstw agroturystycznych. Przewidziano wsparcie finansowe dla rolników, którzy wprowadzają w swoich gospodarstwach zmiany w celu ochrony środowiska lub przeznaczają posiadane grunty na cele leśne. Stworzono system wcześniejszych emerytur dla rolników, którzy ukończyli 55 lat i zdecydowali się przekazać ziemię w użytkowanie innym rolnikom, co umożliwiło młodym rolnikom powiększanie gospodarstw. Okres wdrażania Planu McSharry`ego zakończył się w 1996 r. Rezultaty reformy zostały pozytywnie ocenione przez Komisję Europejską, co sprawiło, że była ona kontynuowana także w latach 1997 - 1999. W wyniku wprowadzanych zmian rosły dochody i poziom życia rolników. Poziom produkcji rolnej obniżył się, a jednocześnie wzrosło zużycie zbóż na cele paszowe. Korzystnym zjawiskiem było zwiększenie obszaru gruntów wyłączonych z użytkowania. Udało się także znacznie zredukować zapasy. Politykę ochrony środowiska zaczęto traktować jako część polityki rolnej. Działania takie jak ekstensyfikacja produkcji, spadek zużycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, odłogowanie i zalesianie gruntów korzystnie wpłynęły na stan środowiska naturalnego. Pomimo wielu pozytywnych zmian nie udało się jednak doprowadzić do znacznej obniżki cen produktów rolnych i wzrostu ich konkurencyjności. Problem poprawy konkurencyjności rolnictwa europejskiego na rynkach światowych nadal pozostawał nierozwiązany.Jednocześnie zgodnie z postanowieniami porozumienia końcowego Rundy Urugwajskiej Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu (GATT) z 1993 r. Wspólnota przyjęła na siebie szereg zobowiązań dotyczących liberalizacji handlu artykułami rolno-spożywczymi. Do najważniejszych należały: obniżenie stawek celnych, zastąpienie wszystkich środków ochrony zewnętrznej cłami (np. opłat wyrównawczych, zakazów importu), niepodnoszenie ceł powyżej istniejącego poziomu, zmniejszenie nakładów na subsydiowanie eksportu, zmniejszenie ogólnej kwoty wewnętrznej pomocy rynkowej dla rolnictwa (nie dotyczy to ustanowionych w ramach reformy WPR rekompensat), redukcja bezpośredniego wsparcia wewnętrznego (dopłat do cen, do środków produkcji).

19.Agenda 2000 - Reforma Wspólnej Polityki Rolnej

W 1997 r. Komisja Europejska przygotowała projekt radykalnej reformy WPR i związanych z nią funduszy pod nazwą Agenda 2000. Propozycje Komisji były odpowiedzią na nowe wyzwania, które pojawiły się przed Europą, jak np.: liberalizacja światowego handlu towarami rolno-spożywczymi, wzrost popytu na świecie, konieczność troski o środowisko naturalne, rosnące zainteresowanie konsumentów bezpieczeństwem i jakością produktów, a także perspektywa rozszerzenia Unii Europejskiej na wschód. Proponowane przez Komisje reformy zostały zaaprobowane w marcu 1999 r. na spotkaniu szefów państw i rządów w Berlinie.

Cele reformy Wspólnej Polityki Rolnej

Zmiany zawarte w Agendzie 2000 są kontynuacją Planu McSharry`ego i mają na celu:

• rozwój i podniesienie konkurencyjności obszarów wiejskich, wyrównanie różnic ekonomicznych między regionami,
  - zagwarantowanie ludności rolniczej odpowiednich warunków życia i stabilnych dochodów z gospodarstw rolnych,
  - zapewnienie wielofunkcyjnego charakteru rolnictwa,
  - zagwarantowanie konsumentom bezpieczeństwa żywności,
  - poprawę jakości produktów żywieniowych,
  - poprawę konkurencyjności rolnictwa europejskiego zarówno na rynku wewnętrznym jak i zewnętrznym,
  - poprawę warunków hodowli i uboju zwierząt,
  - włączenie do WPR celów związanych z ochroną środowiska,
  - uznanie leśnictwa za integralną część rozwoju wsi,
  - stabilizację wydatków na rolnictwo - określenie założeń finansowych na lata 2000 - 2006.

Najważniejsze zmiany Wspólnej Polityki Rolnej zawarte w Agendzie 2000

Uchwalone reformy wspólnej organizacji rynków dotyczą przede wszystkim sektorów upraw rolnych, produkcji mięsa wołowego, mleczarstwa, rynków oliwy z oliwek i tytoniu. Reformom rynku towarzyszą działania zmierzające do promowania rolnictwa wielofunkcyjnego i konkurencyjnego.

Podstawowe założenia dokumentu Agenda 2000:

W ramach polityki rynkowej:

- stopniowa redukcja cen gwarantowanych o 20% w sektorze produkcji wołowiny i o 15% w sektorze upraw i mleczarstwa,
- rezygnacja z podtrzymywania cen rynkowych na rzecz dotacji wyrównawczych,
- bezpośrednie płatności kompensujące rolnikom spadek dochodów w wyniku zmniejszenia produkcji i niższych cen.

W ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich:

- wspieranie restrukturyzacji regionów słabiej rozwiniętych oraz dotkniętych trudnymi problemami,
- promowanie rolnictwa konkurencyjnego i wielofunkcyjnego oraz modernizacji gospodarstw rolnych (każde państwo musi opracować własny program rozwoju wsi zgodny z wytycznymi Wspólnoty),
- poprawa struktury gospodarstw rolnych, przetwórstwa i sprzedaży produktów rolnych,
- promocja uzupełniających lub alternatywnych form działalności,
- wprowadzenie nowych technologii i poprawa jakości produktów;
- zachęty do gospodarowania pozwalającego na ochronę środowiska, poprawę jakości krajobrazu i zachowanie zasobów naturalnych (sankcje za nieprzestrzeganie wymogów ochrony środowiska),
- finansowe wsparcie dla gospodarstw rolnych położonych na terenach o niekorzystnych warunkach naturalnych,
- ułatwienie rozpoczęcia działalności młodym, wykwalifikowanym rolnikom w postaci jednorazowej premii lub dopłaty do spłaty odsetek kredytu,
- szkolenia zawodowe rolników,
- system wcześniejszych emerytur.

Zmianom wspólnej polityki rynkowej towarzyszyć ma nowa polityka rozwoju wsi oparta na zasadzie decentralizacji i elastyczności planowania. Nowe podejście zakłada, iż każde państwo powinno wypracować własne programy rozwoju wsi, zgodne z głównymi celami wytyczonymi przez Wspólnotę, jak: wzmocnienie sektorów rolnego i leśnego, podniesienie konkurencyjności regionów wiejskich, ochrona środowiska naturalnego, zachowanie zasobów naturalnych, krajobrazów wiejskich oraz dziedzictwa kulturowego wsi. W realizacji tych celów państwa otrzymają wsparcie finansowe ze wspólnego budżetu.

20.Budżet Unii Europejskiej na lata 2000 - 2006

Wraz z programem reform zawartym w Agendzie 2000 przyjęto również założenia finansowe na lata 2000 - 2006, a wraz z nimi porozumienie co do maksymalnych wysokości wydatków na WPR (Tabela 2). Pułap całkowitych kosztów realizacji WPR (z wyłączeniem rozwoju struktur agrarnych i weterynarii) w latach 2000 - 2006 ustalono na poziomie 40,5 mld euro rocznie. Planowane wydatki na rolnictwo będą rosły do 2002 r., a następnie zmaleją. Pomoc strukturalna również będzie spadać, lecz powinna ona pozwolić na kontynuację działań wzmacniających spójność ekonomiczną i socjalną Wspólnoty. Będzie ona kierowana przede wszystkim do tych obszarów, które jej najbardziej potrzebują. Udział funduszy strukturalnych w budżecie na 2000 rok zaplanowano na poziomie około 36 % i był to poziom zbliżony do udziału wydatków na rolnictwo - 45 %. W ramowym planie finansowym wydzielono środki na pomoc w okresie przedakcesyjnym dla krajów kandydujących oraz dodatkowo zarezerwowano środki dla ewentualnych nowych państw członkowskich. Założono rozszerzenie o sześć nowych państw najwcześniej w 2002 r

Agenda 2000 zawiera najszerszy i najbardziej radykalny program reform WPR z dotychczas realizowanych. Polityka rolna większą uwagę przywiązuje do jakości produkcji rolnej, wielofunkcyjnego rozwoju wsi oraz ochrony środowiska. Wprowadzane reformy prowadzą do systematycznego obniżania cen produktów rolnych, a jednocześnie zwiększania dotacji bezpośrednich, które mają rekompensować rolnikom spadek cen. Rolnicy są w coraz większym stopniu wynagradzani nie za to, że produkują duże ilości towaru, lecz za to że są rolnikami, mieszkają na obszarach wiejskich, dbają o ochronę środowiska naturalnego i zachowanie krajobrazów wiejskich. W efekcie, pomimo spadku cen, poziom dochodów rolników pozostaje niezmieniony, a jednocześnie rośnie konkurencyjność produktów rolnych na rynkach światowych.

Tabela 2. Prognoza wydatków na rolnictwo i fundusze strukturalne z budżetu Unii Europejskiej na lata 2000 - 2006 w milionach euro, na podstawie cen w 1999 r.

Rodzaje wydatków	2000 r.	2001 r.	2002 r.	2003 r.	2004 r.	2005 r.	2006 r.
Rolnictwo	40 920	42 800	43 900	43 770	42 760	41 930	41 660
Wspólna Polityka Rolna	36 620	38 480	39 570	39 430	38 410	37 570	37 290
Rozwój obszarów wiejskich	4 300	4 320	4 330	4 340	4 350	4 360	4 370
Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności	32 045	31 455	30 865	30 285	29 595	29 595	29 170

LITERATURA:

Agenda 2000, Umocnienie i rozszerzenie Unii Europejskiej, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce, Wydawnictwo "Wokół nas", 1999 r.

J. Borowiec, K. Wilk, Teoria i praktyka europejskiej integracji gospodarczej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1997 r.

R. Brzezik, M. Ciepielewska, A. Kowalski, J. Rowiński, Z. Smoleński, R. Urban, M. Wigier, Stowarzyszenie Polski z Unia Europejską. Niezbędne procesy dostosowawcze polskiej gospodarki żywnościowej, FAPA, Warszawa 1997 r.

L. Ciamaga, E. Latoszek, K. Michałowska-Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichmann, Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997 r.

D. Lasok, Zarys prawa Unii Europejskiej, część druga, TNOiK, Toruń 1998 r.

Załącznik: Perspektywa finansowa Unii Europejskiej na lata 2000 - 2006



Tabela: Perspektywa finansowa na lata 2000 - 2006 dla UE poszerzonej do 21 państw

W mln euro W cenach z 1999 r.	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
ROLNICTWO	40 920	42 800	43 900	43 770	42 760	41 930	41 660
Wspólna Polityka Rolna	36 620	38 480	39 570	39 430	38 410	37 570	37 290
Rozwój obszarów wiejskich	4 300	4 320	4 330	4 340	4 350	4 360	4 370
DZIAŁANIA STRUKTURALNE	32 045	31 455	30 865	30 285	29 595	29 595	29 170
Fundusze Strukturalne	29 430	28 840	28 250	27 670	27 080	27 080	26 660
Fundusz Spójności	2 615	2 615	2 615	2 615	2 515	2 515	2 510
POLITYKI WEWNĘTRZNE	5 900	5 950	6 000	6 050	6 100	6 150	6 200
DZIAŁANIA ZEWNĘTRZNE	4 550	4 560	4 570	4 580	4 590	4 600	4 610
ADMINISTRACJA	4 560	4 600	4 700	4 800	4 900	5 000	5 100
REZERWY	900	900	650	400	400	400	400
POMOC PRZEDAKCESYJNA	3 120	3 120	3 120	3 120	3 120	3 120	3 120
Rolnictwo	520	520	520	520	520	520	520
Przedakcesyjne instrumenty strukturalne	1 040	1 040	1 040	1 040	1 040	1 040	1 040
PHARE	1 560	1 560	1 560	1 560	1 560	1 560	1 560
POSZERZENIE			6 450	9 030	11 610	14 200	16 780
Rolnictwo			1 600	2 030	2 450	2 930	3 400
Działania strukturalne			3 750	5 830	7 920	10 000	12 080
Polityka wewnętrzna			730	760	790	820	850
Administracja			370	410	450	450	450
CAŁOŚĆ ŚRODKÓW NA ZOBOWIĄZANIA	91 995	93 385	100 255	102 035	103 075	104 995	107 040
CAŁOŚĆ ŚRODKÓW NA PŁATNOŚCI	89 590	91 070	98 270	101 450	100 610	101 350	103 530
W tym poszerzenie			4 140	6 710	8 890	11 440	14 210
Środki na płatności w % PNB	1,13%	1,12%	1,14%	1,15%	1,11%	1,09%	1,09%
Margines	0,14%	0,15%	0,13%	0,12%	0,16%	0,18%	0,18%
Pułap zasobów własnych	1,27%	1,27%	1,27%	1,27%	1,27%	1,27%	1,27%

21.Cele Unii Europejskiej:

Popieranie zrównoważonego i trwałego postępu gospodarczo - społecznego, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmocnienie spójności ekonomicznej i społecznej i ustanowienie unii gospodarczo - walutowej

potwierdzanie swojej tożsamości na arenie międzynarodowej, w szczególności poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, włącznie z docelowym sformułowaniem wspólnej polityki obronnej, która mogłaby prowadzić z czasem do wspólnej obrony,

wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii,

rozwijanie bliskiej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych,

pełne zachowanie i wzmacnianie dorobku wspólnotowego

22.Historia powstania Unii Europejskiej

Powodem była szczególna sytuacja na świecie po II wojnie światowej. Z jednej strony komunistyczny Związek Radziecki, z drugiej zwycięskie Stany Zjednoczone i przegrane Niemcy.

Dużą rolę w powstaniu Unii odegrała Francja - sposobem na „uziemienie” Niemiec była nie walka z nimi ale właśnie zjednoczenie, integracja.

Z tego też względu uznano w 1948 r. (np. Churchill), że należy budować pokój i jedność państw europejskich poprzez handel. Właśnie na tym polu było przecież najprościej się porozumieć zniszczonym w czasie wojny krajom, które musiały odbudować swoją gospodarkę. Docelowo miała być to próba liberalizacji handlu poprzez zniesienie ceł i limitów w handlu zagranicznym.

Pierwszy z taką propozycją (w stosunku do Francji) wyszedł w 1950 roku Robert Schumann. Powstała więc współpraca wymiany węgla i stali (górnictwo i hutnictwo stało się po wojnie najważniejszymi gałęziami rozwoju państw). Do tego porozumienia stopniowo dołączano inne państwa.

Ta więc na mocy Układu Paryskiego (18 kwietnia 1951) powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali.

Należały do niej: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.

Równocześnie zaczęły się pojawiać inne dziedziny, w których można było współpracować. W tym czasie na świecie pojawiła się fascynacja energią atomową, stąd 25 marca 1957 roku utworzono Europejską Wspólnotę Energii Jądrowej (EURATOM) oraz na podstawie Traktatu Rzymskiego Europejską Wspólnotę Gospodarczą.

Dzięki postulatom, jakie pojawiały się na przełomie lat 50-tych i 60-tych (obniżenie ceł i ograniczeń w handlu), te 3 organizacje utworzyły w 1965 roku Wspólnoty Europejskie.

Początek lat 70-tych to ogólnoświatowy kryzys naftowy, który spowolnił procesy integracyjne. Uzależnienie się od państw arabskich na dostawę ropy naftowej spowodował z jednej strony poszukiwania złóż tego surowca w innych miejscach (np. na Morzu Północnym), z drugiej zaś pogłębił kryzys gospodarczy w krajach europejskich. Spowodowało to, że każdy kraj ratował się osobno, co dalej jeszcze pogłębiało recesję, bezrobocie i spadek globalnego popytu.

Dlatego też w 1985 roku powstała Biała Księga, w której zbierano wszelkie przeszkody i bariery, które utrudniały integrację, a które jak najszybciej należało znieść. Dlatego też szef Komisji Europejskiej w latach 1985-90 Francuz Jacques Delordes przedstawił w 1989 roku raport, w którym zaproponował powstanie Unii Europejskiej - walutowej i gospodarczej w 3 etapach. Były to pierwsze kroki w kierunku pełnej integracji.

W 1992 roku w holenderskim mieście Maastricht podpisano traktat o utworzeniu Unii Europejskiej, organizacji nie mającej osobowości prawnej.

4 zasady integracji Unii Europejskiej:

swoboda przepływu towarów

swoboda przepływu osób

swoboda przepływu kapitału

swoboda przepływu usług

Forma integracji	Klub handlu preferencyjnego	Obszar wolnego handlu	Unia celna	Wspólny rynek	Unia ekonomiczna
Redukcja wzajemnych ceł
Wzajemne zniesienie podatków (ceł) importowych
Ustanowienie wspólnych taryf celnych i importowych w stosunku do państw trzecich
Swobodny przepływ czynników produkcji miedzy państwami należącymi do Unii
Unifikacja polityki fiskalnej, monetarnej i społeczno-ekonomicznej

20.Państwa członkowskie i stowarzyszone z Unią Europejską

Od 1952 roku Wspólnoty Europejskie składały się z 6 państw: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia Luksemburg.

Następny etap rozszerzenia Unii rozpoczął się w zasadzie w 1972 roku ale wszedł w życie od 1 stycznia 1973. Składał się wówczas z 9 państw: doszły Dania, Irlandia i Wielka Brytania. W tym też roku pretendowała Norwegia ale nigdy nie weszła do Unii.

W 1981 roku dołącza się Grecja.

1986 - Hiszpania i Portugalia - mamy 12 państw. Był to moment przełomowy - doszły państwa słabiej rozwinięte.

W międzyczasie dołączono w 1990 roku landy wschodnich Niemiec.

Ostatnim rokiem rozszerzania Unii jest rok 1995 - pretendowały: Austria, Finlandia, Szwecja i Norwegia, która znów nie weszła do Unii (referendum).

W Europie zachodniej poza Unią pozostały więc: Szwajcaria, Islandia i Norwegia.

Członkostwo z Unią od 1964 roku ma podpisana Turcja ale ze względów politycznych i gospodarczych wciąż czeka na wejście. Od 1970 roku stowarzyszona jest Malta, od 1972 Cypr, w 1991 umowy stowarzyszeniowe podpisały: Polska, Węgry i Czechosłowacja, z której po rozpadzie pretendują tylko Czechy. W 1993 Rumunia i Bułgaria, w 1995 Estonia, Litwa, Łotwa i od 1996 Słowenia. Słowenia czeka najkrócej a jest w grupie państw, które w pierwszej kolejności są brane pod uwagę w kolejnym etapie rozszerzania.

21.Prawo i procesy decyzyjne w Unii Europejskiej

Prawo pierwotne w Unii Europejskiej:

traktaty założycielskie;

traktaty modyfikujące, rozszerzające, uściślające, kasujące treści traktatów założycielskich (np. Traktat rzymski został zmodyfikowany przez traktat z Maastricht);

umowy międzynarodowe unii ratyfikowane przez kraje członkowskie

Prawo wtórne

Realizowany przez poszczególne organa Unii Europejskiej: Parlament Europejski, Radę Unii, Komisję Europejską. Źródła:

rozporządzenia (regulacje) - najwyższy rodzaj decyzji prawnych; ma zasięg ogólny, jest obligatoryjne we wszystkich swoich elementach w każdym kraju członkowskim;

dyrektywa - jest trochę niższą formę, przeznaczona może być dla danego państwa lub grupy państw i dla nich jest obligatoryjna, pozwala władzom krajowym na wybór formy i środków jej realizacji;

decyzja - dotyczy spraw szczegółowych i indywidualnych może być skierowana do dowolnego podmiotu Unii: regionu, przedsiębiorstwa, jest obligatoryjna dla adresatów

rekomendacja (opinia) - nie jest wiążaca dla adresata ale nie oznacza to dowolności w ich zastosowaniu

Podstawowe procedury decyzyjne:podejmowane jednomyślnie - najważniejsze decyzje, np. o przyjęciu nowego członka, o rozszerzeniu, o zmianach traktatów itp.

na bazie konsensusu - dochodzi się do zgody rezygnując z pewnych postulatów.

większością kwalifikowaną - Unia może podejmować decyzje nawet gdy niektóre państwa się nie zgadzają; każdy z krajów ma określoną liczbę głosów w organach Unii, np. w najważniejszej - Radzie; w niektórych sprawach oprócz tej większości co najmniej 10 państw musi być „za”

większością zwykłą

procedura konsultacji - Rad Unii czy Komisja ma obowiązek konsultować niektóre decyzje np. z Parlamentem Europejskim w niektórych sprawach, czy też z Komitetem Ekonomicznym, Komitetem Regionów;

procedura kodecyzyjna (współdecyzyjna) - jest złożona ponieważ włącza do współdecydowania różne inne oprócz Rady organa.

22Organa Unii Europejskiej

Każda instytucja prowadzi swoją politykę poprzez swoje organy. Są organy wykonawcze, ustawodawcze i sądownicze. Taki podział występuje również w Unii Europejskiej. Jednak jest tu pewne zamieszanie, gdyż Rada Unii i Parlament pełnią podobne funkcje.

(w każdym zestawie egzaminacyjnym jest pytanie o jakiś organ i trzeba koniecznie najpierw podać czy jest to organ wykonawczy, polityczny, ustawodawczy czy sądowniczy)














































































23.Rada Europejska

Jest to organ polityczno-decyzyjny. Znaczy to, że jest to organ sprawujący władzę, pokazujący kierunki rozwoju polityki unijnej, a nie wykonawczy, ustawodawczy czy sądowniczy. Składa się z szefów rządów (premier, kanclerz) państw Unii. Nie jest do końca sformalizowaną instytucją. Działa w formie „spotkania na szczycie”, odbywa się 2 razy w roku. Pod tą nazwą funkcjonuje od 1974 roku, wcześniej dosyć nieregularne spotkania rządów EWG. Potwierdzenie polityczne i prawne istnienia Rady Europejskiej zostało zawarte w traktacie z Maastricht. Tam jej rola została precyzyjnie określona, jak również to, że będzie się spotykać dwa razy do roku (minimum). W Unii co pół roku zmienia się przywództwo, więc jest to również z tym związane.

Kompetencje Rady Europejskiej:

określenie kierunków rozwoju Unii,

przygotowanie dyrektyw w sprawie wspólnych akcji i kooperacji politycznej,

wyrażanie wspólnego stanowiska w sprawach zagranicznych i bezpieczeństwa,

nadawanie impulsu różnym działaniom Unii, inicjowanie przedsięwzięć, otwieranie nowych obszarów działań.

Na obradach Rady Europejskiej szefom rządów towarzyszą ministrowie spraw zagranicznych tych państw oraz jeden członek Komisji Europejskiej. W ten sposób próbuje się budować więź między Radą Europejską jako organem politycznym a organem wykonawczym, jakim jest Komisja Europejska.

Wszystkie decyzje są podejmowane przez Radę Europejską jednomyślnie. Jest to organ całkowicie niezależny od pozostałych organów Unii. Po każdym posiedzeniu składa Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z niego, raz w roku roczne sprawozdanie o postępach osiągniętych przez Unię w różnych dziedzinach w danym roku. Parlament Europejski nie ma formalnego wpływu na działania Rady Europejskiej, może wyrazić tylko opinię o sprawozdaniu składanym przez Radę.

Obszary działania Rady:

polityka zagraniczna i bezpieczeństwo (stosunki z Rosją, USA, konflikty)

rozszerzanie Unii

reformy instytucjonalne Unii

Rada (Unii Europejskiej)

Mówi się czasem o Radzie Ministrów, gdyż w jej skład wchodzą różni ministrowie (z różnych resortów) z poszczególnych państw Unii. Rada jest organem ustawodawczym.

Kompetencje Rady:

koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich,

podejmowanie decyzji i tworzenie prawa unijnego,

reprezentuje wspólnoty europejskie (a nie Unię, gdyż ta nie ma osobowości prawnej) przy zawieraniu umów międzynarodowych,

przekazuje Komisji Europejskiej uprawnienia do realizacji przepisów, które wydaje, decyzji przez nią podjętych.

Skład Rady

Radę tworzą ministrowie 15 państw członkowskich (po jednym), skład Rady jest zmienny. Podstawowy skład rady to ministrowie spraw zagranicznych, który spotyka się regularnie około 100 razy w roku. Jednak od czasu do czasu, kiedy są sprawy dotyczące jakiejś dziedziny, to wówczas spotykają się odpowiedzialni za te dziedziny ministrowie (np. rolnictwa czy przemysłu). Wówczas Rada, składająca się z kompletnie innych 15 osób, ma te same uprawnienia. Przewodnictwo w Radzie ma charakter rotacyjny. Przewodniczący zmienia się co 6 miesięcy według alfabetycznego porządku państw. Funkcje przewodniczącego: głównie organizowanie i prowadzenie posiedzeń Rady, wypracowywanie kompromisów i poszukiwanie pragmatycznych rozwiązań problemów przedstawionych Radzie.

Obrady odbywają się w Brukseli. Rada przyjmuje w ciągu roku około 300 rozporządzeń, 50 dyrektyw i 200 decyzji. Podejmowanie odbywa się albo jednomyślnie albo zwykłą albo kwalifikowaną większością głosów, często z uwzględnieniem stanowiska Parlamentu Europejskiego (w ramach procedury kodecyzyjnej).

Zwykłą większością - mniej ważne sprawy, nie związane z traktatami.

Kwalifikowaną większością - głosy są różnie podzielone w 15 krajach: Francja, Niemcy, Wielka Brytania - po 10 głosów, Hiszpania - 8, Portugalia, Grecja, Holandia - po 5, Austria, Szwecja po 4, Dania, Finlandia - po 3, Luksemburg - 2. 62 głosy minimum muszą być za aby decyzja została przyjęta. W niektórych przypadkach musi być obecnych minimum 10 państw unijnych.

Komitet stałych przedstawicieli - ministrowie, którzy mają zadania w swoich krajach, wyznaczają urzędników, którzy tworzą stały komitet obsługujący obrady Rady, przygotowują dla ministrów dokumenty itp.

24Parlament Europejski

Parlament Europejski jest drugim organem ustawodawczym w Unii. Jest największym wielonarodowym parlamentem na świecie - liczy 626 deputowanych, którzy reprezentują 370 milionów mieszkańców Unii (podział poniżej na rysunku). Wybierany jest na 5 lat, ostatnie były w 1999 roku. Przewodniczący i wiceprzewodniczący parlamentu wybierani są na 2,5 roku. Jest jedynym parlamentem na świecie, w którym co trzecim parlamentarzystą jest kobieta (zagwarantowane miejsca dla kobiet).

Funkcje Parlamentu Europejskiego:

Ustawodawcza (legislacyjna, prawodawcza) - dzielona jest z Radą Unii.

Kontrolna (nadzorcza) - głównie w odniesieniu do administracji unijnej - Komisji:

prawo zatwierdzania kandydata na przewodniczącego i członków Komisji,

prawo dymisji przewodniczącego i członków Komisji

Budżetowa:

nadzór nad wydatkami nieobligatoryjnymi (fundusze strukturalne, wydatki na administracje, badania)

prawo odrzucenia budżetu, wnoszenia do niego poprawek,

przewodniczący Parlamentu podpisuje budżet.

Poza tym funkcją Parlamentu jest powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Parlament Europejski ma 3 siedziby:

Strasbourg - symbol pojednania niemiecko-francuskiego,

Luksemburg - miejsce, gdzie miały swoje siedziby organa Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Euratomu, EWG,

Bruksela - tam pracuje Komisja Europejska (czyli rząd Unii).






















Skład polityczny Parlamentu Europejskiego po 1999 roku:

25.Komisja Europejska

Komisja Europejska:

jest organem wykonawczym Unii,zarządza działalnością Unii,proponuje wspólną politykę w różnych szczegółowych sprawach, ma inicjatywę ustawodawczą,

wydaje samodzielne akty prawne (dyrektywy, decyzje)czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii,może wszczynać działania prawne przeciwko podmiotom Unii (państwom, firmom, osobom fizycznym),wciela w życie politykę Unii,

zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi

Komisja Europejska składa się z 20 komisarzy - po jednym z każdego państwa z tym, że duże państwa: Włochy, Francja, Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy - mają po 2 komisarzy. Komisarze są proponowani przez państwa członkowskie ale podlegają zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Przewodniczący Komisji jest wybierany przez przywódców państw Unii i zatwierdzany przez Parlament Europejski.

Komisja jest największą z instytucji europejskich. Pracuje w niej 16 tys. ludzi, z czego ponad 3000 zajmuje się tłumaczeniami. Komisja zbiera się raz w tygodniu - w środę (ze względów medialnych). Decyzje zapadają większością głosów - każdy komisarz ma 1 głos. Komisja odpowiada przed Parlamentem Europejskim, składa mu sprawozdania ze swojej działalności, Parlament posiada prawo votum nieufności dla Komisji. Komisja działa w 26 dyrekcjach generalnych (ministerstwa). Komisarze z tych dyrekcji działają w odpowiadających im komisjach parlamentarnych. Każdy komisarz jest odpowiedzialny za swój obszar działalności.

26.Trybunał Sprawiedliwości

Trybunał Sprawiedliwości został utworzony w 1953 roku jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Z czasem stał się organem wszystkich wspólnot Europejskich.

Funkcje:

dokonuje wykładni prawa Europejskiego, interpretacji traktatów,

rozstrzyga spory pomiędzy państwami Unii,

rozstrzyga spory między Unią a państwami do niej nie należącymi,

rozstrzyga spory między instytucjami Unii

rozstrzyga spory między osobami prywatnymi a Unią,

wydaje decyzje uprzedzające w zakresie jednolitej interpretacji prawa wspólnotowego

Trybunał jest ostatnią instancją odwoławczą we wspólnocie. Jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich. Ma siedzibę w Luksemburgu.

W skład Trybunału wchodzi 15 sędziów - po jednym z każdego kraju oraz 8 adwokatów (rzeczników general nych podmiotów, które wnoszą sprawy), którzy są wybierani spośród osób dających gwarancje niezależności, odpowiadające wszystkim wymaganiom stawianym urzędnikom na najwyższych stanowiskach unijnych. Są mianowani na 6 lat przez rządy państw członkowskich. Co 3 lata połowa składu jest zmieniana, jak również co 3 lata zmienia się przewodniczący.

Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych (wszyscy) na wniosek jakiegoś państwa lub organu Unii lub na wokandach (4-5 sędziów).

Ponieważ Trybunał Sprawiedliwości był obciążony bardzo dużą ilością spraw, więc od 1989 roku powołano sąd pierwszej instancji, który również składa się z 15 sędziów, nie ma adwokatów. Zajmuje się sprawami niższego rzędu:

skargami osób fizycznych i prawnych przeciwko instytucjom unijnym,

sporami między Unią a jej funkcjonariuszami,

skargami przeciwko Komisji Europejskiej wnoszonymi przez przedsiębiorstwa,

sprawami związanymi z zaniechaniem albo anulowaniem odszkodowań przeciwko wspólnocie wnoszonym przez osoby fizyczne i prawne.

Odwołanie od decyzji następuje w Trybunale Sprawiedliwości. Od 1953 roku Trybunał rozpatrzył ponad 9000 spraw. Wyrok zapada większością głosów, firmują go wszyscy sędziowie. Wszystkie wyroki są publikowane w dzienniku urzędowym Trybunału Sprawiedliwości.




Jednolity rynek finansowy Unii Europejskiej

Jest sporo pytań egzaminacyjnych z tego tematu, np. „liberalizacja przepływu kapitału” czy „dyrektywy bankowe”!!!!

Jednolity rynek finansowy jest jakby pewną konsekwencją integracji gospodarczej Unii. Jest to po prostu rynek, na którym swobodnie przepływają płatności, kapitał, na którym można emitować papiery wartościowe i świadczyć swobodnie usługi kapitałowe na terenie całej Unii.

Punktem wyjścia do stworzenia jednolitego rynku finansowego Unii są 4 zasady:

swobodny przepływ towaru

swobodny przepływ płatności

swobodny przepływ usług

swobodny przepływ osób

Jednolity rynek finansowy powstał na pograniczu integracji gospodarczej i walutowej. Integracja gospodarcza stworzyła wielki rynek towarów i usług, otworzyła granice i zezwoliła na swobodny przepływ towarów, wreszcie stworzyła wielki rynek konsumencki. Do tego dołączyły próby zbudowania jednolitego systemu walutowego. Ta integracja gospodarczo-walutowa skłoniła przedsiębiorstwa do myślenia innymi kategoriami o swojej działalności.

Efekty integracji gospodarczo-walutowej:

przede wszystkim nastawienie na eksport

strategia rozwojowa przedsiębiorstwa na całą Unię

ujednolicenie przepisów prawnych umożliwiło podmiotom z jednego kraju inwestowanie na terenie innego kraju na takich samych zasadach jak podmioty i obywatele tego kraju

również pojawiła się możliwość uzyskiwania kredytów i innych usług finansowych w różnych krajach.

Cele jednolitego rynku finansowego:

lepsza alokacja zasobów kapitałowych

dywersyfikacja źródeł i form kredytów - dla podmiotów gospodarczych i obywateli zróżnicowane zostały źródła i formy kredytów - dopasowane do tych podmiotów, źródła we wszystkich krajach

większe zróżnicowanie usług finansowych - na terenie danego kraju pojawiały się usługi, których tam wcześniej nie było, np. Grecy mogli sięgnąć do zaawansowanych usług finansowych firm brytyjskich, których to usług w Grecji nie było

obniżenie kosztów funduszy pozyskiwanych przez osoby / podmioty gospodarcze.

Etapy liberalizacji przepływu kapitału:

1960-62 - zniesiono ograniczenia w płatnościach między krajami (towary, płace, ubezpieczenia) i liberalizacją objęto:

płatności,

kredyty krótko- i średniookresowe,

zakup papierów wartościowych (akcji, obligacji).

Nie objęto liberalizacją:

emisji papierów wartościowych na rynkach zagranicznych,

otwierania i prowadzenia rachunków bieżących i terminowych przez banki danego kraju dla nierezydentów.

1973-85 - okres kryzysu naftowego, recesja i zahamowanie procesu liberalizacji i przepływu kapitału.

1985 - wznowienie procesu liberalizacji (biała księga - jednolity akt europejski). Biała księga wciąż wskazywała na ogromne rozbieżności między krajami i potrzebę ujednolicenia przepisów.

1987 - dyrektywa Rady Europejskiej w sprawie zniesienia ograniczeń stosowanych wobec:

długoterminowych kredytów handlowych,

emisji papierów wartościowych notowanych na giełdzie przez przedsiębiorstwo danego kraju na rynku drugiego.

1988 - Dyrektywa wprowadzająca pełną swobodę przepływu kapitału od 1990 roku (z wyjątkiem Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii - w tych krajach od 1992), również w przepływie tzw. „gorącego pieniądza”. Również zaproponowano przepływ kapitału między Unią a krajami trzecimi.

Traktat z Maastricht - podsumowanie (zamknięcie) procesu tworzenia unii gospodarczo-walutowej:

swobodny przepływ kapitału jest warunkiem przyszłej unii walutowo-gospodarczej

zabronione są jakiekolwiek restrykcje w ruchu kapitałów między krajami członkowskimi oraz krajami trzecimi a Unią

nieodwracalny charakter liberalizacji

Jednolity rynek usług finansowych

Swoboda osiedlania się dała prawo do podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek przez osoby z jednych krajów Unii w innych krajach na zasadach określonych przez ustawodawstwo tych ostatnich.

Instytucje finansowe uzyskały prawo nieskrępowanego świadczenia usług ponad granicami na rzecz rezydentów z całej Unii, możliwość „eksportowania” usług bez konieczności zakładania oddziałów oraz korespondencyjną sprzedaż produktów oszczędnościowych i ubezpieczeniowych.

Liberalizacja usług bankowych

Pierwsza dyrektywa bankowa (1977) - ustalono minimalne wymagania dla instytucji kredytowych by mogły działać w krajach członkowskich (kapitał kwalifikacyjny kierownictwa), uprawniały one do zakładania oddziałów w innych państwach po uzyskaniu pozwolenia ich władz ale było to czasochłonne i utrudniało proces, także ogromne koszty ze względu na wymóg kapitału założycielskiego w każdym z państw, w którym powstawał oddział. Dlatego też w końcu powstała Biała Księga (1985):

zaproponowano wzajemne uznawanie przepisów narodowych (a nie ich ujednolicanie)

założono, że we wszystkich sektorach rynku finansowego przepisy narodowe mają na celu ochronę konsumenta i bezpieczeństwo należności

stwierdzono, że można zaufać przepisom danego kraju

Druga dyrektywa bankowa (1989) jest kluczowym aktem prawnym dla instytucji kredytowych. Umożliwia wydawanie jednolitej licencji bankowej, która pozwala na zakładanie oddziałów w innych krajach bez konieczności uzyskiwania pozwoleń poszczególnych krajów. Zniesiono też wymóg kapitału założycielskiego.

WYKŁAD 7 (13.11.2001)

Budżet Unii Europejskiej

1. Procedura uchwalania budżetu

2 Zasady budżetu

Wpływy do budżetu

Wydatki budżetu

Procedura uchwalania budżetu

Projekt budżetu tworzy Rząd - Komisja Europejska. Zbiera budżety poszczególnych organów.

Rada Unii - wprowadza poprawki, zmiany

↓

Parlament - też wprowadza poprawki, zmiany

↓

Rada Unii II czytanie - negocjacje, porozumienia między organami, grudzień

↓

Przewodniczący Rady - w grudniu podpisuje budżet

Budżet jest badany w następnym roku przez zespół biegłych rewidentów

Zasady budżetowe:

jedność - wszystkie przychody i wydatki wspólnoty wybrane w formie jednego dokumentu

uniwersalność - poszczególne kategorie przychodów nie mogą być przypisane konkretnym wydatkom. Są one potem rozliczane

jednoroczność - poszczególne operacje budżetowe odnoszą się do konkretnego roku budżetowego.

równowaga - zrównoważenie wydatków i przychodów

szczegółowość - każdy wydatek jest przypisany konkretnemu celowi

walutą budżetu jest EURO

Wpływy do budżetu:

1953 - 70 - wpłaty własne państw członkowskich

1970 - 79 - wprowadzono tzw. System zasobów własnych. Obowiązywała w latach 1970-79 uzupełniany wpłatami własnymi (zasoby własne):

opłaty rolne (wyrównawcze) od importowanych towarów od krajów trzecich,

składki cukrowe - opłaty z produkcji i od magazynowania cukru,

cła - pobierane przez UE na produkty sprowadzane z zewnątrz na podstawie wspólnej taryfy rolnej.

1979 - wprowadzono dodatkowo podatek VAT ( w 1979 tylko 1% od wspólnej podstawy naliczania)

do 1988 - tylko wpłaty własne, 1988 - dołączone bezpośrednie wpłaty własne krajów członkowskich.

Wydatki budżetu UE

obligatoryjne - wynikające z traktatów, które UE podpisała, głównie na rolnictwo, realizowane przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (FEOGN). To Unia prowadzi politykę rolną, a nie kraje członkowskie. Nawet 75% (1985 r.) na rolnictwo - polityka totalnie protekcjonistyczna, centralnie sterowana i zarządzana.

FEON dzieli się na:

sekcje gwarancji - dopłaty do nadwyżek rolnych

sekcja orientacji - wydatki nieobligatoryjne !!!!!

decydujący głos w wydatkach obligatoryjnych ma Rada UE

nieobligatoryjne ok. 55% budżetu

decydujący głos ma Parlament UE

fundusze strukturalne (ok. 34 - 35% budżetu)

Europejski Fundusz Socjalny - pomoc społeczna, zatrudnienie

Sekcja orientacji FEOGN - rozszerzenie funkcji gospodarstw rolnych, przekształcenie gospodarstw rolnych w gospodarstwa agroturystyczne itp.

Fundusz spójności - przyznawany na wyrównanie regionów słabiej rozwiniętych (np. Hiszpania, Portugalia)

Instrument Finansowej Orientacji Rybołówstwa - dofinansowanie połowów

Badanie i rozwój technologii (ok. 6,5% budżetu)

Energia

Ochrona środowiska

Edukacja, kultura, ochrona zdrowia {polityka wewnętrzna UE}

Polityka zewnętrzna UE (ok. 3,5% budżetu) - pomoc dla krajów trzecich, pomoc humanitarna

Administracja UE (ok. 5% budżetu)

Europejski system walutowy

Powstał decyzją Rady Europejskiej. Decyzja o jego powstaniu zapadła w 1978, wszedł w życie od marca 1979. Celem powstania tego systemu było osiągnięcie stabilizacji walutowej. Ponieważ istniała już swoboda przepływu towarów, częściowo osób i kapitału, jedynym problemem, który blokował integrację i powodował ogromne koszty związane z wymianą walut i ryzykiem kursowym. Dążono więc do:

stabilizacji walutowej wśród krajów Wspólnoty

zredukowania fluktuacji kursów pomiędzy walutami krajowymi.

Aby osiągnąć te dwa cele, europejski system walutowy opiera się na 3 elementach:

jednostka rozrachunkowa ECU (Europeanian Currency Unit)

mechanizm kursów walutowych (usztywnienie kursów - wąż walutowy)

mechanizm interwencyjny (kredytowy)

ECU - traktowana jako obca waluta, obliczano jej kurs na podstawie koszyka walut. W 1979 było to 8 walut: Marka (33%), Funt (13%), Frank francuski (20%) i Lir (9,8%), Gulden Holenderski (10,4%), Frank belgijski i luksemburski (10,5%), Korona duńska (3%), Funt irlandzki (0,1%). Udział tych poszczególnych walut był związany z sytuacją gospodarczą danego kraju, określaną często przez PKB.

W 1984 roku rozszerzył się o Drachmę grecką (ok. 1,3%). W 1989 doszły Peseta hiszpańska i Escudo portugalskie). Ten udział się zmieniał ale zawsze Marka i Frank francuski miały dominującą pozycją w koszyku.

Organem, który miał kierować europejskim systemem walutowym był Europejski Fundusz Współpracy Walutowej. Potem przekształcił się w Europejski Instytut Monetarny, a następnie w Europejski Bank Centralny.

Europejski Fundusz Współpracy Walutowej powstał poprzez przekazanie przez państwa członkowskie 20% swoich złota i 20% rezerw dolarów amerykańskich. Ten fundusz służył do utrzymania równowagi w systemie walutowym. Na samym początku ten fundusz wynosił równowartość 334 miliardów dolarów.

Mechanizm kursów walutowych zakładał, że wahania kursów nie będą dowolne, zostaną usztywnione. W pierwszym okresie postanowiono, że kurs będzie się wahał +- 2,25% od ustalonej wartości. Udało się to utrzymać przez kilka lat. W latach 80-tych ze względu na zmieniającą się sytuację gospodarczą w takich krajach jak Grecja czy Włochy, musiano zawieszać czasowo notowania tych walut w koszyku i zwiększono te wahania do 6%. W 1992 roku ze względu na problemy gospodarcze niektórych krajów i kłopoty z utrzymaniem tych wahań, zwiększono te wahania do 15%. Wąż walutowy: na czerwono w 1979, na niebiesko w 1985, na zielono w 1992.







Mechanizm interwencyjny polegał na tym, że Fundusz mógł udzielać państwom kredytów na stabilizowanie waluty.

Krótkoterminowe (3 - 6 miesięcy) były na stabilizowanie kursów walut poprzez interwencję na rynku pieniężnym - skup waluty czy też sprzedaż

Średnioterminowe (2 - 5 lat) przeznaczone były na stabilizację w bilansie płatniczym.

Długoterminowe (ponad 5 lat) - zmiana całej infrastruktury gospodarki

Czynniki wpływające na sytuację w europejskim systemie walutowym:

od sytuacji gospodarczej danych krajów

różnego typu spekulacji walutowych

polityki Bundesbanku (Niemcy ponad 30% udziału w koszyku), szczególnie restrykcyjna po roku 1990 po włączeniu landów wschodnich - wysokie stopy procentowe aby chronić własną gospodarkę.

Rola Europejskiego systemu walutowego w procesie integracji rynku finansowego i Unii w ogóle:

stworzenie strefy monetarnej, państwa musiały trzymać swoje waluty w określonych widełkach,

zbliżenie się polityk gospodarczych państw członkowskich - utrzymywanie podobnej inflacji itd.

System ten istniał do 1996 roku kiedy postanowiono wprowadzić nową, wspólną walutę Euro. W traktacie w Maastricht (1992) postanowiono, że proces integracji walutowej ma trwać 10 lat i właśnie obecnie ten proces się kończy.

Etapy wprowadzania unii walutowej:

1990 - 93 - zaraz po raporcie Delorsa a przed traktatem z Maastricht, ujednolicenie rynku wewnętrznego, szczególnie jeśli chodzi o usługi finansowe, przepływy kapitałowe oraz koordynacja polityki gospodarczej, szczególnie finansów publicznych.

Lata 1994 - 1998 - utworzono Europejski Instytut monetarny. Na jego czele stanął obecny prezes Europejskiego Banku Centralnego. Powstał we Frankfurcie i w 1998 został przekształcony właśnie w EBC.

1998 - 2002 - wprowadzanie Euro i dalsza koordynacja polityki pieniężnej krajów Unii.

Kryteria konwergencji z Maastricht, inaczej kryteria spójności, zbieżności. Są to kryteria dotyczące długu publicznego, deficytu budżetowego, inflacji, długoterminowych stóp procentowych oraz uczestnictwa w Europejskim Systemie Walutowym, które muszą być spełnione przez państwa biorące udział w tworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej w Unii Europejskiej.

Szczegółowe warunki określone są następująco:

inflacja - średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie nie powinna być wyższa niż 1,5 punktu procentowego średniej inflacji w trzech najlepszych pod tym względem krajach UE,

deficyt budżetowy - udział deficytu w Produkcie Krajowym Brutto (PKB), w roku poprzedzającym badanie, nie powinien przekroczyć 3%,

dług publiczny - nie może przekraczać 60% PKB w roku poprzedzającym badanie,

stopy procentowe - średnia stopa procentowa nie powinna być wyższa niż o 2% w stosunku do średniej stopy procentowej liczonej w trzech krajach UE o najniższej inflacji w roku poprzedzającym badanie, udział w mechanizmie kursowym ESW - kraj członkowski powinien respektować normalny przedział wahań kursów walut przewidziany w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w ciągu 2 ostatnich lat przed badaniem. Dewaluacja może być dokonana tylko w razie konieczności i za zgodą pozostałych państw członkowskich.

Harmonogram wprowadzania Euro

I ETAP (1990) - liberalizacja przepływu kapitału w UE, wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej.

II ETAP (1994) - powstanie Europejskiego Instytutu Walutowego we Frankfurcie, dalsza koordynacja wspólnej polityki gospodarczej. Państwa członkowskie starają się wypełnić kryteria zbieżności.

III ETAP (1998) - powstanie Europejskiego Systemu Banków Centralnych z Europejskim Bankiem Centralnym na czele. Rozpoczęcie trój-fazowego procesu wprowadzania euro.

A. Okres przygotowawczy: początek 1998 roku - 31 grudnia 1998

ogłoszenie listy krajów zakwalifikowanych do UGW,

przyjęcie prawodawstwa niezbędnego do wprowadzenia euro,

przygotowanie systemu finansowego do przyjęcia nowej waluty.

B. Okres przejściowy: 1 stycznia 1999 - 31 grudnia 2001

euro samodzielną walutą,

nieodwołalne usztywnienie kursów walut państw UGW względem euro,

rozpoczęcie działalności przez Europejski Bank Centralny,

euro używane tylko w rozliczeniach bezgotówkowych,

nowe emisje instrumentów finansowych - wyłącznie w euro,

osoby prywatne i przedsiębiorstwa mogą mieć rachunek bankowy w euro.

C. Okres końcowy: 1 stycznia - 31 lipca 2002

banknoty i monety euro wprowadzone do obiegu,

narodowe banknoty i monety stopniowo wycofywane z obiegu,

płace, świadczenia socjalne i transakcje detaliczne dokonywane w euro,

zakończenie procesów dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usługowych, narodowe waluty przestają być prawnym środkiem płatniczym,

od 1 sierpnia 2002 euro jednym środkiem płatniczym w UGW.

Koszty i korzyści związane z wprowadzeniem Euro

Jest to pierwszy tego typu eksperyment na świecie, wymagający złamania oporu przed zmianami i ogromnych nakładów finansowych potrzebnych do wdrożenia Euro. Na pewno skorzystają z tego podmioty gospodarcze, skończy się przeliczanie walut, wymiana i związane z tym koszty (prowizje). Jeden z dziennikarzy niemieckich wziął 1000 marek i podróżując po Europie w każdym z krajów wymieniał je na tamtejszą walutę, ostatniej wymiany dokonał po powrocie do Niemiec z powrotem na marki i okazało się, że zostało mu 500 marek. Korzyścią z wprowadzenia Euro jest właśnie wyeliminowanie takich strat.

Jest też bardzo wiele obaw związanych z nową walutą. Euro ma być walutą mocną, przeciwwagą do dolara ale ta pozycja wobec waluty amerykańskiej nie jest ostatnio taka mocna. Sam pieniądz jest również kojarzony z tradycją i nie jest łatwo ludziom rozstać się z walutą swojego kraju, na której widniały symbole narodowe - problem psychologiczny.

Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej (Common Agricultural Policy CAP)

Polityka rolna pochłania ponad połowę budżetu Unii. Jest to pierwsza wprowadzona wspólna polityka Unii. Znalazła się już w traktacie Rzymskim dzięki naciskom Francji, która była bardzo zainteresowana ochroną własnego rynku rolnego. Państwa zrzekły się swojej samodzielności w zakresie podejmowania decyzji dotyczących produkcji rolnej i oddały te kompetencje organom unijnym. Jest przykładem polityki całkowicie opartej na interwencjonizmie państwowym, a więc przeczy regułom i zasadom Unii o uwolnieniu rynku finansowego, handlowego, swobody wymiany towarów itd.

Krótko po drugiej wojnie światowej w krajach europejskich pojawił się problem niedoboru żywności, strach uzależnienia się od rynku krajów trzecich (USA). Chęć odbudowania własnego rynku rolnego i dążenia do jego niezależności doprowadziła do wykształcenia się wspólnego stanowiska kilku krajów w zakresie wspólnej polityki rolnej.

Podstawowe zasady polityki rolnej:

wspólny rynek rolny

wspólnotowe preferencje - pierwszeństwo mają produkty z Unii

finansowa solidarność w ramach polityki rolnej

W celu wprowadzenia wspólnej polityki rolnej w 1962 roku został powołany Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnictwa (była mowa o nim przy budżecie Unii), który dzieli się na sekcje gwarancji (91% - zajmuje się dopłatami dla rolników i skupem ich produkcji) i orientacji (9% - zajmuje się zmianami i rozwojem strukturalnym w rolnictwie).

Cele wspólnej polityki rolnej (z traktatu rzymskiego):

podnoszenie produkcyjności rolnictwa (postęp techniczny i kwalifikacje siły roboczej)

zapewnienie ludności rolniczej godziwego poziomu życia

stabilizacja rynków rolnych (rynków wybranych produktów rolnych)

zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne

zapewnienie rozsądnych cen dla konsumentów.

Sposoby organizacji wspólnego rynku rolnego:

zniesienie ograniczeń w handlu produktami gleby, lasu i morza

wspólne ceny na produkty rolne

wspólne reguły konkurencji

zbliżenie przepisów administracyjnych, weterynaryjnych i sanitarnych

uprzywilejowanie produktów krajów członkowskich

ograniczenie importu tańszych artykułów rolnych spoza krajów Unii (cła i opłaty wyrównawcze)

dotacje do artykułów rolnych eksportowanych za granicę

4 typy organizacji rynków rolnych:

wewnętrznej interwencji i zewnętrznej ochrony (pełna ochrona) - państwo prowadzi pełny skup i magazynowanie tego, co rolnicy produkują oraz nakłada cła i opłaty wyrównawcze na import - 70% rynku (zboże, masło, mleko, cukier, wołowina, wina stołowe)

zewnętrznej ochrony bez interwencji wewnętrznej - tylko opłaty i cła wyrównawcze - 25% rynku (jaja, drób, wina markowe, kwiaty, owoce i warzywa)

dopłaty do cen produktów przetworzonych dla przetwórców za to, że przetwarzali produkty od unijnych rolników - 4% rynku (rzepak, słonecznik, bawełna, groch, orzeszki ziemne i in.)

inne formy pomocy - okresowe bezpośrednie finansowe wsparcie dla rolników - 1% rynku (len, konopie, chmiel, jedwabniki)

Wspólnorynkowy system cen.

Cena wskaźnikowa (bazowa, orientacyjna), ustalana raz w roku. Na jej podstawie ustalano ceny skupu. Dochodziło więc do takich sytuacji, że np. po ustaleniu w marcu cen wskaźnikowych były przypadki, że rolnicy zaorywali pola obsadzone już zbożem ozimym aby posiać zboże jare, bo jego cena dawała wyższe dochody.

Cena interwencyjna - cena skupu, gwarantowana, ok. 70% ceny wskaźnikowej

Cena eksportowa - cena z dopłatami wyrównawczymi aby producenci po niskich cenach mogli wyeksportować swoje produkty.

Kryzys wspólnej polityki rolnej

Ta polityka jest polityką dosyć konfliktogenną. W 15 krajach Unii jest 10 milionów gospodarstw o różnej tradycji, warunkach klimatycznych produkcji itp. Dochodziło do wielu nadużyć. Np. rolnicy muszą zgłaszać ile mają bydła, ile posiali zboża, warzyw, całą dokładną wielkość produkcji itp. i w zależności od tego dostają odpowiednie dopłaty z Unii. Rolnicy włoscy zgłaszali np. założenie nowej plantacji oliwek w miejscach, gdzie te drzewa oliwkowe już dawno rosły. Były przypadki, że farmerzy z Belgii sprzedawali bydło do Holandii otrzymując dotacje do eksportu, a następnie to bydło wracało z powrotem do właściciela.

Wspólna polityka rolna doprowadziła do olbrzymiej nadprodukcji żywności. Okazało się, ze produkcja rolna rosła rocznie o 2%, a konsumpcja w Unii rosła o 1,5%. Doprowadziło to do magazynowania ogromnych ilości żywności i wzrostu kosztów z tym związanych. Nawet Unia sprzedała Rosji wołowinę po cenach dumpingowych tylko po to, aby uniknąć dalszego składowania.

To wszystko doprowadziło do kryzysu wspólnej polityki rolnej. Unia robiła wszystko, aby produkcja była większa (specjalne pasze, badania naukowców, karmienie zwierząt odżywkami wysokobiałkowymi, mączką kostną). Zmniejszyła się jakość tej żywności (BSE, pryszczyca itp.) i mieszkańcy Unii stracili do niej zaufanie, stracili zaufanie do standardów weterynaryjnych. Spróbowano więc zreformować wspólną politykę rolną.

Reforma wspólnej polityki rolnej

obniżono ceny skupu najpierw na mleko, później na mięso, zboża

wprowadzono współodpowiedzialność rolników za przechowywanie nadwyżek produkcji

zaproponowanie rolnikom pozostawienie 25% pól odłogiem na 5 lat; w zamian obiecano premię i możliwość przejścia na emeryturę w wieku 55 lat

ustalono limity ziemi uprawnej oraz ilości zwierząt hodowlanych na jedno gospodarstwo

dodatkową produkcję wysoko opodatkowano

zachęcono rolników do mniejszej produkcji z hektara niż średnia w regionie - dostawali za to pomoc

zmniejszono tempo wzrostu funduszu na rolnictwo

wspieranie projektów rozwoju rolnictwa ekologicznego

(kury chodziły po ziemi, gryzły trawę i jadły robaki - ona tak powiedziała!)

Jakość życia w Unii Europejskiej

Zagadnienia związane z tym tematem:

polityka społeczna i zatrudnienia

zdrowie publiczne

ochrona konsumentów

ochrona środowiska naturalnego

edukacja i kształcenie zawodowe

kultura

Polityka społeczna i zatrudnienia

Polityka społeczna i zatrudnienia pojawiła się w Unii dość wcześnie. Już w momencie powstania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali pojawiła się konieczność restrukturyzacji górnictwa i hutnictwa. Wówczas okazało się konieczne stworzenie funduszu socjalnego, który by pomagał pracownikom tych branż w przypadku utraty pracy czy przekwalifikowania się. Ten fundusz zaczął działalność na początku lat 60-tych i od razu stał się jakby polem doświadczalnym dla całej Unii w wypracowaniu różnych rozwiązań związanych z polityką społeczną, socjalną, w radzeniu sobie z bezrobociem.

Drugi etap to lata 70-te - recesja, bezrobocie, kryzys naftowy. Państwa stanęły wobec faktu, że tempo rozwoju gospodarczego spadła, a nawet zahamowało. Prawie 12% ludności było bezrobotnych i podjęcie przez państwa Unii działań w sprawie wsparcia tych osób - przekwalifikowania, zmiany miejsca zamieszkania - było głównym zadaniem Wspólnoty. Ciągle jednak pojawiające się rozwiązania były tylko częściowe, nie obejmowały całości problemu polityki społecznej. Taką przymiarką do tego aby ten problem w całości uregulować, aby stał się prawem i żeby był nawet w zakresie prawa pierwotnego w Unii, było podpisanie Europejskiej Karty Praw Socjalnych w 1989 roku. Było to trudne porozumienie, gdyż wszystkie państwa (wówczas 12) musiały się zgodzić co do wspólnych praw socjalnych wszystkich swoich obywateli we wszystkich krajach. Państwem, które blokowało to porozumienie, nie było w stanie spełnić wymogów postanowienia, była Wielka Brytania. W związku z tym ta karta nie weszła do traktatu z Maastricht jako jego integralna część, tylko jako aneks.

Europejska Karta Praw Socjalnych:

regulowała wszystkie sprawy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy

dotyczyła swobody przemieszczania się i zatrudniania obywateli Unii w różnych krajach Wspólnoty

gwarantowała równouprawnienie kobiet i mężczyzn na rynku pracy

uregulowała sprawy dotyczące pracy dzieci i młodzieży, ich ochrony w miejscach pracy

uregulowanie pracy osób niepełnosprawnych

W ślad za tą kartą utworzono w niedługim czasie Europejski Fundusz Socjalny, jeden z funduszy strukturalnych. Finansuje on:

przekwalifikowanie zawodowe

zmianę miejsca zamieszkania związaną ze zmianą miejsca pracy

podnoszenie umiejętności zawodowych (szkolenia i kursy)

zdobycie nowego zawodu

pomoc w zatrudnianiu młodzieży

Fundusz ten wynosi rocznie ok. 6 miliardów Euro i stanowi ok. 7% wydatków Unii.

Bardzo wyraźnie uregulowane są w Karcie sprawy związane z bezpieczeństwem pracy, zapobieganiu wypadkom, a także sprawy dotyczące zrzeszania się pracowników, zakładania związków zawodowych.

Zdrowie publiczne

Prowadzenie polityki zdrowotnej jest w tej chwili w świecie trudnym zagadnieniem dla wielu państw. Państwo czuje się odpowiedzialne za zdrowie obywateli i chce podejmować w związku z tym jak najwięcej działań. Badania naukowe prowadzone w Wielkiej Brytanii od 40 lat pokazują, że wpływ czynników decydujących o zdrowiu obywateli procentowo jest następujący:

genetyka, dziedziczenie - 16%

środowisko naturalne (zanieczyszczenia) - 21%

styl życia (odżywiania, ruch, radzenie sobie ze stresem, używki) - 10%

służba zdrowia (ilość szpitali, urządzenia, ilość lekarzy itp.) - 53%

Okazuje się więc, że bez względu na to ile państwo inwestuje w służbę zdrowia, ma to niewielki wpływ na zdrowie obywateli. Najważniejszy jest styl życia, który nie zależy od państwa tylko indywidualnego obywatela. Wszystkie programy ochrony zdrowia promują więc zdrowy tryb życia i zwiększanie indywidualnej odpowiedzialności obywateli za zdrowie. Dopiero na dalszych miejscach są sprawy związane z pozostałymi czynnikami.

W traktacie amsterdamskim z 1996 roku zawarto właśnie, że najważniejszym celem w polityce zdrowotnej Unii jest promocja zdrowia, profilaktyka zdrowotna i wzmacnianie indywidualnej kontroli jednostki nad swoim zdrowiem. Najważniejsze problemy zdrowotne w Unii:

nowotwory - każdego roku umiera w Unii na nowotwory 840 tys. osób, z czego na nowotwór płuc 250 tys.,

rak piersi - pierwsza przyczyna umieralności u kobiet między 35 a 60 rokiem życia; jest duży program zwalczenie raka piersi w Unii, na który w latach 1996-2000 przeznaczono 64 miliony Euro - głównie dla służby zdrowia i organizacji pozarządowych; w tej chwili jest już 4 edycja tego programu,

AIDS - w Unii jest ponad 120 tys. chorych i ponad 500 tys. nosicieli HIV; program działań zapobiegających AIDS miał budżet ok. 50 mln Euro, również tym programem zajmują się organizacje pozarządowe

narkotyki - w ciągu ostatnich 5 lat sprzedaż heroiny wzrosła od 1,9 do 5,2 ton, kokainy od 3,5 do 17 ton.; od 1996 roku był organizowany pierwszy program pomocy uzależnionym od narkotyków, w tej chwili organizowany jest drugi, również przez organizacje pozarządowe Unii,

choroby psychiczne i umysłowe - depresje, choroby lękowe, choroba Alzheimera (8 mln ludzi w Unii jest chorych na tę chorobę)

choroby zakaźne - rośnie zachorowanie na gruźlicę.

Mimo rozpoznania problemów zdrowotnych, wciąż pojawiają się niespodzianki związane z żywnością: BSE, pryszczyca.

Jest w tej chwili w Unii wiele pomysłów na strategie związane z poprawą zdrowia obywateli, m.in. lepsze informowanie społeczeństwa o zagrożeniach zdrowotnych, próba rozdzielenia funkcji doradczych, inspekcyjnych i tych, które tworzą prawodawstwo w zakresie zdrowia. Również chodzi o to aby zbudować mechanizm szybkiego reagowania na zagrożenia zdrowia (okazało się to potrzebne przy odkryciu BSE).

Ochrona konsumentów

Przez ostatnie trzy lata większość wypowiedzi dotyczących ochrony konsumentów dotyczyło problemów związanych z żywnością, jej jakości, utraty zaufania obywateli do żywności unijnej i w ogóle do polityki unijnej.

Ochrona konsumentów jest od początku istnienia Unii sprawą bardzo ważną - w Unii żyje przecież ok. 370 milionów konsumentów. W 1975 roku Unia przyjęła program dotyczący ochrony i informowania konsumentów. Powstało też bardzo wiele niezależnych, pozarządowych organizacji konsumenckich.

W ramach tego programu zagwarantowano konsumentom następujące prawa:

do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (związane z produktami, które muszą być bezpieczne i zdrowe),

do ochrony interesów ekonomicznych konsumentów (formy sprzedaży, oszukiwanie, naciąganie klientów),

do pełnej informacji o produkcie (skład, ważność itp.)

dostępu do wymiaru sprawiedliwości jeśli chodzi o prawa konsumenckie

do zrzeszania się organizacji konsumenckich.

W latach 70-tych zostały też unormowane takie sprawy jak:

bezpieczeństwo kosmetyków i środków piorących,

oznakowanie żywności - składniki, dodatki, konserwanty, wartość kaloryczne, czy żywność jest zmieniona genetycznie itd.

sprawa mylącej reklamy, wprowadzenie w błąd konsumentów

sprzedaż domowa

bezpieczeństwo zabawek

sprzedaż wysyłkowa

Okazało się, że jednym z najważniejszym problemem konsumentów ostatnich lat są problemy bezpieczeństwa żywności. To spowodowało, że organizacje konsumenckie zmusiły władze unijne do zmiany polityki w tej sprawie. Komisarz unijny odpowiedzialny za ochronę konsumenta i za zdrowie na konferencji w europejskim dniu konsumenta mówił, że konsumenci oczekują, aby pożywienie było bezpieczne, ale także zawierało składniki odżywcze, aby było pełnowartościowe i smaczne, chcą wybierać z dużej różnorodności produktów, chcą aby było produkowane z wykorzystaniem dobrych praktyk rolniczych z szacunkiem dla środowiska i dobra zwierząt. Powiedział również, że ważna jest nie tylko sama żywność, ale cały przebieg jej produkcji.

Jakość życia w Unii Europejskiej

Ochrona środowiska naturalnego

Temat ochrony środowiska był podejmowany w Unii już dosyć wcześnie. Pierwsze zorganizowane i powiązane działania i programy na rzecz ochrony środowiska rozpoczęto już w 1972 roku. Unia była wówczas bardzo krytykowana za preferowanie modelu rozwoju gospodarczego, który nastawiony jest na efektywność, wydajność, maksymalizację produkcji, zysku, że ten model jest destrukcyjny dla środowiska naturalnego. Na szczęście w Unii było bardzo wiele organizacji pozarządowych, podmiotów czy obywateli, którzy protestowali przeciwko zbyt agresywnym formom gospodarowania i dzięki temu na ten problem ochrony środowiska zaczęto zwracać większą uwagę.

Można powiedzieć, że dotychczasowy rozwój Unii opierał się na takim modelu, który zużywał zasoby naturalne i zakłócał równowagę ekosystemu. Również była duża fascynacja energią atomową. Od 1972 roku Unia zaczęła realizować programy ochrony środowiska. Do 1991 roku zorganizowano 4 takie programy. Były one skupione głównie na:

redukcji zanieczyszczeń

zapobieganiu tworzeniu zanieczyszczeń

ustanowieniu surowych norm ekologicznych

włączono problemy ochrony środowiska do wszystkich innych sektorów działalności Unii (rolnictwa, transportu, przemysłu, energetyki, zdrowia), nawet w każdej dyrekcji generalnej powołano jedną osobę odpowiedzialną za ochronę środowiska.

W tym czasie wydano około 300 aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Przykładowo uregulowano w nich problemy dotyczące:

zanieczyszczeń wody - ustalono normy jakościowe dla wód słodkich, słonych, powierzchniowych i głębinowych, także limity metali ciężkich w wodzie, normy jakościowe dla wód w kąpieliskach

zanieczyszczeń atmosfery - ustalono dopuszczalną zawartość ołowiu w paliwie, emisję dwutlenku siarki, chlorofluorowęglanów w aerozolach

hałasu - ustalono dopuszczalny poziom hałasu samochodów osobowych, ciężarowych, motocykli, ciągników, samolotów ponaddźwiękowych, a także kosiarek do trawy i sprzętu domowego

produktów chemicznych - standardy pakowania i etykietowania niebezpiecznych substancji, obowiązek informowania władz o miejscach, zakładach prowadzących niebezpieczną produkcję

zagospodarowania odpadów - odzysk odpadów, recykling, minimalizowanie składowania odpadów, zwiększenie trwałości wyrobów (dłuższe użytkowanie, nie wyrzucanie po jednym użyciu)

ochrony przyrody - ograniczenie badań naukowych prowadzonych na zwierzętach

Panuje przekonanie w Unii, że ta polityka ochrony środowiska nie miała by sensu gdyby nie bardzo świadome ekologicznie społeczeństwo Unii (np. segregowanie śmieci przez obywateli).

Zwieńczeniem tej polityki ochrony środowiska był traktat z Maastricht. W artykule 130 wpisane są cele tej polityki - zachowanie, ochrona i poprawa środowiska naturalnego, ochrona zdrowia człowieka i rozważne korzystanie z zasobów naturalnych.

Piąty program działania w ochronie środowiska w Unii rozpoczął się w 1992 roku i był zaplanowany na 8 lat. Jest on obecnie kontynuowany pod hasłem „Ku zrównoważonemu rozwojowi”. Jest on jakby jakościowo odmienny, gdyż te pierwsze programy nie zwracały uwagi na zmianę modelu gospodarowania, natomiast w tym odchodzi się od zapobiegania i redukcji zanieczyszczeń przechodząc do takiego modelu rozwoju cywilizacyjnego, w którym środowisko naturalne (ekosystem) traktowane jest jako wartość, w którym świat człowieka i świat przyrody są całością. W tym programie zasadą etyczną staje się zachowanie zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń (międzygeneracyjna sprawiedliwość). Przyczyn degradacji środowiska należy szukać w różnych obszarach, nie tylko w produkcji (energetyka, transport, rolnictwo, turystyka itd.).Poszukiwany jest nowy model rozwoju gospodarczego wspierającego ochronę środowiska.

Aktualnie istnieją 4 programy (posiadające własne fundusze):

„Live”, przeznaczony na inwestycje wspierające ochronę środowiska,

„Envire” - usuwanie zanieczyszczeń w rejonach przybżeżnych, ochrona wybrzeży,

„Altener” - rozwój odnawialnych źródeł energii (wiatr, woda energia słoneczna),

„Save” - podnoszenie wydajności energetycznej - ograniczenie zużycia energii.

Edukacja i kształcenie zawodowe

Traktaty z Maastricht i z Amsterdamu wymagają aby organa Unii współdziałały w:

wzroście poziomu edukacji z pełnym poszanowaniem dla kulturowej i językowej różnorodności państw członkowskich,

prowadzeniu polityki szkolenia zawodowego.

Uważa się, że inwestowanie w edukację i kształcenie zawodowe są jednym z najważniejszych elementów tzw. inwestowania w ludzi - zwiększanie kwalifikacji, kreatywności i zdolności adaptowania się do zmian - człowiek mający większą wiedzę jest bardziej elastyczny, mobilny w zmienianiu swoich kwalifikacji, aktywności zawodowej, miejsca pobytu i pracy, radzi sobie lepiej ze zmianami cywilizacyjnymi (komputeryzacja, Internet).

Komisja Europejska przygotowała w 1995 roku białą księgę w sprawie edukacji pod nazwą „Nauczanie i uczenie się - ku społeczeństwu uczącemu się”. Prezentowała wyzwania, które stoją przed edukacją XXI wieku, opracowane nowe programy, które mają popierać dalsze i dłuższe kształcenie. Efektem bezpośrednim tej białej księgi było umożliwienie młodym ludziom, którzy przerwali edukację, powrotu do kontynuowania edukacji.

Edukacja w Unii prowadzona jest w oparciu o kilka programów:

„Sokrates”

I faza (1994-99), 850 mln Euro - dla studentów i nauczycieli na studiowanie w innych krajach Europy, udzielono pomocy 1500 uniwersytetom, 8000 szkół, pomagano w dokształcaniu się szczególnie w zakresie języków obcych,

II faza (1999 -2006), 1 850 mln Euro - otworzono na kraje EFTA, centralną Europę, Cypr i Maltę, kontynuacja pierwszej fazy

„Leonardo da Vinci”

I faza (1995-99), 730 mln Euro - związany z przygotowaniem zawodowym w Europie, sfinansowano około 300 projektów, 130 tys. młodych ludzi zmieniło miejsce pracy i stanowisko w następstwie douczenia i zmiany kwalifikacji

II faza (2000 - 2006), 1 150 mln Euro - poprawa wiedzy i umiejętności, promocja i umacnianie udziału kształcenia zawodowego w procesie innowacji i tworzeniu społeczeństwa informacyjnego.

„Youth” - kontynuacja wcześniejszych programów (młodzi dla Europy) - kierowany na edukację poza systemem szkolnym (wolontariat, kluby, świetlice, domu kultury itp.), w latach 95-99 wzięło udział ok. 120 tys. osób, budżet ok. 126 mln Euro.

„Tempus” - Polska również miała w nim udział, przeznaczony na wspieranie systemu szkolnictwa wyższego w Europie Środkowowschodniej i WNP, finansowano projekty dotyczące współpracy w tym zakresie z państwami Unii

Najnowszy program jeśli chodzi o edukację z 2001 roku występuje pod nazwą e-Europa i ma na celu edukację w zakresie Internetu, w jego ramach organizowany będzie program e-learning.

Kultura

Integracja Polski z Unią Europejską

W latach 80-tych Polska nie utrzymywała żadnych stosunków ze Wspólnotami Europejskimi, gdyż nie pozwalał na to Związek Radziecki. Pierwszą taką zgodę na dał ostatni sekretarz komunistycznej partii Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow w 1986 roku. Po wstępnych negocjacjach Wspólnoty Europejskie doszły do wniosku, że postępy w reformach gospodarczych i politycznych w krajach bloku wschodniego są niedostateczne i nie doszło do podpisania żadnej umowy.

Nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Wspólnotami udało się w 1988 roku, kiedy to wynegocjowano umowę o handlu i współpracy. Ten okres był przełomowy w rozwoju Polski (pierwsze wolne wybory, rząd Mazowieckiego itd.). W 1989 roku zostało utworzone w Brukseli przedstawicielstwo Polski przy Wspólnotach Europejskich i pierwszym ambasadorem został Jan Kołakowski. Był to też okres przygotowań do powstania Unii Europejskiej i już w tym okresie państwa bloku wschodniego zaczynają pretendować do wejścia do tej Unii. Traktat z Maastricht nie poruszał jeszcze spraw rozszerzania.

Następnym krokiem było rozpoczęcie negocjacji stowarzyszeniowych Polski z Unią. Powstał fundusz Phare w 1990 roku - fundusz pomocy w przekształceniach gospodarczych Polski i Węgier.

Przełomowym okresem był tzw. układ europejski (16 grudnia 1991) - pakt o stowarzyszeniu Polski, Węgier i Czechosłowacji z Unią i otworzył drogę do szerszej pomocy tym państwom w celu rozwoju gospodarczego.

Cele tego układu:

nakreślił ramy dialogu politycznego między wspólnotami a Polską

stworzył regulacje dotyczące swobodnego przepływu towarów, osób, płatności i kapitału

uregulował współpracę gospodarczą, kulturalną i finansową

Kolejnym krokiem był szczyt Unii w Kopenhadze. Tam zostało, ze członkami Unii Europejskiej zostaną tylko te państwa, które spełnią kryteria kopenhaskie, głównie polityczne:

posiadanie stabilnych instytucji gwarantujących demokrację

zbudowanie państwa prawa

przestrzeganie praw człowieka i mniejszości narodowych

istnienie gospodarki rynkowej

zdolność do podjęcia zobowiązań wynikających z członkostwa w unii politycznej, gospodarczej i walutowej

Postanowienia Układu Europejskiego weszły dopiero w 1994 roku.

W 1995 roku odbył się szczyt w Madrycie, tam ustalono orientacyjny kalendarz rozszerzenia Unii. Ustalono, że negocjacje można rozpocząć na przełomie 1997/98 roku.

Faktycznie negocjacje z pierwszą grupą państw rozpoczęto w marcu 1998 roku. Były to Polska, Węgry, Czechy, Słowenia, Estonia i Cypr.

Wcześniej w Polsce (1993) powstał Komitet Integracji Europejskiej. W 1998 roku na jego czele stanął sam premier RP (Jerzy Buzek wówczas) i Komitetowi przez to nadano większą rangę.

W marcu 1998 roku powołano polski zespół negocjacyjny z Janem Kołakowskim na czele.

W tym samym roku odbyło się pierwsze inauguracyjne spotkanie międzyrządowej konferencji akcesyjnej. Jest to główne forum instytucjonalne, które prowadzi negocjacje z Unią.

W listopadzie 1998 roku pierwszy raport Komisji Europejskiej o przygotowaniu Polski do członkostwa. W tym raporcie potwierdzono, że Polska spełnia wszystkie kryteria polityczne, gorzej było w postępach w przystosowaniu prawa i niektórych instytucji do norm Unii.

Drugi raport był opublikowany w 1999 roku. Oceniał on, że dostosowanie prawa jest zbyt wolne i umieszczał Polskę na jednym z ostatnich miejsc wśród państw kandydujących.

Bardzo istotnym elementem w procesie integracji Polski z Unią był traktat w Nicei (grudzień 2000). Był poświęcony głównie reformom w Unii w obliczu rozszerzenia. Powiedziano tam również, że jeżeli państwa kandydujące zakończą negocjacje do końca 2002 roku, do 2003 będzie rokiem ratyfikacji i od 2004 kraje te mogą być członkami. Traktat akcesyjny musi być podpisany przez prezydenta za zgodą parlamentu bądź obywateli w referendum. W najnowszych badaniach w Polsce podano, że wśród tych, którzy pójdą na referendum (ok. 66%) 74% obywateli daje poparcie dla wejścia do Unii.

Negocjacje akcesyjne są procesem unikalnym w Unii - nigdy 12 państw na raz nie negocjowało na temat wstąpienia. Są to: Cypr, Czechy, Estonia, Polska, Słowenia, Węgry w pierwszej grupie oraz Bułgaria, Rumunia, Słowacja, Malta, Litwa, Łotwa w drugiej. Każdy z krajów kandydujących negocjuje osobna, ma swoich negocjatorów. Natomiast ze strony Unii negocjatorem są wszystkie państwa Unii, których reprezentantem jest Komisja Europejska. Negocjacje odbywają się w ramach tzw. Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej jaku forum tego dialogu.

Zasady negocjacji (określone w 1998 roku w Brukseli):

stanowiska stron wobec problemu negocjacyjnego w jednym obszarze nie wpływają na stanowiska stron w innych obszarach negocjacyjnych,

uzgodnienia częściowe osiągnięte podczas negocjacji nie są traktowane jako ostateczne dopóki umowa nie zostanie uzgodniona w całości, czyli do momentu ustalenia tekstu traktatu akcesyjnego,

państwo kandydujące na wstępie negocjacji deklaruje wolę przyjęcia całego dorobku prawnego Unii,

propozycje okresów przejściowych może zgłosić zarówno państwo kandydująca jak i Unia, pozwalają one przystosować się obu stronom do sytuacji wynikającej z rozszerzenia.

Cechy charakterystyczne dla negocjacji członkowskich (w przeciwieństwie do handlowych):

Obie strony biorące udział w negocjacjach jest wspólny cel - wzmocnienie państwa kandydującego tak, aby najlepiej mogło korzystać z praw oraz wywiązywać się z obowiązków wynikających z członkostwa w Unii.

Państwo kandydujące negocjuje jednocześnie z 15 państwami Unii i dlatego podkreśla się ogromną wagę lobbingu i dyplomacji w sprawach postępu w negocjacjach.

Przyjęcie niektórych elementów dorobku prawnego Unii wiąże się z ogromnymi kosztami, stąd też okresy przejściowe.

Sekwencja działań mających na celu wstąpienie państwa kandydującego do UE:

Złożenie wniosku przez kraj kandydujący w Radzie Unii Europejskiej

Wniosek Rady o przygotowanie opinii (avis) przez Komisję Europejską

Obrady Rady UE na temat avis i podjęcie decyzji o rozpoczęciu rokowań z kandydatem

Otwarcie negocjacji w sprawie członkostwa

Zakończenie negocjacji

Wydanie zgody na członkostwo przez Parlament Europejski

Podpisanie traktatu w sprawie akcesji

Ratyfikacja traktatu członkostwa przez parlamenty krajowe i parlament Unii Europejskiej

Przyjęcie kraju aplikującego w poczet członków Unii Europejskiej

Struktura negocjacyjna ze strony Polski:




Prezes Rady Ministrów

w porozumieniu z:


Ministerstwem Spraw Zagranicznych


Głównym Negocjatorem


Sekretarzem Komitetu Integracji Europejskiej




Podejmuje kierunkowe decyzje związane z procesem




Rada Ministrów

Zatwierdza strategię negocjacyjną, stan negocjacji i zmiany w stanowiskach

negocjacyjnych

Komitet Integracji Europejskiej

Rekomenduje stanowiska negocjacyjne i ich zmiany w Radzie Ministrów

Zespół negocjacyjny

Odpowiada za opracowanie i realizację strategii negocjacyjnych, opracowania

stanowisk negocjacyjnych i innych dokumentów negocjacyjnych

Podzespoły zadaniowe międzyresortowego zespołu ds. przygotowania negocjacji

akcesyjnych z Unią Europejską

Przygotowują projekty stanowisk negocjacyjnych UE

Struktura negocjacyjna ze stron Unii Europejskiej

Komisja Europejska

Pośredniczy między państwami Unii (jest ich reprezentantem) a krajem kandydującym do Unii (Guinter Verheugen z Polską)

Dyrekcja Generalna do spraw rozszerzenia

Powołana jest w ramach Komisji Europejskiej (coś takiego jak ministerstwo w rządzie) - Landaburu z Polską

Zespół negocjacyjny

W Dyrekcji Generalnej do spraw rozszerzenia jest 12 zespołów negocjacyjnych, każdy dla każdego państwa kandydującego

Dyrektor zespołu negocjacyjnego

Każdy zespół ma swojego dyrektora, jest on jednocześnie głównym negocjatorem z danym krajem (z Polską Francoise Gaudenzi).

Koszty i korzyści przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Korzyści

polityczne - zwiększenie bezpieczeństwa Polski i Polaków, możliwość odwołania się do organów i prawa unijnego sprawach zagrożeń,

społeczne - karta praw socjalnych pracowników - korzyści związane z systemem emerytalnym i rentowym, świadczeniami socjalnymi, opieką zdrowotną itd.,

swoboda przemieszczania się - zakup mieszkania, praca w całej Unii,

środowisko naturalne - rygorystyczne normy UE spowodują poprawę środowiska w Polsce

gospodarcze - restrukturyzacja gospodarki, napływ kapitału i stworzenie nowych miejsc pracy, wzrośnie przedsiębiorczość zostaną wprowadzone nowe technologie, bezzwrotne kredyty i pożyczki

wzrośnie aktywność placówek kulturalnych naukowych, wzrośnie wartość wykształcenia, awans cywilizacyjny

Koszty

polityczne - utrata suwerenności w sprawie polityki bezpieczeństwa, zagranicznej, ingerencja państw Unii w naszą politykę, utrata polskiej waluty, napływ emigrantów, odpływ specjalistów,

społeczne - zmiany w funkcji opiekuńczej państwa, szerzenie się patologii społecznych

gospodarcze - spadek eksportu, wzrost importu, rozpad monopolistycznych zakładów, wykup ziemi, masowe zwolnienia, wzrost bezrobocia, bankructwa, problemy z uzyskaniem pożyczek i kredytów, konkurencja dużych koncernów

napływ obcej kultury, upodobnienie kultury, upadek tradycyjnych polskich wartości - znaczenia rodziny i religijności.

12.JAKOŚĆ ŻYCIA

1. Polityka społeczna i zatrudnienia

2. Zdrowie publiczne

3. Ochrona konsumentów

4. Ochrona środowiska naturalnego

5. Edukacja i kształcenie zawodowe

6. Kultura

Unia Europejska działa poprzez programy.

Ad. 1

lata 60-te - utworzenie funduszu socjalnego

lata 70-te - recesja i bezrobocie, kryzys związany z szokiem naftowym - 12% bezrobotnych (b.dużo)

Koniec lat 80 - 1989 podpisanie Europejskiej Karty Praw Socjalnych (blokowała Wielka Brytania) miała wejść do traktatu z Maastricht, ale weszła jako protokół, ale jest źródłem prawa pierwotnego. Dotyczy :

1. zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy

2. swobody przemieszczania i zatrudniania się

3. równouprawnienia na rynku pracy

4. ochrony dzieci i młodzieży w pracy

5. pracy osób niepełnosprawnych

Utworzono także Europejski Fundusz Socjalny :

• przekwalifikowania zawodowe

• zmiana miejsca pracy i miejsca zamieszkania (mobilność)

• podnoszenie kwalifikacji : szkolenia i kursy

• zdobycie nowego zawodu

• pomoc w szukaniu pracy dla absolwentów

6 mln. euro (7% wydatków UE)

• zapobieganie wypadkom przy pracy

• prawo zrzeszania się pracowników

Ad. 2

Czynniki decydujące o zdrowiu:

• genetyka 16%

• środowisko naturalne 21% (woda, powietrze, gleba)

• styl życia (odżywianie, ruch, radzenie sobie ze stresem, uzależnienia - alkohol, papierosy, narkotyki) 53%

• służba zdrowia (wyposażenie, ilość lekarzy, pielęgniarek) max. 10%

Najważniejszym celem UE jest promocja zdrowia.

Najważniejsze problemy zdrowotne w UE :

• nowotwory 840.000 / rok

* płuc 250.000 (u mężczyzn)

* rak piersi (u kobiet) 1996-2000: 64 mln. euro * profilaktyka, walka z rakiem

• AIDS 120.000 chorych, 500.000 nosicieli wirusa HIV

program działań zapobiegających AIDS - 50 mln. euro - organizują to organizacje pozarządowe

• narkotyki :

* sprzedaż

• heroiny 1,9 - 5,2 ton w ciągu 5 lat

• kokainy 3,5 - 17 ton w ciągu 5 lat

programy organizacji pozarządowych

• choroby psychiczne i umysłowe (depresje, Alzheimer, schizofrenia) 8 mln. chorych na Alzheimera

• choroby zakaźne (wzrost zachorowań na gruźlicę)

• choroby związane ze złą jakością żywności (np. BSE, K.Jacoba)

• lepsze informowanie społeczeństwa o zagrożeniach

• rozdzielenie funkcji doradczych, kontrolnych, ustawodawczych

• budowa systemu szybkiego reagowania na zagrożenia

Ad. 3

Ochrona konsumentów jest bardzo ważna dla Unii Europejskiej - 370 mln. konsumentów w Unii Europejskiej. 1975 UE przyjęła program dotyczący ochrony i informowania konsumentów :

• prawo do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

• prawo ochrony praw ekonomicznych

• prawo do pełnej informacji

• prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości

• prawo zrzeszania się w organizacje konsumenckie

Zadbano o uregulowanie następujących kwestii:

• bezpieczeństwo kosmetyków i środków piorących

• oznakowanie żywności

• sprawa mylącej reklamy

• sprzedaż domową

• sprawa bezpieczeństwa zabawek

• sprawa sprzedaży wysyłkowej

Jakość żywności - odzyskanie zaufania konsumentów.

Zmiana polityki w tej sprawie (15 marca - dzień konsumenta) : smaczne, bezpieczne, odżywcze, duży wybór, "zgodnie z biologią" - "form a farm to a fork"

Ad. 4

Ochrona środowiska naturalnego jest odrębnym aspektem w Unii.

Unia była krytykowana za propagowany przez nią rozwój handlu - nastawiony na efektywność itp. - nie zwracanie uwagi na aspekt ochrony środowiska

W 1972 roku Wspólnoty zaczęły realizację programów mających na celu ochronę środowiska (organizacje pozarządowe, obywatele)

4 programy ochrony środowiska / 1972-1991, dotyczyły:

• redukcji zanieczyszczeń

• zapobieganie tworzeniu zanieczyszczeń

• ustanowienie surowych norm ekologicznych (kary)

• włączono problemy środowiska do wszystkich sektorów działalności Unii: transport, rolnictwo, zdrowie itp.

W każdej Dyrekcji Generalnej jest jeden urzędnik od ochrony środowiska.

Kary dla "producentów" zanieczyszczeń.

Wydano około 300 aktów prawnych (dyrektyw, rozporządzeń) dotyczących ochrony środowiska; dotyczyły one:

• zanieczyszczenia wody

- normy jakościowe dla wód słodkich, słonych, powierzchniowych, głębinowych

- limity metali ciężkich w wodzie (rtęć, kadm)

- normy jakościowe wód w kąpieliskach

• zanieczyszczenie atmosfery

- dopuszczalna zawartość ołowiu w paliwie oraz w benzynie bezołowiowej

- uregulowano emisję dwutlenku siarki

- problematyka aerozolu (chlorofluorowęglan) - dziura ozonowa

• hałas; obniżenie poziomu hałasu

- ustalono dopuszczalny poziom hałasu samochodów osobowych, ciężarowych,

motocykli, ciągników, samolotów ponaddźwiękowych, traktorów, kosiarek i sprzętu domowego

• produkty chemiczne

- ustalono standardy pakowania i etykietowania niebezpiecznych substancji

(azbest - zakaz używania, pestycydy)

- obowiązek informowania władz o miejscach przebywania (zakładach)

niebezpiecznych substancji

• zagospodarowanie odpadów

- odzysk odpadów

- recykling

- minimalizowanie tworzenia odpadów

- odzysk odpadów niebezpiecznych dla środowiska np. zużytegooleju,

- zwiększenie trwałości wyrobów

• ochrona przyrody

- ochrona zwierząt

• ograniczenie badań naukowych prowadzonych na zwierzętach

TRAKTAT Z MAASTRICHT (1992) art. 130

prawo pierwotne - zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego, rozważne wykorzystywanie zasobów, ochrona człowieka - to cele jakie postawiła sobie Unia w traktacie z Maastricht.

5 program ochrony środowiska (od 1992 roku - planowo do 2000)

Działania w ochronie środowiska - " Ku zrównoważonemu rozwojowi"

Jakościowo odmienny od poprzednich - poprzednie programy zakładały zmniejszenie, zapobieganie zanieczyszczeniom itp. Odchodzi się od zapobiegania i redukcji zanieczyszczeń do takiego modelu rozwoju cywilizacyjnego gdzie ekosystem, środowisko naturalne traktowane są jako wartość, w którym świat człowieka i przyrody są całością.

Zasadą etyczną jest zachowanie zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń (sprawiedliwość generacyjna).

Przyczyn zanieczyszczeń należy poszukiwać we wszystkich obszarach: w transporcie, energetyce, rolnictwie itd. * szukanie nowego modelu rozwoju gospodarczego gdzie środowisko traktowane jest jako wartość.

Unijne programy i fundusze:

• program LIFE - inwestycje wspierające ochronę środowiska

• program ENVIREG - usuwanie zanieczyszczeń w rejonach nadbrzeżnych

• program ALTENER - rozwój odnawialnych źródeł energii (wiatr, woda, słońce)

• program SAVE - podnoszenie wydajności energetycznej (ograniczenie zużycia energii - energooszczędne urządzenia)

Ad. 5

Edukacja i kształcenie zawodowe.

Traktat z Maastricht i Amsterdamski :

• wzrost poziomu edukacji z poszanowaniem różnorodności kulturowo-językowej

• prowadzenie polityki szkolenia zawodowego

Inwestowanie w edukację to najważniejszy aspekt inwestowania w ludzi (człowiek wykształcony jest bardziej elastyczny, kreatywny, zdolny do adoptowania się do trudnych warunków itp..)

1995 - Komisja Europejska - Biała Księga edukacji -

"Nauczanie i uczenie się. Ku społeczeństwu uczącemu się" - wyzwania edukacyjne XXI wieku - opracowanie nowych programów, dalsze i dłuższe kształcenie się

Programy:

• SOKRATES

• I FAZA - (1994 - 1999) - przeznaczono 850 mln. euro - skierowany do studentów i nauczycieli * możliwość studiowania w różnych krajach Europy - pomoc dla 1500 uniwersytetów, 8000 szkół, 275.000 stypendiów - kształcenie dorosłych, uczenie języków obcych, propagowanie idei unijnych

• II FAZA - (2000 -2006) - przeznaczono 1 850 mln. euro - skierowany na kraje Unii, EFTA, centralna Europa, Cypr, Malta, Turcja - kontynuacja pierwszej fazy

• LEONARDO DA VINCI

• I FAZA - (1995 - 1999) - przeznaczono 730 mln. euro - przygotowanie zawodowe w Europie - poprawa - sfinansowano 300 projektów, zaangażowanych było 60.000 osób, 130.000 osób zmieniło miejsce pracy, dokształciło się

• II FAZA - (2000 - 2006) - przeznaczono 1 150 mln. euro - poprawa zdobywania wiedzy i umiejętności, wzrost możliwości rozwoju - życie w dobie internetu * społeczeństwo informatyczne

• "YOUTH" - (1995 - 1999) - przeznaczono 126 mln. euro - Europejski Wolontariat, Młodzi dla Europy - edukacja młodzieży poza systemem szkolnym, praca w organizacjach społecznych - zaangażowanych 400 000 osób

• TEMPUS - program wspierający system szkolnictwa wyższego w Europie środkowej i Wspólnoty Niepodległych Państw (współpraca z UE)

2000 rok - Komunikat Unii dotyczący edukacji - "e - Europa" - społeczeństwo informatyczne dla wszystkich (szczyt w Lizbonie) - "taniość" dostępu do internetu

92


































Organ

wykonawczy

Najwyższy organ polityczno-decyzyjny

RADA EUROPEJSKA

PARLAMENT EUROPEJSKI

FRAKCJE PARLAMENTARNE

KOMISJE PARLAMENTARNE

Organy ustawodawcze

RADA (UNII EUROPEJSKIEJ)

KOMISJA EUROPEJSKA (20 KOMISARZY)

KOMITET STAŁYCH PRZEDSTAWICIELI

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY

KOMITET REGIONÓW

KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY

TRYBUNAŁY SPRAWIEDLIWOŚCI

Organy sądownicze i kontrolne

TRYBUNAŁY REWIDENTÓW KSIĘGOWYCH

Organa

doradcze

Banki

Prezydium Parlamentu Europejskiego

Funkcje polityczne

Plenum

Strasbourg / Bruksela

Stałe komisje

Bruksela

Sekretariat Generalny

Luksemburg

626 deputowanych: Austria - 21, Belgia - 25, Dania - 16, Finlandia - 16, Francja - 87, Grecja - 25, Hiszpania - 64, Holandia - 31, Irlandia - 15, Luksemburg - 6, Niemcy - 99, Portugalia - 25,

Szwecja - 22, Wielka Brytania - 87, Włochy - 87 (miejsca dzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców)




Parlament RP

Sprawuje polityczną kontrolę nad procesem negocjacji akcesyjnych oraz dokonuje implementacji zobowiązań akcesyjnych

---