1. PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA:

Jest to nauka wyjaśniająca mechanizmy rozwoju i funkcjonowania człowieka. Analizuje i bada zachowanie człowieka po to, by je coraz lepiej rozumieć, by promować zachowania dojrzale oraz by - w razie potrzeby - modyfikować zachowania niedojrzałe czy zaburzone. Psychologia staje zatem przed fascynującym zadaniem określenia tożsamości człowieka, gdyż to, co stanowi istotę człowieka, określa także logikę jego zachowania. Głównym kryterium i punktem odniesienia ludzkich decyzji i zachowań jest to, co można nazwać świadomością własnej tożsamości. Oczywistość tego stwierdzenia weryfikuje się najbardziej wtedy, gdy dany człowiek ma trudności ze zrozumieniem samego siebie i własnej tożsamości.

Psychologia jest wbrew pozorom bardzo młodą nauką, chociaż ludzkość już od dawien dawna starała się rozwiązywać wiele problemów natury psychologicznej. Pierwsze psychologiczne poglądy posiadali tak wielcy starożytni Grecy jak Platon czy Arystoteles. Jednak za prawdziwego prekursora współczesnej psychologii uważa się św. Augustyna (354-430) przede wszystkim dlatego, że doskonale stosował introspekcję i interesował się zjawiskami psychologicznymi, takimi jak na przykład: zachowanie niemowląt, zachowanie tłumów podczas wyścigów rydwanów. Ważną osobowością w świecie psychologii jest Descartes (1596-1650), który ogłosił teorię, na mocy której twierdził, że zwierzęta są maszynami, a tym samym można je badać jako maszyny. Wprowadził również pojęcie czynności odruchowej.

Tak naprawdę psychologia wywodzi się z fizjologii, dzięki zagadnieniom, z którymi borykali się XVII i XVIII - wieczni fizjologowie, tacy jak na przykład Leibniz, Hobbes, Locke czy Hume. Nawet dzisiaj te zagadnienia nie straciły na ważności i nadal intrygują psychologów. Za twórcę współczesnej psychologii eksperymentalnej uważa się Wilhelma Wundta (1832-1920), gdyż jako pierwszy w roku 1879 założył w Lipsku laboratorium psychologiczne. Większość swoich prac poświęcił zmysłom, a przede wszystkim wzrokowi. Poprzez swoje badania nad czasem reakcji Wundt wniósł ze swoimi współpracownikami wielki wkład do prac nad mierzeniem procesów psychologicznych. Badali także uwagę, procesy emocjonalne i procesy skojarzeniowe pamięci.

Cele psychologii: opisywanie, wyjaśnianie, przewidywanie, sterowanie, podnoszenie jakości życia ludzkiego

2. PODZIAŁ NAUK PSYCHOLOGICZNYCH:

1. Nauki teoretyczne

Celem ich jest tworzenie modeli funkcjonowania człowieka. Korzystając z wyników badan cały czas te modele wypełnia się nową treścią, a z drugiej strony nauki teoretyczne zlecają wykonywanie tych badań

2. Nauki stosowane

Celem tych nauk jest rozwiązywanie problemów dot człowieka, jego zycia i rozwoju za pomocą wiedzy naukowej psychologicznej, która jest podstawą podejmowania wielu decyzji związanych z rozwiązywaniem tych problemów.

3. DZIEDZINY PSYCHOLOGII:

PSYCHOLOGIA OGÓLNA -zajmuje się przebiegiem procesów psychicznych człowieka, ich rodzajami i klasyfikacją, analizą struktury osobowości, a także czynnikami, od których zależy normalny przebieg czynności ludzkich

PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA- jest to nauka, której celem jest budowanie modeli rozwoju oraz wyjaśniania takich pojęć jak zmiana rozwojowa, periodyzacja oraz charakterystyka procesów psychicznych niezbędnych do zrealizowania w poszczególnych etapach rozwojowych.

Wyróżniamy 2 psychologie rozwoju:

- TRADYCYJNA - rozumie się zmianę rozwojową jako progresywną

- SPOŁECZNA - jako dziedzina teoretyczna buduje modele zależności jakie istnieją między osobą a grupą społeczną oraz jakie mechanizmy wyjaśniają wpływ grupy społecznej na jednostkę. Obejmuje wszystkie ważne problemy człowieka.

PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA - wykorzystuje dorobek psychologii, wiedzy psychologicznej do rozwiązywania różnorodnych problemów wychowawczych ludzi. Interesuje się badaniem psychologicznych problemów nauczania i wychowania, różnicami intelektualnymi, genezą trudności szkolnych.

Psychologowie wychowawczy zajmują się dziećmi chorymi, niepełnosprawnymi.

Zakres wychowanie będzie inny.

DEFEKTOLOGIA - nauka o kalectwach i ułomnościach fizycznych. Dział psychologii zajmujący się defektami psychicznymi w zakresie poznania zmysłowego (ślepota, głuchota), mowy (niemota, głuchoniemota, jąkanie) oraz poziomu inteligencji ogólnej.

Stanowi podstawę teoretyczną dla pedagogiki specjalnej. Nauka o formach opieki nad dziećmi upośledzonymi.

PSYCHOLOGIA ZARZĄDZANIA, BIZNESU - celem jej jest poprzez wykorzystanie wiedzy i umiejętności psychologicznej optymalizować problemy związane z ludzka pracą, oraz ze sferą ekonomiczną naszego życia.

COACHING- doradzają psychologowie pracodawcą

PSYCHOLOGIA BIOLOGICZNA - zajmuje się zależnością przebiegu procesów psychicznych od postaw anatomiczno-fizjologicznych

PSYCHOLOGIA KLINICZNA - zajmuje się zaburzeniami funkcjonowania psychicznego (psychopatologia); bada ich przyczyny, przebieg oraz sposoby leczenia (psychoterapia). Nauka ta ma na celu optymalizację problemów człowieka chorego oraz problemów związanych z diagnozą z zaburzeniami. Jest nauką teoretyczną i praktyczną. Składa się z 4 subdyscyplin:

PSYCHOLOGIA KLINICZNA CZŁOWIEKA DOROSŁEGO: psycholog w tej dziedzinie jest biegły w diagnozie i leczeniu chorych psychicznie bądź zaburzonych.

NEUROPSYCHOLOGIA: (ang. Neuropsychology) zajmuje się badaniem mózgowych mechanizmów, które leżą u podstaw procesów umysłowych, diagnozą optymalizacją problemów osób chorujących na tle organicznym.

PSYCHOLOGIA CHOREGO SOMATYCZNIE (Psychologia zdrowia):zajmuje się profilaktyką schorzeń somatycznych, czynnikami tzw ryzyka dla chorób somatycznych, a więc zjawiskami stresu i zakłóceń relacyjnych. W swych początkach, neuropsychologia opierała się na badaniach zaburzeń procesów poznawczych u osób z uszkodzeniami mózgu. badania neuropsychologiczne wykorzystują metody obrazowania funkcji (pracy) mózgu w trakcie wykonywania różnych zadań umysłowych. Do najważniejszych metod można zaliczyć elektroencefalografię (EEG) i badanie funkcjonalnym rezonansem magnetycznym (fMRI).
• Neuropsychologowie badają funkcje poszczególnych obszarów mózgu (kory mózgowej oraz struktur podkorowych)
• Wiele obszarów mózgu jest wyspecjalizowanych w opracowywaniu („przetwarzaniu”) informacji danego typu (wzrokowych, mowy, muzyki, czucie ułożenia, czucie głębokie, etc.)
• Niektóre obszary są związane z bardziej złożonymi funkcjami umysłowymi, jak pamięć operacyjna czy uwaga.
• Jednym z najważniejszych obszarów kory mózgu jest płat czołowy, związany z indywidualnym poczuciem „Ja”, czy tworzeniem złożonych planów działania.

PSYCHOTERAPIA: jest możliwa wtedy, gdy psycholog wyspecjalizuje się w psychologii pracy

PSYCHOLOGIA SĄDOWA (KLINICZNA): w problemach w wymiarze sprawiedliwości.

4. 4 NURTY (KIERUNKI ROZWOJU) KONCEPTUALIZUJĄCE WIZERUNEK CZŁOWIEKA:

PSYCHOANALITYCZNY: (Psychoanaliza) - twórca Zygmunt Freud Wyjaśnia mechanizmy powstawania zaburzeń neurotycznych. Odwołuje się do nieświadomych konfliktów wewnętrznych między istancjami psychicznymi id, ego, superego, uruchamiających mechanizmy obronne. Trzy główne cele terapii:

• pełne, nieselektywne usuwanie przeniesień wyłącznie przez ich interpretowanie

• możliwie szerokie uświadamianie nieświadomych myśli i emocji

• usuwanie mechanizmów obronnych wyłącznie poprzez ich interpretowanie

BEHAWIORALNO-POZNAWCZY: Terapia behawioralna Główni reprezentanci: J. Wolpe, A. Bandura, H. J. Eysenck W terapii tej objawy psychopatologiczne pacjenta traktuje się jako nieprzystosowawcze - jako zachowania nabyte w procesie uczenia się. Zachowania te i zachowania przystosowawcze kształtują się poprzez mechanizm warunkowania klasycznego, instrumentalnego, lub modelowania. Cele terapii: Psychoterapeuta na podstawie wywiadu z pacjentem i jego bliskimi, jak też opierając się na wynikach badań (np. w formie testów lub eksperymentów klinicznych), identyfikuje sposób kształtowania się nieprzystosowawczego nawyku oraz powstające sekwencje: „bodziec - nawyk dezadaptacyjny”

• wyjaśnia pacjentowi mechanizmy powstawania jego nieprawidłowych nawyków

• proponuje określone procedury terapeutyczne i wyjaśnia mechanizm ich działania

• psychoterapeuta wraz z pacjentem ustala kontakt terapeutyczny w tym zwłaszcza cel terapii

EGZYSTENCJALNY: Twórca: R.D. Laing Cele terapii:

• terapia ta zmierza do przewrócenia pacjentowi ontologicznej pewności, którą może on osiągnąć, jeśli będzie w stanie ujawnić własne „ja prawdziwe”. Odbywać się to może tylko w warunkach stwarzających poczucie bezpieczeństwa.

• stworzenie kontaktu z pacjentem opartym na zrozumieniu pacjenta przy emocjonalnie pozytywnym ustosunkowaniu się psychoterapeuty

• ujawnienie przez pacjenta „Ja prawdziwego” co prowadzi do identyfikacji uczuć I pragnień, odróżnienia ich od potrzeb innych ludzi, którzy pragnęli nimi zawładnąć, wchłonąć, pozbawić autonomii

HUMANISTYCZNY: Główny reprezentant: C. Rogers Zaburzenia pacjenta powstają w dzieciństwie, gdy rodzice nie stwarzają mu dogodnych do rozwoju warunków wychowawczych. Przez to człowiek w życiu dorosłym może działać destruktywnie, nieefektywnie, przeżywać napięcia itp. Cele:

• wytworzenie zaufania między terapeutą a pacjentem

• stworzenie pacjentowi możliwości sprzyjającego rozwoju

• wyzwolenie sił leczniczych tkwiących w pacjencie, aby mógł zrozumieć własny problem i wprowadzić konstruktywne zmiany w życie

5. GŁÓWNE KIERUNKI W PSYCHOLOGII:

PSYCHOANALIZA wg teorii Zygmunta Freuda. Według niego strukturę osobowości (nazywanej przez niego aparatem psychicznym ) tworzą trzy siły (instancje) - są to: id, ego i superego.

Id (po niemiecku es czyli "to") jest siłą pierwotną, stanowi ono psychiczną reprezentację procesów pochodzenia biologicznego. Jest ono tym co dziedziczne i wrodzone.

W początkowych fazach rozwoju człowieka cała energia psychiczne skupiona jest w zasadzie na procesach biologicznych, które domagają się natychmiastowego zaspokojenia. Pojawiające się na bazie procesów biologicznych pragnienia i napięcia człowiek również chciałby zaspokoić natychmiast. Można powiedzieć, że id kieruje się zasadą przyjemności. Jest to jak gdyby ślepy popęd - nie liczy się on z ograniczeniami świata realnego.

Id "realizuje się" poprzez procesy dwojakiego rodzaju: czynności odruchowe oraz marzenia senne.

Z kolei ego ( po niemiecku ich czyli ja) stanowi zespół umiejętności przy pomocy których człowiek radzi sobie z rzeczywistością. O ile id kierowało się zasadą przyjemności o tyle ego kieruje się zasadą realności. Można powiedzieć, że stanowi ono funkcję korygującą między dążeniami id a wymogami otaczającego świata. Ego bada czy dany impuls można wyrazić bezpiecznie, odracza realizację impulsów aż do nadejścia odpowiedniego momentu, kieruje również impulsy ku odpowiednim celom. Celem ego jest zapewnienie przetrwania tak jednostki jak i gatunku.

Freud w następujący sposób ujmował relację między id a ego: "Tak więc w porównaniu z id przypomina ono jeźdźca, który powinien okiełznać wielką siłę konia, z tą jednak różnicą, że jeździec próbuje to zrobić o własnych siłach, ego zaś za pomocą sił zaczerpniętych skądinąd. Porównanie to posuńmy jeszcze dalej. Podobnie jak jeźdźcowi - jeśli nie chce spaść z konia - nie pozostaje nic innego , jak dać się mu zawieść tam, dokąd on zechce, tak i ego zwykło realizować wolę id tak, jakby była to jego własna wola".

Natomiast superego (po niemiecku Uberich - nad- ja) odnosi się do takich zjawisk jak sumienie, zasady moralne, wartości. Id reprezentowało w osobowości pierwiastek biologiczny, superego reprezentuje pierwiastek społeczny (kulturowy). Rozwija się ono w osobowości jako element ostatni - jest wynikiem skutecznego rozwiązania kompleksu Edypa, poprzez co uwewnętrznione zostają normy społeczne dotyczące tego co wolno a czego nie wolno. Superego podobnie jak id nie liczy się z wymogami rzeczywistości .

Zarówno w przypadku osobowości zdrowej jak i zaburzonej mamy do czynienia z tymi samymi procesami - z tym że osobowość zdrowa angażuje energię psychiczną głównie w procesy ego -nie zaniedbując przy tym id i superego. Wszystkie procesy są u niej we względnej równowadze. Natomiast w przypadku osobowości zaburzonej energia psychiczna jest w przeważającej mierze kierowana do id albo superego - a ego nie jest w stanie kontrolować dominującej struktury.

POJĘCIE PSYCHOANALIZY ORTODOKSYJNEJ: Psychoanaliza ortodoksyjna jest najbliższa założeniom Freuda . Jej przedstawiciele poświęcają jednakowa ilość czasu na analizowanie nieświadomości, obron, przeniesień i funkcji ego. Fenichel, jeden z głównych przedstawicieli szkoły ortodoksyjnej, uważał że należy równą ilość czasu poświęcić na analizowanie: przeniesień wobec psychoanalityka, badanie przeżyć z dzieciństwa tkwiących w nieświadomości oraz analizowanie nieświadomości bieżącej, czyli snów, fantazji, omyłek, aktualnych przeżyć wypartych z podświadomości.

1. ŚWIADOMY, NIEŚWIADOMY, PODŚWIADOMY, NADŚWIADOMY, MATERIAŁ PSYCHICZNY

- Świadomy - to materiał, który jest strukturalizowany tzn. że informacje przez daną osobę SA przetwarzane na ile pozwala poziom poznawczy danej osoby np. działanie inteligentne rozwiązuje problem

- Podświadomy - to materiał psychiczny,który umiał być podświadomością

- Nieświadomy - to materiał, który nie jest zapisany w psychice i nigdy nie był uświadomiony

- Nadświadomy - dotyczy ludzi dojrzałych to specyficzna funkcja SUPEREGO

2. ID, EGO, SUPER EGO

- ID - stanowi kategorię opisującą pierwotne pragnienia, popędy lub wrodzone instynkty;
- EGO - dysponuje funkcjami integracji oraz syntezy procesów spostrzegania, pamiętania, myślenia i działania
• bada rzeczywistość otaczającą człowieka
• analizuje przeżycia wewnętrzne w celu wyboru określonych zachowań i takie kierowanie nimi, by w sposób nie naruszający nakazów i zakazów moralnych i społecznych jednostka mogła zaspokajać swoje potrzeby
- SUPER - EGO - swoiste sumienie jednostki, kontroler jej zachowania, odnosi się do wzorców kulturowych, nakazów i zakazów przyswajanych w danym kręgu kulturowym

3. LIBIDO. OBIEKT, ROZCZEPIENIE

- LIBIDO- energia seksualna. Która dynamizuje nasz rozwój

- OBIEKT - to osoba z którą tworzone są relacje ważne dla rozwoju człowieka

- JA-TY (aspekt pozwalający wydzielać człowieka jako wartość niezależną)

4. WYPARCIE, PROJEKCJA, INTROJEKCJA, INKORPORACJA, MECHANIZM OBRONNY

To mechanizmy obronne człowieka. Są to procesy poznawcze przebiegające nieświadomie mające na celu obni żenie napięcia emocjonalnego bez ingerencji źródła tego napięcia. Występują jednocześnie - wszystkie te procesy. Niezależnie od powodu pełnią rolę bezpieczeństwa. Obniżają napięcie.

Dzielimy mechanizmy obronne na 3 grupy:

1. Techniki uniwersalne

-a) katharsis-wyrzucenie wszystkich napięć , uświadomienie percep- to b. uniwersalny i polega na wyrzuceniu z siebie wszystkich treści co podnoszą napięcie.

- techniki odreagowania - gdy człowiekowi podnosi się napięcie, będzie sięgał po takie reakcje co obniżą napięcie, odreagowanie poprzez używanie protez : alkohol, narkotyki, leki, praca

2) Techniki zastępczego zaspakajania potrzeb:

- resocjalizacja-poznawcza reinterpretacja zdarzen, zachowań(zniekształcenie obrazu nieprzyjemnego na bardziej przyjemny, np. opowiadając komuś jak wyglądała nasza rozmowa dyscyplinująca z dyrektorem, szefem, stawiamy siebie w lepszym świetle, mówimy jak to my przedstawialiśmy swoje racje, kiedy tak na prawdę było zupełnie inaczej)

- fantazjowanie -co sobie kupimy jak już wygramy np. Lotto

3) Właściwe:

Przebiegają, zmieniają obraz siebie i otoczenia, obniżają napięcie. Cechą charakterystyczną jest zmienność funkcji, powiększają napięć. Nie dają się uświadomić, jeśli się uświadomią to podnosi to napięcie.

- KONWERSJA, LĘK, POPĘD

- PRZENIESIENIE, PRZECIWPRZENIESIENIE

PSYCHOANALIZA ORTODOKSYJNA PRZEDSTAWIA 4 ZASADY EKONOMICZNE:

1. ZASADA REALNOŚCI- to zasada podstawowa dla prawidłowego rozwoju i zdrowia. Zasada ta decyduje o tym, w jakich warunkach żyjemy. Pozwala ona na dojrzałość, na coraz lepsze radzenie sobie z sytuacjami.

2. ZASADA PRZYJEMNOŚCI-reguluje dynamikę funkcjonowania i rozwoju człowieka. To uniwersalna zasada, tylko emocje pozytywne mają charakter doelektryzujący nasze zachowanie. Człowiek ma ośrodki przyjemności. Psychologia pozytywna zajmuje się tymi zagadnieniami, czyli co człowieka buduje w owej zasadzie.

3. ZASADA NIRWANY- zasada, która decyduje o tym na ile potrafimy uniezależnić się od warunków zewn i zdystansować się do samych siebie. Zawarta jest treść związana z wolnością człowieka, niezależnością, dojrzałością

4. ZASADA STAŁOŚCI- człowiek jest jednością psychologiczną, daje wiedzę co u człowieka ma się zadziać, np. by nie zachorował.

6. MODELE W OBRĘBIE PSYCHOANALIZY:

DYNAMICZNY: Wg Freuda istotne czynniki regulujące maja charakter napędowy, instynktowny. Wg psychoanalizy najistotniejsze są popędy agresji (śmierci) libido (życia) np. popęd życia- popęd śmierci, popęd seksualny- popęd agresywny.

Człowiek musi przez całe życie szukać zgody między antagonistycznymi popędami, aby uzyskać równowagę. Równowaga ta jest niezbędna do zdrowia psychicznego, a zdrowie psychiczne przekłada się prawidłowe funkcjonowanie w świecie. Zaburzenie to zdominowanie jednego popędu względem drugiego, co nie pozwala na uzyskanie równowagi z życiu. Godzenie tych konfliktów mobilizuje człowieka do działania.

EKONOMICZNY: obecnie są wieloletnie badania, refleksje psychoanalityczne dot poszukiwania zasady wg której toczy się nasze życie, rozwój. Freud uważał, że poziom energii jaką dysponuje człowiek regulowany jest wieloma zasadami- przyjemności, seksualności, nirwany, itp.

STRUKTURALNO-TOPOGRAFICZNY: jaka jest struktura naszej psychiki. Życie psychiczne dzieje się na 3 poziomach:

- Świadomość

- Podświadomość- zawiera to co kiedyś było uświadomione, ale poprzez mechanizmy obronne zostało unieświadomione (wyparte z świadomości), jednakże możliwe jest do uświadomienia . To Np. urazy z czasów wczesnego dzieciństwa.

- Nieświadomość- to obszar, w którym nigdy nie doszło do uświadomienia, jednakże treści nieświadome są w naszej psychice i pełnią funkcje regulacyjne. Są to np. matryce pochodzące z pierwszych doświadczeń, relacji maksymalnie do 3 roku życia. Podpowiada nam o takich uczuciach jak więź czy bezpieczeństwo.

ROZWOJOWY: Odpowiada za rozwój całego człowieka: osobowości , koncepcja seksualności człowieka

7. 5 FAZ ROZWOJOWYCH WG FREUDA:

Według Freuda zabawa pozwala dziecku spełniać jego życzenia i dawać ujście agresji.

W zabawie dziecko może czuć się panem, odreagowywać lęki i przykrości oraz postępować jak dorosły. Zygmunt Freud wyróżnił następujące fazy w rozwoju dziecka:
1 - faza oralna trwająca od narodzin do 1 roku życia ( głównym miejscem odczuwania napięć i zaspokojenia są usta, wargi i język oraz czynności gryzienia i ssania )
2 - faza analna trwająca od 1 do 3 roku życia ( miejscem zainteresowania jest odbyt i jego okolice )
3 - faza falliczno - edypalna trwająca od 3 do 5 roku życia ( występowanie kompleksu Edypa. pojawianie się lęku kastracyjnego, zainteresowanie prąciem o raz zazdrość o prącie wyrażana przeważnie przez dziewczynki )
4 - faza latencji trwająca od 5 do 11 roku życia ( wyciszenie seksualne po rozwiązaniu komplesku Edypa oraz przeniesienie popędu seksualnego na organy publiczne w których poruszany jest ten temat np. szkoła )
5 - faza genitalna trwająca od 11 - 12 roku życia ( rozwój psychoseksualny czyli okres dojrzewania, pojawienie się doznawania intymnych przyjemności oby płci ).

8. BEHAWIORYZM

Założenia behawioryzmu są bardzo proste:

Behawioryzm jest to kierunek psychologiczny, który rozwinął się w XX wieku, przede wszystkim w USA.

Założenia behawioryzmu:

• jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych, twierdzi, że są one swoistymi, ubocznymi efektami działania mózgu, których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi, gdyż są one niedostępne obserwacji,

• dlatego, jeśli psychologia ma być rzetelną nauką, musi się ograniczyć do mierzalnych, jasno zdefiniowanych eksperymentów, w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców i obserwuje się ich określone reakcje na te bodźce.

Człowiek wg behawiorystów działa w myśl koncepcji: S - R (bodziec - reakcja = stimulation - reaction). Oznacza to, że środowisko jest układem aktywnym, człowiek zaś układem reaktywnym, którym nie kierują wewnętrzne motywy i dążenia. Ponad to uważali, że:
a) Uczenie się ma charakter uniwersalny, pozwalający na wyjaśnienie złożonych procesów. Uczenie się jest zatem niczym więcej niż przyswajanie nowego zachowania.
b) Łatwiej będzie im wykryć ogólne prawa S=R, posługując się wyłącznie metodą eksperymentalną. Behawioryści prowadzili badania na prostych organizmach, np. szczurach. Badania prowadzone na zwierzętach stało się dla behawiorystów podstawą badań psychologicznych .
c) Na te same bodźce ludzie różnie reagują.
d) Ta sama reakcja pojawia się pod wpływem różnych bodźców, co ułatwia manipulowanie człowiekiem.
e) Neobehawioryści sugerują, że pomiędzy S i R coś się znajduje --> S-O-R
f) Skinner uważał, że: „Człowiek może być kierowany przez środowisko, ale należy pamiętać, że środowisko jest prawie całkowicie ukształtowane przez niego”.

Wielcy behawioryści:

Burrhus Frederic Skinner amerykański psycholog, jeden z twórców i najważniejszych przedstawicieli behawioryzmu, rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego. Twórca teorii uczenia się, który opracował zasady uczenia programowego. W swojej działalności nawiązywał on do behawioryzmu klasycznego Watson'a- popierał dwa poglądy klasycznego behawioryzmu, lecz odrzucał pewne koncepcje fizjologiczne w znaczeniu Pawłowa. Uważał, że w behawioryzmie najważniejsze są nagrody i kary.
Prawa reakcji i odruchu wg Skinner'a:
a) Prawo progu => mówi o tym, że do wywołania określonej reakcji niezbędna jest pewna minimalna siła bodźca.
b) Prawo latencji => mówi o tym, że istnieje ukryty czas wystąpienia reakcji po zadziałaniu bodźca.
c) Prawo siły reakcji => siła reakcji jest funkcją intensywności bodźca (im silniejszy bodziec, tym silniejsza reakcja).
d) Prawo powinności => reakcja może się pojawić przez pewien czas po ustaniu bodźca
e) Prawo czasowego sumowania => przedłużenie działania bodźca może dać podobny efekt jak nasilenie intensywności bodźca.
Dwie odmiany zachowania organizmu wg Skinner'a:
a) Zachowanie reaktywne => ma miejsce gdy zarówno S (bodziec), jak i R (reakcja) są obserwowane wzrokowo oraz gdy reakcja pojawia się jako następstwo S (bodźca).
b) Zachowanie sprawcze => mówimy o nim gdy możemy obserwować R, gdy S nie jest dostępne naszej obserwacji. Zachowanie jest sprawcze, gdy jakaś właściwość organizmu sprawia, iż jest on aktywny i demonstruje reakcje dotychczas mu nieznane.
Rozróżnienie zachowań reaktywnych i sprawczych pozwoliło Skinner'owi precyzyjnie odróżnić warunkowanie klasyczne od instrumentalnego
a) Zachowanie reaktywne => jest następstwem warunkowania klasycznego, tzn. działa bodziec obojętny, następuje wzmocnienie i reakcja odruchu motorycznego.
b) Zachowanie instrumentalne => jest przypadkiem uczenia się. Jest to reakcja, która nie jest poprzedzana określonym bodźcem.

Behawioryzm wg Skinner'a:
a) Jest powrotem do oświeceniowego sensualizmu (John Locke).
b) Człowiek jest maszyną, tzn. jest on złożonym układem bodźców, a jego złożoność jest wyjątkowa.
c) Przedstawił człowieka ubezwłasnowolnionego przez środowisko
9. Najważniejsze twierdzenia behawioryzmu:
a) Świadomość nie istnieje, a jeśli istnieje to nie może być przedmiotem psychologii, tzn. nie może rejestrować i sprawdzać przeżyć psychologicznych
b) Człowiek w swoim życiu psychicznym i w reakcjach nie jest autonomiczny, ale zdeterminowany przez środowisko fizycznie i społecznie, a więc poprzez rodzinę, instytucje społeczne, szkołę, media, a także instytucje państwowe.
c) Przedmiotem psychologii są tylko dające się zarejestrować zewnętrzne reakcje na bodźce, a więc ramy zewnętrzne, reakcje fizjologiczne czyli zewnętrzne zachowania.
d) Psychologia może tylko działać na związki między bodźcami (S), a reakcjami (R) bez brania pod uwagę wewnętrznych procesów psychicznych.

Edward C. Tolman - psycholog amerykański, twórca koncepcji behawioryzmu celowościowego (neobehawioryzm).

Początek formularza

BEHAWIORYZM.

Twórcami behawioryzmu są Iwan Pawłow, John Watson, Burrhus Skinner.

-przedmiotem badań są reakcje człowieka na bodźce. Zadaniem tej psychologii ma być badanie związków między bodźcami a reakcjami (formuła stimulus - reaction) oraz wywieranie wpływu na zachowania ludzi poprzez wzmocnienia pozytywne i negatywne.

-zachowanie się i rozwój osobowości człowieka jest efektem zewnętrznych bodźców działających na jednostkę. Zmiany zachowania stanowią wyniki uczenia się nowych reakcji.

Związek zachowanie - środowisko

Wg Skinnera zachowanie zależne jest od środowiska fizycznego i społecznego. Środowisko to steruje ludzkim działaniem. Struktura zachowanie jest wiec w dużym stopniu kopią struktury środowiska. Działania człowieka wpływają również na zmianę środowiska - zachowanie jest sprawcze, gdyż kształtuje to środowisko, wiec dzięki odpowiednim metodom można dowolnie modyfikować działanie ludzkie.

Sterowanie - behawioryści przyjęli ze zachowanie jest narzędziem do osiągnięcia pewnych skutków. Jest wiec sprawcze, a konsekwencje tego zachowania nazywamy wzmocnieniami:

-wzmocnienie pozytywne - narody, najbardziej skuteczna i humanitarna metoda manipulacji. Liczy się tu dobór odpowiednich wzmocnień (ze względu na wiek, status, zainteresowania) oraz procedura stosowania tych wzmocnień

-wzmocnienia negatywne - niepożądany skutek awersyjny, wbrew powszechnej opinii mniej skuteczna od nagrody. Nie eliminuje zachowań aspołecznych tylko je tłumi, prowadzi do zaburzeń emocjonalnych, unikania źródła kary, dostarcza negatywnych wzorców zachowań.

Inżynieria społeczna -wyłoniona z koncepcji behawiorystycznej

- celem jest oduczenie reakcji patologicznych i dewiacyjnych na np stany lękowe.

Przyjmuje techniki modyfikacji tj: - desensiblizacja - 1)poznanie bodźców wywołujących lęk, 2)rozpoznanie sytuacji o wartościach wzmocnienie pozytywnego 3) zestawienie bodźców lękotwórczych z wzmocnieniami.

Terapia awersyjna - jednoczesne podawanie wzmocnienia negatywnego i pozytywnego

KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA

Dynamika osobowości

-ludzkie działanie jest ukierunkowane przez wewnętrzne siły motywacyjne.

-człowiek jest istotą niedoskonałą, miernym aktorem kierującym swoim losem.

-wypowiedzi, czynności pomyłkowe, reakcje lękowe, sny, fantazje dają wyobrażenia o motywacji człowieka i jego stanie psychicznym.

-człowiek nie zdaje sobie sprawy z tego jak i dlaczego działa

-zarys portretu psychoanalitycznego powstał w klinikach psychiatrycznych lub neurologicznych.

-twórcy tej koncepcji opracowali zasady psychoterapii posiadającej wiele wariantów:

a)psychoanaliza

b)próby scalenia behawioryzmu i psychoanalizy

c)psychoanaliza współczesna - Freud - obejmuje teorię libido, kompleksu Edypa, nieświadomej motywacji, poglądu na to ze pierwsze lata życia maja wpływ na kształtowanie się osobowości dorosłego.

Rola nieświadomości i popędy

-działanie człowieka jest uwarunkowane przez wewnętrzne siły zwane popędami, popędy które ukierunkowują ludzkie działanie są zazwyczaj nieświadome, 2 klasy popędów:

a)pierwotne (wrodzone) - dążenie do zdobycia pokarmu, utrzymanie optymalnej temperatury, popędy seksualne, unikanie bólu.

b)wtórne - powstają w procesie socjalizacji, bezpieczeństwa, społeczne, osobiste.

Konflikt jest najważniejsza przyczyną udaremniania realizacji potrzeb i popędów, których zaspokojenie usuwa napięcie i daje satysfakcje. Trudności w rozwiązywaniu konfliktów wywołują frustrację, lęk, zaburzenia emocjonalne, agresję i zachowania neurotyczne.

Klasy konfliktów: a)wewnętrzne - motywacyjne, między popędami powstałe w wyniku działania sprzecznych, rozbieżnych sił b)zewnętrzne, z reguły maja charakter interpersonalny, powstają gdy istnienie sprzeczność między dążeniami jednostki a dążeniami innych ludzi.

Lęk jest objawem zaburzeń neurotycznych, jest sygnałem niebezpieczeństwa wewnętrznego z którego człowiek nie do końca zdaje dobie sprawę. Jest zagrożeniem dla osobowości jednostki i systemu jej wartości. Nie należy utożsamiać go ze strachem będącym stanem emocjonalnym sygnalizującym niebezpieczeństwo zewnętrzne. Źródłem lęku są wewnętrzne konflikty i frustracje udaremniające zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa, społecznych i osobistych. Rodzaje lęków: a)normalny - będący proporcjonalną reakcją do rzeczywistego zagrożenia, b) neurotyczny - reakcja nieproporcjonalna do rzeczywistości.

Zdanie psychoanalityków każda forma obrony przed lękiem jest lepsza niż bezczynność i bierne poddawanie się.

Psychoterapia - rodzaje: analityczna, Gestalt, indywidualna, grupowa. To systematyczny i celowy sposób modyfikacji i korelacji osobowości oraz leczenie i zaburzeń neurotycznych za pomocą środków psychologicznych tj swobodny tok słów, mimika, przyjazna więź z pacjentem,

Psychoterapia analityczna - metoda uzdrawiania ludzi, pozwalająca rozwiązać ich konflikty i problemy oraz poznać siebie, kształtowanie świadomości. Techniki psychoterapii analitycznej: 1)swobodne skojarzenia - pacjent nie widzi terapeuty, ma głośno mówić co przychodzi mu na myśl, u pacjentów może występować zjawisko oporów lub przeniesienie emocji na terapeutę. Jego zadaniem jest baczna obserwacja zachowań i wypowiedzi a w końcu interpretacja ogółu. 2)interpretacja snów będących nośnikiem informacji o konfliktach i dążeniach.

KONCEPCJA POZAWCZA

Umysł - układ poznawczy ma stałe właściwości tj: inteligencja, zdolności, system pamięci trwałej, możliwości, myślenie abstrakcyjne i twórcze, kompetencje językowe, szybkość przetwarzania. Właściwości te są wrodzone jednak, na ich rozwój wpływa środowiska. Potencje umysłu są ograniczone jest wiec to układ zawodny.

Wiedza i jej rodzaje

- deklaratywna - typu wiem że... to dane o faktach

-proceduralna - typu wiem jak... dane o metodach, strategiach, programach działania.

Struktury poznawcze - źródło informacji o otoczeniu, sobie, programie działania, które umożliwiają osiągniecie celów. Składniki struktur poznawczych: sądy o środowisku naturalnym, wiedza o kulturze, wiedza o świecie społecznym, wiedza o sobie.

Myślenie twórcze

-człowiek jest podmiotem twórczym i innowacyjnym, umie formować nowe struktury, konstrukcje, projekty. O ludzkiej twórczości decydują indywidualne motywy, umiejętności oraz środowisko. Rodzaje twórczości: 1)typu P - w umyśle osoby powstają idee i hipotezy nowe w punktu widzenia jej indywidualności, 2)typu H - prowadzi do odkryć i wynalazków, które dotychczas nie były znane

Modele myślenia twórczego:

-model konfliktowy - źródłem twórczości sa konflikty motywów, frustracje, wewnętrzne sprzeczności

-model spełnienia - twórczość jest rodzajem samo spełnienie, sprzyja zaspokojeniu potrzeby samorealizacji.

Środowisko może pełnić rolę stymulatora twórczości - człowiek osiąga lepsze wyniki pod naciskiem zewnętrznym. Z drugiej zaś strony może być czynnikiem blokującym i udaremniającym osiąganie nowych celów (brak swobody w działaniu)

Wartości

Człowiek jako samodzielny podmiot nie tylko gromadzi wiedze ale również wartościuje ją. - formułuje sądy  przekonania o wartości indywidualnej (walencji). Pojęcie walencji pozwala wyjaśnić dlaczego jednostka dąży do pewnych stanów i jednocześnie unika innych. Ocena wartości zależy od osobowości czyli systemu struktur poznawczych. Rozważane są następujące rodzaje walencji:

-wartości pozytywne, wywołujące dodatnie stany emocjonalne

-wartości negatywne, bodźce awersyjne, których jednostka unika,

-utylitarne - niezbędne do utrzymania życia

-symboliczne - intelektualne, estetyczne, moralne i duchowe.

Można wyróżnić kilka kategorii hierarchii wartości:

-dionizyjskie - luksus, komfort, konsumpcja

-heraklesowe- zdobywanie wiedzy, sławy, kontroli nad jednostką

-prometejskie - jednostka często podejmuje działania pro społeczne i altruistyczne

-apolińskie- najwyższa wartości to sztuka, twórczość

-sokratyczne - samopoznanie i doskonalenie własnej osobowości

Wg koncepcji poznawczej motywacja jest pochodną wobec danych o świecie i samym sobie - najpierw jest określana informacja a później rodzi się proces motywacyjny. Dużą role odgrywa poziom aspiracji - informuje o wartościach, które jednostka chce osiągnąć i które dadzą jej satysfakcje. Kiedy powstaje rozbieżność między aspiracjami a możliwościami rodzi się napięcie informacyjne. Człowiek posiada pewną tolerancję wobec tej rozbieżności - w przypadku gdy ta rozbieżność jest mała człowiek nie podejmuje żadnej aktywności, lecz w przypadku gdy jest duża rodzi się lęk i panika - hamuje t motywacje.

Emocje podobnie jak motywacja wywołane sa przez informacje zewnętrzne i wewnętrzne. Rozpatruje się procesy emocjonalne tj: niepewność, która wywołuje ciekawość, lęk i niepokój w przypadku nie umiejętności poradzenia sobie z czymś, satysfakcja, zadowolenie, mogą doprowadzić do wzrostu motywacji lub zahamowania jej.

KONCEPCJA HUMANISTYCZNA

Pojęcie „ja” - Carl Rogers opracował teorię w której centralnym, pojęciem jest „ja” na które składa się zdobywanie informacji o własnych cechach, wartościach i postawach. Obraz ja determinuje spostrzeganie świata i własnej osoby. JA idealne natomiast to wizja podmiotu na temat tego jaki powinien lub jaki chciałby być. Gdy pojęcie JA i JA IDEALNE zgadzają się ze sobą osoba jest zdrowa psychicznie, problemy pojawiają się w przypadku rozbieżności.

Samorealizacja  - główną tendencją decydującą o działaniu człowieka jest dążenie do samorealizacji, aktualizacji własnych szans. Jej przejawem może być miłość, twórczość, zachowania altruistyczna, rozwój „ja”, Dla człowieka dążącego do samorealizacji twórczość staje się źródłem nowych doświadczeń i rozwoju własnej osoby.

Koncepcja humanistyczna rozpatruje pojęcie natury człowieka.

-człowiek jest z natury dobry, jego dążenie są konstruktywne i pozytywne.

-człowiek w pełni dojrzały i otwarty na nowe doświadczenia będzie tworzyła dzieła, które służą jednostce i społeczeństwu. Twórczość destruktywna jest niezgodna z ludzką naturą.

Tu i teraz - ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, aktualne przeżycia i doświadczenia. 

Zadania wychowanie humanistycznego:

-dążenie do integracji osobowości

-rozwój autonomii jednostki

-kształtowanie postaw allocentrycznych

-wychowanie ludzi zdolnych do refleksji nad życiem

-formułowanie tożsamości.

Metody badań w psychologii.
Eksperyment - badacz rozmyślnie izoluje i zmienia jeden z czynników, zwany zmienną niezależną, tak by móc zmierzyć lub zaobserwować wpływ tej zmiany na inny czynnik - zmienną zależną, bez zakłócającego wpływu zmiennych ubocznych. Istnieją różne rodzaje eksperymentów prowadzonych w różnych warunkach - laboratoryjny, polowy i naturalny. Obserwacja - podstawowa metoda psychologiczna, polegająca na świadomym, planowanym i celowym spostrzeganiu zachowania się człowieka i rejestrowaniu przebiegu zjawisk i zdarzeń. Rozróżniamy obserwację : kontrolowaną - bezpośrednią, brak w tej obserwacji manipulowania zmiennymi, badacz obserwuje i dokonuje pomiarów; obserwacja naturalna - prowadzona w naturalnym środowisku, powoduje utratę mniejszej lub większej kontroli; obserwacja uczestnicząca - badacz staje się członkiem grupy, która stanowi przedmiot obserwacji. Sondaż - metoda polegająca na zebraniu obszernego zestawu pytań, które zadaje się następnie danej osobie z określonej populacji. Wyżej opisane rodzaje badań są opisane jako nomotetyczne. Metoda studium przypadku - szczegółowe studium jednostki lub pojedynczej grupy, np. rodziny ( metoda idiograficzna ). Poprzednie metody oparte były na analizie ilościowej, ta zaś oparta jest na analizie jakościowej. Korelacja - metoda statystyczna stosowana szeroko do zbadania stopnia związku między zjawiskami. Psychometria - polega na opracowaniu i stosowaniu testów mierzących inteligencję, twórczość, osobowość itp.

Testy psychologiczne.
Są to pewne próby, zadania jakie stawiamy badanym i na podstawie wyników rozwiązania wnioskujemy o nasileniu danej cechy. Testami nazywamy tylko te próby, które są wystandaryzowane i obiektywne, a ich wyniki można ująć liczbowo. Standaryzacja to inaczej unormowanie testu, które pozwala na porównywanie wyników uzyskanych przez różnych ludzi. Znając normy możemy ocenić, kto uzyskuje wyniki wysokie, a kto niskie. Obiektywność polega na tym, że wynik uzyskany w badaniu jest niezależny od eksperymentatora.

Rozmowa i wywiad psychologiczny.
Rozmowa to bezpośredni kontakt, z wywiad to zasięgnięcie opinii u osób trzecich. Rozmowa musi być wcześniej zaplanowana i przygotowana. Przeprowadzana jest w celu zebrania danych o przejawach zachowania albo faktach lub zdarzeniach, które są niedostępne w bezpośredniej obserwacji. Trzeba mieć dokładnie zarysowany plan rozmowy, trzeba stworzyć atmosferę szczerości i zainteresowania, przez co można zdobyć zaufanie badanego. Cały czas prowadzimy obserwację rozmówcy, zwracamy uwagę na przejawy lęku, nieśmiałości czy agresji. Podobnie zaplanowany i prowadzony musi być wywiad. Rozróżniamy wywiady : środowiskowy - warunki życia, kliniczny - o stanach chorobowych, anamnestatyczny - o całokształcie życia.

UKŁAD NERWOWY

Funkcjonowanie obwodowego i autonomicznego układu nerwowego.
Układ nerwowy składa się z trzech części : układu ośrodkowego ( centralnego ) - mózg i rdzeń kręgowy, obwodowego układu nerwowego składającego się z nerwów mózgowych i rdzeniowych oraz z autonomicznego układu nerwowego - dzieli się on na układ sympatyczny ( działa na całość ) oraz parasympatycznego ( nie zawsze działa na całość ).

Budowa i funkcjonowanie centralnego układu nerwowego
Centralny układ nerwowy ( ośrodkowy ) składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Rdzeń kręgowy mieści się w kręgosłupie i ma kształt długiej cewki o bardzo grubych ściankach i niewielkiej szczelinie. Rdzeń łączy się za pomocą bardzo wielu nerwów z obwodowym układem nerwowym. Ośrodki nerwowe znajdujące się w rdzeniu umożliwiają regulację czynności mięśni i kierują prostymi ruchami narządów wewnętrznych. W rdzeniu znajdują się włókna nerwowe, jedne z nich przewodzą impulsy nerwowe do mózgu, inne przenoszą impulsy przetworzone w korze na obwód do narządów efektorycznych. Mózg składa się z pnia mózgu oraz z trzech odgałęzień pnia - móżdżku i dwu półkuli mózgowych. Pień mózgu składa się z rdzenia przedłużonego, śródmózgowia i międzymózgowia. Reguluje i zawiaduje czynnościami odruchowymi. W pniu mózgu znajdują się ośrodki podkorowe. Ważnym czynnikiem podkorowym jest układ siatkowy rozmieszczony w różnych częściach pnia mózgu. Jego funkcja polega na regulowaniu aktywności całego mózgu. Inne ośrodki podkorowe odgrywają ważną rolę w procesach emocjonalnych i motywacyjnych. Móżdżek spełnia funkcje odruchowe, jego zadaniem jest koordynacja ruchów mięśni i równowagi ciała. Półkule mózgowe pokrywa kora mózgowa, która ma najważniejsze znaczenie dla wyższych czynności mózgowych . Kora mózgowa umożliwia precyzyjną analizę bodźców dzięki której reguluje najbardziej skomplikowane rodzaje działania. Każda półkula dzieli się na cztery płaty : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy. Półkule mózgowe ułożone są symetrycznie, jedna leży po prawej druga po lewej stronie. Funkcje prawej strony organizmu regulowane są przez lewą półkulę i na odwrót. Pewne części kory mózgowej mają ogromne znaczenie dla przebiegu określonych procesów. Części te nazywamy okolicami projekcyjnymi kory mózgowej. Ich rozmieszczenie : płaty czołowe - funkcje ruchu; płaty potyliczne - funkcje wzrostu; w półkuli lewej w płacie czołowym i skroniowym - ośrodek mowy.

Pojęcie odruchu warunkowego, bezwarunkowego i instynktu.
Odruch - odpowiedź organizmu na bodziec, dochodząca dzięki aktywności określonej części układu nerwowego. Odruch bezwarunkowy - podstawowy mechanizm zapewniający równowagę między organizmem a środowiskiem. Są one wrodzoną reakcją organizmu na bodźce bezwarunkowe, których zdobycie lub uniknięcie stanowi biologiczną konieczność. Są realizowane za pośrednictwem rdzenia kręgowego i pnia mózgu. Mogą być obronne ( cofnięcie ręki od gorąca ), pokarmowe ( ssanie mleka matki przez niemowlę ), płciowe ( podniecenie ), orientacyjne. Odruch warunkowy - relacje nabyte w toku życia, wywołują je bodźce, które same przez się nie mają dla organizmu znaczenia biologicznego, lecz sygnalizują zjawiska ważne dla jego życia ( doświadczenie Pawłowa ). Instynkt - działanie skierowane na zaspokojenie potrzeb biologicznych, najistotniejszych dla utrzymania przy życiu jednostki i dla zachowania gatunku. Jest to działanie składające się z całej sekwencji czynności. Czynność instynktowna składa się z trzech członów : gnostyczny - rozpoznanie jakości podniety życiowo ważnej, zapewnia wybiórcze reagowanie organizmu; aktywność własna - dążność gatunkowa, prymitywne poczucie przyjemności lub przykrości; dziedziczny wzór złożonych ruchów.

Rodzaje wrażeń i ich charakterystyka.
Wrażenia - odzwierciedlenie się poszczególnych cech zmysłowych obiektów działających na nasze receptory takie jak barwa, kształt, twardość, szorstkość. Można je podzielić na dwie główne grupy zależnie od tego czy odzwierciedlają cechy przedmiotów i zjawisk znajdujących się w otoczeniu człowieka, czy też stan jego organizmu i ruchy ciała. Podział w zależności od receptorów :
- eksteroreceptory - odbierają bodźce z pewnej odległości ( telereceptory wzrokowe, słuchowe, bólowe, węchowe ), bądź przy bezpośrednim kontakcie z przedmiotem ( kontaktoreceptory dotykowe, smakowe, bólowe )
- interoreceptory dostarczające informacji co dzieje się w naszym organizmie, a także informują nas o zmianie położenia człowieka. Wśród wrażeń odbieranych przez interoreceptory najwięcej informacji o własnościach przedmiotów i zjawisk świata zewnętrznego dostarczają człowiekowi wrażenia słuchowe i wzrokowe. Wzrokowe - bodźcami są fale świetlne o długości fal 390 - 760 milimikronów; słuchowe - bodźcami są fale dźwiękowe powstałe wskutek drgań w powietrzu lub innych substancjach. Granica od 16 - 20000 drgań na sekundę, najlepsza rozróżnialność to 155 - 2200 drgańsekundę.

Spostrzeganie jako proces poznawczy. Spostrzeganie - proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu w naszej świadomości całokształtu danego przedmiotu lub zjawiska oddziałującego na nasze narządy zmysłowe. Przedmioty oddziałują na nasze receptory jako bodźce złożone - widząc jabłko odczuwamy jego smak, zapach itp. Podział spostrzeżeń : wzrokowe, słuchowe, dotykowe, smakowe, inne - uzależnione od narządów zmysłowych dominujących przy odzwierciedlaniu danego przedmiotu. Spostrzeżenia polisensoryczne - mają charakter wielozmysłowy; spostrzeżenia monosensoryczne - mają charakter jednozmysłowy. Możemy podzielić spostrzeżenia ze względu na rodzaj zjawisk rzeczywistości odzwierciedlanych w spostrzeżeniu : przedmiotów; przestrzeni i stosunków przestrzennych między przedmiotami; czasu i stosunków czasowych; ruchów istot, przedmiotów oraz własnego ciała. Podstawową cechą spostrzeżeń jest stałość, która polega na tym, iż mimo zmiany warunków spostrzegania ( w pewnych granicach ) spostrzegamy jako stałe pewne cechy przedmiotów : stałość barwy ( kartka papieru jest dla nas biała mimo różnego światła ), stałość wielkości ( do pewnej odległości obrazy spostrzeganych przedmiotów zachowują tą samą wielkość, mimo iż wraz z ich oddalaniem się zmniejsza się ich odbicie w siatkówce ); stałość kształtu ( spostrzegamy przedmioty zgodnie z ich rzeczywistym kształtem, mimo, że kształt obrazu danego przedmiotu zmienia się na siatkówce wraz z każdym zmienieniem kata widzenia ).
Uwaga jako cecha procesów poznawczych.
Uwaga - swoista cecha wszystkich procesów poznawczych, polega na skierowaniu świadomości na określony przedmiot, własne przeżycia pełnią dwie zasadnicze funkcje : selekcjonowanie różnorodnych czynności człowieka; ukierunkowanie ich na osiągnięcie celu. Funkcje te spełnia :
- uwaga mimowolna ( reaktywna ) - wywołana przez właściwości bodźców i sytuacji bez wysiłku ze strony człowieka ( przykładem może być odruch orientacyjny stanowiący wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe )
- uwaga dowolna ( kognitywna ) - wymaga świadomego zamiaru i wysiłku woli. Koncentrujemy się na danym przedmiocie lub zadaniu mimo iż początkowo nie jesteśmy nim zainteresowani. Cechy uwagi :
- zakres - zależy od własności spostrzeganych przedmiotów i jest na ogół stały ( obejmuje od czterech do sześciu przedmiotów w polu widzenia )
- natężenie zakres łączy się z natężeniem, jeżeli silnie koncentrujemy na czymś uwagę, zawężamy jej zakres.
- Podzielność - oznacza możliwość jednorazowego skupienia się na kilku przedmiotach, przeżutność oznacza szybkie przechodzenie od jednego obiektu do drugiego.
- Roztargnienie - brak koncentracji przez dłuższy czas na jakimś obiekcie.

Etapy pamięci ich charakterystyka.
Pamięć - właściwość psychiczna umożliwiająca kształtowanie się i funkcjonowanie człowieka. Dzięki tej właściwości nabywamy różnorodne informacje, przyswajamy wiedzę o świecie oraz umiejętności i sprawności. Wyróżniamy trzy po sobie następujące etapy :
- zapamiętywanie - spostrzegane przedmioty wywołują zmiany w komórkach nerwowych w postaci śladów pamięciowych. Może to trwać bardzo krótko i ograniczyć się do jednego spostrzeżenia jakiegoś bodźca pozostawiającego ślad pamięciowy w komórkach nerwowych, albo też stanowić złożoną czynność człowieka ( np. nauka jazdy na nartach, posługiwanie się jakimś narzędziem ).
- Przechowywanie - zmiany te utrzymują się nadal, mimo, że wywołujące je bodźce przestały już działać. Czas trwania przechowywania waha się od krótkiego momentu do wielu lat, a pamięć niektórych faktów i zdarzeń zachowujemy przez całe życie ( utajone ).
- Przypominanie - dzięki owym zmianom reprodukujemy w pamięci obrazy i zdarzenia które je kiedyś wywołały. Polega to na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie. To co człowiek potrafi odtworzyć po pewnym czasie z zasobów swej pamięci jest zarazem miernikiem tego co zapamiętał i przechował w swej świadomości.

Cechy procesów pamięciowych.
- Trwałość - zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia. Ludzie różnią się znacznie pomiędzy sobą pod względem tej cechy pamięci. Czasami ma ona charakter wybiórczy, tzn dotyczy jednej dziedziny, np. tej którą się interesujemy. Trwałość może się łączyć lub też nie mieć związku z szybkością zapamiętywania. Na ogół ten co szybko zapamiętuje przechowuje długo to czego się nauczył, bywa jednak też przeciwnie.
- Gotowość - zdolność do szybkiego odtwarzania doświadczenia. Cecha ta ma szczególne znaczenie w procesie uczenia się. Umiejętność przypominania na zawołanie potrzebnych faktów jest cechą analogiczną do giętkości i plastyczności myślenia i często łączy się z tą właściwością umysłu.
- Wierność - ma również duże znaczenie zarówno przy uczeniu się jak też podczas stosowania zdobytej wiedzy w praktyce. Przejawem tej cechy jest dokładne odtwarzanie zapamiętanych treści. Człowiek który posiada pamięć wierności przypomina sobie rozmaite fakty i zdarzenia zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Przy odtwarzaniu materiału wyuczonego popełnia niewiele błędów, reprodukuje go w sposób dokładny.

UWAGA:

Uwaga - to skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego i wewnętrznego. Uwaga ma charakter selektywny, jeżeli człowiek zwraca ją na jeden przedmiot lub zjawisko, to tym samym odwraca uwagę od innych.

Myślenie:
Termin myślenie ma bardzo szeroki zakres i wiele znaczeń. Myślimy zarówno wtedy, gdy zastanawiamy się nad jakimś problemem jak i wówczas gdy przychodzą nam do głowy różne myśli, których bieg jest luźny i nieuporządkowany. Taki „luźny” strumień myśli w psychologii nazywamy myśleniem asocjacyjnym, czyli skojarzeniowym. Przeciwstawnym rodzajem myślenia jest myślenie ukierunkowane zmierzające do określonego celu i wyniku. Przejawia się ono przede wszystkim w procesie rozwiązywania problemów w życiu codziennym, podczas nauki czy też pacy zawodowej. Składnikami myślenia ukierunkowanego są rozmaite czynności umysłowe - operacje, które prowadzą bas do rozwiązania zadania, a tym samym do poszerzenia naszej wiedzy o rzeczywistości. Operacje dokonywane w procesie myślenia są zarazem najwyższymi czynnościami poznawczymi, które umożliwiają optymalną regulację wzajemnych stosunków między człowiekiem a światem zewnętrznym. Myślenie stanowi charakterystyczna dla istot ludzkich formę odzwierciedlenia rzeczywistości w ich psychice. Swoistość myślenia jako procesu poznawczego polega na tym, że w odróżnieniu od wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń - odzwierciedlenie otaczającego świata dokonuje się w sposób pośredni. Charakterystyczną cechą myślenia jest odzwierciedlenie stosunków pomiędzy składnikami rzeczywistości : stosunki przestrzenne, funkcjonalne i logiczne. Inną cechą odróżniającą myślenie od bezpośredniego poznawania rzeczywistości we wrażeniach i spostrzeżeniach jego uogólniony charakter. Czynności umysłowe umożliwiają nam odzwierciedlenie w świadomości nie tylko jednostkowych konkretnych przedmiotów, lecz także tego co jest typowe dla całej ich grupy. Dzięki posługiwaniu się w procesie myślenia symbolami i znakami nie zaś wyłącznie obrazami i wyobrażeniami nasze poznanie dotyczy ogólnych cech wycinka rzeczywistości, ja również reguł i praw rządzących zjawiskami.

Rozwój poznawczy wg Piageta
Stadia rozwoju poznawczego - zasadniczą cechą teorii Piageta jest przekonanie o etapowym charakterze rozwoju. W teorii Piageta dziecko występuje jako twórca własnego rozwoju, a zredukowany został wpływ środowiska społecznego, edukacji i kultury na kształtowanie intelektualne. dzieci przechodzą przez każde z tych stadiów kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku. Tempo przechodzenia jest zależne od indywidualnego doświadczenia dziecka. Rozwój nie może zostać przyśpieszony.
Piage zbudował swą teorię na podstawach biologicznych - na adaptacji- aby przeżyć, każdy zaadaptować się do wymagań środowiska. Adaptacja zachodzi poprzez procesy asymilacji i akomodacji.
Asymilacja- to proces w którym nowy przedmiot lub idea zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć lub czynności( schematy) jakie dziecko już zna.
Akomodacja jest komplementarnym procesem, który umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności tak by pasowały one do nowych sytuacji, przedmiotów lub informacji
Stadium 1: sensoryczno -motoryczne - od urodzenia do końca drugiego roku życia, dziecko poznaje świat za pomocą bezpośredniego spostrzegania i aktywności motorycznej, bez udziału myślenia w formie znanej dorosłym. Wiedza jest uzyskiwana poprzez ssanie, chwytanie, obserwowanie, głaskanie gryzienie.
Piaget podzielił te stadium na serię podetapów:
Od sztywnych do elastycznych wzorców czynności - dzieci rodzą się ze sporą liczbą wzorców reakcji, które od początku umożliwiają im wejść w kontakty z otoczeniem, początkowo radzą sobie na niewielki zakres określonych bodźców. Np. ssanie obecne od urodzenia najpierw jest wywoływane odruchowo tylko przez odruch sutka, natomiast wszystkie inne obiekty wchodzące w kontakt z ustami są odrzucane. sztywność tych zasad ulega uelastycznieniu, gdyż dziecko stopniowo staje się zdolne do prezentowania tych samych zachowań w reakcji na coraz większą liczbę bodźców.
Od pojedynczych do skoordynowanych wzorców czynności- na początku przedmioty służą patrzeniu, chwytaniu lub ssaniu. Później dziecko uczy się że jednocześnie, Ew sposób skoordynowany na tym przedmiocie można dokonywać całej serii różnych działań.
Od zachowania reaktywnego do intencjonalnego- zachowania dziecka są przypadkowe,
Od zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych- pod koniec okresu niemowlęctwa pojawia się oznaki procesów umysłowych, około 1 roku życia rozwiązywanie problemów pozostaje na poziomie metody prób i błędów. Dopiero około 2 roku życia dzieci uzmysławiają sobie osiągniecie pożądanego celu

Stałość przedmiotu- uświadomienie sobie że przedmioty są bytami niezależnymi, które nie przestają istnieć nawet gdy jednostka nie jest świadoma jego istnienia
Stadium 2 przedoperacyjne od około drugiego do ósmego roku życia

Pamięć - to proces, zdolność jednostki do rejestrowania, magazynowania (przetwarzania bodźców) i odtwarzania bodźców. Cechy pamięci, w ramach których różnimy się:

• trwałość - czas przechowywania informacji w pamięci

• gotowość - szybkość wydobywania informacji z pamięci

• wierność - dokładność z jaką zapamiętujemy informacje

• szybkość zapamiętywania

Rodzaje pamięci:

Gatunkowa - mamy na uwadze czynniki genetyczne , przenoszenie struktur anatomicznych i czynnościowych z pokolenia na pokolenie.

Osobnicza - różne rodzaje pamięci jakie człowiek posiada, dotyczą różnych spraw, przedmiotów. Ze względu na czas przechowywanego materiału:

• Długotrwała - liczona na lata

• Krótkotrwała - do 18 sekund

• Ultrakrótka (sensoryczna, zmysłowa) - 2-4 sekundy

Deklaratywna - deklarowanie, stwierdzanie, że coś wiem.

Proceduralna - wiemy jak coś przebiega, działa:

• Semantyczna - treści zakodowane w strukturze pamięci, dotyczy faktów, wydarzeń; zakodowana w postaci symboli; to wiedza przemyślana, rozumiana.

• Epizodyczna - dotyczy wydarzeń, faktów, epizodów z naszego życia. W grę wchodzą emocje.

Retrospektywna - pamięć wydarzeń, które miały miejsce; fakty, które już były.

Prospektywna - to co będzie miało miejsce; co mamy zrobić.

Teorie zapominania:

Zanikanie śladu pamięciowego - na skutek braku używania.

Zniekształcenia śladu pamięciowego - pewne sytuacje są zniekształcone; fakty stają się wyolbrzymione, to „barwienie”, dopowiadanie więcej niż w rzeczywistości było.

Teoria interferencji (hamowanie, utrudnianie):

Retroaktywna - odnosi się do faktu obniżonego przechowywania zadania A w wyniku nauczenie się nowego zadania B, które nakłada się na odtwarzanie zadania A. Kiedy zadania A i B są do siebie podobne to przechowywanie zadania A zmniejsza się w miarę wzrostu podobieństwa.

Proaktywana - obniżone przechowywanie zadania B w wyniku przedniego wyuczenia się zadania A. Stopień wyuczenia zadania uprzedniego A wpływa na stopień interferencji proaktywnej.

Teoria zapominania na skutek „braku dostępu” - chcemy więcej informacji, w sposób ograniczony zapamiętujemy fakty; chodzi o skojarzenia.

Teoria tzw. wyparcia - przykre wydarzenia zapominamy, zostają zepchnięte do podświadomości, ale odbyło to się nieświadomie.

Zjawiska związane z pamięcią:

Reminiscencja - lepsze przypominanie, odtwarzanie w okresie późniejszym niż zaraz po wyuczeniu, bo organizm jest zmęczony.

Deżawu - to zjawisko występujące po raz pierwszy, ale my mamy wrażenie, że to już było. Dzieje się tak, gdyż nie kodujemy wszystkich bodźców, robimy selekcję.

Przypominanie - wydobywanie z pamięci faktów, treści.

Rozpoznawanie - zachodzi, gdy musimy wybrać z kilku danych właściwą.

Ponowne uczenie - dowody na istnienie informacji w naszym magazynie pamięci, gdy uczymy się ponownie.

Uczenie się - proces przejawiania, prowadzi do zmian w zachowaniu pod wpływem uprzedniego doświadczenia.

Transfer - wpływ uprzedniego uczenia się na uczenie obecne.

Wzmocnienie - nieobojętny bodziec na organizm, który wywołuje pojawienie się drugiego bodźca.

PROCES UCZENIA SIĘ:

Uczenie się - jest procesem, który prowadzi do względnie trwałej zmiany zachowania lub możliwości zachowania, który opiera się na doświadczeniu.

Akt uczenia się składa się z ośmiu zdarzeń:

1. Motywacja lub oczekiwanie.

2. Zrozumienie - podmiot dostrzega materiał o odróżnia go od innych bodźców zwracających jego uwagę.

3. Poznanie - podmiot koduje wiedzę.

4. Przechowanie - podmiot przechowuje wiedzą w pamięci krótko i długotrwałej.

5. Przypomnienie - podmiot odzyskuje materiał z pamięci.

6. Generalizacja - materiał jest przenoszony na nowe sytuacje, a więc pozwala podmiotowi rozwinąć strategie postępowania z nimi.

7. Działanie - te strategie są wykorzystane w praktyce.

8. Sprzężenie zwrotne - podmiot uzyskuje wiedzę na podstawie rezultatów.

• Rodzaje uczenia się:

Warunkowanie klasyczne - jest to uczenie się przewidywalnych. Jest jedną z podstawowych form uczenia się, w którym jeden bodziec czy zdarzenie pozwala przewidzieć wystąpienie innego bodźca czy zdarzenia.

Bodziec bezwarunkowy - to bodziec, który z natury wykonuje zachowania odruchowe.

Reakcja bezwarunkowa - zachowanie wywołane przez bodziec bezwarunkowy.

Bodziec warunkowy - to bodziec obojętny skojarzony z bodźcem bezwarunkowym.

Reakcja warunkowa - zachowanie odruchowe wywołane przez bodziec warunkowy.

Nabywanie - oznacza proces zachodzący na początku eksperymentu nad warunkowaniem, w wyniku którego reakcja warunkowa zostaje wywołana po raz pierwszy, a w miarę powtarzania prób jej częstość stopniowo wzrasta.

Wygaszanie - to proces zanikania, w którym wyuczona przedtem zależność nie ma żadnego znaczenia, ulega zapomnieniu.

Spontaniczne odnowienie - jest to spontaniczne, ponowne wystąpienie reakcji podczas wygaszania.

Generalizacja bodźca - automatyczne rozszerzenie reakcji warunkowej na bodźce, które nigdy nie były zestawiane z pierwotnym bodźcem bezwarunkowym. Im bardziej nowy bodziec jest podobny do bodźca warunkowego, tym silniejsza będzie reakcja.

Różnicowanie bodźców - jest procesem, którego wyniku organizm uczy się reagować na bodźce, które różnią się od bodźca warunkowego na pewnym wymiarze.

STRES PSYCHOLOGICZNY:

Psychologiczne reakcje stresowe u człowieka są bardzo złożone, a samo pojęcie „stresu” ma dwa znaczenia. Z jednej strony jako czynniki zewnętrzne, które utrudniają lub uniemożliwiają człowiekowi zaspokojenie potrzeb i wykonanie zamierzonych zadań, stanowiące zagrożenie dla jednostki lub wpływające na obniżenie poczucia własnej wartości ( np. zbyt wysokie wymagania stawiane człowiekowi). Z drugiej strony stresem nazywa się zmiany zachodzące pod wpływem tych czynników przede wszystkim w procesach emocjonalnych i motywacyjnych oraz związane z tym zmiany w sprawności i kierunku działania. Te ostatnie polegają na zastępowaniu dotychczasowego celu jakimś innym. Zmiany stresowe utrzymują się przez pewien czas po ustąpieniu przyczyn , które je wywołały , a bardzo silny i długotrwały stres może doprowadzić do głębokich zmian w osobowości człowieka.
Pojęcie stresu psychologicznego rozumianego jako zmiany w psychologicznych mechanizmach regulacyjnych (takich jak procesy poznawcze, emocje, motywacja) nawiązuje do pojęcia stresu biologicznego przedstawionego wyżej.
Janusz Reykowski określił trzy fazy stresu psychologicznego, biorąc pod uwagę stopień natężenia:
a) Faza mobilizacji - następuje aktywizacja procesów psychologicznych np. sprawniej przebiegają procesy spostrzegania i myślenia , reakcje SA szybsze i bardziej intensywne , zachowanie zmienia się adekwatnie do sytuacji. Koncentrując się na zadaniach, człowiek próbuje zwalczyć stres, który w tej fazie nie osiąga jeszcze zbyt dużego nasilenia.
b) Faza rozbrojenia - na skutek przedłużającego się stresu i wzrostu jego natężenia następuje obniżenie poziomu czynności psychicznych, trudno jest skupić uwagę, myśleć logicznie, przewidywać skutki własnego działania. Często pojawia się zahamowanie i schematyzm w działaniu, niekiedy bezradność. Przeżywane emocje wymykają się spod kontroli i człowiek przejawia wyraźne oznaki strachu lub gniewu.
c) Faza destrukcji - żadna czynność nie jest wykonywana poprawnie , człowiek staje się niezdolny do adekwatnej oceny sytuacji, często gwałtownie obniża się poziom motywacji do działania i radzenia sobie z sytuacją , co może prowadzić do rezygnacji z dalszego działania. W tej fazie ujawniają się niekiedy zachowania takie jak gwałtowne poszukiwanie pomocy , płacz , ucieczka, agresja skierowana przeciwko innym ludziom lub przedmiotom albo też przeciwko sobie.
Wcześniejsze koncepcje stresu psychologicznego ujmowały to zjawisko w sposób bardziej zróżnicowany. Stres - w znaczeniu psychologicznym uznawano za „ sprawiające przykrość reakcje u osoby znajdującej się w określonej sytuacji”
(D. Mechanic). Określano go ogólnie jako „ stan wewnętrzny człowieka powstający na skutek działania rozmaitych czynników zewnętrznych takich jak zaburzenie wewnętrznej równowagi fizjologicznej, bolesne bodźce, presja czasu, bodźce zakłócające działanie np. hałas, konflikty z ludźmi, zagrożenie dla własnego bezpieczeństwa itp.” (Funkenstein).
Stwierdzano także, że „stres psychologiczny to takie zmiany w otoczeniu , które u większości osób powodują wysokie napięcie emocjonalne , które zakłóca normalny sposób reagowania np. powstają lęk lub gniew , które powodują że człowiek wycofuje się z jakiejś sytuacji lub atakuje innych , chociaż zazwyczaj tego nie czyni” (L.Janis).


Cechy emocji człowieka.
Każdy proces emocjonalny zawiera trzy cechy :
a. znak emocji
b. intensywność problemów emocjonalnych
c. treść emocji
Ad. a) - znak emocji - emocje dodatnie są wtedy gdy jednostka osiąga zamierzony cel, emocje ujemne - są wtedy, gdy procesy regulacyjne ulegają zakłóceniom : wszystko co utrudnia lub uniemożliwia zaspokojenie potrzeb jednostki wzbudza emocje i uczucia negatywne. Uczucia negatywne wywoływane są także przez sytuacje zagrożenia ( gniew powoduje atak, lęk - ucieczkę ).
Ad. b) - intensywność przeżywania emocji wynika z określonego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego, czyli aktywacji. Od skrajnego podniecenia emocjonalnego, którego przejawami są np. napad wściekłości, panika do zupełnego braku podniecenia, np. stan śpiączki czy też sen. Wysoki czy też niski stan aktywności nie zawsze uzewnętrznia się w zachowaniu, wzrost podniecenia może prowadzić do wzmożonej ruchliwości, może także wywoływać stan pozornej obojętności i spokoju.
Ad. c) - treść emocji - w toku nabywania doświadczenia indywidualnego jednostka uczy się świadomego odzwierciedlania przeżyć emocjonalnych, uczy się kojarzyć szczegóły z uruchomieniem określonych mechanizmów regulacyjnych. Tym samym uczy się różnicować emocje w aspekcie treściowym. Wraz z rozwojem doświadczenia człowiek uczy się uświadamiać sobie i odzwierciedlać procesy wywołane ludzkimi potrzebami takimi jak miłość, szacunek, władza, sukces. Procesy emocjonalne wpływają na aktywność człowieka

MÓZGOWA ORGANIZACJA CZYNNOŚCI PSYCHICZNYCH:

Lokalizacja funkcji psychicznych w mózgu
Istotną rolę w regulacji czynności człowieka odgrywa ośrodkowy układ nerwowy, a zwłaszcza jego część najbardziej złożona -mózg. Za pośrednictwem narządów zmysłowych oraz odpowiednich dośrodkowych dróg nerwowych mózg otrzymuje wszelkie informacje dotyczące stanu środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu. Następnie w mózgu dokonuje się przetwarzanie tych informacji, w wyniku czego powstają programy zachowania się dostosowanego do aktualnej sytuacji osobnika. Pro-gramy te realizowane są z kolei przez odpowiednie narządy wykonawcze w postaci nie-kiedy nawet bardzo złożonych czynności. Mózg jest zatem podstawowym narządem regulacji aktywności człowieka.
Mózg jest narządem nader złożonym. Składa się on z wielu rozmaitych struktur pełniących różną rolę w regulacji zachowania się.

METODY badania lokalizacji funkcji psychicznych w mózgu:

Metoda eksperymentu stosowaną głównie w badaniach na zwierzętach oraz metodę kliniczną, która służy do badania wspomnianej korelacji u człowieka.
Istota metody eksperymentalnej stosowanej w badaniach na zwierzętach polega na postępowaniu według schematu następującego: opisuje się dokładnie określone, obserwowane zachowanie się zwierzęcia bądź za pomocą specjalnej techniki uczy się je określonych form zachowania się. Następnie w jego mózgu niszczy się lub drażni prądem elektrycznym struktury interesujące badacza z punktu widzenia badanego problemu, Po czym analizuje się zmiany, które w wyniku zabiegu pojawiły się w zachowaniu zwierzęcia.

Metoda kliniczna.

Polega ona na opisie zaburzeń rozmaitych czynności u osób, u których w wyniku procesu patologicznego (np. w wyniku guza mózgu, urazu głowy, udaru mózgowego) lub z innych przyczyn wystąpiło uszkodzenie mózgu. Metoda ta obejmuje dwa podstawowe człony postępowania badawczego: określenie miejsca uszkodzenia mózgu oraz dokładny opis zmian w zachowaniu się danego osobnika, opis występujących u niego zaburzeń psychicznych.

Różne koncepcje wyjaśniające lokalizację funkcji w mózgu:

Metody te (eksperymentalna i kliniczna ) nie zawsze prowadzą do wyników dających się jednoznacznie interpretować, powstały różne -niekiedy nawet wzajemnie wykluczające się teoretyczne ujęcia zagadnienia lokalizacji funkcji w mózgu.
Najogólniej istotę sporów w tym zakresie można z pewnym uproszczeniem sprowadzić do ścierania się dwóch zasadniczych koncepcji, a mianowicie: 1) koncepcji lokalizacyjnych, zakładających funkcjonalne zróżnicowanie poszczególnych struktur nerwowych oraz możliwość odniesienia poszczególnych procesów i czynności psychicznych osobnika do mniej lub bardziej określonych części mózgu; 2) koncepcji antylokalizacyjnych w krańcowej postaci negujących istnienie jakiejkolwiek lokalizacji funkcji w mózgu i przyjmujących, iż mózg -zwłaszcza gdy chodzi o jego bardziej złożone funkcje- jest strukturą czynnościowo ekwipotencjalną (równoważną), a przebieg czynności osobnika zależy od mózgu jako całości. Koncepcje te zostaną omówione bardziej szczegółowo.

---