DYDAKTYKA [wykł.1]: DIDAKTIKOS (grec.)- nauczający, pouczający; DIDASCO- uczę, wskazuję, prowadzę;

(DYDAKTYKA - to termin ciągle badany - najwcześniej pojawił się w literaturze greckiej i starym testamencie, ale nie należy go odnosić do tłumacz. Francuskiego - bo tam jest kontekst nienaukowy, lecz literacki);

DYDAKTYKA - to jedna z podstawowych nauk pedagogicznych, której przedmiotem jest kształcenie ludzi, a więc wszelkie nauczanie innych i uczenie się, niezależnie od tego, czy odbywa się ono w szkole, poza szkołą, czy w codziennych sytuacjach życiowych.

Przyjmuje się, że po raz 1-y termin ten pojawił się w 1613r. w Niemczech, gdy dwaj autorzy Helvig i Jung opracowali krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania RATYCHIUSZA.

W tym kontekście dydaktyka jest traktowana, jako SZTUKA NAUCZANIA - istotny walor praktyczny. Np.: Nauka Pisania: - zachęcenie do podjęcia zadania

- pokazanie poprawnego siedzenia

- zachęcenie, np. przynosząc zabawki - resorak

- zarys graficzny - „tor resoraka” - np. litera A

- odpowiednie narzędzie, mamy wziąć pod uwagę aspekty twórcze, tak żeby uczniom było fajnie.

W 1657r. JAN AMOS KOMEŃSKI dzieło „ Wielka Dydaktyka” - przedstawił w niej uniwersalną sztukę nauczania wszystkich - wszystkiego, sądził że DYDAKTYKA stanowi sztukę nie tylko samego nauczania, lecz także wychowania, które rozumiał, jako niezbędny warunek urabiania obyczajów, w kierunku wszechstronnej moralności; Sformułowanie Komeńskiego przetrwało do XIX w.

(Konteksty wychowawcze - nasza czysta ławka- dopiero wówczas można uczyć dzieci czystości; w lekturach również należy zastanowić się nad kontekstem wychowawczym - należy łączyć czynniki);

JAN FRYDERYK HERBART - na początku XIX w. opracowuje teoretyczne podstawy DYDAKTYKI, czyniąc z niej swoistą wewnętrznie i niesprzeczną teorię nauczania wychowującego, podporządkowaną Pedagogice. Priorytetami były: proces przyswajania wiedzy oraz analiza czynności, wykonywanych przez nauczyciela.

(ta koncepcja nie wszystkim się spodobała, bo wówczas był nacisk na naukę pamięciową, analiza czynności nauczycielskich, nie odpowiadał zwolennikom Nowego Wychowania, byli przeciwni teorii Herbarta, n. Dewell)

CZESŁAW KUPISIEWICZ (czołowa postać polskiej dydaktyki) - DYDAKTYKA - to nauka o nauczaniu i uczeniu się, system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez, dotyczących procesu zależności i prawidłowości nauczania, uczenia się oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka;

DYDAKTYKA - to nauka o zmianach behawioralnych;

DYDAKTYKA - to dział pedagogiki, traktujący o kształceniu umysłowym, o nauczaniu i uczeniu się- Siemak -Tylikowskiej;

DYDAKTYKA- to nauka o nauczaniu;

Jeśli terminu nauczania używa się do zdefiniowania dydaktyki, to jest on często rozumiany, jako zinstytucjonalizowany proces nauczania i uczenia się w szerokim znaczeniu tego słowa;

Kto ma dydaktykę realizować? Jaki to ma być nauczyciel? W dydaktyce Twórczości- to ma być Nauczyciel Wędrowiec;

RODZAJE TOŻSAMOŚCI NAUCZYCIELI:

1. TOŻSAMOŚĆ MORATORYJNA - charakteryzuje się odraczaniem własnej odpowiedzialności, nauczyciel jest podporządkowany komuś lub czemuś (uczniowie dają różne pomysły, a nauczyciel boi się podejmowania decyzji, brak własnego zdania);

2. TOŻSAMOŚĆ NADANA - brak okazji do działania, przybliżanie się do jakiegoś wzorca (np. naśladowanie mistrza, wzorca, ale to nie zawsze jest dobre- odwoływanie się do wzorca, kopiowanie, odtwarzanie, lecz brak tu siebie, nastawienie bezkrytyczne);

3. TOŻSAMOŚC ROZPROSZONA- powierzchowne funkcjonowanie w zawodzie, brak wizji siebie, jako nauczyciela (nie włączam się w życie szkoły, brak własnej interpretacji, brak zainteresowania tym zawodem);

4. TOŻSAMOŚĆ OSIĄGNIĘTA - proces rozpoznawania samego siebie, w którym kluczowe znaczenie ma pytanie KIM JESTEM? Integralnym elementem tożsamości zawodowej są kompetencje emancypacyjne, czyli umiejętność badania własnej praktyki;

DYDAKTYKA TWÓRCZOŚCI - prowadzi nas do działania w znaczeniu: wiedzieć jak? Koncentruje się na twórczych metodach nauczania i sposobach stymulowania uzdolnień dzieci i młodzieży. Im lepiej będziemy rozpoznawać i stymulować te uzdolnienia, tym lepsze będą osiągnięcia i wyniki. Rolą nauczyciela jest wspomaganie rozwoju dziecka, tworzenie warunków dla jego twórczej ekspresji oraz uczenie twórczego i samodzielnego myślenia.

ROMAN SZULC, używając terminu TWÓRCZOŚĆ PEDAGOGICZNA, ujmuje twórczość nauczycielską w 4-ch wymiarach: 1. Praktyka kształcenia i wychowania

2. nowoczesna praca pedagogiczna

3. działalność innowacyjna

4. samorealizacja zawodowa nauczycieli;

(kiedy nauczycielu pracowałeś metodą problemową, w formie komiksu? Temat np. „Jak? Gdzie? Kiedy? - czyli inspektor przysłówek” brzmi o wiele lepiej niż „ Części mowy - Przysłówek” nauczyciel powinien być skoncentrowany na uczniu, powinien wiedzieć, kto, co lubi najbardziej: kino, rysunek, gitarę itp. np. lekcja ”Co jest grane i pisane?” - gra na gitarze +pisanie tekstów =piosenka klasowa. Należy nauczyć się badania własnej praktyki, patrzmy na naszych uczniów, dziś dziecko nie ma z kim rozmawiać, ani w domu, ani w szkole);

DYDAKTYKA OGÓLNA [wykł. 2]- bada problemy podstawowe, a przy tym wspólne dla wszelkiego nauczania i wychowania oraz ucznia.

DYDAKTYKA SZCZEGÓŁOWA- przedmiotowa, bada zagadnienia specyficzne dla wybranego przedmiotu nauczania, czy tez jakiegoś szczebla szkoły.

NIE MOŻE BYĆ NAUCZYCIELA, KTÓRY NIE ROZUMIE DYDAKTYKI!!!!

OBSZARY ZAINTERESOWANIA DYDAKTYKI [ĆW].:

1.Cele 2.Treści 3.Metody (wykład, pogadanka) 4.Formy pracy organizacyjnej(jak, w jakim celu?)

5.zasady (jak aktywizować?) 6.kontorla i ocena

7.proces kształcenia (przed, w trakcie i po)

8.środki dydaktyczne - materiały 9.pedeutologia (dokształcanie nauczycieli)

10.system dydaktyczny (statut, organizacje) 11.działalność dydaktyczna (programy)

PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ DYDAKTYKI:

- Formułowanie i naukowa analiza celów kształcenia

- Dobór treści kształcenia

- Badanie procesu kształcenia

- Formułowanie zasad pracy nauczyciela

- Badanie wartości dydaktycznych, metod stosowanych przez nauczyciela

- Badanie środków dydaktycznych

- Ustalanie najkorzystniejszych form organizacji nauczania;

FUNKCJE DYDAKTYKI:

1. F. TEORETYCZNO-POZNAWCZA - zajmuje się odkrywaniem lub też ustalaniem faktów, związanych z procesem kształcenia, nauczania, uczenia się;

2. F. TEORETYCZNA - DIAGNOSTYCZNA - gromadzi wiedzę o obiektywnej rzeczywistości edukacyjnej;

3. F. TEORETYCZNA - PROGNOSTYCZNA- wskazuje na potrzebę wprowadzania zmian;

4. F. PRAKTYCZNA - dostarcza określonego instrumentarium dla skutecznego realizowania zadań dydaktycznych;

Przedmiot teorii nauczania możemy określić następująco:

- w nauczaniu zawsze jest KTOŚ (nauczyciel KTO?), kto naucza KOGOŚ INNEGO (ucznia KOGO?), jakiegoś zagadnienia tematycznego (przedmiotu - CZEGO?) w pewien sposób (JAK?) jakiś czas (KIEDY, JAK DŁUGO?) gdzieś ( w szkole - GDZIE?) z jakiegoś powodu (DLACZEGO?), aby osiągnąć jakiś cel (JAKI?)

NAUCZANIE jest tu rozumiane, jako intencjonalna czynność podmiotu, wykonywana w celu ułatwienia innemu podmiotowi zdobycia pewnego rodzaju kompetencji, np. wiedzy, zrozumienia, umiejętności itp. Pytanie JAK? jest bardzo ważne w teorii, bo ukierunkowuje JAK? ma działać nauczyciel, by osiągnąć cel.

POJĘCIA DYDAKTYKI:

1.UCZENIE SIĘ - nie ma jednoznacznej interpretacji,

wg Nawroczyńskiego obejmuje wiadomości i sprawności, ale warunkiem ich nabywania jest aktywność uczącego się podmiotu;

wg Baleya jest to proces, dający w efekcie wiedzę i umiejętności. Jest to podejście kontrowersyjne, gdyż kładzie b. duży nacisk wyłącznie na ćwiczenie.

UCZENIE SIĘ jest procesem zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dokonujących się w toku bezpośredniego (gdy możemy pokazać na żywo) i pośredniego (gdy nie możemy pokazać) poznawania rzeczywistości.

2. NAUCZANIE - mówimy o nim wówczas, gdy występuje w postaci czynności okazjonalnych i przypadkowych, jak również,, gdy jest planowym, systematycznym i bezpośrednim kierowaniem procesem uczenia się.

Na proces nauczania i uczenia się, składają się:

- czynności uczenia się

- czynności nauczania - czyli uczenie się wraz z kontrolą oraz z podejmowanymi zabiegami korekcyjnymi

- inaczej organizowanie uczenia się uczniów, co ma doprowadzić do pożądanych rezultatów;

3. DOKSZTAŁCANIE - proces prowadzący do wykształcenia, oznacza czynność (czynność kształcenia) i jej wynik (cel kształcenia) jako stan - czyli wykształcenie.

Wg Sośnickiego- kształcenie, to przekształcanie intelektualnej strony człowieka, czego rezultatem ma być wykształcenie, ale autor zakłada też możliwość szerszej interpretacji, jako pewnego stanu całej psychiki człowieka, a zwłaszcza związanie jego strony emocjonalnej, wolicjonalnej i jego działania ze sferą intelektualną, czyli z jego wykształceniem.

4. WYCHOWANIE - świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym, między wychowawcą, a wychowankiem, której celem jest wywołanie określonych zmian osobowości wychowanka.

5. SAMOKSZTAŁCENIE - proces uczenia się, podejmowany samodzielnie, który może być wspierany przez inne osoby lub instytucje, o charakterze edukacyjnym lub kształcenie samorzutnie podejmowane.

(samokształcenie jest b. ważne, można je wykorzystać na lekcji; dziś mówimy o uczeniu się przez całe życie)

6.EDUKACJA - wychowanie głównie pod względem umysłowym lub jako wykształcenie - nauka, inaczej wychowanie umysłowe;

HERBART	DEWEY
SZKOŁA TRADYCYJNA XIX w. Nauczanie Najważniejszy nauczyciel ETAPY - sposób TOK PODAJĄCY - nauczyciel podaje wiedzę: - jasność - wykład - kojarzenie - pyta o inne ptaki - pogadanka - system - podsumowanie, notatki - metoda - pytania kontrolne, ćwiczenia, praca domowa * przedmioty * teoria * stopnie * sprawdzian, odpytywanie * prace domowe;	SZKOŁA PROGRESYWNA (PROGRESYWISTYCZNA) XIX / XX w. Uczenie się Najważniejszy uczeń ETAPY ZWIĄZANE Z MYŚLENIEM: - odczucie trudności - nazwanie problemu - stawianie hipotez - weryfikacja empiryczna hipotez - wnioski i uogólnienia * bloki interdyscyplinarne * praktyka * oceny opisowe * brak sprawdzianów * czas jest nieokreślony, bo nauczyciel stawia problem i uczniowie pracują dotąd, aż wymyślą;

CELE KSZTAŁCENIA [wykł. 3]:

TELEOLOGIA - (TELOS -CEL, LOGOS- ……) nauka zajmująca się celami;

CEL - zmierzanie do czegoś, świadomość efektu, tego co chcemy osiągnąć i dlaczego. Jest to myślowy obraz wartości, poprzedzający nasze działanie, by osiągnąć cel trzeba go sobie uświadomić, być konsekwentnym w dążeniu;

CEL - przez cel należy rozumieć czynnik dynamizujący działanie, nadający mu kierunek i określający rezultat, do czego ma doprowadzić (jest to miejsce, do którego się zmierza!!!);

CELE KSZTAŁCENIA- przez nie rozumiemy świadome, z góry oczekiwane, planowane, a zarazem w miarę konkretne efekty edukacji. Cele Kształcenia to również komunikaty, wyrażające zamiary nauczyciela, jak powinni zmieniać się uczniowie (studenci).

W tym rozumieniu cele często są interpretowane jako zamiary, a ściślej, jako zamierzone osiągnięcia. Nie zawsze jednak można je utożsamiać z zamiarem, dopiero wtedy gdy mamy wiadomości, jak dany zamiar realizować i środki, pozwalające stwierdzić, czy rzeczywiście go osiągnęliśmy, możemy ten zamiar nazwać CELEM.

ŹRÓDŁA CELÓW:

- system wartości uniwersalnych - założenia ustrojowe państwa - tradycje kulturowe państwa

- podstawowe założenia ogólnonarodowego systemu edukacji

- doświadczenia, wynikające z reform oświatowych

- aktualne tendencje edukacyjne

- potrzeby, oczekiwania nauczycieli

Aby napisać program autorski świadomość źródeł celów jest niezbędna, bo dobry program musi mieć dobrą stronę dydaktyczno- metodyczną. W tym programie nie ma miejsca na pomyłki, bo jak zostanie wprowadzony, to koniec.

U Herbarta - celem - człowiek, który z własnej nie przymuszonej woli jest posłuszny prawu;

U Deweya - celem - człowiek, który samodzielnie myśli, rozwijanie zainteresowań dziecka;

Współcześnie KSZTAŁCENIE OGÓLNE obejmuje stronę rzeczową i stronę osobowościową.

Strona Rzeczowa: poznawanie świata obiektywnego i nabywanie sprawności, pozwalających na jego kształtowanie, np.: kulturowa, przyroda, wiedza etyczna;

Strona Osobowościowa: zmierza do poznawania samego siebie, kształtowania motywacji i zainteresowań, nabywania sprawności, sprzyjających kształtowaniu samego siebie;

KSZTAŁCENIE OGÓLNE OD STRONY RZECZOWEJ OBEJMUJE 3-Y PODST. CELE:

1.opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice, kulturze;

2.przygotowanie uczniów do działań praktycznych i samodzielności;

3.kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat, jako całości;

KSZTAŁCENIE OGÓLNE OD STRONY OSOBOWOŚCIOWE OBEJMUJE 3-Y PODST. CELE SZCZEGÓŁOWE:

1.ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych;

2.kształtowanie postaw, potrzeb, zainteresowań, motywacji i zamiłowań uczniów;

3.wdrażanie do samo edukacji;

Obie strony muszą się wzajemnie uzupełniać, muszą tworzyć kontekst całościowy.

OPERACJONALIZACJA CELÓW (konkretyzacja, uszczegółowienie):

Zabieg, polegający na zamianie celów ogólnych na operacyjne. Operacjonalizacja celów ogólnych to (powoduje):

-sprecyzowanie ich - uszczegółowienie - konkretyzację - upodmiotowienie osiągniętego celu.

Cele Operacyjne powinny składać się z następujących części:

1. opis zachowania ucznia, np.: co uczeń potrafi zrobić, co uczeń wykona, jakie jego działania potwierdzą nam osiągnięcie celu?

2. sytuacja sprawdzania, czyli warunki, w których należy spodziewać się działania ucznia, jako obserwowanego;

3. kryteria osiągnięć, czyli standardy, osiągnięcia założonych zachowań, czy też działań, uznawanych jako wystarczających;

OPERACJONALIZACJA CELÓW WG NIEMIERKI:

1) napisz cel ogólny

2) wyobraź sobie uczniów, którzy osiągnęli ten cel

3) napisz luźne określenia zachowań, wyobrażonych uczniów

4) dokonaj selekcji luźnych zapisów

5) dokonaj klasyfikacji luźnych zapisów

6) sformułuj cele operacyjne

7) sprawdź operacyjność sformułowanych celów

8) sprawdź trafność celów

E!!! Formułując cele operacyjne starajmy się używać czasowników, wyrażających obserwowalne czynności, np.: znaleźć, wybrać, rozwijać, zanalizować, wytłumaczyć. NIE stosujemy czasowników wieloznacznych, nieobserwowalnych, np.: wiedzieć, wierzyć, docenić itp.

Cel ogólny (historia) 1.ukształtowanie postaw patriotycznych uczniów

Cele operacyjne:

1.uczeń zna podstawowe fakty z historii

2. zna treść hymnu narodowego
3. Zna bohaterów narodowych

4. ceni sobie to, że jest Polakiem

-musimy umieć główny cel rozbić na konstrukty szczegółowe, przy tym jednocześnie wykorzystać aspekty wychowawcze;

Cel ogólny (jęz. polski) 1.charakterystyczne nurty epoki odrodzenia w literaturze polskiej

Cele operacyjne:

1.ogólne informacje o epoce

2.główni przedstawiciele tego nurtu

3.walory kulturowe

4.porównanie epok

1. OPERACJONALIZACJA WG MAGERA: Co? Kto? Kiedy? Jak dobrze?

Cel, np.: Studentki grypy 1 po zajęciach z dydaktyki ogólnej z dnia 29.11.2009 będą potrafiły poprawnie zoperacjonalizować cele na 1-n z 4-ch sposobów.

2. OPERACJONALIZACJA WG KUPISIEWICZA czyli wg „poziomów ogólności”:

1. NAJWYŻSZY- najbardziej ogólny. (Ania umie gotować.)

2. ŚREDNI - behawioralny (Ania umie gotować zupę.)

3. NAJNIŻSZY - najbardziej konkretny (Ania umie gotować zupę pomidorową.)

Inne przykłady: Filemon umie pływać.

Filemon umie pływać na brzuchu.

Filemon umie pływać żabką.

Honorata zna literaturę

Honorata zna literaturę romantyzmu polskiego.

Honorata zna twórczość A. Mickiewicza.

3. OPERACJONALIZACJA WG GRONLUNDA - znaczy cel ogólny, na który składają się CELE SKŁADOWE:

CEL OGÓLNY (Jaś umie pływać.)

Jaś umie ruszać kończynami odpowiednio do stylu.

Cele Składowe Jaś nie boi się wody.

(Jaś umie się utrzymać na wodzie) Jaś zna różne style pływackie.

4. OPERACJONALIZACJA WG BLOOM'A - przy pisaniu konspektów najlepiej korzystać z jego teorii, bo podał b. dużo czasowników.

1. poznawczy (intelektualny) Jaś zna różne style pływackie.

2. afektywny (emocjonalny) Jaś nie boi się wody.

3. psychomotoryczny (ruchowy) Jaś potrafi utrzymać się na wodzie.

Dziś w PL CELE: 1. EURPOEJSKA: - zaznajomienie, zapoznanie -ogólne

2. AMERYKAŃSKA: -znają, umieją, potrafią - szczegółowe (wg Gronlunda)

TO DO WYMYŚLONEGO PRZEZ NAS PROGRAMU, CZASOWNIKI KONKRETNE, DOKONANE!!!! (?)

TAKSONOMIA CELÓW wykł.4

Taksonomia celów - inaczej TAKSONOMIA PEDAGOGICZNA, to hierarchiczny schemat klasyfikacji celów kształcenia, składa się z uporządkowanych dziedzin i kategorii, które zawierają opis umiejętności opanowanych przez ucznia.

1 poziom - WIADOMOŚCI: 1) zapamiętanie wiadomości - układ STATYCZNY,

2) zrozumienie wiadomości (rozróżnij, scharakteryzuj)- układ DYNAMICZNY

2 poziom- UMIEJĘTNOŚCI: 1) zastosowanie w sytuacjach typowych

2) zastosowanie w sytuacjach problemowych (zaproponuj, rozwiąż, przewiduj)

Należy się zastanowić, jaki u nas dominuje układ, statyczny czy dynamiczny? To jest b. ważna kwestia, by nasza droga realizacyjna była b. dynamiczna.

Np. Taiti

1)osoba odpowiada za powitanie

2) -`'- za stroje

3) pożywienie uczestniczą wszyscy - UKŁAD

4) za rozrywkę

1)mapa

2)książka UKŁAD STATYCZNY

3)film

KATEGORIA = TAKSONOMIA CELÓW

Wg Niemierki - taksonomia celów - określa jako A, B, C, zawiera: POZIOM WIADOMOŚCI

POZIOM UMIEJĘTNOŚCI

DO POZIOMU WIADOMOŚCI wykorzystujemy kategorie:

1.ZAPAMIĘTANIE WIADOMOŚCI, gdzie charakterystyczne są czasowniki operacyjne: wymienić, podać, określić, zdefiniować, wyliczyć.

2.ZROZUMIENIE WIADOMOŚCI, charakterystyczne czasowniki operacyjne to: wyjaśnić, scharakteryzować, rozpoznać, rozróżnić, uzasadnić, zilustrować.

DLA POZIOMU UMIEJĘTNOŚCI odniesieniem są następujące kategorie:

1.STOSOWANIE WIADOMOŚCI W SYTUACJACH TYPOWYCH - wyróżniamy czasowniki operacyjne: wykonać, narysować, zastosować, rozwiązać, sklasyfikować, połączyć.

2.ZASTOSOWANIE WIADOMOŚCI W SYTUACJACH PROBLEMOWYCH, stosujemy czasowniki operacyjne: zaproponować, dowieść, zanalizować, wykryć, przewidzieć, ocenić i zaplanować.

Wg Niemierki - taksonomia celów WYCHOWANIA:

1.POZIOM ZAINTERESOWANIA - odpowiadają mu kategorie: 1) uczestnictwo w działaniu

2) podejmowanie działania

2.POZIOM - POSTAWY I KATEGORIE: 1) nastawienie na działanie

2) system działań

ZASADY KSZTAŁCENIA wykł.4/5

E!!! nie pomylić zasad z metodami!!

Wg Wincentego Okonia ZASADY KSZTAŁCENIA, to fundamentalne prawidłowości dydaktyczne, które partycypują na wszystkich procesach kształcenia i wychowania, a zarazem, ułatwiając nauczycielowi rozumienie tych procesów, nie tylko nie utrudniają jego twórczej pracy, ale wręcz ją warunkują.

Wg Józefa Półturzyckiego ZASADY KSZTAŁCENIA, to prawidłowości teoretyczno- praktyczne, które regulują działalność nauczycieli i uczniów.

Wg Kupisiewicza ZASADY KSZTAŁCENIA, to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala zaznajomić uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajać określone poglądy i przekonania oraz wdrażać do samokształcenia.

PLANOWANIE LEKCJI:

Twórcze działanie ucznia

Wiadomości dopełniające Wiadomości dodatkowe

(mają doprowadzić do wiadomości głównej) dopełniające

Umiejętności ucznia

(jakie przewidujemy opanowanie materiału

na podst. wiadom. Głównej, co musi umieć po tej lekcji)

Zasady Anglojęzycznych:

1. Zasada doniosłości - uczeń chętnie uczy się informacji ważnych

2. Zasada niezbędnych warunków wstępnych

3. Zasada nowości - nowa forma, konwencja

4. Zasada przyjemności - miła atmosfera;

UKŁAD ZASAD !!!!E

1. Z. Poglądowości PPKSŚAUUMUCZŁZPTWUK

2. Z. Przystępności Kształcenia

3. Z. Systematyczności

4. Z. Świadomego i Aktywnego Uczestnictwa

5. Z. Umiejętności uczenia się

6. Z. Łączenia teorii z praktyką

7. Z. Indywidualizacji i zespołowości

8. Z. Trwałości Wiedzy

9. Z. Ustawiczności kształcenia

AD.1 ZASADA POGLĄDOWOŚCI (In. BEZPOŚREDNIOŚCI) OGLĄD!! - zakłada konieczność zdobywania wiedzy o rzeczywistości, poprzez bezpośrednie poznanie rzeczy i zjawisk, wydarzeń i procesów lub też poprzez zetknięcie się z ich zastępnikami, np. modele, obrazy, wykresy, tabele. Zasada ta obowiązuje w podających i poszukujących metodach nauczania, a formy jej stosowania powinny uwzględniać możliwości uczniów, ich doświadczenia, samodzielność prowadzenia obserwacji, wiek uczniów. Zadaniem jej jest wprowadzenie do świadomości odbiorców odpowiedniej znajomości faktów, umiejętności, prawidłowego kształtowania pojęć, zrozumienia uogólnień i praw naukowych. Zasada ta pozwala stosować środki zastępcze, np.; modele, filmy, atrapy, obrazy, dopuszcza też graficzne i inne prezentowanie omawianych zagadnień abstrakcyjnych. POGLĄDOWOŚĆ możemy wykorzystywać w formie pokazu odpowiednich czynności;

AD.2 ZASADA PRZYSTĘPNOŚCI in. STOPNIOWANIA TRUDNOŚCI- zakłada realizację następujących założeń:

1. od tego co bliższe, do tego co dalsze

2. od łatwiejszego do trudniejszego

3. od znanego do nieznanego - nowego

Uwzględnia różnice w tempie pracy uczniów i wymaga uwzględnienia ich właściwości psycho- rozwojowych. Bardzo ważne dla realizacji tej zasady jest zrozumienie przez uczniów terminów i pojęć oraz wykorzystania przemyślanych wymagań. Walorem tej zasady jest respektowanie optymalnych możliwości uczniów.

AD.3 ZASADA SYSTEMATYCZNOŚCI - obowiązuje nauczyciela i ucznia, dotyczy analizy procesu kształcenia i powinna być stosowana przez ucznia w procesie uczenia się, a przez nauczyciela w przy kierowaniu pracą uczniów;

Zadania ucznia: 1. Systematyczne przyswajanie wiadomości i umiejętności; 2. Systematyczne ich utrwalanie;

Zadania nauczyciela: 1. Prezentowanie materiału we właściwej kolejności; 2. Nawiązywanie do opanowanego materiału; 3.wiązanie poszczególnych porcji w całość; 4.podkreslanie zagadnień głównych; 5.dzielenie materiału na części; 6. Dbanie o systematyczne nabywanie wiadomości i umiejętności przez uczniów;

AD.4 ZASADA ŚWIADOMEGO I AKTYWNEGO UCZESTNICTWA - polega na właściwym stosunku uczniów do celów uczenia się, a wynikającym z tej zasady.

Zadania dla nauczyciela: - poznanie indywidualnych zainteresowań uczniów i ich rozwijanie; - organizowanie pracy grupowej uczniów z zaakcentowaniem jej prawidłowości merytorycznych; - stwarzanie uczniom sytuacji wymagających myślenia; -dostrzegania i wyjaśniania związków między posiadaną wiedzą, a rozpatrywanymi faktami;

BARDZO WAŻNE dla tej zasady są własne motywy uczniów, które nauczyciel powinien poznawać i respektować;

AD.5 ZASADA KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI UCZENIA SIĘ - wdrażanie do samokształcenia, umiejętność korzystania z podręcznika, wyszukiwania informacji, korzystania z nowych technologii, np. w książkach: spis treści, bibliografia, dodatkowe informacje itp. Zadaniem tej zasady jest rozwijanie umiejętności pracy umysłowej i wdrażanie do samokształcenia. Główne jej czynniki: 1. Świadome i samodzielne planowanie; 2.organizowanie pracy umysłowej;

3.doskonalenie metod zdobywania informacji i umiejętności; 4. Porządkowanie własnego warsztatu pracy;

Zasada ta obejmuje m.in. - prawidłowe korzystanie z podręcznika i innych materiałów dydaktycznych; - nowoczesne przekazy informacji; - sposoby rejestrowania informacji i ich rozumienia; - umiejętność selekcji informacji; - wykorzystywanie samokształcenia, jako niezbędnego czynnika rozwoju intelektualnego;

AD. 6 ZASADA ŁĄCZENIA TEORII Z PRAKTYKĄ - jej zadaniem jest przygotowanie uczniów do racjonalnego wykorzystania posiadanej wiedzy w różnych sytuacjach praktycznych oraz do przekształcania rzeczywistości. Szczególne jej zastosowanie jest w szkołach zawodowych. Obejmuje ona 3-y podstawowe obszary:

1. Źródło wiedzy o świecie; 2.Kryterium prawdziwości przekazywanej wiedzy; 3.Zespół działań, przygotowujących uczniów do praktyki;

Powiązanie tej zasady, czyli teorii z praktyką wpływa bardzo dodatnio na wyniki nauczania;

(Dodawanie= dosunąć coś do czegoś = coś dokładam; Mnożenie= ile razy włożyłeś kwiatki do wazonika);

AD.7 ZASADA IDYWIDUALIZACJI I ZESPOŁOWOŚCI - akcentuje indywidualne możliwości kształcących się,

a w związku z tym nie może pomijać problemu wymagań i ocen oraz znaczenia zespołowości w nauczaniu. W procesie dydaktycznym istnieją wśród uczniów grupy lub zespoły, które tworzą się samorzutnie i tym samym pozwalają na lepsze opanowanie treści programowych. Z punktu widzenia dydaktyki praca w grupach lub zespołach ma bardzo duże walory. Praca zespołowa wiąże się bardzo z indywidualizowaniem, ponieważ stosownie do rozmaitych czynności nauczycieli następuje wybór ich indywidualnego wykonawcy i niezależnie od różnic indywidualnych, wszyscy powinni umieć ze sobą współdziałać. (pracę grupową należy obserwować, patrzeć jak pracują, można stać się na chwilę członkiem grupy, nauczyciel NIE MOŻE BYĆ BIERNY w czasie pracy grupowej!!!!)

AD.8 ZASADA TRWAŁOŚCI WIEDZY - zakłada konieczność podejmowania i stosowania przez nauczycieli licznych operacji dydaktycznych po to, aby uczniowie mogli trwale zapamiętać poznawane wiadomości i umiejętności. Zasada ta zakłada konieczność organizowania procesu dydaktycznego, ukierunkowanego na to, aby uczniowie umieli odtwarzać posiadaną wiedzę i ją wykorzystywać. DZIAŁANIA NAUCZYCIELA: 1.dbałość o zainteresowania uczniów;

2.organizowanie sytuacji aktywizujących; 3.upewnianie się, czy uczniowie zrozumieli omawiany materiał; 4.dbałość

o częstotliwość powtórzeń; 5.przedstawienie materiału w logicznej kolejności; 6.systematyczna kontrola wyników;

powtórzenie materiału to np. teleturniej, czy 100 pytań do… NIE odpytywanie!!!!

AD.9 ZASADA USTAWICZNOŚCI (bez końca) KSZTAŁCENIA - akcentuje systematyczny i świadomie prowadzony krąg działań w zakresie dydaktycznym i wychowawczym, w celu stałego i systematycznego rozwijania wiedzy i osobowości. Praca oświatowa powinna mieć charakter demokratyczny, a tym samym być dostępna dla wszystkich.

OCENIANIE wykł.5

OCENA SZKOLNA- jest ustosunkowaniem się nauczyciela do wiedzy i osiągnięć ucznia. Może być wyrażana:

- w stopniach - ocena (cyfra); -pisemnie (opis); -mimiką;

FORMY OCENY:

1. STOPNIE POZORNE- dobrze, źle, zaliczone, nie zaliczone, poprawnie, niepoprawnie - są pozorne, bo nie do końca wiadomo dokładnie, co jest dobrze, a co źle;

2. PLUSY I MINUSY- też powinny mieć uzasadnienie - należy zwracać uwagę za co stawiamy `+ -` trzeba ustalić preferencje;

3. WYRAŻENIA ZASTĘPCZE odnośnie stopni pozornych -świetnie, ślicznie, cudownie, bosko, znakomicie, okropnie, dramatycznie;

4. POTWIERDZENIA LUB ZAPRZECZENIA OGÓLNE - tak, nie, naturalnie, oczywiście, w porządku;

5. APROBATA LUB DEZAPROBATA - ważna mimika, ale też ton głosu: „siadaj” „pewna jesteś?” „bardzo dobrze” „dziękuję dosyć Twojej wypowiedzi na dziś” - ważna intonacja, gesty;

6. KOMENTARZE, OPISY, CHARAKTERYSTYKA UCZNIA BEZ STOPNI - uwagi merytoryczne;

7. PUNKTY W TESTACH - których nie przelicza się na oceny;

8. WYRAŻENIA DWUZNACZNE- „dużo byłoby do powiedzenia”, „może jest w tym trochę prawdy”, „no,no,no…”

FUNKCJE OCENY SZKOLNEJ:

1. INFORMACYJNA - informuje o postępach ucznia w nauce, możemy wskazywać drogi rozwoju dla ucznia;

2. SELEKCYJNA - odnosi się do wyników egzaminów- zbiorowe testy gimnazjalne, jak wypadła klasa, określa poziom nauczania w szkole;

3. MOTYWUJĄCA - posłuchaj ty potrafisz, stać Cie na to, by tę ocenę poprawić - po prostu motywować;

4. PROGNOSTYCZNA- PROGNOZUJĄCA- zmierza do określenia pewnych działań w stosunku do uczniów,

np. 5 z polskiego - to wzmacniamy ucznia- konkursy itp. jeśli 1 - to szukamy takich warunków, by dziecko mogło poprawić;

CECHY OCENY SZKOLNEJ:

A) OBIEKTYWNOŚĆ OCENY- sprawiedliwe traktowanie bez faworyzowania;

B) JAWNOŚĆ OCENY-uczeń ma wiedzieć, jaka jest jego sytuacja;

C) INSTRUKTYWNOŚĆ OCENY - szersze umotywowanie oceny z wyjaśnieniem spraw niezrozumiałych dla ucznia;

Praca nauczyciela nie może być tylko mówieniem i odpytywaniem, ma być też szerokorozumianym nauczaniem i włączaniem się w proces nauki ucznia;

SCHEMAT PROCESU OCENIANIA - ocena szkolna - tworzą go elementy:

1. przedmiot oceny - jakie są wiadomości i umiejętności uczniów;

2. kryterium oceny - zakres wiadomości, poziom rozumienia, jakość wykonania;

3. normy ocen - ustalamy normy, jakie uczeń musi spełniać, by uzyskać ocenę bdb.

4. ocenianie sensestrikte - przyporządkowanie uczniom oceny ze względu na kryteria normy ocen;

METODY OCENIANIA - są zależne od form i metod kontroli i miejsca w procesie nauczania, w którym pojawia się kontrola. Wyróżniamy:

1) metody nietechniczne, czyli tradycyjne - nauczyciel musi sformułować oceny w trakcie kontroli;

2) metody testowe i techniczne środki kontroli - klucze do testów, karty do oceniania - szybsze sprawdzanie;

PRZYCZYNY RÓŻNYCH OCEN:

1) 2-a typy nauczycieli - zwolennicy wysokich lub b. niskich ocen;

2) zwolennicy oceny przeciętnej przeważnie 3 dst. - lepszego osłabia, a słabszego nie angażuje, bo i tak 3;

3) zwolennicy oceny normalnej- oceny odpowiadające faktycznej wiedzy uczniów - oceny obiektywne;

Inne przyczyny: - wpływ autorytetu, - nepotyzm, - narodościowo - kulturowy; - niejednokrotny poziom wymagań;

- wpływ wyznaniowo- religijny;

TYPOWE BŁĘDY W OCENIANIU:

1. wybiórczość kontroli- kilka osób ocenione;

2. ocena, jako średnia arytmetyczna - średnia może powodować - średnia ważona, zaniżenie zaangażowania;

3 niesystematyczność oceniania - niektórzy uczniowie - brak ocen;

4. klasę traktujemy przeciętnie, np.: „co Ty tak się wyrywasz?”

5. niechętny stosunek nauczyciela do uczniów lub klasy;

6. jednorodność kontroli - zawsze w ten sam sposób lub te same treści;

JAKA POWINNA BYĆ OCENA:

1. kontrola bez ocen

2. ocena pełna i obiektywna

3. powinno się prognozować możliwości ucznia

4. patrzenie na ucznia przez pryzmat jego faktycznych możliwości;

5. należy brać pod uwagę oryginalne konteksty, wówczas wyżej oceniajmy, tu tez jest b. ważne uzasadnienie;

LEKCJA (lekcjo - odczytywanie, interpretacja odbioru):

1. jest to podstawowa jednostka procesu kształcenia, czyli ma też wartość jakościową i znaczeniową;

2. interpretacja odbioru przekazu - tego, co robimy;

LEKCJA - to jednostka organizacyjna procesu kształcenia, w czasie której nauczyciel w ściśle określonych ramach czasowych, odbywa zajęcia ze stałą grupą uczniów wg odpowiedniego rozkładu zajęć, stosując różne metody i środki dydaktyczne dla osiągnięcia założonych celów kształcenia;

LEKCJA Wg Okonia - to organizacyjna forma nauczania, oparta na realizacji określonego zadania dydaktycznego w ciągu ustalonego czasu. Czas lekcji mieści się zazwyczaj w granicach 40 -45 minut, choć bywają lekcje krótsze i dłuższe. Charakterystyczna lekcja obejmuje 3-y etapy: 1) Wstęp; 2)Część właściwa; 3) Zakończenie;

Część Wstępna - obejmuje czynności przygotowawcze, sprawdzanie pracy domowej, powtórzenie przerobionego materiału, przygotowanie do bieżącego tematu lekcji;

Część Właściwa - obejmuje podanie nowego materiału, zrozumienie, zebranie i wykorzystanie;

Część Końcowa - obejmuje powtórzenie i utrwalenie nowej wiedzy, zadanie pracy domowej, wykorzystanie i wzbogacenie poznanych zagadnień;

Praca domowa - to utrwalanie wiadomości, choć niektóre szkoły praktykują brak prac domowych;

LEKCJA Wg Kupisiewicza - u niego lekcja jest głównym elementem systemu klasowego pracy dydaktycznej. Materiał ma być ułożony w pewną strukturę, tak by się wzajemnie uzupełniały. Rozkład materiału - logicznie.

TYPY LEKCJI:

1. poświęcone wprowadzeniu nowego materiału;

2. lekcje, służące ćwiczeniu, czyli kształtowaniu umiejętności i nawyków;

3. lekcje powtórzeniowo - utrwalające;

4. lekcje poświęcone sprawdzaniu i ocenie uczniów - ich postępów;

Ad.1 Np.: Temat: Pora roku- zima. (lekcja tradycyjna, sądząc po temacie)

Temat: Dlaczego zimą pada śnieg? (nastawienie na sytuację problemową - tu jest dociekanie)

Można wyróżnić lekcje: 1) tradycyjną (podającą) 2) problemową 3) mieszane

Lekcja problemowa - ona ma swoja pewną strukturę (elementy): - odczucie problemu, czyli przygotowanie uczniów do pracy, - nawiązanie do sytuacji problemowej, - stworzenie sytuacji problemowej, -ustalenie planu pracy, - sprawdzanie pomysłów rozwiązania, - usystematyzowanie, - zastosowanie;

(możemy mieć problem o charakterze praktycznym lub teoretycznym)

Ad.2 Elementy lekcji:

- spr. pracy domowej; - uświadomienie uczniom zadań; -ustalenie reguł i zasad, jak dane ćwiczenia mają przebiegać;

- wzorowy pokaz czynności - nauczyciel ma pokazać; -wykonywanie zadań pod kontrolą nauczyciela; - systematyczne ćwiczenie; -praca domowa;

Ad.3 - spr. pracy domowej; - powtórzenie wiadomości wg określonego planu; -uzupełnianie odpowiedzi uczniów przez nauczyciela; -analiza i ocena wiadomości i umiejętności uczniów; - zadanie pr. domowej;

Ad.4 - praca klasowa, odpytywanie, test, sprawdzian; -ocena wg ustalonych kryteriów;

TYPY LEKCJI W ODNIESIENIU DO ORGANIZACJI PRACY NA LEKCJACH, STOSOWANYCH METOD

I WYKORZYSTYWANYCH ŚR. DYDAKTYCZNYCH:

1. Lekcje pracy zespołowej: jednolite, grupowe, zróżnicowane

2. Lekcje uczenia się pod kierunkiem (nauczyciel wyraźnie kieruje)

3. Lekcje referatowe

4. Lekcje samodzielnej pracy uczniów (samodzielna praca ucznia, ta lekcja daje pogląd, że potrafią się posługiwać wiedzą praktycznie, czyli rozumie)

5. Lekcje dyskusyjne (np. kto jest za daną tezą, kto jest przeciw - wojna na argumenty, b. ciekawa lekcja)

6. Lekcje laboratoryjne - np. angielski ze słuchawkami, doświadczenia, eksperymenty - chemia, fizyka;

7. Lekcja z wykorzystaniem filmu dydaktycznego - tu należy pilnować aktualności

8. Lekcja z wykorzystaniem nagrań telewizyjnych - nowoczesny nauczyciel ma być dysponentem wiedzy, musi umieć wyposażyć dziecko w pewne umiejętności (w TV jest mnóstwo działów: przyroda, rośliny, zwierzęta, historia)

9. Lekcje z wykorzystaniem magnetofonu lub nagrań płytowych (lekcje impresywno- ekspresyjne)

10. Lekcje z wykorzystaniem komputera lub maszyn dydaktycznych (lecz komp. nie może zastępować nauczyciela)

11. L. wielopoziomowe stosowane dla różnych grup uczniów (różne zadania pod kątem uczniów, ale NIE mówimy to dla słabszych, a to dla lepszych)

12. L. w klasach łączonych, np. 6+7 latki razem lub na wsi 1+2 klasa razem, to wymaga wiele pracy metodycznej od nauczyciela, bo musi różnicować zadania;

13. Lekcja- wycieczka - bliższe (np. poczta), dalsze, krótko-czasowa, długoczasowa, ważne bezpieczeństwo- ktoś do pomocy, ważna rola nauczyciela - cel.

14. Lekcja na działce lub w gospodarstwie

15. Lekcja w warunkach szkolnych - NIE w klasie, tylko w innym miejscu w szkole

16. Lekcje kombinowane lub łączone, umożliwiające wykorzystywanie różnych typów.

TYPY LEKCJI WYNIKAJĄCE Z RÓŻNYCH FUNKCJI DYDAKTYCZNYCH ORAZ STOSUNKU DO OGNIW PROCESU NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ:

1. Lekcje wprowadzające i zaznajamiające z nowym materiałem;

2. L. służące opracowaniu nowego materiału;

3. L. powtórzeniowo- systematyzujące;

4. L. utrwalające;

5. L. sprawdzające przygotowanie i postępy uczniów;

6. L. korektywno- uzupełniające;

7. L. zawierające wszystkie ogniwa procesu nauczania, uczenia się;

8. L. obejmujące kilka ogniw procesu nauczania, uczenia się;

Powyższe typologie dają nauczycielowi wiele możliwości, przez pryzmat lekcji może korygować, sprawdzać, powtarzać, wykazywać prawidłowość dydaktyczną - uświadamiać uczniom cele lekcji, kształtować pojęcia, formułować, uwypuklać, nauczyć zastosowania; weryfikacja, dopełnienie, odniesienie do innych aspektów;

Lekcja to nie tylko podanie informacji, to też kwestia, która ma odpowiadać na pytanie: „Co maja na tej lekcji robić uczniowie? O co można wzbogacać dany temat?”

METODY NAUCZNIA:

Kazimierz Socik:

Uczenie sztuczne Uczenie naturalne

- wiedza sztuczna - nowe sytuacje życiowe, - doświadczenia w sferze intelektualnej

Nawroczyński:

m. podające m. poszukujące m. laboratoryjne

podawane przez nauczyciela) sam poszukuje ze względu na miejsce pracy

L. J. LERNERA I M.N. SKATKIN

najniższy stopień samodzielności uczeń w pełni samodzielny

Metody objaśniająco- Metoda Metoda częściowo- M. Badawcza

Poglądowe Problemowa Poszukująca

OGÓLNY PODZIAŁ

METODY PODAJĄCE	M. WERYFIKUJĄCYCH SIĘ WZAJEMNIE CZYNNOŚCI NAUCZYCIELI I UCZNIÓW	M. PRACA SAMODZIELNA
* wykład * notatka * definicje * pokaz filmu * pokaz prezentacji	* dyskusja * pogadanka	* praca z książką * eksperyment * doświadczenie

L. KLINBERG

MONOLOGOWE DIALOGOWE

- wykład - dyskusja

- opowiadanie - pogadanka

- pokaz

METODY GIER DYDAKTYCZNYCH:

1. M. SYMULACYJNA (zdania z przeszłości, odgrywamy coś co kiedyś było)

2. M. SYTUACYJNA (zdarzenia z przyszłości, coś co może kiedyś być) SCENKI

3. M. INSCENIZACYJNA (to przeszłość i przyszłość, teatr- scenariusz-role)

4. M. BURZA MÓZGÓW (wszystko, co dzieci mówią, nauczyciel wszystko zapisuje)

5. M. BIOGRAFICZNA (odwołujemy się do życia innych osób, uczymy się od innych, jak je rozwiązać)

CELE KSZTAŁCENIA - SCENARIUSZE LEKCJI

Analiza scenariuszy jest b. pożyteczna

PROCEDURA „U”

Diagnoza sytuacji - jak jest? Nauczyciel

zastanawia się jak zrobić, żeby było lepiej,

jak chcemy, żeby było?? !!!

procedura ta może być b. prosta lub b. skomplikowana, to zależy od nauczyciela, jest też często stosowana w firmach;

SYSTEM LEKCYJNO- KLASOWY:

1. klasa, 2.lekcja 3. lekcja= 1przedmiot 4. nauczyciel 5. plan nauczania

Modyfikacje:

1. SYSTEM MANHEIMSKI: * selekcja, indywidualność; * różnią się programem, każdy na czym innym kończy;

* podział po selekcji wstępnej - po badaniach psychomotorycznych IQ; *podział na klasy wg uzdolnień;

*zdolni uczą się dłużej;

2. PLAN DALTOŃSKI: * indywidualizacja ze względu na tempo pracy; * brak lekcji; * jedyna motywacja o tablica wyników wszystkich uczniów- patrzą gdzie są inni, szkoła nie przetrwała nawet roku; *studia oparte na planie daltońskim - można robić, co się chce byle zaliczyć;

3. ROZSZERZONE SZKOŁY ŚREDNIE: * duża wolność; * można dorobić przedmiot; * podział ze względu na treści -uczeń sam wybiera; * teraz w USA uczniowie wybierają na jakie przedmioty chcą chodzić; * są 3 etapy szkół; *można co semestr zmieniać przedmioty; * jeśli są uczniowie, którzy chcą się czegoś uczyć ,to powstaje przedmiot;

4. NAUCZANIE GRUPOWE I ZESPOŁOWE: * dyskusja;

Wiadomość główna lekcji

---