TRADYCYJNE UJĘCIE ZASOBÓW

EKONOMIA JAKO NAUKA O UMIEJĘTNOŚCI PODZIAŁU RZADKICH DÓBR MIĘDZY LICZNE I WYKLUCZAJĄCE SIĘ CELE

WSKAZUJE NA WAŻNĄ CECHĘ ZASOBÓW W ICH TRADYCYJNYM UJĘCIU:

OGRANICZONOŚĆ (RZADKOŚĆ)

nAJCZĘŚCIEJ WYRÓŻNIA SIĘ ZASOBY:

1. NATURALNE

2. LUDZKIE

3. KAPITAŁOWE

NAJWIĘKSZE ZNACZENIE W EKONOMII MAJĄ JEDNAK TZW. CZYNNIKI PRODUKCJI WŚRÓD KTÓRYCH WYRÓŻNIA SIĘ TRZY GRUPY, TJ.:

1. ZIEMIA

2. KAPITAŁ

3. PRACA

ORAZ CZASEM DODATKOWO

PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

NOWOCZESNE UJĘCIE ZASOBÓW

OGRANICZONOŚĆ ZASOBÓW RODZI WIELE PROBLEMÓW Z KTÓRYCH NAJWAŻNIEJSZE WSPÓŁCZEŚNIE SĄ:

• DEGRADACJA ZASOBÓW NATURALNYCH W WYNIKU LUDZKICH DZIAŁAŃ

• KONIECZNOŚĆ WYKORZYSTANIA NOWO POWSTAJĄCYCH ZASOBÓW

• ROSNĄCE ZNACZENIE WYKORZYSTANIA WIEDZY I INFORMACJI

• WZRASTAJĄCA W WYNIKU ROZWOJU CYWILIZACYJNEGO ZŁOŻONOŚĆ GOSPODAROWANIA ZASOBAMI

ZASÓB NIE ISTNIEJE DOPÓKI CZŁOWIEK NIE ZNAJDZIE ZASTOSOWANIA DLA CZEGOŚ CO WYSTĘPUJE W PRZYRODZIE

I NIE NADA MU WARTOŚCI EKONOMICZNEJ

pETER DRUCKER

WSPÓŁCZESNA TEORIA ZASOBÓW WYRÓŻNIA JUŻ CZTERY RODZAJE ZASOBÓW

• NATURALNE - DOBRA DANE PRZEZ NATURĘ , NIE WYTWORZONE PRZEZ CZŁOWIEKA

• LUDZKIE - LUDZIE WRAZ Z ICH UMIEJĘTNOŚCIAMI I DOŚWIADCZENIAMI

• KAPITAŁOWE (MATERIALNE) - KAPITAŁ RZECZOWY I FINANSOWY

• TZW. ZASOBY NIENAMACALNE - WIEDZA WRAZ Z UMIEJĘTNOŚCIĄ JEJ WYKORZYSTANIA

zasoby naturalne

pełnią dwie podstawowe funkcje:

1. tworzą środowisko życia człowieka

2. stanowią czynniki procesów produkcyjnych

Wyróżnia się wśród nich:

• substancje

• energię

• użytki

dzieli się je na:

• niewyczerpywalne

• wyczerpywalne: a) odnawialne

2. nieodnawialne

Zasoby ludzkie

zgodnie z definicją ery industrialnej zasoby pracy tworzy ludność w wieku produkcyjnym zdolna do wykonywania pracy społecznie użytecznej

Współcześnie zasoby ludzkie to

ludzie wraz z ich umiejętnościami

Jedynie zasoby ludzkie

nieustannie zyskują na znaczeniu.

Zasoby kapitałowe

to zasoby fizyczne takie jak:

budynki, urządzenia, maszyny surowce, materiały, wyroby, zasoby finansowe organizacji będące w jej posiadaniu i  możliwe do zdobycia

Sukcesywnie tracą na znaczeniu jako czynniki wytwórcze

Głównie ze względu na brak unikalnego charakteru

co oznacza iż może je mieć każda firma

A więc coraz trudniej budować

przewagę konkurencyjną

opartą na posiadanych aktywach

Oznacza to także iż coraz większe znaczenie mają tzw.

zasoby niematerialne - nienamacalne

czyli umiejętności zarządzania

oraz technologiczne

czyli umiejętności jednostek

grup i ich organizacja

oraz wiedza i doświadczenie zarządu kierownictwa średniego szczebla

pracowników sfery B+R

personelu technicznego i robotników

Do zasobów nienamacalnych zalicza się także nazwę przedsiębiorstwa, tradycję, markę firmy, kontakty i położenie

Główne cechy odróżniające zasoby niematerialne od materialnych:

1. Mogą być wykorzystywane równocześnie w kilku miejscach

2. Nie deprecjonują się w trakcie użytkowania

3. Trzeba je długo wypracowywać (marka firmy)

Zasoby niematerialne

można klasyfikować jako:

1. aktywa - elementy zasobów stanowiące własność firmy

2. umiejętności - przesądzają o kulturze firmy

Najważniejsza cecha zasobów niematerialnych :

stanowią podstawę stworzenia trwałej przewagi konkurencyjnej

największą wartość mają zasoby najtrudniejsze do skopiowania

ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM TRWAŁYM

TECHNICZNE UZBROJENIE PRACY ODGRYWA CORAZ WIĘKSZĄ ROLĘ W PRZEDSIĘBIORSTWACH

WZROST MECHANIZACJI, AUTOMATYZACJI I ROBOTYZACJI W DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ SPOWODOWANY JEST

WZRASTAJĄCĄ SKALĄ PRODUKCJI - WYSOKIE KOSZTY AMORTYZACJI ROZKŁADAJĄ SIĘ NA DUŻĄ LICZBĘ WYROBÓW

JEDNAKŻE PRAKTYKA WSKAZUJE, IŻ WYSTĘPUJĄ GRANICE NASYCANIA PROCESÓW PRODUKCYJNYCH AUTOMATAMI I ROBOTAMI

PROBLEMY WIĄŻĄCE SIĘ Z AUTOMATYZACJĄ

• WYSOKIE UZBROJENIE PRODUKCJI JEST NIEZWYKLE KOSZTOWNE I WYMAGA DUŻYCH NAKŁADÓW INWESTYCYJNYCH

• ZMIENIA SIĘ STRUKTURA ZATRUDNIENIA, MALEJE LICZBA BEZPOŚREDNIEJ PRODUKCJI, ZAŚ WZRASTA LICZBA PRACOWNIKÓW OBSŁUGI I REMONTU MASZYN

• WYMÓG ZMNIEJSZANIA KOSZTÓW JEDNOSTKOWYCH POWODUJE KONIECZNOŚĆ MAKSYMALIZACJI OBCIĄŻENIA ŚRODKÓW TRWAŁYCH

• ZAUTOMATYZOWANA PRODUKCJI ZMNIEJSZA ELASTYCZNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA WOBEC RYNKU

• ZMNIEJSZA SIĘ TAKŻE MOŻLIWOŚĆ CIĄGŁEGO DOSKONALENIA PRODUKTÓW

Majątek trwały

to te składniki majątku firmy

które w bilansie występują

po stronie aktywów

Wyróżnia się wśród nich:

1. aktywa rzeczowe i zrównane z nimi

2. wartości niematerialne i prawne

3. finansowe składniki majątku

4. należności długoterminowe

Cechy majątku trwałego

długotrwałe użytkowanie

i posiadanie pewnej wartości

Pojęcie środków trwałych

nie jest jednoznaczne

z ekonomicznym pojęciem środków pracy

Nie wszystkie środki pracy

zalicza się do środków trwałych

Do środków trwałych nie zalicza się części środków pracy

określanych jako wyposażenie

lub tzw. przedmioty nietrwałe

Środki trwałe

uczestniczące w procesach produkcji

jak i z nich wycofane

podlegają procesowi zużycia

czyli stopniowej utracie wartości

w tym także wartości użytkowej

Zużycie fizyczne

środka trwałego polega na zmianie pierwotnych właściwości

mechanicznych i chemicznych

co powoduje utratę możliwości kontynuacji wykonywania zadań produkcyjnych

Wyróżnia się tu zużycie odwracalne i nieodwracalne.

Zużycie moralne

polega na utracie wartości

wymiennej i użytkowej spowodowanej zmianami w otoczeniu

najczęściej postępem technicznym

ale także spadkiem popytu lub

wzrostem społecznej wydajności pracy

Nie dotyczy wszystkich środków trwałych

Zużycie to powoduje iż środki trwałe mu podlegające określane są mianem przestarzałych

produktywność środków trwałych

to relacja produkcji wytworzonej

w danym okresie sprawozdawczym

do wielkości środków trwałych

w tymże okresie

Jest to wielkość faktyczna

rzeczywiście wyprodukowana

przy użyciu posiadanego majątku trwałego

zdolność produkcyjna środków trwałych

oznacza maksymalną wielkość produkcji możliwą do wytworzenia przy użyciu posiadanego majątku trwałego

Jest to wielkość hipotetyczna

potencjalna

Rzadko istnieje sytuacja pełnego wykorzystania całej mocy przerobowej przedsiębiorstwa

Optymalizacja wykorzystania

środków trwałych

to działanie zmierzające do poszukiwania najkorzystniejszego sposobu postępowania

z punktu widzenia przyjętego kryterium np. największej produktywności

najmniejszych kosztów itd.

Badanie wykorzystania środków trwałych

1. wskaźnik wykorzystania ilościowego

2. wskaźnik wykorzystania czasu pracy maszyn

3. wskaźnik obciążenia ekstensywnego - wydłużanie czasu pracy

4. wskaźnik obciążenia intensywnego - zwiększanie wydajności w jednostce przepracowanego czasu

5. wskaźnik obciążenia integralnego - łączne E + I

Współczynniki przestojów

i zmianowości pracy

służą do określenia

stopnia ekstensywnego obciążenia

maszyn i urządzeń

Współczynniki te informują o równomierności obciążenia pracą obiektów

Racjonalne wykorzystanie środków trwałych jest jednym z warunków poprawy efektywności gospodarowania

w przedsiębiorstwie

Rodzaje obsługi eksploatacyjnej wyposażenia produkcyjnego

1. czynności konserwacyjne

2. przeglądy okresowe

3. remonty BIEŻĄCE, średnie i kapitalne (10%, 30%, 70%)

4. modernizacje

Wyznaczenie optymalnej strategii obsługi eksploatacyjnej wymaga analizy funkcji kosztów całkowitych awarii i obsługi eksploatacyjnej

rodzaje strategii obsługi eksploatacyjnej

1. remonty na skutek uszkodzenia - metoda doraźna

2. profilaktyka obsługowa WYSTĘPUJĄCA w postaciach:

1. metoda okresowa

2. metoda resursowa

3. Metoda poprzeglądowa

4. metoda wg możliwości technicznych obiektu

Efektywność inwestycji rzeczowych

w procesie odnawiania zasobów majątku trwałego

można ustalać przy pomocy dwóch rodzajów metod:

1. statycznych - prostych

2. dynamicznych - złożonych

Do metod prostych zalicza się:

prostą stopę zysku

okres zwrotu nakładów

test pierwszego roku

zaś do złożonych: NPV i IRR

Amortyzacja środków trwałych odzwierciedla fakt przenoszenia wartości środków trwałych na produkowane przy ich użyciu wyroby

funkcje amortyzacji

1. miernik wartości przenoszonej przez środki trwałe na produkt - funkcja deprecjacji wartości środków trwałych = umorzenie

2. czynnik określający udział wartości przeniesionej w kosztach produkcji - funkcja przenoszenia wartości

3. narzędzie akumulowania pieniężnego odpowiednika tej wartości na reprodukcję prostą środków trwałych - funkcja odtworzenia

Reprodukcja prosta = zastępowanie zużytych zasobów majątkowych nowymi egzemplarzami tego samego rodzaju

reprodukcja rozszerzona to

odtworzenie ale i powiększenie

wartości zużytego majątku

Przez metodę amortyzacji rozumie się sposób przenoszenia wartości amortyzowanych środków trwałych do kosztów produkcji w ciągu lat ich eksploatacji w określonej gradacji

metody amortyzacji

1. liniowa - proporcjonalna

2. degresywna - przyspieszona

3. progresywna - opóźniona

4. mieszane

Cechy charakterystyczne

dla elementów majątku obrotowego

• krótki okres życia (poniżej jednego roku)

• szybka zamiana na inne środki

• uzależnienie wielkości zapotrzebowania na kapitał obrotowy od synchronizacji produkcji, sprzedaży i tempa inkasowania należności

Kapitał obrotowy (pracujący)

jest pojęciem węższym od pojęcia

majątku obrotowego

zaś obliczyć można go w dwojaki sposób:

• Majątek obrotowy - zobowiązania bieżące

• Kapitał stały (własny + obcy długoterminowy) - majątek trwały

Struktura aktywów przedsiębiorstwa

Stałe aktywa obrotowe

są niezależne od wahań dziennych, sezonowych lub cyklicznych zmian aktywności gospodarczej przedsiębiorstwa

Zmienne aktywa obrotowe

obejmują elementy majątku obrotowego powyżej ich stałego poziomu

Ich wielkość waha się w zależności od:

cykliczności produkcji i sprzedaży

sezonowości, specyfiki codziennych transakcji gdy dzienne wpływy i wypływy nie równoważą się

Posiadanie majątku obrotowego w odpowiedniej wielkości warunkuje zachowanie ciągłości i rytmiczności procesów zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży oraz utrzymanie właściwego poziomu płynności finansowej przedsiębiorstwa

Funkcje majątku obrotowego:

• zapewnienie i utrzymanie stałej płynności finansowej

• optymalizacja wielkości i struktury aktywów obrotowych z punktu widzenia minimalizacji kosztów ich utrzymania

• kształtowanie struktury źródeł finansowania aktywów bieżących dla minimalizacji kosztów ich utrzymywania

Cel zarządzania zapasami

dążenie do utrzymywania jak najniższego poziomu zapasów

gdyż wiąże się to z określonymi kosztami

Zapasy

cechuje najniższa płynność spośród wszystkich składników majątku obrotowego

Poprawa zarządzania zapasami

wiązać się winna m.in. z wprowadzeniem

• łańcuchów logistycznych

• systemów poddostawców

• zniżek cenowych

• wyprzedaży

• sprzedaży wysyłkowej

• dostawy dla klientów kupujących większe partie towarów itp.

W zarządzaniu zapasami najistotniejsze pozostają następujące kwestie:

• ustalenie optymalnego rozmiaru zakupu ORZ

• ustalenie terminu złożenia zamówienia uwzględniającego okres konwersji zapasów oraz czas realizacji dostawy

• ocena efektywności gospodarowania zapasami

Optymalizacja rozmiaru zakupu

polega na szukaniu minimalnego kosztu całkowitego utrzymywania i zamawiania zapasów

Jest to model teoretyczny

zakładający możliwość

100 % przewidywalności

wielkości użytych do rachunku

np. sprzedaży w okresie planowanym

Poziom odnowy zapasu

lub punkt złożenia kolejnego zamówienia

to pewien graniczny poziom zapasu w przedsiębiorstwie

przy którym należy złożyć kolejne zamówienie na dostawę

Znajomość poziomu odnowy zapasów pozwala podnosić efektywność gospodarowania zapasami

Obliczamy go następująco: zapas bezpieczeństwa + (przeciętne zużycie w czasie dostawy x czas dostawy)

Zapas bezpieczeństwa uwzględnia się najczęściej w przypadku:

• niesprawdzonych lub niesolidnych dostawców

• zmiennego zużycia zapasów

Do najczęściej stosowanych w praktyce technik - koncepcji służących racjonalizacji gospodarki zapasami zalicza się

• Just in time - JIT - dokładnie na czas

• Kanban

• Kaizen

• MRP I i MRP II

• ESP - metoda elastycznego systemu produkcyjnego

Do oceny efektywności gospodarowania zapasami wykorzystuje się głównie następujące wskaźniki rotacji

1. Wskaźnik rotacji zapasów w dniach (przeciętny stan zapasów x czas / wartość sprzedaży)

interpretacja:

ile dni trwa jeden cykl obrotowy zapasów lub co ile dni firma musi odnawiać swoje zapasy

2. Wskaźnik rotacji zapasów w razach (sprzedaż / przeciętny stan zapasów)

interpretacja:

ile razy w roku przedsiębiorstwo odnawia stan swoich zapasów

Zarządzanie należnościami

związane jest z problematyką tzw. polityki kredytowej firmy

polityka kredytowa firmy

wiąże się z koniecznością podjęcia decyzji dotyczących:

• Okresu kredytowania

• Formy prawnej kredytowania

• Wyboru metody określenia zdolności kredytowej kontrahenta

• Sposobów windykacji należności

• Zachęt do płacenia w momencie zakupu bonifikaty, rabaty itp.

Kredyt kupiecki, handlowy lub towarowy

wiąże się z celową zwłoką - odroczeniem terminu płatności za otrzymany towar

Udzielenie kredytu kupieckiego wiąże się z różnego rodzaju ryzykiem:

• ryzyko utraty kapitału

• ryzyko utraty płynności

• ryzyko utraty potencjalnych korzyści

Z drugiej strony kredyt kupiecki

zwykle wiąże ze sobą strony umowy

pozwala zaktywizować wymianę handlową

a to wpływa na wzrost zysków firmy

Do oceny efektywności gospodarowania należnościami wykorzystuje się następujące wskaźniki rotacji

1. cykl inkasa należności w dniach (przeciętny stan należności x czas / wartość sprzedaży)

interpretacja:

ile dni trwa przeciętny okres ściągania należności

lub przez ile dni firma oczekuje na swoje należności

2. Wskaźnik rotacji należności w razach (sprzedaż / przeciętny stan należności)

interpretacja:

ile razy w roku przedsiębiorstwo odnawia stan swoich należności

Wymienione wskaźniki mogą być porównywane do średniej branżowej lub firmy konkurencyjnej

nie mają też danej z góry optymalnej wartości

Im niższy wskaźnik w dniach

a wyższy w razach

tym mniejszy stopień finansowania przez firmę swoich odbiorców

Z drugiej strony współczesna konkurencja wymusza niejako na przedsiębiorstwach stosowanie stosunkowo liberalnej polityki kredytowania sprzedaży własnych produktów lub usług

Cele zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie:

• przyspieszenie obiegu gotówki

• terminowe regulowanie zobowiązań

• korzystne lokowanie nadwyżek pieniężnych

• pozyskiwanie najtańszych źródeł finansowania

Racjonalne zarządzanie gotówką

wymaga określenia ORG

optymalnego rozmiaru okresowo podejmowanej gotówki

ORG minimalizuje koszt alternatywnego zastosowania gotówki poza firmą oraz maksymalizuje zysk z tytułu wyższego 0dochodu z lokat nadwyżki gotówki

Jednakże musi być przy tym spełniony warunek, iż nie brakuje środków na bieżącą działalność przedsiębiorstwa

dwa modele umożliwiające ustalenie ORG

Model Baumola znajduje zastosowanie w stabilnym i znanym otoczeniu

model Millera-Orra wykorzystuje się w przypadku otoczenia zmiennego i złożonego

Racjonalizacja zarządzania gotówką oprócz realizacji wcześniej wspomnianych celów umożliwia:

• nowe inwestycje

• rozwinięcie sprzedaży leasingowej

• obniżenie kosztów w wyniku uzyskania rabatów i bonifikat cenowych

• harmonijny przepływ gotówki nawet w nieprzewidzianych okolicznościach

deficyt gotówki może powodować podejmowanie

decyzji suboptymalnych

przykładY:

• sprzedaż rentownych linii produkcyjnych

• niezdolność realizacji koniecznych projektów inwestycyjnych

• zaciąganie drogich kredytów

• redukcja wynagrodzeń

• zmniejszenie wypłat dywidend

Zapobiec im może sporządzanie i analiza sprawozdań z przepływów strumieni pieniężnych w firmie

Zarządzanie ZASOBAMI LUDZKIMI

PRZYCZYNY WZROSTU ZNACZENIA

ZARZĄDZANIA PERSONELEM

• WYSOKIE KOSZTY PRACY I ICH DUŻY UDZIAŁ W KOSZTACH DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

• ZZL MA DUŻY WPŁYW NA PRODUKTYWNOŚĆ, A WIĘC TAKŻE KONKURENCYJNOŚĆ FIRMY

• TO LUDZIE GENERUJĄ INNOWACJE, A TYM SAMYM WPŁYWAJĄ NA ROZWÓJ FIRMY

• PRACOWNICY NIEZADOWOLENI MOGĄ STAĆ SIĘ POWODEM NIEPOKOJÓW SPOŁECZNYCH

• RACJONALNE ZZL KORZYSTNIE WPŁYWA NA KULTURĘ PRZEDSIĘBIORSTWA

Elementy systemu zzl:

• planowanie zasobów ludzkich i ich fluktuacji

• rekrutacja i selekcja (dobór) pracowników

• system ocen pracowników

• kształcenie i rozwój kadr

• system motywacyjny w firmie w tym system wynagrodzeń

Rekrutacja personelu

to proces przyciągania ludzi do ubiegania się o wolne stanowiska pracy

Rekrutacja wewnętrzna

to rozważanie możliwości awansowania własnych pracowników jako kandydatów na wyższe stanowiska w firmie

Rekrutacja zewnętrzna oznacza pozyskiwanie kandydatów ubiegających się o pracę spoza przedsiębiorstwa

Selekcja to zbiór czynności do wyboru najodpowiedniejszej osoby na konkretne stanowisko

System ocen pracowników

służy kompleksowej ocenie wyników pracy zatrudnionych w przedsiębiorstwie z punktu widzenia jego celów

Spełnia on dwie funkcje:

1. ewaluacyjną - ocenia się dotychczasowy i obecny poziom pracy, jej jakość, wywiązywanie się z powierzonych obowiązków itp.

2. rozwojową - polega na zbadaniu pracownika pod kątem jego potencjału rozwojowego, umiejętności i chęci współpracy

Cele realizowane przez system ocen pracowników

• stanowi podstawę różnicowania płac

• jest podstawą decyzji kadrowych (zwolnienia, awanse)

• jest źródłem informacji potrzebnych do opracowania planu szkolenia i doskonalenia

• służy do oceny stosowanego systemu rekrutacji i selekcji

• jest czynnikiem zwiększającym motywację

Szkolenie pracowników

to uczenie sposobu wykonywania czynności na stanowisku, na jakim zostali zatrudnieni

Rozwój (doskonalenie)

to uczenie pracowników fachowych umiejętności niezbędnych na ich obecnym i przyszłym stanowisku

Metody wykorzystywane w procesie szkolenia na stanowisku pracy

• rotacja - czasowa zmiana miejsca pracy

• staż - szkolenie w pracy + wykłady

• terminowanie - nauka pod kierunkiem specjalisty

Szkolenia poza miejscem pracy mają symulować rzeczywiste warunki pracy i obejmują

• szkolenie w sali ćwiczeń (warsztat przy szkole)

• doświadczalne szkolenie zachowań (gry kierownicze)

System motywacyjny w przedsiębiorstwie

ma za zadanie oddziaływać na swoich uczestników w taki sposób

żeby podejmowali działania korzystne z punktu widzenia całości organizacji

zaś powstrzymywali się od działań dla niej niekorzystnych

zwiększeniu aktywności zatrudnionych sprzyja powstanie tzw.

napięcia motywacyjnego

czyli uzmysłowienie pracownikowi faktu powstania motywu nagrody lub kary

dla którego warto podjąć określone działanie

Czynnikami wzbudzającymi napięcie motywacyjne pracowników są m.in.:

• sytuacja zadaniowa

• zmiany w otoczeniu pracownika

• zalecenia, perswazja, konsensus

• wyposażenie stanowiska pracy

• elementy kultury przedsiębiorstwa

• indywidualne cechy zatrudnionych

System motywacyjny jako zbiór sposobów pobudzania pracowników do działania winien być powiązany także z takimi elementami polityki personalnej jak:

• system wynagrodzeń

• możliwości kształcenia

• możliwości awansu

• planowanie karier zawodowych

Z zagadnieniem właściwego motywowania wiąże się również problem skutecznej komunikacji ludzi w przedsiębiorstwie

Komunikacja to wymiana informacji z przekazaniem jej znaczenia

Podstawowe problemy w skutecznym komunikowaniu stwarzają następujące grupy czynników:

• różnice w postrzeganiu

• różnice językowe

• szum, czyli nadmiar bezużytecznej informacji

• emocje

• niezgodność komunikatów werbalnych i pozawerbalnych

• nieufność

---