Pojęcie FINANSE obejmuje wszelkie operacje finansowe przeprowadzane za pomocą pieniądza. Finanse publiczne dotyczą gospodarowania środkami pieniężnymi przez państwo, samorządy i inne jednostki sektora finansów publicznych.

„PUBLICZNE” należy rozumieć jako powszechne, jawne, przeznaczone dla ogółu.

Finanse publiczne jako nauka obejmują następujące problemy:

1. określenie zapotrzebowania władz publicznych na środki finansowe

2. badanie sposobów zaspakajania popytu władz publicznych na te środki

3. określenie udziału środków publicznych w finansowaniu poszczególnych dziedzin (przedsięwzięć)

4. badanie efektywności planowania i wydatkowania środków publicznych pod kątem realizacji założonych celów

Rola finansów publicznych determinowana jest przez czynniki o charakterze:

a) społeczno-politycznym

• zaspakajanie potrzeb zbiorowych społeczeństwa

• ochrona grup najsłabszych ekonomicznie z powodów od siebie w znacznym stopniu niezależnych

• uaktywnienie społeczności lokalnych

b) ekonomiczne:

• łagodzenie cyklu koniunkturalnego

• dostosowanie struktury podaży do struktury popytu

• likwidowanie negatywnych efektów działalności gospodarczej

Potrzeby zbiorowe - odczuwane są przez ogół lub znaczną część społeczeństwa. Potrzeby zbiorowe zaspakajane są przez dobra:

1) publiczne - finansowanie wyłącznie ze środków publicznych, do których dostęp nie jest uzależniony od poziomu zamożności obywatela (np. administracja, wojsko, sądownictwo, służby kontrolne, ochrona środowiska, dyplomacja)

2) społeczne - mogą być częściowo finansowane ze środków prywatnych (szkolnictwo, służba zdrowia)

Podstawowe różnice między finansami publicznymi, prywatnymi: (mowa o publicznych)

1. Zysk nie jest podstawowa kategorią

2. Podlegają publicznej kontroli

3. Przymusowy charakter gromadzenia

4. Wielkość środków

Reforma to inaczej naprawa. Najczęściej finanse państwa wymagają reformy, gdy wydatki państwa są nadmierne lub niewłaściwie kierowane, rozdysponowywane. Zwykle reformy w krótkim okresie niekorzystnie wpływają na dobrobyt społeczeństwa. Pozytywne ich efekty odczuwane są w długim terminie. Reformy należy wprowadzać w pierwszych dwóch latach rządów - istnieje szansa na kolejną kadencję, oraz w okresie wzrostu gospodarczego - łatwiej jest ograniczyć pomoc państwa w czasie niskiego bezrobocia i wysokich płac.

Obszary wymagające reform: służba zdrowia, system emerytalny (powszechny - ZUS, rolniczy - KRUS oraz mundurowy), funkcjonowanie powiatów, finansowanie partii politycznych i kościołów, zatrudnienie w administracji, polityka socjalna - demografia.

DŁUG PUBLICZNY stanowią zobowiązania wynikające z zaciągniętych kredytów, pożyczek, SPW (skarbowe papiery wartościowe: bony i obligacje skarbowe), przyjętych depozytów a także wymagalnych zobowiązań wynikających z orzeczeń sądów i decyzji administracyjnych oraz uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora.

Przy wyliczaniu długu brany jest pod uwagę kurs średnioroczny walut obcych. Do kwoty długu nie zalicza się środków pochodzących z długu, jednak utrzymywanych na rachunku.

Istnieją 3 progi ostrożności dotyczące poziomu długu publicznego: 50%, 55% oraz 60% w relacji do PKB. Zapisane są one w Konstytucji oraz ustawie o finansach publicznych.

Jeśli dług przekroczy 60% w relacji do PKB to:

1. Obowiązuje zakaz udzielania gwarancji i poręczeń

2. Budżet na rok x+2 nie zawiera deficytu, lub jego wielkość jest taka, że zapewnia spadek wspomnianej relacji,

3. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji poniżej 60%,

4. Stawka VAT podwyższana jest na 3 lata,

5. Ograniczona jest wysokość waloryzacji rent i emerytur,

6. Nie występuje podwyżka wynagrodzeń w sferze budżetowej.

Znaczna część tych regulacji obowiązuje już po przekroczeniu progu 55%.

Na koniec 2011 roku dług publiczny Polski wyniósł 53,5% PKB (metodologia krajowa), 56,3% (metodologia unijna). W tym okresie dług dla wybranych krajów wynosił: Japonia 200%; Grecja 165%; Włochy 120%; USA 110%; Belgia 98%; Francja 86%; Niemcy 81%

Pod koniec 2012 roku państwowy dług publiczny miał wartość około 840 mld złotych.

Poziom długu zagranicznego Polski:

Początek lat 70 - około 1 mld USD

Początek lat 80 - ponad 24 mld USD

Początek lat 90 - 49 mld USD

Na początku lat 90. były prowadzone negocjacje z Klubem Paryskim i Klubem Londyńskim w sprawie redukcji zadłużenia. Klub Paryski zrzeszał wierzycieli państwowych, natomiast Klub Londyński - wierzycieli prywatnych (kilkaset banków). Uzyskano redukcję części zadłużenia, odroczenie terminu spłaty, możliwość zamiany długu na inwestycje ekologiczne.

FOZZ - Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, został powołany celem wykupu na rynkach finansowych praw do długu Polski poniżej ceny nominalnej.

Nowoczesną formą zaciągania długów są papiery wartościowe - łatwa zbywalność. Zaliczmy do nich bony i obligacje skarbowe, w tym euroobligacje.

Memorandum informacyjne zawiera podstawowe dane na temat emitenta papierów wartościowych.

List emisyjny zawiera wszelkie podstawowe dane na temat konkretnej emisji (termin emisji i wykupu, kwota, forma oprocentowania, punkty sprzedaży obligacji, możliwość wcześniejszego wykupu, częstotliwość naliczania odsetek...).

EUROOBLIGACJE to dłużne papiery wartościowe plasowane na rynkach zagranicznych. Mogą mieć walutę obcego kraju.

PIERWSZA EMISJA euroobligacji RP:

• Termin emisji: 1995 r.

• Termin wykupu: 2000 r.

• Zapadalność: 5 lat (informuje po jakim czasie będą wykupione) - Wzrost zapadalności świadczy o poprawie postrzegania gospodarki i finansów danego kraju.

• Kierownik konsorcjum emisyjnego: J.P. Morgan

• Wartość emisji: 250 mln USD

• Oprocentowanie: 7,75%

• Marża ponad notowania instrumentów bazowych na dzień emisji: 185 pb (punktów bazowych)

• Cena emisyjna: 99,967%

• Wartość 250 mln USD; Niska z punktu widzenia potrzeb pożyczkowych państwa

• Oprocentowanie 7,75%; W tamtym okresie koszty pozyskania kapitału na rynku krajowym przekraczały 20%

• Marża ponad notowania instrumentów bazowych 185 pb (185 pb = 1,85%); Benchmark to punkt odniesienia przy dokonywaniu oceny. Instrumentem bazowym służącym porównaniu jest emisja o dużej wartości 5-10 mld euro przeprowadzona przez kraj o niskim poziomie ryzyka. Marża informuje o wielkości ryzyk towarzyszących obejmowaniu papierów wartościowych ponad ryzyko bezpiecznych emisji.

• Cena emisyjna 99,967%:

Stopa procentowa zapisana w liście emisyjnym nie może ulec zmianie. Dostosowanie rentowności papierów do oczekiwań rynku następuje poprzez sprzedaż papierów po cenie emisyjnej z premią lub dyskontem w stosunku do nominału.

W 2001 r. Polska przeprowadziła przedterminowy wykup długu względem Brazylii. Dług o nominale 3,3 mld USD wykupiono za 2,45 mld USD. W transakcji rząd otrzymał pomoc ze strony NBP.

Na koniec 2004 r. dług względem Klubu Paryskiego miał wartość ponad 12,3 mld euro. Postanowiono dokonać wcześniejszej spłaty. Ostatecznie udało się to w stosunku do 4 mld euro.

Zalety transakcji (wcześniejszej spłaty)

• Dług o wyższym koszcie został zastąpiony długiem o niższym koszcie (koszt nowego kapitału

był niższy z racji lepszej kondycji gospodarki Polski)

• Dług, którego spłata miała następować w latach 2005-2009 zastąpiono obligacjami o średniej zapadalności kilkunastu lat (korzystniejsza struktura czasowa wykupy długu)

• Poprawa jakościowa - spłata starego zadłużenia (30-letniego) i zastąpienie go nowym

Pod koniec 2011 roku także postanowiono wykupić przed terminem obligacje na kwotę kilkunastu miliardów złotych. Chciano w ten sposób zapobiec przekroczeniu progu 55%. Inwestorzy odpowiedzieli na wezwanie tylko w części. Inwestorzy nie mieli obaw o kondycję naszych finansów publicznych i nie chcieli pozbywać się ich zdaniem papierów o niskim ryzyku kredytowym..

Finansowanie pomostowe występuje w okresie do pozyskania środków z własnego źródła finansowania. Pozwala na szybsze rozpoczęcie realizacji projektu.

Rolowanie - spłata długu zwykle będącego w terminie wymagalności poprzez zaciągnięcie nowego długu

BONY SKARBOWE to instrumenty dyskontowe, sprzedawane na przetargach poniżej wartości nominalnej. Służą do regulowania krótkoterminowych braków płynności w budżecie państwa. Są to instrumenty krótkoterminowe (termin wykupu krótszy niż 1 rok) i nominale 10.000 zł.

Opinia inwestorów na temat finansów państwa i kondycji gospodarki jest wyrażana przez uczestnictwo i oferowane ceny na przetargach papierów skarbowych.

Obligacje hurtowe - przeznaczone są dla instytucji (zwykle obowiązuje minimalna wartość zlecenia). Prawo nabycia tych obligacji na rynku pierwotnym mają dealerzy skarbowych papierów wartościowych.

Obligacje detaliczne - mogą być nabywane w małych ilościach. Sprzedaż tych obligacji prowadzona jest za pośrednictwem PKO BP.

Obligacje oszczędnościowe - kierowane są wyłącznie do osób fizycznych.

Obligacje zero-kuponowe - obligacje z tytułu posiadania których nie otrzymuje się odsetek, sprzedawane z dyskontem.

DOS 0813 - obligacja dwuletnia o oprocentowaniu stałym o terminie wykupu - sierpień 2013r.

TZ 0711 - obligacja trzyletnia o oprocentowaniu zmiennym o terminie wykupu - lipiec 2011 r.

SP 0812 - obligacja pięcioletnia o oprocentowaniu stałym o terminie wykupu - sierpień 2012r.

Przykładowa formuła wyznaczania odsetek dla obligacji (odsetek) :

( r₁ + r₂ + r₃ + r₄ )

R = I = R 1,1

⁴

gdzie:

R - Średnia rentowność bonów skarbowych osiągnięta na 4 ostatnich przetargach

I -oprocentowanie obligacji

r₁ , r₂ , r₃ , r_{4 -} -średnioważone rentowności osiągnięte na danym przetargu bonów skarbowych

Wykorzystane rentowności z 4 przetargów bonów ma na celu zminimalizowanie zakłóceń w rentowności mających swoje źródło z krótkoterminowym kryzysie politycznym lub gospodarczym

Mnożnik powyżej jedności uwzględnia fakt, że oprocentowanie obligacji powinno być wyższe od rentowności bonów

Poziom oprocentowania obligacji może być uzależniony także od wysokości inflacji czy stawki WIBOR.

Dealerzy skarbowych papierów wartościowych to banki krajowe i zagraniczne wyłonione w drodze konkursu, uprawnione do nabywania skarbowych papierów wartościowych od Ministra Finansów (rynek pierwotny). Dealerzy zarabiają na prowizji przy odsprzedaży papierów innym instytucjom. W zamian muszą kwotować papiery wartościowe oraz mają obowiązek brać udział w przetargach sprzedaży, w przetargach uzupełniających oraz zamiany.

SEKTOR FINANSÓW PUBLICZNYCH SKŁADA SIĘ Z:

Sektora rządowego - odpowiada za 92,71% ogółu zadłużenia:

- skarb państwa

- państwowe fundusze celowe

- uczelnie państwowe

- państwowe ośrodki kultury

- ośrodki badawczo-rozwojowe

Sektora samorządowego - generuje 7,7% długu,

- jednostki samorządu terytorialnego

- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

Sektora ubezpieczeń społecznych - 0,2% długu:

- ZUS i zarządzane przez ZUS fundusze

- KRUS

- NFZ

Zadłużenie sektora podawane jest w ujęciu - po konsolidacji - tzn. po wyeliminowaniu wzajemnego zadłużenia między jednostkami sektora.

Dług prezentowany jest w podziale na krajowy i zagraniczny przy uwzględnieniu miejsca emisji lub kryterium rezydenta.

miejsce emisji rezydent

krajowy 578 402

zagraniczny 258 434

Zarządzanie długiem może być realizowane przez:

- Bank Centralny

- Ministerstwo Finansów (w Polsce)

- Specjalnie powołaną agencję

Zarządzanie długiem ma na celu:

- zmniejszenie kwoty długu lub tempa jego narastania

- zmniejszenie kosztów obsługi długu

- optymalizacje w zakresie harmonogramu spłaty długu

Narzędzia zarządzania długiem:

- publikacja kalendarza przetargów

- operacje wykupu i zamiany obligacji

- zmniejszenie ilości emisji, przy jednoczesnym wzroście kwoty pojedynczej emisji

- zwiększenie przejrzystości rynku.

Obligacje mogą być wyposażone w opcje:

- call - emitent może zażądać wykupu przed terminem zapadalności - obligacje z opcją call mają wyższe oprocentowanie od obligacji rynkowych

- put - prawo sprzedaży przysługujące nabywcy

Ukryte zobowiązania Polski szacowane są na dziesiątki miliardów zł. Dotycz:

- obligacji II RP

- mienia zabużańskiego

- znacjonalizowanych przedsiębiorstw

- mienia żydowskiego

Przy ocenie inwestycji należy uwzględnić: rentowność, płynność i ryzyko. CREDIT RATING to ocena zdolności (kredytowej) do terminowego regulowania zadłużenia. Ocena ta może być dokonywana w stosunku do państw, samorządów terytorialnych, przedsiębiorstw.

Przy ocenie kraju brane są pod uwagę: dynamika PKB, poziom długu publicznego, wielkość deficytu, inflacja, bezrobocie, poziom wykształcenia, stosunki narodowościowo-religijne. Po pierwszej ocenie następują okresowe weryfikacje.

Ocena dla Polski to A-.

Ocena (rating) podmiotu działającego w danym kraju nie może być wyższa, aniżeli ocena tego kraju.

Obniżenie oceny ratingowej powoduje wzrost kosztów obsługi długu i problemy z jego pozyskaniem.

Najważniejsze agencje to Moody's, Standard & Poor's i Fitch. Oceny mają postać liter i cyfr.

AAA -ocena najlepsza

AA

A RATING INWESTYCYJNY

BBB

BB

B

CCC

CC RATING SPEKULACYJNY

C

D

Emerging markets to „rynki wschodzące” (rynki rozwijające się). Inwestycje na emerging markets wiążą się z wysokim ryzykiem, a jednocześnie z wysoką stopą zwrotu.

„Efekt zarażania” polega na przenoszeniu skutków kryzysu z jednego rynku na inne przy czym bardziej narażone na jego oddziaływanie są gospodarki rozwijające się, aniżeli rozwinięte.

BUDŻET PAŃSTWA

Procedury budżetowe (regulacje prawne):

1. Projekt ustawy budżetowej powinien zostać złożony do Sejmu na 3 miesiące przed końcem
   roku budżetowego (do 30 września)

2. Sejm nie może zwiększyć poziomu deficytu zawartego w projekcie

3. W okresie 4 miesięcy od złożenia projektu ustawa budżetowa musi trafić do podpisu prezydenta (inaczej prezydent może rozwiązać parlament)

Zasady budżetowe:

1. Równowagi -w budżecie nie występują deficyty

2. Roczności - budżet jest planem dochodów i wydatków państwa w ujęciu rocznym

3. Powszechności - budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki sektora

4. Uprzedniości - budżet powinien zostać uchwalony przed rozpoczęciem roku budżetowego

5. Jedności materialnej - zakaz przyporządkowania określonym dochodom pewnych wydatków

6. Jawności - uchwalanie, wykonanie i kontrola realizacji budżetu podlega społecznej kontroli

Projektując ustawę budżetową należy przyjąć założenia dotyczące:

- dynamiki PKB,

- kursów walut,

- wielkości inwestycji i konsumpcji,

- wysokości inflacji,

- średniego wynagrodzenia.

Zapisane w ustawie kwoty deficytu i wydatków nie mogą zostać przekroczone.

PODSTAWOWE (główne) DOCHODY BUDŻETU: środki pochodzące z UE
PIT	CIT	VAT	akcyza	dywidenda	cło	wypłata z zysku NBP
				Niepodatkowe

PODSTAWOWE (GŁÓWNE) WYDATKI BUDŻETU:

- obsługa długu krajowego i zagranicznego

- dotacje do ZUS i KRUS

- rozliczenia z budżetem UE

- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

Ok. 74% wydatków, to wydatki sztywne, wynikające z przyjętych ustaw oraz zobowiązań międzynarodowych.

Budżet na 2013 rok:

• Dochody - 299,4 mld zł

• Wydatki - 335 mld zł

• Deficyt - 35,6 mld zł

Części składowe ustawy budżetowej (budżetu):

• Przychody i rozchody

• Dochody i wydatki

• Wykaz dotacji przedmiotowych i podmiotowych

• Wykaz inwestycji wieloletnich

• Plany finansowe funduszy celowych i agencji

Budżet zadaniowy charakteryzuje się tym, że określa się funkcje państwa oraz zadania służące ich wypełnianiu. Zadani te, następnie przypisywane są podmiotom oraz ustalane są mierniki pozwalające ocenić efektywność poczynionych wydatków.

Budżet zbyt optymistyczny - popełniono błąd przyjmując jako złożenie dynamikę PKB na zbyt optymistycznym poziomie, w konsekwencji konieczna jest znaczna redukcja wydatków lub nowelizacja ustawy budżetowej.

Instytucje takie jak: Kancelaria Prezydenta, Premiera, Sejmu, Senatu, NIK, Sąd Najwyższy same ustalają swoje budżety które następnie po opinii Komisji Finansów Publicznych podlegają włączeniu do budżetu państwa.

DEFICYT BUDŻETOWY to inaczej niedobór. Występuje, gdy wydatki przekraczają kwotę dochodów. PROFICYT to nadwyżka dochodów nad wydatkami. W nowej historii Polski tylko raz wystąpiła niewielka nadwyżka budżetowa.

Niskie deficyty mogą być akceptowane pod warunkiem, że wydatki kierowane są na rozwój kraju lub w celu pobudzenia gospodarki w okresach kryzysu.

Wysokie deficyty mogą prowadzić do:

• Wzrostu długu publicznego

• Podwyższenia stawek podatkowych

• Wzrost inflacji (dodruk pieniądza w celu pokrycia deficytu - konstytucyjny zakaz finansowania deficytu przez NBP)

• Efektu wypychania

Efekt wypychania wydatków sektora prywatnego przez wydatki sektora publicznego jako skutek wzrostu rynkowych stóp procentowych (obligacje zastąpiły kredyt).

Dziura BAUCA - z wyliczeń ministra finansów w 2001 groził deficyt ok. 80 mld zł.

Kotwica budżetowa - wprowadzono ograniczenie deficytu do poziomu 30 mld zł.

Kraj unijny, w którym deficyt przekracza 3% PKB jest obejmowany przez Komisję procedurą podwyższonego deficytu. Minister Finansów zobowiązany jest wówczas do przedstawiania co rok programu konwergencji (zbieżności) zawierającego realne działania mogące obniżyć deficyt budżetowy. Polska jest objęta taką procedurą.

Lepszą miarą oceny stanu finansów publicznych od deficytu budżetowego jest deficyt całego sektora finansów publicznych (efekt gorsetu).

Na skutek reformy emerytalnej zwiększyły się kwoty dotacji budżetowych do ZUS. Spowodowało to wzrost deficytu. Przez kilka lat Komisja Europejska zezwoliła Polsce, aby przy wyliczaniu deficytu nie uwzględniać części dotacji do ZUS.

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Zamówienia publiczne uregulowane są ustawą Prawo zamówień publicznych z dnia 29 stycznia 2004 r.

Zamówienia publiczne uregulowano ustawowo w celu:

1. Równego traktowania oferentów

2. Wprowadzenia konkurencji między oferentami

3. Obniżenia kosztów realizacji zamówień.

Przedmiotem zamówień publicznych mogą być:

• Dostawy

• Usługi

• Roboty budowlane

Tryby zamówień publicznych:

• Przetarg nieograniczony

• Przetarg ograniczony

• Zapytanie o cenę

• Licytacja elektroniczna

• Negocjacje z ogłoszeniem

• Dialog konkurencyjny

• Zamówienie z wolnej ręki

Informacja o zamówieniu powinna znaleźć się:

• W siedzibie zamawiającego

• Na jego stronie internetowej

• W biuletynie zamówień publicznych

• W dzienniku urzędowym Wspólnoty Europejskiej

Specyfikacja istotnych warunków zamówienia zawiera:

• Dane zamawiającego

• Tryb przetargu

• Opis przedmiotu zamówienia

• Czas i miejsce realizacji

• Kryteria wyboru najlepszej oferty

Nadużycia w zakresie zamówień:

• Dzielenie zamówień na mniejsze

• Stosowanie nazw własnych w specyfikacji

• Zmiana wielkości zamówienia w ostatniej chwili

• Zbyt szczegółowe lub nadmierne warunki w specyfikacji

• Celowe aneksowanie umów celem wzrostu kosztów i wynagrodzenia

POMOC PUBLICZNA DLA PRZEDSIĘBIORSTW

Pomoc publiczna to przysporzenie finansowe pochodzące ze środków publicznych kierowane do wybranego podmiotu lub w celu wparcia określonego produktu mogące zakłócić konkurencję rynkową.

Zalety pomocy publicznej:

• Wspieranie innowacyjnych przedsięwzięć

• Zachowanie miejsc pracy

Wady pomocy publicznej:

• Eliminacja z rynku podmiotów bardziej efektywnych

• Zwiększanie deficytu i długu publicznego

• Otrzymanie pomocy demotywuje do wprowadzania usprawnień, reform

Instytucje udzielające pomocy publicznej:

• Ministerstwo Skarbu

• Ministerstwo Gospodarki

• Ministerstwo Rolnictwa

• Ministerstwo Finansów

• Prezes ZUS

• Urzędy Skarbowe

• Izby Celne

• Burmistrzowie, prezydenci miast

Rodzaje pomocy publicznej:

• Dotacje

• Poręczenia i gwarancje

• Dopłaty do oprocentowania kredytów

• Zamiana długu na udziały

• Przekazanie pakietu akcji

• Anulowanie, zmniejszenie, odroczenie, rozłożenie na raty podatku lub opłaty

Cele pomocy publicznej (celowość/przeznaczenie):

1. Horyzontalna - dotycząca wszystkich, wspierana przez Unię i obejmująca:

• Badania i rozwój

• Ochrona środowiska

• Restrukturyzacja

• Pomoc w zatrudnieniu

1. Sektorowa - ograniczona przez Unię w szczególności w sektorach wrażliwych (tj. motoryzacyjnym, stoczniowym, górnictwa węgla kamiennego, hutnictwa żelaza i stali, włókienniczym).

2. Regionalna - pomoc kierowana do obszarów, gdzie PKB na mieszkańca w ostatnich 3 latach poniżej 75% średniej unijnej; na wsparcie szeroko rozumianego rozwoju i poprawę konkurencyjności.

Przed przystąpieniem do Unii, Polska zobowiązana była do informowania o zakresie udzielanej pomocy.

Obecnie pomoc taka musi podlegać notyfikacji - w okresie kilku miesięcy od zgłoszenia Komisja może wydać zgodę na jej stosowanie.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest organem nadzorującym i raportującym w zakresie pomocy publicznej.

Przed przystąpieniem do Unii roczna pomoc miała wartość 10 -15 mld zł. W 2003 r. było to aż 28 mld zł.

Po przystąpieniu do Unii pomoc miała wartość 5 - 6 mld zł, a po zmianie sposobu liczenia (włączenie środków unijnych) osiąga wartość około 20 mld zł.

Hasła: „Mniej pomocy, ale lepszej pomocy” - za dużo pomocy sektorowej; „Pierwszy i ostatni raz”

Działania kompensacyjne polegają na ograniczeniu zdolności do konkurowania podmiotom, którym udzielono pomocy. Mogą mieć formę:

1. Limitowania (ograniczenia) wielkości produkcji;

2. Konieczności podziału przedsiębiorstw lub sprzedaży pewnych aktywów.

Ocena udzielonej pomocy może być dokonywana pod kątem:

1. Skuteczności - stopień realizacji założonych celów

2. Efektywności - koszty poniesione przy realizacji celów

SSE - Specjalne Strefy Ekonomiczne. Zachętą do inwestycji w SSE są dotacje i ulgi podatkowe. Przykładowo w sektorze motoryzacyjnym intensywność pomocy nie może przekroczyć 30% wydatków kwalifikowanych.

Podatek PIT

PIT to podatek dochodowy (bezpośredni) od osób fizycznych. W Polsce przez wiele lat obowiązywały stawki: 19%, 30%, 40% a progi podatkowe były zamrożone na poziomie 37 000 zł oraz 74 000 zł.

Od roku 2009 roku obowiązują stawki: 18% i 32% a próg to około 85 000 zł.

Kwota wolna od podatku (to roczny dochód nie powodujący obowiązku zapłaty podatku) wynosi 3 000 zł, co powoduje obniżkę podatku o około 560 zł

Nadmierny fiskalizm wynika ze byt nisko ustalonych progów. Analiza fiskalizmu musi obejmować zarówno stawki jak i progi podatkowe.

Deklarację podatkową należy złożyć do końca kwietnia następnego roku.

Sposób obliczania podatku:

Przychody pomniejszamy o koszty uzyskania przychodów i otrzymujemy dochód.

Dochód pomniejszamy o składki na ubezpieczenia społeczne oraz ulgi od dochodu i otrzymujemy podstawę opodatkowania.

Od podstawy liczymy podatek.

Otrzymany podatek pomniejszamy o składki na ubezpieczenia zdrowotne i ulgi od podatku.

{dla podatnika korzystniejsze są ulgi od dochodu, niż te od podatku}

Tak otrzymaną kwotę podatku porównujemy z kwotą odprowadzonych w ciągu roku zaliczek.

Zaleta łącznego opodatkowania małżonków oraz matki samotnie wychowującej dziecko.

Abolicja podatkowa - osobom, które osiągnęły legalny dochód, ale go nie ujawniły państwo proponuje opodatkowanie bez sankcji karnych. Zalety abolicji to: dodatkowe wpływy do budżetu i możliwość wprowadzenia tych środków do obrotu gospodarczego. Wadą jest zły odbiór takiej akcji przez uczciwych podatników.

Domiar podatkowy - dochody, których pochodzenia nie możemy udowodnić mogą zostać obciążone stawką 75% (stawka opodatkowania dla dochodu niewykazanego)

Podatek liniowy - to sytuacja, kiedy dla PIT, CIT oraz VAT obowiązuje taka sama stawka. W rzeczywistości podatek liniowy sprowadzany jest często do podatku PIT.

Zalety podatku liniowego:

• Łatwy w obliczaniu i kontroli;

• Brak ulg, z których zasadniczo korzystały osoby bogate.

Wadą podatku liniowego jest wzrost efektywnej stawki opodatkowania osób najuboższych.

Polacy pracujący za granicą do wyliczania kosztów mogą stosować przepisy kierowane wcześniej do dyplomatów. Mają dwie możliwości wyliczenia tych kosztów:

• 30 pełnych diet (stawek) dziennych

lub

• 1/3 stawki dziennej pomnożona przez faktyczny okres pobytu (liczbę dni pobytu).

Podmiotowość w polskim podatku dochodowym od osób fizycznych oparta została przede wszystkim na tzw. zasadzie rezydencji, czyli zależy od miejsca zamieszkania osoby fizycznej i jest związana z tzw. nieograniczonym obowiązkiem podatkowym.

Osoba posiadająca miejsce zamieszkania na terytorium RP płaci podatek od całości swych dochodów krajowych i zagranicznych, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów

ŚRODKI UNIJNE wykorzystywane są zgodnie z zasadami:

• Współfinansowania - środki unijne są uzupełnieniem wkładu własnego.

• Programowania - środki unijne są wydatkowane są w oparciu o wcześniej zaakceptowane programy.

• Koncentracji - pomoc unijna koncentruje się na regionach zacofanych i grupach najbardziej potrzebujących.

• Partnerstwa - współpraca komisji europejskiej w odpowiednimi władzami krajowymi.

• Subsydiarności - projekty adresowane do jednostek niższego szczebla nie mogą być przedmiotem ingerencji jednostek wyższego szczebla.

Fundusze przedakcesyjne:

• PHARE - dostosowanie polskiego prawa oraz przygotowanie administracji i przedsiębiorców do

wykorzystywania środków unijnych.

• ISPA - transport i ochrona środowiska.

• SAPARD - rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy.

Środki na lata 2004-2006:

• Fundusz Spójności: ok. 4 mld euro, zasięg krajowy

• 4 fundusze strukturalne: ok. 8 mld euro, zasięg regionalny

EFS -Europejski Fundusz Społeczny SPO RZL (Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich)

EFRR -Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego SPO WKP (Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw)

Na lata 2007-2013 Polska otrzymała 67 mld euro z funduszy strukturalnych oraz ok. 20 mld euro w ramach Wspólnej Polityki Rolnej.

Podział 67 mld euro na programy:

• 28 mld euro - Infrastruktura i Środowisko

• 10 mld euro - Kapitał Ludzki

• 16 mld euro - 16 regionalnych programów operacyjnych

• 8 mld euro - Innowacyjna Gospodarka

• 2 mld euro - Rozwój Polski Wschodniej

Zasada n+2 - rozliczenie finansowe projektów musi nastąpić do 2 lat po zakończeniu perspektywy finansowania

Płatnik netto to kraj członkowski, który wpłaca do budżetu ogólnego UE więcej, niż z niego otrzymuje. 

Do głównych płatników netto zaliczamy m.in. Niemcy, Francję, Wielką Brytanię, Szwecję i Holandię.

Beneficjent netto to kraj który otrzymuje z UE więcej środków, niż sam do niej odprowadza.

Polska jest beneficjentem netto jednak budżet państwa w relacji z Unią Europejską wykazuje deficyt. Wynika to z faktu, że środki unijne kierowane są do samorządów, przedsiębiorstw oraz instytucji pozarządowych, natomiast główne koszty członkostwa (3 mld euro rocznie składki członkowskiej) wiążą się z budżetem państwa.

FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, czyli województw, gmin i powiatów. W Polsce działa niespełna 3000 JST.

Dochody gmin:

I. Własne:

1. z podatków: od nieruchomości, rolnego, leśnego, od środków transportowych;

2. z opłat: targowej, miejscowej, administracyjnej, eksploatacyjnej, adiacjenckiej;

3. z najmu, dzierżawy lub sprzedaży majątku gminy;

4. udziały w podatku: PIT - ok. 40%, CIT - ok. 7%

II. Subwencje - środki wyliczone w oparciu o gęstość zaludnienia, poziom bezrobocia, poziom dochodu
na mieszkańca przekazywane z budżetu centralnego głównie na oświatę i drogownictwo.

III. Dotacje celowe - środki z budżetu państwa na sfinansowanie konkretnych projektów.

Opłata adiacjencka - właściciel gruntu przy jego odsprzedaży musi ją zapłacić gminie, jeżeli wzrosła wartość jego nieruchomości w wyniku podziału, scalenia lub inwestycji gminy w wykonanie infrastruktury technicznej (wbudowanie wodociągu, modernizacja dróg).

Kataster - to spis wycenionych nieruchomości.

Dług JST nie może przekroczyć 60% planowanych dochodów. Roczne koszty obsługi długu nie mogą przekroczyć 15% planowanych dochodów .

W celu umożliwienia wykorzystania kredytu, jako wkładu własnego przy realizacji projektów unijnych kwota kredytu nie jest wliczana do ogólnego poziomu zadłużenia.

Jednostki budżetowe bezpośrednio pokrywają swoje wydatki z budżetu gminy, a pobrane dochody odprowadzają do budżetu JST.

Zakłady budżetowe to jednostki świadczące odpłatnie usługi. W przypadku osiągnięcia nadwyżek odprowadzają je do budżetu gminy. W przypadku deficytu finansowane są przez gminę.

Budżet Bydgoszczy na 2013 rok:

• Dochody - 1395 mln zł

• Wydatki - 1468 mln zł

• Deficyt - 72 mln zł

• Wskaźnik obsługi długu - 4,46%

• Wskaźnik zadłużenia ogółem - 71,4%

• Wskaźnik zadłużenia po wyłączeniu kredytów zaciągniętych na zad. współfinansowane z UE - 58,9%

Podatek CIT

• CIT to Podatek dochodowy od osób prawnych.

• Obowiązuje stawka 19%

• Wynik brutto zwykle nie jest podstawą opodatkowania; wynika to z rozbieżności między przepisami podatkowymi, a ustawą o rachunkowości.

• Planowano harmonizację w zakresie podatku CIT w ramach UE -zmiany miały dotyczyć sposobu ustalania wyniku finansowego, wysokość stawek miała pozostać w kompetencji poszczególnych państw.

Formy transferu zysków:

• Opłaty (licencyjne) za korzystanie z logo, systemów informatycznych, doradztwo

• Odsetki od pożyczek udzielanych przez spółki matki (cienka kapitalizacja)

• Ceny transferowe występują między podmiotami tej samej grupy kapitałowej, mogą różnić się od poziomów rynkowych, służą optymalizacji podatkowej w ramach grupy

Po spełnieniu pewnych warunków grupa kapitałowa może być traktowana jako grupa podatkowa.

Obowiązująca interpretacja prawna:

• Przedsiębiorca przedstawia własną interpretacje przepisów prawnych.

• Urząd ma 3 miesiące na ustosunkowanie się do interpretacji.

• Zastosowanie się do interpretacji chroni przed sankcjami karnymi.

• Interpretacja jest odpłatna.

• Interpretacje w tej samej sprawie wydane przez różne ośrodki mogą być odmienne.

• Sądy w toczących się sprawach stosują własne interpretacje.

8

---