1. Różnice między rach. zarz. a rach. finans.

• Cel: RF: zaspokajanie potrzeb informacji odbiorców zewn.. RZ: zaspokajanie potrzeb informacji wewn..

• Użytkownicy: RF: głównie zewn. (akcjonariusze, urzędy skarbowe, statystyczne, banki, inwestorzy, pracownicy). RZ: głównie wewn. (przedsięb. oraz kierownicy funkcjonalnych komórek organizacyjnych.

• Regulacja prawna: RF: kodeks spółek hand., prawo podatkowe, ustawa o rachunkowości, przepisy komisja pap. wart., Ministerstwo Finans. oraz standardy międzynar. i kraj.. RZ: nie jest regulowana prawem, prowadzenie rachunkowości zarządczej nie jest obligatoryjne.

• Zas. wyceny: RF: wykorzystuje jednolite zas. wyceny, wg wart. nabycia w celu zapewnienia porównywalności i kontroli. RZ: Wykorzystuje różne zas. wyceny, oprócz wart. nabycia, także wart. ekon., zdyskontowane przepływy pienięż.,

• Cechy inf.: RF: dokładność, wiarygodność, ciągłość, sprawdzalność danych liczb. RZ: jest zorientowana na dokładność i szybkość w pozyskiwaniu danych.

• Wymiar czas. inf.: RF: Cechuje inf. ex post przedstawiające dane o zaszłościach gospodarczych. RZ: Koncentruje się na inf. ex ante jak i przeszł.. Proces podejmowania decyzji wiąże się z przyszł., dlatego ważniejsze są wariantowe projekcje przyszł. przych., k. i wyników.

• Częstotliwość inf.: RF: obowiązuje ścisła periodyzacja: rok, kwartał, miesiąc. RZ: Częst. inf. nie jest ściśle określona. Inf. są przygotowywane stosownie do potrzeb.

• Rodz. kontroli: RF: Kontrola zewn. (biegli rewidenci, US) RZ: Kontrola wewn. dotycząca efektywności i skuteczności realizacji podjętych decyzji na podst. różnych kryteriów i mierników.

• Format i wymogi formalne: RF: sprawozdania finanse. mają jednolity format i muszą być ujawnione i także publikowane. RZ: Sprawozdania wewn. mają formę dowolną i mogą być sporządzane wg ośrodków odpowiedzialności.

• Stopień standaryzacji: RF: podlega międzyn. standardom i normom akceptowanym przez praktykę. RZ: nie podlega standardom.

2. Różne klasyfikacje k.

a) K. dla celów sprawozdawczych:

ukł. rodz. k. (zużycie mat. i energii,

amortyz., usługi obce, wynagrodz., podatki i opłaty, ubezpiecz. społ. i inne świadczenia , pozostałe k.)

• ukł. funkcjonalny k. (podmiotowy): k. fazy zakupu, k. fazy sprz., k. ogólnego zarz., k. produkcji pomocniczej.

• układ kalkulacyjny kosztów:

- k. bezp. (mat. bezp., płace bezp., narzuty na płace, obróbka obca, zużycie narzędzi specjalnych, k. przygotowania nowej produkcji).

- k. wydziałowe.

- k. wytworzenia (wszystkie k. bezp., część k. pośr., k. wydz. st. i zm.).

- k. ogólnego zarządu.

- zakładowe k. wytworzenia.

- k. sprzed.

- koszt własny sprzedaży.

b) k. dla celów decyzyjnych:

• w zależności od wlk. produkcji:

- k. st. nie zmieniają się, np. amortyzacji, płaca pracowników zarządu.

- k.st. użyteczne - ponoszone w sytuacji pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych.

- k. stałe nieużyteczne (puste)

- k. st. mieszane - składają się z części st. i części zm. (np. rach. telefon.)

- k. skokowo st. - st. w pewnym przedziale istotności, a w pewnym przedziale wzrastają, aby znowu być st.

- k. zm. - zmieniają się w zależności od wlk. produkcji np. zużycie materiałów.

- proporcjonalne - wzrastają w tym samym tempie co produkcja (wynagrodzenia pracow. bezp.. produkcyjnych w akordzie prostym);

- progresywne - rosną szybciej niż wzrost prod. (wynagrodzenie pracown. produkcyjnych w akordzie progresywnym , u których stawka wzrasta wraz ze wzrostem wydajności, np. k. płac pracown. zatrudnionych w godz. nadliczbowych (soboty wolne i .św));

- degresywne - rosną wolniej niż wzrost prod. (wynagrodzenie pracown. w akordzie prostym, w przypadku nowej, nieopłacalnej jeszcze produkcji).

• K. istotne i nieist. dla danej decyzji - mają 2 cechy są to przyszłe wydatki pieniężne i są różnicą między dwoma alternatywnymi decyzjami.

• K. utracone - utopione, nie do odzyskania, są efektem decyzji menedżerskich w przeszł. i na które obecnie nie mamy wpływu np. wart. maszyny netto, nadmierne zapasy materiałów.

• K. utraconych możliwości - oznaczają zmniejszenie dotychczasowych wpływów pienięż., są to utracone doch. z podjętej decyzji w wyniku której zaniechamy jednego działania na rzecz podjęcia innego.

• K. krańcowe - są to k. wytworzenia dodatkowej jedn.produkcji.

RÓZNICE MIEDZY RACH., ZARZ. A RACH.KOSZTÓW.

RACH. ZARZ.:

- ustalenie k. w celu określenia co, ile i gdzie produkować

- powiązanie k. z decyzjami

- powiązanie k. z otoczeniem przedsięb.

- wiązanie k. z przych. w celu poprawy wyniku finans.

RACH. K.:

- ustalenie k. w celu przypisania ich do jedn. kalkulacyjnej

- oderwanie k. od decyzji

- powiązanie k. z produkcją i wewn. procesami produkcyjnymi

- przypisanie k. ośrodkom odpowiedzialności za k.

3. Istota rach. kosztów

Rach. k. jest ważnym elementem systemu rachunkowości. Ze względu na swoją specyfikę jest on wyodrębnionym podsystemem informatycznym w systemie ewidencyjnym rachunkowości.
Wychodząc z istoty rach. k., jego zad.:
1. Poznania poniesionych k. w różnych przekrojach oraz w określonym czasie. Istotne jest ustalenie, gdzie zostały poniesione k., w jakiej wysokości i na co .
2. Tworzenia podstaw ustalania cen. Wprawdzie w gosp. Ryn. metoda kosztowa ustalania cen na wyroby i usługi jest rzadziej stosowana niż w gospodarce planowanej centralnie, to jednak należy stwierdzić, że związek cen i k. zawsze występuje w przedsięb. Umożliwiają one uzyskanie inf. o tym, czy produkcja wyrobu A jest bardziej opłacalna oraz czy bardziej opłacalna jest wyr. A, czy wyr.B.

1. Funkcje rach. kosztów:

1. Informacyjna (szczegółowe: rejestracyjna, klasyfikacyjna, sprawozdawcza).

2. Analityczna - bad. i interpretacja inf. dostarczonych przez rach. k. potrzebnych do oceny poziomu dynamiki i struktury k. oraz wyników finanse. oraz efektywności działania przedsięb.

3. Planistyczno-optymalizacyjna - informacje o k. są podstawą do wyznaczania celów i zad. działalności, określają warunki realizacji celów w czasie.

4. Kontrolna - dostarcza różnym szczeblom zarządzania inf. o k. dla sprawdzenia oraz oceny stopnia osiągnięcia wyznaczonych celów i przyjętych zadań jak również stopnia wykorzystania pozostawionych do dyspozycji środków a następnie kontroli poziomu poniesionych kosztów.

2. RACH. K. PEŁNYCH

Zapasy= (prod.-sprzed.)*j.techn.k.wytw.

.= kzj+ksj=kzj+(k.s.wytworz./prod.)

Całk. tech.k.wytw.=techn..k.wytw.*prod.

Tech. k. wytw.= mater. bezp.+ płace bezp.+ k. pośr.

Są zawsze wyższe niż w rach. k. zm.

Charakteryzuje się grupowaniem k. w 3 przekrojach: rodz., podm. i przedm.. W tym rach. przyjmuje się, że poziom k. zależy od 1 czynn.- wielkości produkcji.

Cechy rach. k. pełnych:

• podział k. całk. na bezp. i pośr., wycena wytworzonych wyrobów odbywa się na poziomie k. pełnych ( k. bezp. i pośr.);

• rozliczenie k. pośr. na produkty, kalkulacja jedn. K. wytworzenia oraz wyceny zapasu produktów odbywa się na poziomie pełnego k. wytworzenia, k. nieprodukcyjne, k. ogólnego zarz. i sprz. nie są wliczane do k. wytworzenia produktów, odnoszone są na wynik finans.

6.Wady rach. k. pełnych:

• podział k. na k. bezp. i k. pośr. staje się coraz mniej przydatny w zarz. przedsięb. Proporcjonalny do przyjętego klucza podział k. pośr. nadaje im charakter k. w dużym stopniu zależny od rozmiarów produkcji (k. bezp.), przy czym k. te w większości mają charakter k. st., a więc niezależnych od rozmiarów produkcji.

• Rach. k. peł. zniekształca k. jedn. wyrobu na skutek tzw. proporcjonalizacji kosztów pośr. w stosunku do płac lub innych podstaw odniesienia. W tej sytuacji dane o k. jedn. tracą w dużym stopniu swoją wiarygodność.

• utrudnione są możliwości poprawnej dezagregacji wyniku funkcjonowania wewn. jednostek organizacyjnych przedsięb., stąd utrudnione są działania motywacyjne na rzecz obniżenia k. Ośrodki odpowiedzialności za k. stają się fikcją.

Zalety rach. k. pełnych:

Zaletą rach. k. peł. jest to, iż jest on przystosowany do wymogów sprawozdawczości zewn. Rach. k. peł. jest przydatny w podejmowaniu decyzji długookr., ponieważ w dł. okresie przych. ze sprz. powinny pokryć wszystkie k. przedsięb..

3. RACH. K. ZM.

Zapasy= (prod.-sprz.)*jkz

• K.cał. przedsięb. dzielone są na k.s. i zm.

• K. podmiotów wewnętrznych agregowane są również zgodnie z ich charakterem zmienności względem stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej na st. i zm.

Rach. k. zm. ma wiele zalet:
•  emituje realne inf. o jedn. K. zm. wyrobu oraz k. zm. całego przedsięb.; te ostatnie wynikają z zależności wlk. produkcji i wlk. zużycia czynn. produkcji;
•  kontroluje proces tworzenia się k. w przedsięb.
•  ułatwia przedsiębiorstwu podejmowanie bardziej trafnych decyzji cenowych.
•  dostarcza rzetelnego kryterium decyzyjnego w postaci jedn. marży brutto.
•  umożliwia syntetyczną i szybką ocenę przedsięb. z punktu widzenia 2 kryteriów - zysku i marży brutto;
•  sprzyja rozwijaniu myślenia popytowo-podażowego nastawionego na określenie tego, co przedsięb. może sprz. i co powinno produkować;
•  ułatwia przedsięb. podejmowanie decyzji pozwalających na szybsze dostosowanie się do zmian zachodzących na rynku;
•  zmniejsza niebezpieczeństwo zamrożenia śr. finans. w zapasach produkcji nie zakończonej;
• stwarza podst. do decentralizowania procesu zarz. w przedsięb. i tym samym tworzy warunki do ustalania odpowiedzialności poszczególnych jednostek wewn. za uzyskane przych. i poniesione k.
Słabości rach. k. zm.:
• możliwość wystąpienia praktycznych trudności z podziałem k. na k. st. i zm.
•  skracania horyzontu czasowego w podejmowaniu decyzji, co może mieć niekorzystny wpływ na decyzje długookr., które są podejmowane na podst. k. pełn.;
•  skupianie uwagi na marży brutto, co może być przyczyną nienależytego dowartościowania rangi k. st., które w wielu przedsięb. mają tendencje wzrostu;
•  odchodzenie od zas. przeciwstawiania przychodom kosztów uzyskania przychodów, wymaganej w rach. finansowej i sprawozdaniach finansowych.

Metoda księgowa- polega na rozróżnieniu k. st. i zm. na podst. zachowania się k. w przeszł. Pracownicy księgowi kwalifikują poszczególne rodz. k.

7. RACH. WIELOBLOKOWY.

Wieloblokowy rach. k. jest stosowany w tych przedsięb., które mogą mieć produkcję w różnych miejscach i produkować różne wyroby. Jest przydatny do obliczania różnych poziomów marż liczonych odrębnie dla różnych segmentów, a także marży liczonej całościowo dla całego przedsięwzięcia. Rach. ten jest tworzony przy wykorzystaniu rach. k. zm.. Stosować go mogą np.: hipermarkety, supermarkety, drobne sklepy i hurtownie.

Segmenty:

• rejony sprzedaży;

• kanały dystrybucji;

• rodz. produktów;

• asortymenty produktów;

• poszczególne linie produkcyjne;

• wydzielone ośrodki odpowiedzialności;

Założenia:

- Istnieje możliwość wyodrębnienia k. st. indywidualnych, związanych z danym produktem, linią produkcyjną, wydziałem produkcyjnym.

- Wydzielenie st. k. indywidualnych pozwala na ustalenie wielu stopni marż na pokrycie kosztów st. o różnym zakresie

- Różne stopnie marż na pokrycie k. st. pozwalają na ocenę ośrodków odpowiedzialności, klientów, segmentów rynku itp.

8. Rach. k. działań

Umożliwia on rozliczenia k. pośr. na obiekty k., którymi mogą być: produkty, asortymenty produktów, usługi, procesy, klient, dostawca/ odbiorca.

Funkcje: rozliczanie k. pośr. i bardziej efektywne wykorzystanie zasobów, zasoby, nośniki kosztów zasobów, działania, nośniki k. działań, obiekty k.

Jego zastosowanie polega na wydzieleniu procesów, przyporządkowanie im zasobów, na określeniu mierników k. działań, które to mierniki pozwalają na pokazanie związków pomiędzy działaniami a obiektami k.

Elementy rach. k. działań

• Zasoby - praca, mater., surowce, komponenty, powierzchnie produkcyjne, magazynowe i biurowe, maszyny i urządzenia, środki transportu, wiedza technologiczna oraz zasoby dostarczane z zewn. w postaci usług obcych.

• Nośniki k. zasobów - są miernikiem zużycia zasobów podczas wykonywania działań w przedsięb.: roboczogodzina, etap, kg, itd.

• Działania - może nim być zorganizowana i pojedyncza operacja lub proces zużywający określoną część zasobów. Aby działanie mogło być obiektem kontroli k., powinno być możliwe określenie jakości wyniku działania, czasu jego wykonywania oraz zdefiniowania k. ponoszonych podczas wykonywania działań;

• Nośniki k. działań - służą do przypisania kosztów poszcz. działań obiektom kosztów i są miarami rozmiarów działań, np. l. operacji, l. inspekcji jakości;

• Obiekty k. - produkt, zamówienie, kontrakty, linia produkcyjna, projekt, kanał dystrybucji, segment rynku.

9. RACH. K. KLIENTA.

K. klientów, to k. ponoszone w związku z występowaniem relacji między przedsięb. a zewn.odbiorcami jego produktów. Poziom i struktura k. zależą od: szybszej obsługi, wyższej jakości za tą samą cenę, usługi zgodnie z preferencjami danego klienta.

Koszty zróżnicowania obsługi klienta:

- Częstotliwość dostaw do klienta

- Przewidywalność popytu klienta

- Częstotliwość zamówień natychmiastowych

- Odległość od klienta

- Forma transportu

- Stopień zaangażowania przedstawicieli handlowych

- Potrzeba doradztwa technicznego lub instalacji u klienta

- Intensywność i forma przepływu informacji pomiędzy stronami

- Uczestnictwo w targach

- Koszty finansowe

- Wymagane opakowanie

- Gwarancja zwrotu nadmiernych zapasów

- Intensywność promocji i reklamy skierowanej do klienta

Celem kalkul. k. kl. jest zwykle wykazanie różnic w rentowności klient. z tytułu ich zróżnicowanych wymagań w stosunku do cech nabywanych dóbr, do sposobu ich dostarczeni, czy też do zakresu wymaganych usług.

Założenia:

1. Obsługa klienta wymaga wykonania pewnych działań w przedsięb., takich jak: przygotowanie wysyłki, załadunek i transport do kl., wystawienie faktury itp.

2. Wykonywanie działań powoduje powstawanie k., ponieważ wymaga wykorzystania zasobów przedsięb.tj.: pracownicy, mater., urządzenia, śr. transportu, powierzchnia magazynowa i biurowa.

3. Z wykorzystaniem zasobów przedsięb. zawiązane są różnorodne k., np.: k. pracy pracowników, które obejmują: wynagrodzenie z pochodnymi, szkolenia, ubezpiecz. i inne świadczenia, k. stanowiska pracy, telefonów itp. Do k. eksploatacji urządzenia lub śr. transportu należą: amortyzacja, zużycie energii lub paliwa, naprawy i konserwacje, ubezpieczenia itd.

10. RACH. K. JAKOŚCI.

Są to nakłady lub straty jakie ponosi przedsięb. w związ. z wytwarzaniem i sprz. produktów o określonym poziomie jakości

K.jakości:

• stanowią ważny instrument poprawy jakości i efektywności gospodarowania, informują o stopniu realizacji systemu sterowania jakością w przedsiębiorstwie;

• stanowią podst. podejmowania decyzji strategicznych;

• są nakładami na uzyskanie odpowiedniej jakości produktu;

• służą do wyrażania cech sterowania jakością sprowadzającego się do takiego doboru struktury zakładu, przy którym suma k. poniesiona na jakość będzie najmniejsza;

Klasyfikacja k. jakości:

• k. jakości zapobiegawczej:

- planowanie jakości produktu i sterowanie jakością produkcji;

- projektowanie metod pomiaru i urządzeń pomiarowo-kontrolnych;

- planowanie jakość przez inne komórki funkcjonalne;

- szkolenie pracowników w zakresie jakości;

• k. oceny jakości:

- próby i kontrola mater. wejściowych;

- badanie laboratoryjne materiałów;

- próby i kontrola wyrobów;

- prace pomocnicze związane z próbami;

- organizacje prób i kontroli;

- atestowanie produktów;

- konserwowanie przyrządów;

- analizowanie wyników prób i kontroli;

- prace związane z bad. wyrobów we własnym zakresie i dopuszczenie ich do produkc.

- ocena jakości mater. i części w magazynach

• k. niskiej jakości - wewnętrzne:

- braki i przeróbki, naprawy;

- identyfikowanie przyczyn zakłóceń procesu wytwórczego;

- powtórna kontrola i próba;

- prace związane z przystosowaniem, sortowaniem, przekwalifikowaniem wyrobów;

• k. niskiej jakości - zewnętrzne:

- reklamacje;

- serwis posprzedażny;

- przeróbki zwróconych wyrobów;

- naprawy i wymiana wyrobów;

- błędy techn.. i związane z instalowaniem wyrobów;

Cel prowadzenia RKJ:

- podstawowy - dostarczanie naczelnemu kierownictwu inf. i o konieczności podjęcia w porę prac modernizacyjnych i projakościowych.

- szczegółowy - przedstawienie kierownictwu inf. pomocnych przy podejmowaniu doraźnych decyzji związanych z utrzymaniem lub poprawą sytuacji finanse. albo likwidacji zagrożeń jakościowych.

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA RKJ.

- Wzrost jakości produktów

- Wzrost konkurencyjności firmy

- Obniżenie poziomu łącznych k. jakości

- Obniżenie poziomu ogólnych k. wytwarzania niektórych k. jakości

- Wzrost sprzed.

PRZEDMIOT RKJ

- rejestracja cząstkowych ko. jakości

- interpretacje inf. kosztowych oraz prowadzenie porównań w czasie

- udostępnienie opracowań o k. wszystkim zainteresowanym (diagramy, wykresy, schematy, zestawienia)

- sprawdzenie czy cel systemu zarządzania jakością został zrealizowany pod względem optymalizacji k. jakości.

WSKAŹNIKI KOSZTÓW JAKOŚCI:

1) Wsk.obrazujące k. jakości ponoszone w strefie zakupów:

- wart. dostaw wadliwych / ogólna wart. dostaw

- k. napraw / k. produkcji

- k. braków / k. produkcji

2) Wsk. obrazujące k. powstające w sferze posprzedaży:

- k. reklamacji / k. sprzed.

3) Wsk. obrazujące efektywność zarz. k.:

- k. wdrożenia i utrzymania systemu jakości / k. jakości

- k. oceny / k. jakości

- k. brak ów wewnętrznych. / k. jakości.

OPTYMALIZACJA K. JAKOŚCI - polega na ustaleniu struktury nakładów na działali. prewencyjną i kontrolną oraz na ustaleniu k. związ. z działaniami typu: przeróbki, straty, przestoje, reklamacje w taki sposób aby k. złej jakości nie przewyższały k. dobrej jakości.

Zasady optymalizacji kategorii kosztów:

- straty na brakach są optymalne, kiedy nie można opracować skutecznych programów ich redukcji;

- k. oceny są optymalne, gdy straty z powodu braków zostały obniżone do wart. optymalnej, nie można opracować programów ich obniżki;

- k. zapobiegania są optymalne, gdy prace zapobiegawcze są ukierunkowane na pewne projekty poprawy jakości, prace zapobiegawcze są analizowane w celu ich doskonalenia

11. INNE RACH. K. WYKORZYST. W ZARZ.

Kazein costing

Celem prowadzenia tego rach. jest redukcja bieżących k. produkcji do poziomu k. założonych we wszystkich fazach cyklu życia produktu.

Rach, ten może być także związany wyłącznie z doskonaleniem procesu produkcyjnego. Szczególnego znaczenia w rach. tym nabiera działanie redukcji k. w fazie projektowania produktu. Rach. jest systemem ciągłego wprowadzania udoskonaleń w procesie technol. i sposobach oranizacji pracy. Ulepszeniu ulegają procesy, organizacja, przepływ inf., itp.

Rach. cyklu życia produktu

Celem jego stosow. jest oiągnięcie pełnej satysfakcji klienta w wyniku dostarczenia przez przedsie. określonej jakości produktów lub usług.

Oparty jest na założeniu że każdy produkt ma określony cykl życia.

Stanowi bogate źródło inf. o k. związanych z planowaniem, projektowaniem i testowaniem projektu produktu.

Może być stosowany w ujęciu:

1) ex ante- rach. traktowany jest jako źródło inf. o rozmiarach przyszł. przych. ze sprz. produktu i związanych z nimi k.

2) ex post- rach. opiera się na danych z przeszł. o poniesionych k. i przych. w całym cyklu życia produktu.

Istota rach. sprowadza się do cyklicznego raportowania przych. i k.

Wart. k. cyklu życia prod.:

Wczep=∑_{(od i=1 do n})∑_{(od l=1 do n)} Pli- _{∑(od i=1 do n)}∑_{(od k=1 do n)} Kki

P- przych. zw. z produktem

l- kategoria szczegółowa przych. zw. z prod.

K- k. zw. z produktem

k- kategoria szczeg. k. zw. z prod.

i- faza żyia produktu

Rach. k. docelowych:

Rach. ten jest nowoczesnym systemem zarz. k. produkcji dostosowanym do wzrastającej konkurencji na rynku, skracania cyklu życia produktu, itp. Koncentruje się na kalkulacji k. wytworzenia nowych produktów.

Zastosowanie rach. zaczyna się na etapie projektowania produktu, planowania wlk. jego sprz. oraz określenia przewidywanej wlk. sprz. i przewidywanej ceny sprz.

Założenie- decyzje podejmowane na etapie projektowania projektu i planowania jego sprz. przesądzają w ok. 80% przyszłe k. wytwarzania nowego produktu.

Głównym celem jest osiągnięcie określonej rentowności sprz. produktu we wszystkich fazach cyklu życia produktu. Istota sprowadza się do wyznaczenia tzw. docelowych k. wytwarz. prod.

Pkt. wyjścia w ustalaniu k. dolcel.jest określenie docelowej ceny sprz. prod.

Zarządz. k. z zastosowaniem systemu rach. k. docelowych jest procesem obejmującym 3 fazy:

1) wyznaczenie k. dopuszczalnego

2) wyznacz. k. docelowego

3) dezagregacja k. docel.

Ceną dolcel. jest możliwa do uzyskania na rynku ceną sprz. prod. W przypadku nowego prod. c. docel. stanowi możliwą do zaakceptowania przez klientów cenę sprz. prod. kt. pozwoli osiągnąć wlk. sprz. tego prod. zapewniającą jego opłacalność.

opłacalność.

C. docel. jest wyznaczana na podst. bad. marketingowych przeprowadzanych przez przed. w oparciu o wart. jaką niesie ze soba produkt dla klientów.

k. dolcel.= Cena-oczekiwana mraża zysku

K. dolcel. maksymalny dopuszczalny jednostk. k. produktu jaki może zostać poniesiony przy uwzględn. wszystkich k. jakie wystąpią w cyklu życia prod.

12. Kalkulacja

Kalkulacja - jest to ogół czynn. służących do ustalenia k. jedn. wyr. got. i produktu niezakończonego.

Rodz. kalkulacji - kryterium czasowe:

• ex ante

- planowa;

- normatywna;

- ofertowa;

• ex post:

- wynikowa;

- sprawozdawcza;

METODY KALKULACJI:

1. Podziałowa:

• prosta: stosowana w przed. kt. z reguły w 1 procesie produkcji wytwarzają jednorodne produkty. np.: piekarnie, cegielnie, wytwórnie wód gazowych. Dotyczy produkcji masowo wytwarzanych wyrobów. Polega na podzielenie k. poniesionych w danym okresie przez wlk. produkcji. Cechą tej kalkulacji jest łączne ujmowanie k. bezp. i pośr. przy ustalaniu kosztu jedn.

kj wyr.got.= (Kp-Kpn)/Wg

kj=Kp/(Wg+(Wn*…%)

K wytw.wg.=całk.k.prod.-k.wytw.półfabryk

\K.jedn.=k.wytw.wg/il.szt.wg

• ze współczynn. - stosowana w tych przedsięb., które w wyniku takiego samego procesu produkcyjnego wytwarzają najczęściej z tych samych surowców, produkty spełniające tą samą funkcję, różniące się jedynie rozmiarami, gabarytami, wagą. Stosowana w przemyśle ceramicznym, szklarskim, budowlanym. Polega na sprowadzeniu różnych wyrobów do wspólnego mianownika, dzięki przeliczeniu ich za pomocą współczynników na jednorodne (umowne) przedmioty kalkulacji.

• odjemna - stosowana wtedy, gdy w wyniku procesu produkcyjnego otrzymujemy produkt główny oraz produkty uboczne, a więc w przemyśle chemicznym, przetwórczym, wydobywczym, spożywczym,spirytusowym . Kalkul. polega na tym, że od k. produkcji odejmuje się wart. produktów ubocznych i odpadów. Różnica jest dzielona przez l. produktów głównych.

• fazowa - ma zastosowanie przy produkcji masowej lub wielkoseryjnej, która przechodzi przez szereg procesów obróbki stanowiących zamknięte fazy produkcji. Istota metody półfabrykat. sprowadza się do pomiaru i kontroli k. zarówno półfabrykatów, jak i wyrobów got.

Metoda bezpółfabrykat. polega na ustalaniu ko. jedn. jedynie wyr. gotowych.

2. Doliczeniowa:

Stosowana w przedsięb. wytwarzających w kolejnych okresach różnorodne produkty. Produkcja ma charakter jednostkowy lub seryjny niepowtarzalny. Produkcja ma charakter powtarzalny, ale produkcja różnych produktów odbywa się przy wykorzystaniu różnych zabiegów technol. i różnych maszyn. Ma zastosowanie w przed. budowlanym realizującym różne projekty, np. budowę centrum handlowego, biuro projetowe.

14. PRÓG RENTOWN.

Próg rent.- oznacza taką wlk. sprz. produktów przy której przych. ze sprz. zrównają się z k. ich uzyskania.

Założenia:

• podział k. na st. i zm. - ko. st. są bezwzględnie st., a k. zm. są k. proporcjonalnie zmiennymi w stosunku do wlk. produkcji;

• wilk. sprz. jest równa wlk. produkcji w rozpatrywanym okresie;

• normy zużycia czynn. produkcji są st., a niezmienne są wydajność oraz produktywność środków produkcji;

• ceny wyrobów są jednakowe i niezależne od wlk. sprzedaży;

Na wlk. progu rent. mają wpływ:

- liczba sprzed. produktów

- jednostkowa cena sprz.

- jednostkowe k. zm.

- całk. k. st.

S = q * p

S - przychody

q - liczba produktów

p - cena

M_b= S - K_z

M_b - marża brutto

S - przychody

Wmb=Mb/S*100%- wsk. marży brutto

Ilośc. próg rent. dla produkt. wieloasortyment. to przych. ze sprz. wszystkich asortymentów pokrywających k. st. przedsiębiorstwa.

W zależności od sposobu przypisywania kosztów stałych do poszczególnych asortymentów (czy są one kosztami stałymi wspólnymi czy tez w części bądź w całości zostają przypisane poszczególnym asortymentom). Próg rentowności liczy się rożnymi sposobami.

Próg rent. z wyłączeniem k. o chartka. niepienięż.

P_ri = K_sp / (p - k_jz)

K_sp - koszty stałe mające charakter pieniężny

(p - k_jz) - koszty stałe nie mające charakteru pieniężnego, to amortyzacja

Uwzględnienie podatku doch. w analizie progu rent.:

Zysk po opodatkowaniu:

Z_or = Z_o * (1 - r)

r - stopa podatku dochodowego

Z_or - zysk operacyjny po opodatkowaniu

Z_or = [( p - k_jz) * q - K_s] * (1 - r)

Z_o = Z_or / (1 - r)

Wielkość sprzedaży:

q = [K_s / ( p - k_jz)] + [ Z_or / (1 - r)*(p - k_jz)]

Wsk. marży na pokrycie- marża na pokrycie/ przych. ze sprz. *100%

15. DŹWIGNIA OPERACYJNA.

Pokazuje relację między Kz a Ks przedsięb. Firma, która ma wysoki udział Kz a niski Ks ma niską dźw. operac..

Firmy mając wysoką dźw. operac., mają też wysoką marżę brutto. Duże k. st. łączą się z odpowiednio wysokim progiem rento. Po jego przekroczeniu niewielki przyrost sprz. daje znaczny przyrost zysku operac

Do=(p-kz)/Zo (wynik na sprz.)

Do=(c-kzj)/zo

Zo- zysk jedn.

SDO=Do

DŹW. OPERAC. inf., w jakim stopniu jednoproc. zmiana sprz. wpłynie na zmianę zysku operacyj. Stąd przyrost zysku operac. liczony w procencie jest równy iloczynowi przyrostu sprz. (w %) i poziomu dźw. operacj.

∆Z% = D_o* ∆P%

Przewidywana kwota zysku operacyjnego: ∆Z = D_o * ∆P% * Z_o

WNIOSKI DŹW. OPERAC.:

- na poziom dźw. operac. mają wpływ: struktura k. i poziom sprz.

- im wyższy poziom k. st. tym większa dźw. operac.

- przy sprz. mniejszej niż próg rent. dźw. operac. jest ujemna

- w progu rent. dźw. operac. nie można określić, a przy sprz. większej niż próg rent.- dodatnia

- w progu rent. nie można dźw. operac.j ustalić, zysk operacyjny wynosi 0

- dźw. operac. osiąga wart. ujemne od 0 do progu rent., przy czym przy sprz. blisko 0, dźw. też jest bliska 0, a wraz ze zbliżaniem do progu rent. maleje

- dźw. osiąga wart. dodatnie, gdy poziom sprz. przekroczy próg rent.

- maleje wraz z oddalaniem się od pr. rent.

- najwyższą wart.osiąga przy sprz. nieznacznie większej od progu rent.

17. DECYZJE CENOWE.

Jeżeli proponowana cena przekracza jedn. k. zm. oraz zapewnia częściowe pokrycie Ks to oferta jest dla przed. korzystna.

Jeżeli Ks są k. wydz. to zawierają je w k. wytworzenia- prod. jest opłacalna.

Gdy Ks dotyczą k. zarz. i sprz. to doliczamy je do k. wytworz.- należy kupić.

1) cena standardowa, normalna- dla planowanych rozmiarów działal. Pkt. wyjścia dla podejmowania decyzji cenowych długot. może być rynek lub k. Cenę ustala się na poziomie kt. zaakceptuje rynek i klienci kt. płacą za produkty. Ustala się więc tzw. cenę dolce. kt. ustalanie opiera się na znajomości rynku potrzeb klientów, konkurencji. Póxnije ustala się dolce. zysk operacyjny. Kolejnym etapem jest ustalenie k. dolcel.

2) ustalenie c. specjalnej, metody:

- m. marży brutto- dla ustalenia podst. kosztowej wykorzystuje się tradycyjny rach. k., ustala się wlk. marży brutto. Powinna być ona tak duża aby pokryć k.st. (zarz. i sprz.) i ma zapewnić zysk.

Narzut mar.b.=(pożądany zysk+całk.k.sprz.(zarz.))/całk.k.zm.*100%

Cena= jkz+(narzut mar.br.*jkz)

- m. marży netto- oparta na całk. k.

Narzut mar.n.=pożąd. zysk/k.cał.*100%

Cena=jkcał.+(%narzut m.n.*jkcał.)

- m. na pokryie- opiera się na rach. k.zm.

Narzut m.=(pożąd.zysk+ks.)/il.prod*jkz

Cena= jkz+(narzut m.na pok.*jkz)

- formuła cenowa „k.+zysk od kapitału”- uwzględnia stopę zwrotu nakładów kapitał. tj. % zysku od poniesionych uprzednio nakł. kap. Powoduje to powiązanie ceny z dłuższym okr. czasu.

P=K+r*M/q

K= pełne k. własne

r- stopa zwrotu kap.

q- wlk. produkcji

M- nakłady kap.=kap. wł.+zobow.długoter.

Metoda „Koszt Plus”:

Zalety:

• charakteryzuje się względną łatwością ustalania cen;

• pozwala w miarę dokładnie oszacować przyszłe ceny konkurentów wykorzystując w tym celu wskaźnik przeciętnej marży danej gałęzi przemysłu;

• takie wzajemne dostosowanie cen do konkurencyjnych przedsięb. prowadzi w rezultacie do stabilizacji cen na rynku;

Wady:

• koncentracja uwagi na procesie wytwórczym następującym wewn. przedsięb., zgromadzeniu zewn.czynników wpływających na wysokość ceny;

• poziom ceny zależy bowiem tylko od k. i planowanego zysku;

• stosowanie tej metody prowadzi do błędnego koła cenowo-popytowego. Każde zwiększenie produkcji wpływa na wzrost k. jedn., co z kolei przy stosowaniu tej formuły prowadzi do podwyższenia ceny.

18. BUDŻETOWANIE

Budż.. jest to metoda bieżącego zarz. przedsięb., określająca zasady planowania i wykorzystania środków finans. w celu efektywnego wykonania zadań produkcyjnych.

Zdania budżetowania:

- uzyskiwania śr. pienięż. z banków lub innych instytucji finansowych

- przewidywania działań i ich skutków finanse. (np. informacje tego typu potrzebne są zarządom, właścicielom, związkom zawodowym, pracownikom)

- pozyskiwania potencjalnych inwestorów

- przygotowania ofert dla klientów

- mobilizowanie do okresowego planowania

- umacnianie koordynacji, współpracy i komunikowania

- ułatwienie kwalifikacji i opisowych zamierzeń i celów

- dostarczenie podstaw do kontroli i oceny dokonań

- dostarczenie danych do opracowania systemów motywacyjnych w przedsięb.

- kreowanie świadomości głównie w zakresie kosztów prowadzonej działalności

- określenie sposobów realizacji zamierzonych celów w przyszłości

Podział budżetów:

Kryterium rodzaj budżetów

1. horyzont czasowy : b. krótkookr., długookr.

2. szczebel zarządzania: b.strategiczne, operacyjne

3. szczebel szczegółowości: b.główny, cząstkowe

4. uczestnictwo w opracowaniu budżetu: b. odgórne, oddolne

5. przedmiot: b. operacyjne, finansowe

6. planowane zmiany rozmiarów produkcji: b. stałe, elastyczne

B. krótkookr. - roczny, z podziałem na kwartały (pierwszy kwartał podzielony na miesiące)

B. długookr.- strategiczna lub taktyczna

B. strategiczne - budżety operacyjne

B. główny - składa się z b.cząstkowych, łączy te budżety, program działania obejmujący wszystkie ośrodki odpowiedzialności występujące w danej jedn.

B.cząstkowe - dotyczy określonej funkcji realizowanej w jednostce (np. b.sprzedaży, budżet produkcji)

B. odgórne -tworzone przez naczelne kierownictwo i przedkładany do zaakceptowania menadżerom niższego szczebla, spotykane w przedsiębiorstwach mniejszych, niedawno założonych.

B. oddolne - tworzone przez kierowników niższego szczebla po konsultacji z załogą, przedkładany jest kierownikom wyższego szczebla.

B. operacyjne - dotyczą wybranego procesu (funkcji) realizowanego w jednostce (np. b. sprzedaży, b.kosztów), krótkookr., określają cele operacyjne.

B. finanse. - określa się wlk.finansowe (np. zasoby środków pienięż. proponowane wielkości uwzględnione w sprawozdawczości finansowej) - bilans pro forma

B. st. - opiera się na jednym założonym poziomie działalności mierzonym produkcją lub obrotami handlowymi.

B. elastyczne - uwzględniają różne warianty różnych wlk. rozmiarów działalności.

METODY BUDŻETOWANIA:

1) B. przyrostowe - tworzenie budżetów poprzez przeliczanie b. z poprzednich okresów (np. przeliczanie wskaźników zewnętrznych - inflacja, wynagrodzeń)

Wady:

- niebezpieczeństwo uwzględnienia w b. nieefektywności powstałych przeszłości

- dążenie kierowników do wykorzystania wszystkich zasobów pieniężnych z obawy przed zmniejszeniem b. w roku następnym

- nieobiektywny charakter b. - jego wlk. zależy często od wpływów i układów osobistych kierowników i nie zawsze odzwierciedla prawdziwe potrzeby

Zalety:

+ pozwala na szybkie i oszczędne przygotowanie b.

2) Budżetowanie „od zera” - tworzenie b. od podstaw, od założeń

Wady:

- jest bardziej pracochłonne i kosztowne

Zalety:

+ pozwala na wykrywanie i usuwanie przejawów niegospodarności

+ pozwala na lepszą organizację pracy

+ daje możliwość wprowadzenia udoskonaleń, unowocześnień w przedsięb.

3) B. odgórne

Wady:

- eliminuje poczucie pracy zespołowej

- może eliminować inicjatywę kierunków niższego szczebla

- zmniejsza częstotliwość komunikowania się pracowników z zarządem

- budżet może nie być akceptowany

Zalety:

+ większe prawdopodobieństwo, że cele strategiczne będą włączone do planowanych działań

+ wzmocnienie koordynacji w ramach planów i celów poszczególnych części organizacji

+ zmniejszenie prawdopodobieństwa, że w b. angażują się niedoświadczeni i niedoinformowani pracownicy niższego szczebla

+ skrócenie czasu budżetowania

4) B. oddalone - partcypacyjne

Wady:

- wymaga więcej czasu

- niebezpieczeństwo, że w budżetowaniu będą uczestnicy niedoświadczeni i niewykwalifikowani kierownicy

- wyniki uczestnictwa w b.kierowników niższego szczebla mogą być negowane przez zarząd

- budżety mogą cechować się tzw. „luzem budżetowym” (osiąganie celów mniejszym wysiłkiem)

Zalety:

+ działa motywująco na załogę

+ zwiększa poziom kierownictwa operacyjnego w realizacji celów organizacji

+ budżety są bardziej realne

5) Budżetowanie kroczące - ciągłe, obejmujący niezmieniający się okres budżetowy polegający na „ciągłym” przedłużeniu budżetu o kolejne okresy.

Wady:

-wymaga większej ilości czasu i środków ze względu na większą częstotliwość

- możliwość znużenia kierownictwa ciągłym tworzeniem budżetów

Zalety:

+ obniżenie stopnia niepewności

+ oparcie procesu planowania i kontroli na ostatnim realistycznym budżecie, a nie na założeniach b. przygotowanego raz na rok

6) Budżetowanie konwencjonalne - roczne, gdzie okres budżetowy zmniejsza się w miarę upływu czasu.

Etapy tworzenia budżetów:

- Opracowanie założeń rocznego planu organizacyjnego przedsięb.

- Opracowanie założeń rzeczowego planu zadaniowego dla ośrodków odpowiedzialności.

- Sporządzanie i negocjowanie budżetów podmiotowych i przedmiot..

- Koordynacja, weryfikacja i finalne zatwierdzenie budżetów.

- Zbieranie i ewidencja danych o k. rzeczywistych okresu.

- kontrola wykonania budż. - monitoring.

- Zatwierdzenie i przyjęcie budżetów.

Rodz.budżetów:

• Ze wzgl. na klasyfikację k. na k. bezp. i pośr. w stosunku do produktu (przedmiotu) działalności:

- b. przedmiotowy- obejmuje k. bezpośr. przedmiotu, czyli k. dające się bezpośrednio odnieść do produktu na podstawie dokumentów źródłowych

- b. podmiot.-obejmuje k. pośrednio związane z produktem, które są przyporządkowane jednak do konkretnego podmiotu odpowiedzialności za koszty. Jest wiec to budżet kosztów utrzymania jednostek budżetowych.

• Ze wzgl. na to, dla jakich ośrodków odpowiedzialności jest kierowany:

- b. jednostk.- sporządzany dla podstawowych jedn. odpowiedzialności

- b. zbiorczy- powstaje przez agregację informacji zapisanych w b.jednostkowych

• Ze wzgl.a charakter k. podlegających budżetowaniu:

- b. k. st.- opracowuje się go przy założeniu pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych mierzonego w roboczogodzinach lub innych jednostkach. Wynika to z istoty k. st. - są to k. tworzone przez posiadany potencjał produkcyjny podmiotu.

- b. k. zm.- buduje się go dla planowanego stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych, tj. np. planowanego zużycia roboczogodzin. Poziom k. zm. zależy więc od planowanych rozmiarów produkcji.

• Ze wzgl. na okres, dla którego są sporządzane:

- b. statyczny- jest opracowywany jednorazowo dla pewnego okresu np. 1 r.

- b. ciągły- w budżecie tym zestawia się inf. odnoszące się do większej liczby przedziałów czasowych, na przykład : za następne 6 miesięcy

- b. kroczący- sporządza się go np.: za okres 6 lub 12 miesięcy, dodając co miesiąc przewidywane wlk. następnego miesiąca i odejmując wlk. miesiąca ubiegłego

• Ze wzgl. na odpowiedzialność za k,:

- b. brutto- zawiera k, kontrolowane i niekontrolowane

- b. netto- obejmuje k,, za które odpowiedzialne jest kierownictwo podmiotu

• Ze wzgl. na sposób tworzenia budżetów:

- b. narastający (przyrostowy)- polega na aktualizowaniu wart,, które pojawiły się w budżecie z poprzedniego roku o wskaźniki takie jak: przewidywana inflacja, wzrost wybranych pozycji k,. Uwzględnia się także inne planowane zmiany, jak zatrudnienie nowych pracown. czy zakup nowych śr. trw..

- b. tworzony „od zera” (od podstaw)- jest konstruowany od podst. na podst. analizy działań

• Ze wzgl. na miejsce tworzenia budżetu:

- b. nakazowy (odgórny)- jest on tworzony na szczeblu zarządu jednostki, a następnie dezagregowany na niższe szczeble zarz.

- b. partycypacyjny (oddolny)- pierwotnie powstaje w ośrodkach odpowiedzialności, a później na jego podstawie jest tworzony budżet zbiorczy dla całej jednostki

• Ze wzgl. na uwzględnienie zmian wlk. produkcji:

- b. st. - sporządzany dla jednego poziomu produkcji

- b. zm. (elastyczny)-dla różnych poziomów produkcji

• Ze wzgl. na zakres budżetowania:

- b. operacyjny- zawiera dane o pojedynczych procesach zachodzących w firmie, na przykład : b. zużycia materiałów

- b. finans.-jest syntezą budżetów operacyjnych, np. budżet zysków i strat

Składniki systemu budżetów.

• Budżety operac..

Celem opracowania b. operac. jest dostarczenie inf. o procesach lub zasobach będących element.budżetów całościowych ( finansowych ).

W skład b. operacyjnych wchodzą:

- b. sprz. - jest to najważniejszy element całego budżetu i stanowi podstawę opracowania pozostałych budżetów.

- b. produkcji - zawiera przewidywane wlk. produkcji w poszczególnych okresach. Jest on ujęty ilościowo i daje pewność, że produkcja jest wystarczająca na pokrycie potrzeb sprz.. Odpowiedzialnym za jego sporządzenie jest kierownik produkcji. Budżet ten jest uzupełnieniem b. sprz.

- b. zużycia mater. bezpośr. - mówi jaka ilość mater. będzie potrzebna do wyprodukowania jednostek zaplanowanych w budżecie produkcji.

- b. robocizny bezpośr. - stanowi zestawienie k. płac bezpośr. oraz świadczeń na rzecz pracowników. Ustalenie k. robocizny bezpośr. zależy od zasad wynagradzania pracowników w danej jednostce.

- b. k. pośr. - stanowi zestawienie planowanych k. wydziałowych. Zestawia się w nim k. wydzi. kontrolowane i niekontrol..

• Budżety finansowe.

B. fin. sporządza się po sporządzeniu wszystkich budżetów operac.

Jednym z podst. b. finanse. jest planowany rach.zysków i strat, który umożliwia określenie efektywności planowanych zamierzeń. Sposób konstrukcji b. zysków i strat powinien być dostosowany do wariantu sporządzania sprawozdania finans. Ułatwia to ocenę i kontrolę elementów kształtujących wynik finans. oraz odchyleń od założeń budżetowych.

2 podst. b. finans. jest b. środków pieniężnych. Określa się w nim wpływy i wydatki - planuje płynność finanse. firmy. Prowadzenie tego b. pozwala ustalić stan śr. pienięż. na koniec okresów i w razie ich niewystarczalności podjąć środki zaradcze.

3 b. fin. jest planowany bilans, w którym zestawia się planowane stany (zasoby) majątkowe oraz źródła ich finansowania.

Podstawą sporządzenia b. bilansu są wlk. początkowe elementów aktywów i pasywów, które koryguje się o przewidywane zmiany ich stanów lub zestawia wprost z b. operac. lub finans.

K. ZM. PRODUKCYJNE: robocizna akordowa, prowizje dla sprz., mater. bezp.

---