I. Wprowadzenie - program, lektury, wymagania. Poznanie grupy.

Pytania i pojęcia podstawowe. (1 godz.)

II. Tożsamość badacza wychowania-podmiotowość badacza i badanego w procesie poznania.

R. Pachociński, Metody ilościowe i jakościowe w badaniach oświatowych, Edukacja 1997 nr 3, str. 36-53.

B. M. Figiel, D. Jankowska,, Inny jest światem badacza. W poszukiwaniu pewności, rozumienia, wiedzy i wiary, w: Prawo głosu i różnicy a podmiotowość, red. M. Nowicka-Kozioł, Wydaw. APS, Warszawa 2002.

1. Scharakteryzuj pozytywistyczne, interpretatywne i poststrukturalne podejście do problematyki badań pedagogicznych- założenia, twierdzenia, postulaty

Założenia:

1. postawa pozytywistyczna - neutralność badacza przedmiotu badania, zakłada obiektywną analizę rzeczywistości wychowawczej ściśle związane z metodologią; wiedza ma być pewna, obiektywna, kwestionowana

• weryfikować falsyfikowalność jest kryterium adekwatności, pewności wiedzy

• fałszywa- falsyfikowalna, wiedzę można obalić

• wiedza naukowa ma docierać do rzeczy koniecznych i absolutnych, czyli badających to co ogólne, obowiązuje wszystkich i wszędzie

2. paradygmat interpretatywny- poznanie subiektywne, empatyczność, należy zrozumieć drugiego człowieka

- jakościowe podejście interpretatywne ma charakter hermeneutyczny (interpretacji)

- metoda interpretowania tekstów pisanych polega na tym, że bycie jest zawsze byciem z Innymi, podstawą międzyludzkich kontaktów jest prosta od drugiego człowieka

• w kontaktach międzyludzkich ważna jest troska i opiekuńcza postawa

• wiedza ma charakter zrozumienia (nie każda wiedza prowadzi do zrozumienia- traktowana jako głębszy wymiar do posiadanych informacji), poznanie to rozumienie procesów i zjawisk

• połączenie faktów i informacji- zrozumienie niekoniecznie jest porównywane do wiedzy (posiadania informacji)

• interpretacje zawsze są naznaczone subiektywnością, człowiek interpretuje z pewnej pozycji

c) poststrukturalizm- jest propozycją krytycznego przyglądania się i stosowania różnych rozwiązań poznawczych z coraz wyraźniejszą świadomością ich ograniczeń i możliwych interpretacji- wiedza jest władzą

• władza- technika nadzoru, kształtuje podmioty w dyskursie wiedzy (władza- wiedza- podmiot)

• wychodzi z krytyki dwóch poprzednich zakładając, że każdy z paradygmatów jest próbą zawładnięcia

• wiedza jest zawsze instrumentem podporządkowującym słabszych silniejszym

• instrument polityczny

• nieuniwersalny charakter

• wiedza podszyta interesem władzy

• podmiot- zakłada się, że jest nieokreślony, sam tworzy znaczenia dla których nie ma absolutnych znaczeń, sprzeciwia się Wielkim Narracjom (wiedza jako system)

• nie ma pewnej wiedzy

• wiedza jest całkowicie subiektywna

• lokalność

• konkurencyjne typy wiedzy, mogą być autonomiczne, ale są równouprawnione

2. Omów wady i zalety badań ilościowych i jakościowych- ich specyfikę i związany z nimi sposób postępowania badawczego

metody jakościowe:

plusy:

• narzędzia badawcze są nieustrukturalizowane

• brak standaryzacji

• istnieje duża swoboda w gromadzeniu danych i ich opanowywaniu

minusy:

• niski poziom rygoru metodycznego

• subiektywizm- badacz decyduje o podmiocie badania

• brak hipotez

• brak weryfikacji

• opisowa interpretacja zjawisk (opis, narracja, esej, felieton, reportaż)

• jednostkowe z punktu widzenia jednostkowego przypadku

metody ilościowe:

plusy:

• wyrównywanie badanych zjawisk czasie i przestrzeni

• tworzenie wiedzy obiektywnej

• skonkretyzowane

• weryfikowalność, falsyfikowalność

• można je powtarzać

• przeprowadzane na dużej populacji

• mniej czasochłonne i mniej kosztowne

• jasność

minusy:

• badacz jest z góry skazany na powierzchowność

• powstają uogólnienia

• mogą być nie do końca prawdziwe

3. Scharakteryzuj specyfikę wyróżnionych metod o charakterze ilościowych i jednościowym

metody jakościowe:

• etnograficzna (obserwacja uczestnicząca) - opis zdarzeń; wpływ struktur społecznych na zachowanie jednostek wobec innych członków; badacz jest w stanie dotrzeć do wiedzy ukrytej

• hermeneutyka- badanie aspiracji, motywacji i zachować człowieka, praktyki, podkreśla rangę interpretacji; cel- rozszerzenie rozumienia innych grup, kultur itp.; przedrozumienie

• badanie praktyki oświatowej- realizowane przez nauczycieli, inspektorów, praktyków; ważne planowanie; wartościowanie; interpretacja czyichś praktyk, robienie zapisków, notatek, obserwacja, refleksja; współpraca z badanymi

• stadium przypadku- zebranie danych na temat przypadku lub przypadków oraz przygotowanie sprawozdania lub prezentacji wydarzeń zarówno obserwacja uczestnicząca, jak i nie, wywiad; dane statystyczne (testy, kwestionariusze); nie wyklucza uogólnień; badanie opisów z pewnymi elementami metody eksperymentalnej jednego przypadku

III. Podstawowe problemy współczesnej teorii wychowania. W poszukiwaniu

kategorii oddających kształt współczesnej problematyki pedagogicznej. (2godz.)

J. Górniewicz, Teoria wychowania, Toruń-Olsztyn 1996, str. 39-56.

1. Wskaż subdyscypliny pedagogiczne powiązane z teorią wychowania. Uzasadnij zachodzące między nimi związki.

Subdyscypliny:

• Andragogika

• Technologie kształcenia

• Pedagogika pracy

• Antypedagogika

• Dydaktyka

• Kształcenie ustawiczne

• Pedagogika pracy

• Pedagogika specjalna i opiekuńcza

2. Wskaż dziedzinowe źródła inspiracji teorii wychowania

Psychologia, socjologia, filozofia, nauki biomedyczne, historia

3. Wskaż przedmiot zainteresowania teorii wychowania (definicja)

Przedmiot teorii wychowania- wszelkie świadome akty wychowania, ich uwarunkowanie (rodzina lub osobowość), przebieg (śledzenie oddziaływań) skutki

4. Scharakteryzuj podstawowe orientacje badawcze teorii wychowania

1. tradycjonalistyczna ( nierozerwalne związki pedagogiki z filozofią)

2. fenomenologiczna (tylko praktyka bez teorii, światopoglądu czy filozofii)

3. sjentystyczna (doświadczenie dostarcza postulatów wartości odnoszących się do praktyki; trzeba stworzyć warunki eksperymentu; doświadczenie empiryczne)

J. Rutkowiak, Odmiany myślenia o edukacji, Impuls, Kraków 1995, cz. I, str.11-52

1. Wyjaśnij pojęcia: „układ niehierarchiczny”, „dominacja monologiczności”. „dialog bez arbitra”, „mnogość dróg paradygmatycznych”, „funkcjonalny pluralizm”

układ niehierarchiczny- poziomy, równorzędny, nic nie jest bardziej znaczące

dominacja monologiczności- nie dopuszczamy żadnych innych dróg i możliwości

mnogość dróg paradygmatycznych- przeciwieństwo

dialog bez arbitra- na zasadzie współpracy (równorzędność), bez moderatorów

funkcjonalny pluralizm- funkcjonalizm zastosowanie; pluralizm mnogość; podejście multidyscyplinarne

2. Wyjaśnij znaczenie kategorii : „pedagog, wędrowca wielu dróg”, oraz kategorię „pulsujących kategorii”

podejście pedagoga interdyscyplinarne

Pulsujące kategorie- dynamiczne, zmieniają jakość i objętość, rytm, są nieregularne oraz nie posiadają ostrych granic znaczeniowych

3. Wyróżnij i scharakteryzuj „pulsujące kategorie”

„Pulsujące kategorie”- ważne wartości dla pedagoga

• Intelektualizm- kształcenie ludzkiego umysłu

• praktycyzm- postawa, która zakłada, że teoria jest niepotrzebna

• praktyczność- korzysta z teorii, nie odrzuca jej, ale sprawdza ją w praktyce

• przedmiotowość i techniczność- techniczne i instrumentalne podejście do oddziaływań wychowawczych

• podmiotowość,

• pytajność- edukacja nastawiona na problematyzowanie rzeczywistości, poddajemy pewne rzeczy w wątpliwość, pytanie o sens

• sakralność,

• kontekstowość,

• polityczność- wychowanie obywatelskie, polityczne; władza określa losy jednostki, więc trzeba się odnieść do tej władzy

• uprawniona wielość,

• krytyczność- pyta o uzasadnienia, poddaje w wątpliwość trwałość i zasadność, jest blisko pytajności

VI. Ku realizacji idei dialogu edukacyjnego. Wychowanie jako dialog i spotkanie.

Dialog w praktyce pedagogicznej. (2 godz.)

J. Rutkowiak, O dialogu edukacyjnym: rusztowanie kategorialne, w: Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, T. III, ks. 2., red. S. Wołoszyn, Kielce 1998, s. 614-630.

1. Scharakteryzuj kategorię dialogu i różne jej znaczenia

Dialog

• formuła ludzkiego myślenia, czyli idea wymiany myśli/ spojrzeń, jaka może być realizowana przez dyskusję oraz przez rozmowę pomiędzy dwoma osobami

• może być werbalny i pozawerbalny (poprzez mowę ciała)

• postawa otwarta lub zamknięta- dialogiczność lub niedialogiczność

Odmiany dialogu:

1. edukacyjny (werbalna wymiana między nauczycielem a uczniem)

2. informacyjny (konstrukcja pytań i odpowiedzi)

3. wymiana negocjacyjna - wymiana myśli

4. jako warunek możliwości rozumienia

Sokrates- początki dialogowości; nie prowadził autentycznego dialogu, wszystko było zaaranżowane; pytanie- odpowiedź

Dramat grecki -starożytny teatr

Źródła kultury antycznej i hebrajskiej - dialog faktyczny między ludźmi; ze sobą- monolog

Mediator- jednanie poprzez dialog, podtrzymywany kontakt, łagodzenie stanowisk

Negocjator

Rozmawiać z kimś to oczekiwać na jego odpowiedź

Talking TO

i

Talkig WITH

2. Scharakteryzuj rolę kategorii dialogu dla oddziaływań pedagogicznych i możliwość jej praktycznego zastosowania

Pedagogika opiera się na opozycyjności podmiotu i przedmiotu

dyskusja „szkolna” i „nie szkolna”

T. Gadacz, Wychowanie jako spotkanie osób, w: Pedagogika dialogu. Dialog warunkiem rozwoju osobowego i społecznego, red. E. Dąbrowa, D. Jankowska, APS, Warszawa 2008, s. 20-25.

1. Scharakteryzuj kategorię wychowania w „optyce bycia” i wychowania w „optyce funkcjonowania”. Twierdzenia, postulaty, charakterystyki

Dwie logiki wychowania:

1. wychowanie w „optyce bycia”:

- personalizm

- bezpośrednia relacja- spotkanie mistrza i ucznia

• występują wzory osobowe (mistrz)- przedstawiciel

2. wychowanie w „optyce funkcjonowania”:

• centralne zarządzanie

• myślenie schematyczne

• wychowawca- stróż przestrzegania norm, żandarm

• „penalizacja” od łac. poena - kara

2. Wskaż zjawiska we współczesnym świecie, które opierają się na doświadczeniu kategorii dialogu. Czy we współczesnym świecie dialog odgrywa jakąś rolę, jeśli tak to jaką?

Wykorzystywany w negocjacjach i mediacjach (zinstytucjonalizowane formy)

Pedagogika międzykulturowa

Kampanie na rzecz równouprawnienia

Wojnar:

1. Scharakteryzuj humanistyczne pryncypia i humanistyczne intencje edukacji

1. humanistyczne intencje edukacji- od „nauczania” do „uczenia się”; zależy od etapu rozwoju; podejście wychowawcy; inicjacja aktywności własnej wychowania; kształcenie osobowości, przygotowanie do życia, kształcenie potrzeb, motywacji postępowania, zainteresowań i uzdolnień, wzmacnianie interakcji między człowiekiem a światem i ludźmi; rozwój, koncentracja na człowieku

2. humanistyczne pryncypia: nie ograniczać, zawrzeć lukę ludzką, integralność, indywidualność; ŚWIAT LUDZKI ŚWIATEM WSPÓLNOTY

Nowak:

1. Scharakteryzuj role i znaczenie wartości w wychowaniu

Rola wartości w wychowaniu to ukierunkowanie działalności wychowawczej.

Znaczenie wartości: ukierunkowanie zachowań wychowanka.

Rola wartości: wyrażanie co być powinno i czego pragniemy

Wartości zawsze tworzą strukturę oddziaływań wychowawczych

2. Scharakteryzuj kategorię celów wychowania i jej związek z kategorią dojrzałości w wychowaniu do wartości

Strategia dysonansu

Strategia świadectwa (wartości przez autorytety)

Strategia symulacji

Dojrzałość

• ostateczny cel oddziaływań wychowawczych

• to umiejętność projektowania globalnego projektu życia, dzięki nabywaniu pozytywnych cech osobowości

globalny projekt życia- wyznaczanie sobie celów, plany na przyszłość; podporządkowanie codzienności do tego planu

Nowicka:

1. Scharakteryzuj kategorię podmiotowości i podmiotowego oddziaływania wychowawczego

Podmiotowość (wszystko co przydatne w rozwojowości) musi być uwzględniona w procesie wychowania

Bauman

1. Scharakteryzuj metafory człowieka ponowoczesnego oraz wskaż niejednoznaczność i dylematyczność świata ponowoczesnego

Cztery metafory człowieka ponowoczesnego:

1. włóczęga- żyje z dnia na dzień, nie wie po co, często bez tożsamości

2. spacerowicz- żyje z dnia na dzień, nie ma szczególnych intencji realizowania celu

3. turysta

4. gracz- ryzyko współczesnego życia; rozwój grą ryzyka

Człowiek ponowoczesny człowiekiem DYLEMATYCZNYM

Świat ponowoczesny: świat równouprawnionej wielości; człowiek błądzi w tym świecie nie otrzymując kryteriów działania

Dyskusja:

1. Na jakie sposoby w oddziaływaniach wychowawczych ujawniają się sądy wartościujące? Stosunek tendencyjny lub rzeczowy wychowawcy lub wychowanka

Wychowanek sugeruje się opisami i sądami wychowawcy

Dziecko imituje te zachowania

Stereotypy

2. Wskaż szanse i zagrożenia związane ze współczesnymi tendencjami kulturowymi i dylematyczność świata ponowoczesnego

II. Tożsamość badacza wychowania-podmiotowość badacza i badanego w procesie poznania.

R. Pachociński, Metody ilościowe i jakościowe w badaniach oświatowych, Edukacja 1997 nr 3, str. 36-53.

B. M. Figiel, D. Jankowska,, Inny jest światem badacza. W poszukiwaniu pewności, rozumienia, wiedzy i wiary, w: Prawo głosu i różnicy a podmiotowość, red. M. Nowicka-Kozioł, Wydaw. APS, Warszawa 2002.

1. Scharakteryzuj pozytywistyczne, interpretatywne i poststrukturalne podejście do problematyki badań pedagogicznych- założenia, twierdzenia, postulaty

Założenia:

3. pozytywistyczne: postawa pozytywistyczna - neutralność badacza przedmiotu badania, zakłada obiektywną analizę rzeczywistości wychowawczej ściśle związane z metodologią; wiedza ma być pewna, obiektywna, kwestionowana

- związek z metodami ilościowymi i jakościowymi

• weryfikować falsyfikowalność jest kryterium adekwatności, pewności wiedzy

• fałszywa- falsyfikowalna, wiedzę można obalić

• wiedza naukowa ma docierać do rzeczy koniecznych i absolutnych, czyli badających to co ogólne, obowiązuje wszystkich i wszędzie

4. interpretatywne: paradygmat interpretatywny- poznanie subiektywne, empatyczność, należy zrozumieć drugiego człowieka

- jakościowe podejście interpretatywne ma charakter hermeneutyczny (interpretacji)

- metoda interpretowania tekstów pisanych polega na tym, że bycie jest zawsze byciem z Innymi, podstawą międzyludzkich kontaktów jest prosta od drugiego człowieka

• w kontaktach międzyludzkich ważna jest troska i opiekuńcza postawa

• wiedza ma charakter zrozumienia (nie każda wiedza prowadzi do zrozumienia- traktowana jako głębszy wymiar do posiadanych informacji), poznanie to rozumienie procesów i zjawisk

• połączenie faktów i informacji- zrozumienie niekoniecznie jest porównywane do wiedzy (posiadania informacji)

• interpretacje zawsze są naznaczone subiektywnością, człowiek interpretuje z pewnej pozycji

c) poststrukturalistyczne: poststrukturalizm- jest propozycją krytycznego przyglądania się i stosowania różnych rozwiązań poznawczych z coraz wyraźniejszą świadomością ich ograniczeń i możliwych interpretacji- wiedza jest władzą

• władza- technika nadzoru, kształtuje podmioty w dyskursie wiedzy (władza- wiedza- podmiot)

• wychodzi z krytyki dwóch poprzednich zakładając, że każdy z paradygmatów jest próbą zawładnięcia

• wiedza jest zawsze instrumentem podporządkowującym słabszych silniejszym

• instrument polityczny

• nieuniwersalny charakter

• wiedza podszyta interesem władzy

• podmiot- zakłada się, że jest nieokreślony, sam tworzy znaczenia dla których nie ma absolutnych znaczeń, sprzeciwia się Wielkim Narracjom (wiedza jako system)

• nie ma pewnej wiedzy

• wiedza jest całkowicie subiektywna

• lokalność

• konkurencyjne typy wiedzy, mogą być autonomiczne, ale są równouprawnione

4. Omów wady i zalety badań ilościowych i jakościowych- ich specyfikę i związany z nimi sposób postępowania badawczego

metody jakościowe:

plusy:

• narzędzia badawcze są nieustrukturalizowane

• brak standaryzacji

• istnieje duża swoboda w gromadzeniu danych i ich opanowywaniu

• jednostkowe, brak generalizacji

minusy:

• niski poziom rygoru metodycznego

• subiektywizm- badacz decyduje o podmiocie badania

• brak hipotez

• brak weryfikacji

• opisowa interpretacja zjawisk (opis, narracja, esej, felieton, reportaż)

• jednostkowe z punktu widzenia jednostkowego przypadku

metody ilościowe:

plusy:

• wyrównywanie badanych zjawisk czasie i przestrzeni

• tworzenie wiedzy obiektywnej

• skonkretyzowane

• weryfikowalność, falsyfikowalność

• można je powtarzać

• przeprowadzane na dużej populacji

• mniej czasochłonne i mniej kosztowne

• jasność

minusy:

• badacz jest z góry skazany na powierzchowność

• powstają uogólnienia

• mogą być nie do końca prawdziwe

5. Scharakteryzuj specyfikę wyróżnionych metod o charakterze ilościowych i jednościowym

metody jakościowe:

• etnograficzna (obserwacja uczestnicząca) - opis zdarzeń; wpływ struktur społecznych na zachowanie jednostek wobec innych członków; badacz jest w stanie dotrzeć do wiedzy ukrytej

• hermeneutyka- badanie aspiracji, motywacji i zachować człowieka, praktyki, podkreśla rangę interpretacji; cel- rozszerzenie rozumienia innych grup, kultur itp.; przedrozumienie

• badanie praktyki oświatowej- realizowane przez nauczycieli, inspektorów, praktyków; ważne planowanie; wartościowanie; interpretacja czyichś praktyk, robienie zapisków, notatek, obserwacja, refleksja; współpraca z badanymi

• stadium przypadku- zebranie danych na temat przypadku lub przypadków oraz przygotowanie sprawozdania lub prezentacji wydarzeń zarówno obserwacja uczestnicząca, jak i nie, wywiad; dane statystyczne (testy, kwestionariusze); nie wyklucza uogólnień; badanie opisów z pewnymi elementami metody eksperymentalnej jednego przypadku

III. Podstawowe problemy współczesnej teorii wychowania. W poszukiwaniu

kategorii oddających kształt współczesnej problematyki pedagogicznej. (2godz.)

J. Górniewicz, Teoria wychowania, Toruń-Olsztyn 1996, str. 39-56.

5. Wskaż subdyscypliny pedagogiczne powiązane z teorią wychowania. Uzasadnij zachodzące między nimi związki.

Subdyscypliny:

• andragogika

• technologie kształcenia

• pedagogika pracy

• antypedagogika

• dydaktyka

• kształcenie ustawiczne

• pedagogika pracy

• pedagogika specjalna i opiekuńcza

6. Wskaż dziedzinowe źródła inspiracji teorii wychowania

Psychologia, socjologia, filozofia, nauki biomedyczne, historia

7. Wskaż przedmiot zainteresowania teorii wychowania (definicja)

Przedmiot teorii wychowania- wszelkie świadome akty wychowania, ich uwarunkowanie (rodzina lub osobowość), przebieg (śledzenie oddziaływań) skutki

8. Scharakteryzuj podstawowe orientacje badawcze teorii wychowania

4. tradycjonalistyczna ( nierozerwalne związki pedagogiki z filozofią)

5. fenomenologiczna (tylko praktyka bez teorii, światopoglądu czy filozofii)

6. sjentystyczna (doświadczenie dostarcza postulatów wartości odnoszących się do praktyki; trzeba stworzyć warunki eksperymentu; doświadczenie empiryczne)

J. Rutkowiak, Odmiany myślenia o edukacji, Impuls, Kraków 1995, cz. I, str.11-52

4. Wyjaśnij pojęcia: „układ niehierarchiczny”, „dominacja monologiczności”. „dialog bez arbitra”, „mnogość dróg paradygmatycznych”, „funkcjonalny pluralizm”

układ niehierarchiczny- poziomy, równorzędny, nic nie jest bardziej znaczące

dominacja monologiczności- nie dopuszczamy żadnych innych dróg i możliwości

mnogość dróg paradygmatycznych- przeciwieństwo

dialog bez arbitra- na zasadzie współpracy (równorzędność), bez moderatorów

funkcjonalny pluralizm- funkcjonalizm zastosowanie; pluralizm mnogość; podejście multidyscyplinarne

5. Wyjaśnij znaczenie kategorii : „pedagog, wędrowca wielu dróg”, oraz kategorię „pulsujących kategorii”

podejście pedagoga interdyscyplinarne

Pulsujące kategorie- dynamiczne, zmieniają jakość i objętość, rytm, są nieregularne oraz nie posiadają ostrych granic znaczeniowych

6. Wyróżnij i scharakteryzuj „pulsujące kategorie”

„Pulsujące kategorie”- ważne wartości dla pedagoga

• Intelektualizm- kształcenie ludzkiego umysłu

• praktycyzm- postawa, która zakłada, że teoria jest niepotrzebna

• praktyczność- korzysta z teorii, nie odrzuca jej, ale sprawdza ją w praktyce

• przedmiotowość i techniczność- techniczne i instrumentalne podejście do oddziaływań wychowawczych

• podmiotowość,

• pytajność- edukacja nastawiona na problematyzowanie rzeczywistości, poddajemy pewne rzeczy w wątpliwość, pytanie o sens

• sakralność,

• kontekstowość,

• polityczność- wychowanie obywatelskie, polityczne; władza określa losy jednostki, więc trzeba się odnieść do tej władzy

• uprawniona wielość,

• krytyczność- pyta o uzasadnienia, poddaje w wątpliwość trwałość i zasadność, jest blisko pytajności

IV. Wychowanie - odkrywaniem,. budzeniem, tworzeniem wartości w człowieku i

świecie? Zagadnienia aksjologiczne w teorii wychowania. Pedagogika wobec

dylematów moralnych. (2 godz)

1. Wojnar, Humanistyczne intencje edukacji, Warszawa 2000, s. 15-41.

2. Scharakteryzuj humanistyczne pryncypia i humanistyczne intencje edukacji

3. humanistyczne intencje edukacji- od „nauczania” do „uczenia się”; zależy od etapu rozwoju; podejście wychowawcy; inicjacja aktywności własnej wychowania; kształcenie osobowości, przygotowanie do życia, kształcenie potrzeb, motywacji postępowania, zainteresowań i uzdolnień, wzmacnianie interakcji między człowiekiem a światem i ludźmi; rozwój, koncentracja na człowieku

4. humanistyczne pryncypia: nie ograniczać, zawrzeć lukę ludzką, integralność, indywidualność; ŚWIAT LUDZKI ŚWIATEM WSPÓLNOTY

M. Nowak, Podstawy pedagogiki otwartej, Lublin 1999,rozd: Podstawowe kategorie aksjologiczne w wychowaniu i pedagogice, str. 391-394; 418-425.

3. Scharakteryzuj role i znaczenie wartości w wychowaniu

Rola wartości w wychowaniu to ukierunkowanie działalności wychowawczej.

Znaczenie wartości: ukierunkowanie zachowań wychowanka.

Rola wartości: wyrażanie co być powinno i czego pragniemy

Wartości zawsze tworzą strukturę oddziaływań wychowawczych

4. Scharakteryzuj kategorię celów wychowania i jej związek z kategorią dojrzałości w wychowaniu do wartości

Strategia dysonansu

Strategia świadectwa (wartości przez autorytety)

Strategia symulacji

Dojrzałość

• ostateczny cel oddziaływań wychowawczych

• to umiejętność projektowania globalnego projektu życia, dzięki nabywaniu pozytywnych cech osobowości

globalny projekt życia- wyznaczanie sobie celów, plany na przyszłość; podporządkowanie codzienności do tego planu

V. Podmiotowość a przedmiotowość, techniczność. Podmiotowość i podmiot w

tradycji humanistycznej i interpretacjach współczesnych. (2 godz.)

M. Nowicka-Kozioł, Idee podmiotowości wychowanka, w: Opieka, Wychowanie, Terapia 4/1992.

2. Scharakteryzuj kategorię podmiotowości i podmiotowego oddziaływania wychowawczego

Podmiotowość (wszystko co przydatne w rozwojowości) musi być uwzględniona w procesie wychowania

Z. Bauman, Etyka ponowoczesna, PWN 1996, wprowadzenie + roz. 2, str. 33-66.

2. Scharakteryzuj metafory człowieka ponowoczesnego oraz wskaż niejednoznaczność i dylematyczność świata ponowoczesnego

Cztery metafory człowieka ponowoczesnego:

5. włóczęga- żyje z dnia na dzień, nie wie po co, często bez tożsamości

6. spacerowicz- żyje z dnia na dzień, nie ma szczególnych intencji realizowania celu

7. turysta

8. gracz- ryzyko współczesnego życia; rozwój grą ryzyka

Człowiek ponowoczesny człowiekiem DYLEMATYCZNYM

Świat ponowoczesny: świat równouprawnionej wielości; człowiek błądzi w tym świecie nie otrzymując kryteriów działania

Dyskusja:

3. Na jakie sposoby w oddziaływaniach wychowawczych ujawniają się sądy wartościujące? Stosunek tendencyjny lub rzeczowy wychowawcy lub wychowanka

Wychowanek sugeruje się opisami i sądami wychowawcy

Dziecko imituje te zachowania

Stereotypy

4. Wskaż szanse i zagrożenia związane ze współczesnymi tendencjami kulturowymi i dylematyczność świata ponowoczesnego

VI. Ku realizacji idei dialogu edukacyjnego. Wychowanie jako dialog i spotkanie.

Dialog w praktyce pedagogicznej. (2 godz.)

J. Rutkowiak, O dialogu edukacyjnym: rusztowanie kategorialne, w: Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, T. III, ks. 2., red. S. Wołoszyn, Kielce 1998, s. 614-630.

3. Scharakteryzuj kategorię dialogu i różne jej znaczenia

Dialog

• formuła ludzkiego myślenia, czyli idea wymiany myśli/ spojrzeń, jaka może być realizowana przez dyskusję oraz przez rozmowę pomiędzy dwoma osobami

• może być werbalny i pozawerbalny (poprzez mowę ciała)

• postawa otwarta lub zamknięta- dialogiczność lub niedialogiczność

Odmiany dialogu:

5. edukacyjny (werbalna wymiana między nauczycielem a uczniem)

6. informacyjny (konstrukcja pytań i odpowiedzi)

7. wymiana negocjacyjna - wymiana myśli

8. jako warunek możliwości rozumienia

Sokrates- początki dialogowości; nie prowadził autentycznego dialogu, wszystko było zaaranżowane; pytanie- odpowiedź

Dramat grecki -starożytny teatr

Źródła kultury antycznej i hebrajskiej - dialog faktyczny między ludźmi; ze sobą- monolog

Mediator- jednanie poprzez dialog, podtrzymywany kontakt, łagodzenie stanowisk

Negocjator

Rozmawiać z kimś to oczekiwać na jego odpowiedź

Talking TO

i

Talkig WITH

4. Scharakteryzuj rolę kategorii dialogu dla oddziaływań pedagogicznych i możliwość jej praktycznego zastosowania

Pedagogika opiera się na opozycyjności podmiotu i przedmiotu

dyskusja „szkolna” i „nie szkolna”

T. Gadacz, Wychowanie jako spotkanie osób, w: Pedagogika dialogu. Dialog warunkiem rozwoju osobowego i społecznego, red. E. Dąbrowa, D. Jankowska, APS, Warszawa 2008, s. 20-25.

3. Scharakteryzuj kategorię wychowania w „optyce bycia” i wychowania w „optyce funkcjonowania”. Twierdzenia, postulaty, charakterystyki

Dwie logiki wychowania:

3. wychowanie w „optyce bycia”:

- personalizm

- bezpośrednia relacja- spotkanie mistrza i ucznia

• występują wzory osobowe (mistrz)- przedstawiciel

4. wychowanie w „optyce funkcjonowania”:

• centralne zarządzanie

• myślenie schematyczne

• wychowawca- stróż przestrzegania norm, żandarm

• „penalizacja” od łac. poena - kara

4. Wskaż zjawiska we współczesnym świecie, które opierają się na doświadczeniu kategorii dialogu. Czy we współczesnym świecie dialog odgrywa jakąś rolę, jeśli tak to jaką?

Wykorzystywany w negocjacjach i mediacjach (zinstytucjonalizowane formy)

Pedagogika międzykulturowa

Kampanie na rzecz równouprawnienia

VII. Polityczność a upolitycznienie. Społeczny kontekst szkoły jako instytucji

represyjnej. Formy strukturalnej i funkcjonalnej przemocy. (2 godz)

Z. Kwieciński, Socjopatologia edukacji, PAN 1992, roz. Ukryta przemoc jako podstawa racjonalności szkoły, str.119-142.

B.Śliwerski, Jak zmieniać szkołę? Kraków 1998, str.209-255.

1. Scharakteryzuj problem różnych form przemocy edukacyjnej- przemoc symboliczna i strukturalna

Każde działanie pedagogiczne jest obiektywnie przemocą symboliczną, opierającą się na autorytecie pedagogicznym. Przez przemoc symboliczną rozumiemy przekaz wzorców zachowań, symboli i znaków zastanej kultury z narzuceniem ich znaczeń i interpretacji.

Przemoc strukturalna- zastana przez jednostkę determinacja i moc istniejących struktur ekonomicznych, politycznych, społecznych i kulturowych. Przemoc strukturalna oświaty objawia się w narzucaniu struktur organizacyjnych szkolnictwa podporządkowanych gospodarce i polityce, odgórnym definiowaniu i limitowaniu wiedzy legalnej i nauczaniu paradygmatu pedagogii transmisji, przekazu od tych, którzy wiedzą lepiej, wcześniej i wymagają- do tych którzy nie wiedzą, uczą się i opanowują.

Przemoc bezpośrednia (osobista)- użycie siły fizycznej

1. przemoc pośrednia (werbalna, pozawerbalna) i bezpośrednia (jawna), ukryta (symboliczna)

2. przemoc fizyczna

3. przemoc psychiczna (dot. znęcania się emocjonalnego, psychicznego)

4. przemoc rozwojowa ( niezbędna by dziecko się dalej rozwijało)

5. przemoc antyrozwojowa (nie można jej niczym uzasadnić)

2. Scharakteryzuj problem „ukrytego programu szkoły” i przejawy uprzedmiotowienia wychowanków

Ukryty program- pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania do szkoły, które pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnieniu działań oświatowych. Dotyczy sfery moralnej.

Ukryty program ukazuje drugie dno:

• logika tłumu

• logika oceniania

• logika władzy

Uczeń zawsze zlokalizowany w tłumie; władza oceniania w rękach nauczyciela (wymaga i ocenia nie będąc sam oceniany)

Psychopatologiczne działanie rzeczywistości szkoły - określa przestrzeń psychopatologiczną, koroduje inst.

3. Scharakteryzuj toksyczne cechy nauczyciela- pedagoga („toksyny”). Wskaż postulaty dotyczące reform funkcjonowania szkoły albo systemu edukacyjnego

Toksyny: stan relatywizmu postawy i działania, stan choroby moralnej, upodmiotowienie

Postulaty: przekazywanie kompetencji

---