Wykład 1

Temat: Socjologia narodu.

• Potrzeba badań wynika z ewidentnego wzrostu etniczności we współczesnym świecie.

• Załamanie się powojennej ideologii asymilacji. Wyzwaniem stała się polityka pluralizmu

• Symptomy załamania pierwszych pomysłów na budowanie społeczeństwa wielokulturowego

• Integracja polityczna versus integracja etniczna. Więzi etniczne istnieją nawet, kiedy tracą podkład terytorialny.

• Ojczyzna zagraniczna

• Każdy naród ma prawo do budowania suwerennego państwa, każde państwo ma prawo do suwerenności na swoim terytorium

• Demokracja w sferze kultury - na czym miałaby polegać? Większość pielęgnuje mniejszości czy też większość dyskryminuje mniejszości.

• Europa potrzebuje nowej tożsamości

• Kłopoty z przedmiotem socjologii narodu

• Socjologia narodu - to subdyscyplina socjologiczna zajmująca się badaniem fenomenu kulturowego i politycznego społecznie określanego mianem narodu, a konkretnie badaniem idei, ideologii i instytucji i tożsamości narodowej.

Wykład 2

Temat: Metodologia badań etnicznych.

• Przy badaniu narodów wykorzystuje się nie kwestionariusze wywiadów, lecz przede wszystkim są to badania jakościowe

• Współcześnie można mówić o różnej przynależności narodowej i hierarchii tych przynależności. Jednostka nie musi być obywatelem, członkiem jednego narodu

• Wielość zbiorowości etnicznych istnieje w różny sposób, np. zbiorowość miejska stanowi pewną zbiorowość lokalną, zbiorowość językową, w pewnym sensie etniczną itd. Należy poznać wielość zbiorowości etnicznych, żeby móc je badać

• Nie można przyjąć jednoznacznej tezy o narastaniu etniczności, narodów

• Wydaje się, że w oczach zewnętrznego obserwatora etniczność ginie, ale jakieś zagrożenie powoduje, że następuje jej silna mobilizacja

• Nieprawdą jest, że każdej kulturze odpowiada jakaś grupa etniczna

• Potrzeba definiowania ontologicznego narodu i etniczności, czyli tego, w jakiej postaci one istnieją

• Cechy etniczności:

- jest różnorodna - nie ma jednej klasy zjawiska, które określa się mianem etniczności

- jest wielowymiarowa - nie ma jednego sposobu jej pojmowania

- jest stopniowalna - można w różnym stopniu być Polakiem:

mali Polacy - są Polakami w swojej wsi

wielcy Polacy - chodzący na pielgrzymki

Polacy ideologiczni - walczą z Niemcami, szerzej odnoszą polskość

- ma charakter kontekstowy - jest tworzona przez autoidentyfikację czy przypisanie (np. urodzenie)

• Pytanie - czy naród to byt, stan, proces?

Naród ciągle tworzą członkowie narodu, oni wciąż potwierdzają istnienie narodu

• Ważne są pojęcia „my” (nasi), „oni” (obcy)

Bada się naród od dołu, od jego członków.

- w przypadku „swoich” wnioskujemy o osobie jako o jednostce

- w przypadku „obcych” wnioskujemy o osobie jako grupie, budując pewien stereotyp

Wyjaśnianie swojskości i obcości opiera się na podziale „tutejsi” - „przybysze”

• Fredrik Barth - warunkiem istnienia grupy etnicznej nie jest jakaś przestrzeń ekonomiczna

- pojęcia włączania i wykluczenia - grupy mają swoje kryteria włączania jednostki do swojej grupy, są m.in. pewne umiejętności i kryteria wyłączania z tej grupy

- można wyróżnić kryteria „miękkie” - np. język, bo można się go nauczyć i „twarde” - np. religia, której nauczyć się nie da

• Tożsamość narodowa - J. Szacki

- autodefinicja siebie, samowiedza o sobie, kim ja jestem?

- uważa, że na podstawie „sposobu życia” można mówić o rodzaju tożsamości narodowej

- tożsamość jednostkowa a tożsamość grupowa - Kłoskowska - tożsamość to zjawisko jednostkowe

• Tożsamość zbiorowa - ludzie konstruują naród i siebie jako członków narodu, na gruncie wspólnych wartości wytwarza się konstrukt. Są to tożsamości jednostki w połączeniu z wyobrażeniem grupowym.

Wykład 3

Temat: Rasizm - teorie rasowe. Rasizm jako zjawisko społeczne.

• Charakterystyka problematyki rasowej:

1. USA

- problematyka rasowa była rozgłaśniana

- jeszcze w latach 70. była aktualna

- społeczeństwo amerykańskie przeżywa wielką ewolucję od społeczeństwa podzielonego rasowo do społeczeństwa, w którym nastąpiło pomieszanie ras

- ok. 75% społeczeństwa jest wymieszana rasowo

- małżeństwa wielorasowe - ich liczba wzrasta, potem koniec tych małżeństw, mają problem ze zdefiniowaniem siebie

- klasyfikacje „biały”, „czarny” odchodzą na rzecz pojęcia „obcy”

2. Wielka Brytania - Hindusi, Pakistańczycy, południowy pas Afryki.

- Wystąpiły przypadki alienacji, wykluczenia.

- liczą się kontakty rodzinne, trzeba mówić po angielsku bez akcentu

- tworzy się nieświadomie stratyfikację etniczną

- demokracja okazała się niewystarczającym czynnikiem rozwiązywania problemów etnicznych

- Anglicy czynili wiele by rozwiązać problem ras. Nie są rasistami, bo są dobrze wychowani. Jednak rasowość pojawia się w pewnych sytuacjach - rywalizacja o pracę, rynek nieruchomości

3. Brazylia

- karnawał wyrównuje rasy

- dwie odsłony:

1) wielka tolerancja rasowa - tygiel rasowy

2) różnice są bardzo silne - kolorowi (czerwoni) zajmują pozycje najniższe, rasa czarna zajmuje pozycje średnio niższe i niższe wyższe; duże dystanse rasowe - duży odsetek bezrobotnych wśród czarnych, połowa ma afrykańskie korzenie

4. Polska

- duży odsetek społeczeństwa nie chce mieć kontaktu z osobami o odmiennym kolorze skóry, włosów. Wyróżnienie grupy rasowej, etnicznej jest b. trudne

• Grupa rasowa - grupa, która wyróżnia się na tle innych, oczywistymi cechami fizycznymi, antropologicznymi.

Oczywistość definicji grupy społecznej, definiuje się ją w różny sposób w różnych krajach.

• Grupa rasowa/grupa etniczna

- dużych różnic nie ma

- grupy rasowe i etniczne łączy się razem

- grupy rasowe są jednak trwalsze niż etniczne, istniały wcześniej, grupy te miały więcej uprzedzeń i same się zamykały na zewnętrzne środowiska

- grupy rasowe są długiego trwania również kulturowego, rasowość jako zjawisko nie występuje tak mocno, gdy są sami np. „czarni”

Cechą rynku jest to, że do tych samych ról rzucają różnych ludzi. RPA - rywalizacja ekonomiczna. Biologiczne znaczenie rasy jest dziś podważane. Ważne jest natomiast znaczenie społeczne i kulturowe. Społeczne znaczenie rasy służy integracji i reinterpretacji.

1. określanie ludzi jako „czarnych” lub „białych”, Żydów jest charakterystyką społeczną a nie biologiczną

2. ponad 94% zbadanych różnic między ludźmi istnieje zarówno wewnątrz rasy jak i między rasami

3. testy na inteligencję mówią o wynikach dzieci uzyskanych w szkole, ale nic nie mówią na temat potencjału biologicznego tych osób

4. dzielenie dzieci na uwarunkowanych genetycznie i kulturowo jest bezzasadne

5. determinant cywilizacji i rozwoju społecznego trzeba szukać w źródłach kulturowych, społecznych, ale nie biologicznych

• Gumplowicz - kulturowa interpretacja rasy. Rasa to długotrwale istniejąca grupa etniczna. Jedność krwi i podobieństwo biologiczne jest następstwem kulturowym

• H. Gobinau - rasa aryjska przechowuje najlepsze cechy ludzkości jako takiej.

Są trzy główne rasy:

- rasa biała - aryjska (inteligentni, blondyni)
- rasa żółta - rasa średnia, kupcy, rzemieślnicy

- rasa czarna - rasa podwładnych

Rasa białych ma panować.

• Chamberline - rozwinięcie tezy Gobinau - rasa europejska powstała z dorobku Greków, Rzymian, Skandynawów.

• Podejście teoretyczne w badaniach rasowych

- podejście funkcjonalne - Ameryka: „American Dylemat” - dlaczego utrzymuje się struktura rasowa? Bo to jest komuś potrzebne do utrzymania ładu społecznego. Utrzymuje rasy w posłuszeństwie, dawało szanse poprzez działania dobroczynne Amerykanów. Taka struktura jest potrzebna tym, którzy są zainteresowani w utrzymaniu status quo

- podejście konfliktowe - starcie ras jest nieuchronne, trzeba temu zapobiegać. Jeśli dana rasa wchodzi na rynek, rywalizuje o pracę z innymi rasami - trzeba to uregulować, by nie dopuścić do konfliktu

- podejście interakcjonistyczne - drogą rozwiązania konfliktów rasowych jest kontaktowanie grup rasowych ze sobą. W tych spotkaniach zmianie ulegają nie tylko przedstawiciele rasy „niższej”, ale także przedstawiciele klasy „wyższej” - zmiana dwustronna.

• Problemy rasowe wciąż powracają m.in. w ramach teorii

• Rasizm - jako przejaw dyskryminacji instytucjonalnej - restrykcyjna polityka imigracyjna

• Kto dziś staje się rasista?

- zmarginalizowani

- biedni

- niewykształceni

Wykład 4

Temat: Etniczność - grupy etniczne, struktura etniczna.

Źródła etniczności:

• Wiąże się z pojęciami „my”(tej grupie przypisuje się pozytywne cechy), „oni” (grupa postrzegana jako obcy), które produkują pojęcie etniczności

- miejscowi - przybysze nakłada się na powyższy podział

- nasz - obcy

- polis (uporządkowanie) - etnos - kultura mniej uporządkowana, chaotyczna. Polis narzuca formę etnos

- „Etnicity” - czasopismo wydawane przez W. Isajew, który wspólnoty etniczne mają:

1. Wspólne pochodzenie

2. Wspólną kulturę i zwyczaje

3. Wspólne podobieństwo rasowe

4. Świadomość poczucia „my”

5. Status mniejszości

6. Wspólny język

7. Wspólne wartości (etos)

- 4 znaczenia etniczności - Babiński

1. Jako grupa etniczna - kiedy mówi się o etosie, wspólnych wartościach itd.

2. Jako identyfikacja etniczna - bada się z kim jednostki się identyfikują, dlaczego, itd.

3. Jako ruch społeczny - w którym wykorzystywane są wartości etniczne do osiągania pewnych celów

4. Jako rodzaj więzi społecznych - czyli coś, co powoduje, że jesteśmy razem

5. * jako zespół cech etnicznych, grupowych - takich jak pochodzenie, wartości, poczucie przynależności itd.

- etniczność to złożone wyposażenie kulturowe jednostek i grup społecznych: rasa, religia, pochodzenie narodowe, to czynniki, które kształtują etniczność.

- grupa etniczna może być członkiem narodu, ale nie zawsze o tym wie, odwzajemnia poczucie przynależności

- stanowisko A Smitha - w etniczności jest wiele ważnych elementów - 1. nazwa zawiera pewne legendy, mity o początkach grupy, 2. wspólne przekonania - budowane poprzez legendy, wspólne mity. Wciąż tworzony jest wspólny wizerunek pochodzenia grupy, 3. związek z terytorium, 4. poczucie przynależności i odrębności (tożsamości i solidarności)

• Stanowisko socjobiologiczne - etniczność to zjawisko biologiczne, ze strony struktur genów występuje przymus przynależności, utożsamiania się w celu zachowania ciągłości

• Etniczność to kategoria oparta o więzi typu primordial, a więc więzi krwi, podkreśla się powiązania krwi. Primordializm oznacza też bardzo silną więź emocjonalną.

• Teorie konfliktowe - społeczeństwo to całość będąca w konflikcie, ład jest zabezpieczony przez władzę. Podkreśla się konflikty międzyetniczne

• Teorie niekonfliktowe - podkreśla się instrumentalny charakter etniczności dla pozyskiwania własnych korzyści

• Teorie kulturalistyczne - etniczność to wielkie wyposażenie kulturowe grupy

* nowa etniczność - mniejszości są w sytuacji napięcia wewnętrznego, bo w procesie asymilacji istnieje wielki wybór kultur, z których można sobie wybierać różne elementy

• Poetniczność - etniczność kończy się jako coś ważnego, obiektywnego. H. Gous - ludzie szukają symbolicznych wymiarów rzeczywistości, które nie mają już formy przynależności

• Teorie strukturalistyczne - R. Breton - skupiają się na dziejach etnicznych, losach historycznych. Badanie etniczności to badanie losów grup

2 warstwy:

- cechy etniczne: krew, kolor

- składniki świadomościowe - język, religia

• Grupa etniczna - to grupa społeczna wyposażona w etniczność.

- stanowisko szerokie - to grupa obejmująca wszelkie postacie integracji społecznej (od plemienia do narodu włącznie)
(prof. Nowicka) To zbiorowość, która sama siebie uważa za odrębną od innych grup i jest uważana przez inne grupy za odrębną pod 4 względami:

* kultura

* genealogia - to wspólnota, która ma perspektywę historyczną

* cechy osobowości - to wspólnota o podobnych cechach osobowości

* zajmowane terytorium - historycznie kształtowana w obrębie określonego terytorium

- rozumienie węższe - to kategoria spełniająca wymogi etniczności, ale nie tworząca narodu. To grupy przednarodowe, będące częścią narodu.

- jako grupy ludowe - Józef Obrębki

- jako grupy ukształtowane w wyniku procesów emigracyjno - osadniczych. Kubiak - grupy autochtoniczne i grupy etniczne (ukształtowane w wyniku procesu emigracji i osadnictwa)

* Grupa etniczna to grupa długiego trwania

- grupa etniczna to grupa pierwotna, będąca namiastką wsi - mała, zwarta, itd. Inne grupy to zbiorowości etniczne

- A. Kłoskowska - są to grupy etniczne cząstkowe i pierwotne

• Typy grupy etnicznej:

- miejskie społeczności

- autochtoniczne mniejszości

- etnonarodowe grupy w społeczeństwie

- postniewolnicze

- protonarody - narody w procesie stawania się

Wykład 5

Temat: Teorie narodu.

Ius sanguinis - prawo krwi

Ius soli - prawo ziemi

• Obiektywistyczne koncepcje narodu - zakładają, że naród jest wyróżniany na podstawie określonych atrybutów.

- definicja Stalina - naród to wytwarzana historycznie wspólnota, trwała, zobiektywizowana, oderwana od świadomości. 4 cechy:

* spójność języka

* terytorium

* układu psychicznego

* układu ekonomicznego

- A. Smith - naród to wspólnota posiadająca własną nazwę, wspólne terytorium, własną kulturę, wspólne obowiązki

• Prymordialistyczne koncepcje narodu - naród to coś obiektywnego, bycie członkiem narodu zakłada uczestnictwo w pewnej więzi rodzinnej

Podejście to jest nie do przyjęcia, ponieważ istniejące kiedyś różnice nie mogą stać się podstawą wyodrębniania narodu. Pomijanie w koncepcji narodu tego, że naród tworzy się w interakcjach społecznych, naród się tworzy, a nie się w nim jest.

• Podejście kulturalistyczne - kultura jest cechą konstytuującą naród.

Kłoskowska - to teorie zakładające związek między formułującymi się narodami a ich pierwotnym, etnicznym podłożem

- naród jest ze sfery kultury, należy go rozumieć w kategoriach kultury

- naród jako wytwór procesu komunikacji kulturowej

- oddzielenie narodu od społeczeństwa i państwa

- kultury narodowe to kultury piśmienne (Znaniecki, Chałasiński, Kłoskowska). Naród powstał wtedy, gdy kulturę można było spisać, zinstytucjonalizować

- Max Weber - naród to wspólnota uczucia, która uzewnętrznia się we własnym państwie

- F. Znaniecki - naród to twór kulturowy, mówił o czynnej solidarności między ludźmi, stopniu zorganizowania. Dodał, że solidarność i organizacja mogą funkcjonować bez państwa, ale nie długo.

- S. Ossowski - naród musi mieć wspólną dla wszystkich członków ojczyznę, ojczyznę ideologiczną

- J. Chałasiński - naród powstaje równolegle z piśmiennością, gdy grupa etniczna nabywa umiejętność spisywania kultury

- A. Kłoskowska - naród to duża zbiorowość połączona pewną wspólnotą kultury, ułatwiającą wzajemne porozumienie i zjednoczenie jego członków. Zakłada długie trwanie narodu, ale w zmiennych formach. Zbiorowości wytwarzają kulturę, która później zwrotnie wpływa na zbiorowość, która ją wytworzyła.

• Podejście subiektywistyczne - przy definiowaniu narodu uwaga jest skupiona na tożsamości narodowej:

- kultura też jest cechą subiektywną

- poczucie odrębności

- wiara we wspólne pochodzenie

- nadrzędność świadomości wobec bytu

- sama świadomość narodowa jest płynna

- istotą narodu jest samoświadomość członków narodu (samoświadomość to suma świadomości wszystkich członków narodu)
* J. Szacki - jeżeli członkowie jakiejś zbiorowości uważają się za naród i potrafią skłonić innych ludzi do przyznania im racji, to rzeczywiście są oni narodem, mimo braku pewnych atrybutów. Naród to sprawa samoświadomości.

Składa się na to samoidentyfikacja, identyfikacja przez innych, których można podzielić na dwie grupy:

1) osoby, które należą do grupy, które mogą przyjmować mnie do grupy lub nie uważać mnie za członka grupy

2) osoby spoza grupy, z którą jednostka się identyfikuje

• Podejście instrumentalistyczne - naród nie jest bytem autotelicznym, jest instrumentem czegoś, np. działania politycznego

- Ernest Gellenr - nacjonalizm tworzy narody, a nie odwrotnie

- naród da się zdefiniować za pomocą pojęcia woli, kultury oraz jej zbieżności z granicami politycznymi

- 2 osoby należą do tego samego narodu, gdy uczestniczą w tej samej kulturze oraz gdy uważają, że należą do tego samego narodu

• Podejście konstruktywistyczne

- naród to kategoria wyobrażona

- wiąże się z powstawaniem nowej organizacji państwowej

- naród to kategoria konstruowana

- Renan - naród jest codziennym plebiscytem, tak jak istnienie jednostki jest ciągłą afirmacją życia. Naród istnieje dzięki temu, że mamy pamięć, a jednocześnie dlatego, że zapominamy. Zapominamy więc wciąż trzeba tworzyć coś nowego

- B. Anderson - wspólnoty wyobrażone politycznie.

- Jarosław Kiljas - „Wspólnota abstrakcyjna, zarys socjologii narodu”, naród to wspólnota abstrakcyjna, wyobrażona, z którą możemy mieć kontakt pośredni, poprzez np. symbole.

• Podejście instytucjonalne - Roger Brubaker - narodem się nie jest, nim się bywa, albo się staje. Naród to zinstytucjonalizowana forma praktyczna, istnieje on w postaci postaw, które z pewnych okazji przypomina, że jesteśmy narodem.

Wykład 6

Temat: Naród a kultura.

• Kultura to człowiek działający, wytwarzający i określający, oceniający to, co wytworzył. To treść narodu, jego podstawowy wymiar.

• Tradycja to przeszłość, do której mamy jakiś stosunek

• Funkcje tradycji:

- mitologizacja historii, osób, zdarzeń. Funkcją, cechą narodów jest wytwarzanie i przekazywanie mitów.

- megalomania

• Religia a naród - oba mieszczą się w kategoriach wspólnot. Wartości narodowe często są postrzegane jako wartości święte. Podstawowe wartości narodowe mają wymiar sakralny, co powoduje ich długą trwałość. Oba łączą się więzią typu primordialnego, są pełne treści emocjonalnych. Silnie odwołują się do treści jednostkowych, wymagają silnego zaangażowania się jednostki w społeczeństwo.

• Po co religia narodom? Zygmunt Bauman

1. to czynnik narodowotwórczy

2. to czynnik integracji społecznej narodu - naród bez religii nie miałby czegoś z zakresu bycia razem

3. dostarcza narodowi wartości wspólnych

4. umacnia spójność społeczną narodu

5. wyrównuje różnice, daje poczucie, że wszyscy są równi

6. wzbogaca kultury narodowe

7. nadaje narodom wymiar religijny

8. wyznacza granice narodowe

9. to hamulec procesów asymilacyjnych, naród broni się by się nie rozpaść, trwanie przy religii to tranie przy narodzie

• po co naród religii?

1. unarodowienie religii, w procesie modernizacji rozpadały się wielkie wspólnoty religijne, gdyby nie naród, religia by zanikła. Unarodowienie przejawia się w zmianie struktury religijnej, unarodowienie języka. Religia chcąc zaistnieć same mogą nadawać sobie charakter narodowy. Religia uwalnia się od dyskusji uniwersalnych o sekularyzacji.

2. Naród zapewnie „swojej” religii finansowe możliwości ewangelizacji.

• Religia a tożsamość narodowa

1. religia jako jedyne kryterium przynależności narodowej

2. religia jako jedno z podstawowych kryteriów tożsamości narodowej

3. względnie neutralne miejsce religii w kwestii przynależności narodowej

4. religia to czynnik ograniczający przynależność narodową

• religia jest często wykorzystywana, aby rozbić jedność czegoś

• związek między religią a etnicznością jest trwały

• fundamentalizm religijny

• totalitaryzm religijny

• naród a język

1. język to podstawowy składnik kultury

2. język znormalizowany i nieznormalizowany

3. język urzędowy i potoczny

4. język silny i słaby

5. język grupy dominującej i grupy zdominowanej

6. podziały na języki nie są oparte o kryteria lingwistyczne, są tym, czym są dla ludzi, którzy go używają

• po co narodowi język?

1. w celu komunikacji

2. do integracji społecznej, ideologicznej

3. pielęgnacja języka to pielęgnacja kultury narodowej

4. broni integralności wspólnot narodowych

5. język jako narzędzie władzy i panowania

• związek między językiem a tożsamością narodową

1. jedyne kryterium przynależności

2. podstawowy lub jedno z podstawowych kryteriów

3. neutralny

4. czynnik ograniczający

Wykład 7

Temat: Naród a państwo.

• Państwo to grupa polityczna wyposażona w aparat przymusu w celu realizacji interesu pewnych grup.

• Tradycja łączenia narodu ze społeczeństwem

- naród utożsamia się z ogółem społeczeństwa

- naród to ludność państwa

- naród to cecha nowoczesności, nowoczesnego państwa

- koncepcja „nation building” - budowania narodu, naród trzeba zbudować, trzeba zbudować zorganizowane społeczeństwo

- naród i społeczeństwo to nie to samo, społeczeństwo może stać się narodem

- naród jest połączony więzią emocjonalną, a społeczeństwo więzią rzeczową, interesów, spraw

• Naród jako zjawisko kulturowe ma swoją historię a społeczeństwo jej nie ma, jest całością zorganizowaną w państwach nowoczesnych. Świadomość narodowa jest świadomością budowaną sukcesywnie, a nie właściwą całemu społeczeństwu. Naród to całość homogeniczna a społeczeństwo heterogeniczna, ale nie jest to do końca prawda, bo naród też jest heterogeniczny.

• Koncepcje narodu państwowego lub państwa narodowego

- Gellner - budowanie państwa przez nacjonalizm

- Ch. Lilly - naród jest tym, czego szuka państwa. Istotą narodu jest to, że grupa etniczna chce zbudować swoje państwo. Gdyby nie było kultury trudno byłoby wykorzystać naród dla państwa. Naród polityczny bez podkładu kulturowego nie miałby wyrazu.

• Po co państwu naród?

1. naród legitymizuje władzę państwową - państwo narodowe może tworzyć nowe formy panowania i posłuszeństwa. Państwo tworzy prawo i egzekwuje jego przestrzeganie

2. państwo zyskuje nowe sposoby poszanowania prawa, jest to prawo ojczyste

3. państwo upowszechnia patriotyczne - patriota to ten, który potrafi wykorzystać swoje atuty polskości by wszędzie być Polakiem

4. państwo sięga po autorytet narodu w sytuacjach, gdy chce wymusić posłuszeństwo, czy lojalność

5. naród potrzebny jest państwu by zbudować społeczny ład

6. odwoływanie się do nacjonalistycznych sentymentów narodowych

7. wykorzystywanie nacjonalistycznych emocji dla utrzymania panowania nad społeczeństwem

• po co państwo narodowi?

1. aby z tutejszych uczynić patriotów. Dopiero w państwie ludzie widzą, że tutejsi sięgają poza granice wsi, miasteczka, regionu, itp.

2. Zorganizowanie instytucjonalnych praw do wielkości narodowej

3. Aby dialekty miejscowe przekształcić w języki narodowe. Język staje się publiczny

4. Aby obyczajom i kulturom nadać status narodowy, uprawomocnić

5. Aby lokalne obrzędy zamienić kalendarzem świąt narodowych

6. Szersza możliwość stosowania przymusu wobec tych, który naruszają interes narodowy

7. Państwo zapewnia edukację, która powoduje, że obywatele stają się patriotami i kontrolę nad nią

• Państwo w narodzie widzi jednorodne społeczeństwo, którym łatwo sterować

Państwo i naród w XX wieku stanowi małżeństwo doskonałe, ale przezywa też kryzysy (Bauman)

Państwo nowoczesne to państwo racjonalnie zaprojektowane i racjonalnie funkcjonujące.

• Kryzys państwa narodowego

1. przyczyny wewnętrzne

- kłopoty z asymilacją mniejszości narodowych i etnicznych. Tyrania mniejszości

- powstawanie nowych małych narodów wewnątrz państwa albo powstawanie nowych narodów bez państwa

- tożsamości jednostek i zbiorowości w coraz mniejszym stopniu zależą od działania państwa. Coraz częściej jednostki same je konstruują.

-czy społeczeństwo obywatelskie ogranicza funkcje państwa narodowego? Wszyscy są równi wobec prawa.

2) przyczyny zewnętrzne

- ograniczenie samowystarczalności państwa związane z funkcjami zewnętrznymi państwa

- kwestia informacji

- terroryzm

- nowe formy informacji ponadpaństwowej

Wykład 8

Temat: Narody i nacjonalizm

• naród a terytorium (grupa terytorialna w której więź jest budowana przez stosunek do terytorium)
  Naród to najbardziej rozbudowana grupa kryterialna

• „moje terytorium” nie możemy kojarzyć z granicami państwowymi. Granice te czasem się pokrywają, ale nie stanowi to reguły. Terytorium to miejsce zajmowane przez moją grupę

• Potrzeba oddzielenia patriotyzmu od nacjonalizmu

• Trudność ze zdefiniowaniem pojęcia nacjonalizmu wynika z wielości definicji narodu i państwa

• Jednym ze sposobów definiowania nacjonalizmu jest nacjonalizm jako patriotyzm, jako przywiązanie do narodu, państwa

• Drugi sposób - jako coś innego niż patriotyzm

Wiatr - przeciwieństwa:

1. nacjonalizm to zapatrzenie w swój naród poza wszystko, a patriotyzm uwzględnia też interesy innych narodów

2. nacjonalizm przyjmuje stanowisko wrogości między narodami, a patriotyzm to postawa, kiedy sprawy bytu narodowego są realizowane w kontekście międzynarodowym

3. nacjonalizm zakłada przeciwstawność treści uniwersalnych, a patriotyzm mówi, że treści narodowe stają się często uniwersalne

4. nacjonalizm to ideologia pojmowania jednego narodu nad drugim, to ideologia ludności.

• Nacjonalizm to następstwo kwestii narodowej, pojawia się, gdy naród ma jakieś problemy, wtedy występują warunki dla uzewnętrznienia się nacjonalizmu

• Co to jest nacjonalizm?

- Gellner - n. polega na przekonaniu, że podziały polityczne powinny pokrywać się z podziałami narodowymi, a ludzie sprawujący władzę winni należeć do tego samego narodu, co ci, którzy tej władzy podlegają

- Smith - 4 rozumienia nacjonalizmu:
1) nacjonalizm jako wartość - to co mam jest cenne, naród to najwyższa wartość, którą szanuję i utożsamiam się z nim

2) nacjonalizm jako mówienie o narodzie (dyskurs narodowy), czyli zbiór symboli, znaków, jakimi mówimy o narodzie

3) nacjonalizm jako ideologia, czyli zespół sądów o narodzie, które są wartościujące. Nacjonalizm to ideologia totalitarna, która narzuca sądy narodowi, nie dopuszcza innego myślenia.

4) nacjonalizm jako ruch społeczny, czyli jako zespół osób połączonych pewną więzią i zorientowanych na pewne cele, zadania, zwarte w ideologii narodowej

• Cechy nacjonalizmu - I. Berlin

1. naród jako związek najbardziej naturalny bezwarunkowy, najbardziej zobowiązujący do lojalności

2. przynależność jednostki do danego narodu nie jest kwestią jej wyboru, ale przypisania, jest to kwestia wrodzona

3. naród stanowi jedyne źródło prawowitej władzy politycznej

4. każdy naród to jakby osoba, jednostka, która się nie zmienia i którą należy zachować

5. interesy narodowe są bezwzględnie nadrzędne wobec wszystkich innych

6. to co narodowe jest lepsze od tego co zewnętrzne, obce

• typologia nacjonalizmu

1. J. Szacki - nacjonalizm obywatelski - to co najważniejsze to jest obywatelskie

2. Nacjonalizm etniczny - to przywiązanie do narodu czy grupy etnicznej, do wartości

3. Nacjonalizm integralny - kształtuje się i rozwija wśród państw silnych, wykorzystywany do ekspansji lub obrony przed innymi

4. Nacjonalizm narodów o wysokim poczuciu tożsamości narodowej, jest inny niż nacjonalizm narodów o niskim poczuciu tożsamości narodowej

• Smith - 2 wymiary nacjonalizmu

- terytorialny - obywatelski

- pierwszy - przed niepodległością i drugi po niepodległości. Pierwszy przejawia się w dążeniu do utworzenia własnego państwa. Drugi, etniczny, wykorzystywany jest dla zachowywania pewnego mitu narodu i utrzymywania państwa

• Rogers

- n. zorientowany na własny naród, który zbudował państwo, n. grupy dominującej

- nacjonalizmy nadgraniczne występujące w zagranicznych ojczyznach - nacjonalizm kierowany na swoich rodaków za granicą, który szczególnie widoczny jest na pograniczu

- nacjonalizm mniejszości narodowych - przekonanie, że są małym narodem i oczekiwanie równego traktowania

• Nacjonalizm a patriotyzm

Patriotyzm jest stosunkiem emocjonalnym do narodu bez poszukiwania doktryny

Wykład 9

Temat: Tożsamość i identyfikacja. Tożsamość narodowa.

• Uwarunkowania:

- gdy ludzie ulegli procesom wymieszania

- wahania pojawiły się, gdy tożsamość stała się sprawą wyboru

- upadek wlany w ducha narodu, charakter narodowy

- ludzie mają potrzebę bycia w grupie, inni ludzie mają potrzebę przekonania nas do bycia w grupie

• Prof. A. Dashefsky - tożsamość to najszersza koncepcja służąca do indywidualnego opisu tego, kim ja jestem

Wymiary tożsamości:

Definiowane przez:	Role społeczny	Cechy osobowe
Innych	1. to co o mnie mówią inni przez pryzmat moich zachowań	3. opinia innych o jednostce w terminach cech danej jednostki
siebie	2. wyobrażenie o sobie, tożsamość osobnicza (Kłoskowska) opartą o jakąś skalę społeczną	4. najgłębsze wyobrażenie jednostki o sobie, kim ja jestem, ego, tożsamość

• Kłoskowska mówi o tożsamości i identyfikacji jako o czymś odrębnym

Tożsamość osobnicza (jest najszersza) - jako poczucie wielojedni, która sprowadza do jedności.

W ramach tożsamości są pewne związki utożsamień, które nazywa identyfikacjami.

Ważne jest to jak mnie postrzegają inni, ale ci inni są jeszcze dzieleni na innych spośród …. i innych spośród obcych.

Można badać strukturę tożsamości jednostki, ale też można badać wiązki tożsamości, czyli strukturę identyfikacji.

Wyróżniła ona identyfikację i walencje:

1. identyfikacja narodowa jako konglomerat obiektywnych, obserwowalnych zachowań jednostki i jej stanów świadomości oraz poczucie związku z grupą

2. walencja kulturowa - to poczucie związku z kulturą. To kultura jest wyróżnienie tożsamości narodowej.

Identyfikacja i walencja nie zawsze idą w parze.

Typy identyfikacji:

- jednolita - członek jednego narodu

- podwójna - członek dwóch narodów

- ambiwalentna - niejasna

- kosmopolityzm - utożsamianie się z różnymi całościami

Typy walencji:
- uniwalencja - utożsamianie się z jedną kulturą

- biwalencja - utożsamianie się z dwoma kulturami

- ambiwalencja - niejasność utożsamiania się

- poliwalencja - utożsamianie się z wielością kultur

• J. Szacki - nie można w sposób mechaniczny sprowadzać tożsamości do jednostki, bo jednostka ma ograniczone pole mówienia o sobie i tak naprawdę definicja jednostki o sobie jest konstruowana przez otoczenie, jednostki są uwarunkowane przez grupy, instytucje, ale jednostka konstruując wizerunek siebie tworzy swą tożsamość. Trudno więc rozstrzygnąć czy tożsamość jest jednostkowa czy grupowa

• Bokszański - „Tożsamość zbiorowa”

- czy jest normatywna czy opisowa

- stan czy proces? Jest stanem, ale też procesem, bo trwa

- kontynuacja czy zmiana?

- konformizm czy bunt?

Zakres pojęcia tożsamości zbiorowej	Podmioty tożsamości zbiorowej
		Zbiorowości	Typy społeczeństw
Autodefinicje podmiotu	Tożsamość zbiorowa jest właściwa rzeczywistym zbiorowościom	Tożsamość to pewien typ
Wartości kulturowe	t.z. kształtowana przez rzeczywiste, realne wartości kulturowe	… przez typowe wartości kulturowe

• Tożsamość narodowa

- Kłoskowska - to zbieżność subiektywnych postaw ludzi odnoszonych do własnej grupy kulturowej

- Bokszański - to pewne całościowe wyobrażenie o sobie, pewien sposób życia - jego odzwierciedlenie lub jest to zbiorowy obraz, jaki tworzy grupa, samowiedza

Modele tożsamości narodowej:

1. obiektywistyczny - tożsamość można opisać poprzez cechy zbiorowości narodowej

2. tożsamość odkrywana - należy ludzi przekonać do tego, że tożsamość narodowa istnieje

3. tożsamość konstruowana - na podstawie tego, jaka grupa jest, gdy mamy do czynienia ze zbiorowościami świadomymi

Tożsamość narodowa - złożony układ obejmujący takie komponenty jak:

- emocjonalny - wyrażający przywiązanie do narodu

- wiedza o nas, kulturze, grupie,

- postawy wobec grupy

Struktura tożsamości narodowej ma dwa wymiary - element wewnętrzny i zewnętrzny.

• Dylematy tożsamości:

- żadne pojęcie tożsamości nie jest w stanie odpowiedzieć na świadomość człowieka, trudno mówić o jednolitej, zwartej tożsamości narodowej

- w coraz większym stopniu mamy do czynienia z krzyżowaniem się tożsamości. Powstają dwoiste tożsamości, np. tożsamość pogranicza

- miejsce tożsamości narodowej w tożsamości osobniczej jest zmienne

Wykład 10

Temat: Procesy powstawania narodów. Większości i mniejszości w społeczeństwie

3 stanowiska dotyczące powstawania narodów:

1) proces jest ewolucyjny

2) proces odkrywania narodu - naród jest w stanie uśpionym, nie ma świadomości bycia narodem, naród jest odkrywany przez elitę intelektualną narodu.

3) proces konstruowania narodu

Ad 1)

a) wątek kulturowy - Smith - etniczny, genealogiczny
Pokonanie pełniejszego powstawania grupy narodowej od grupy ludowej, etnicznej i przejście do grupy narodowej.

Kultura narodowa powstaje w wyniku rozpadu kultury ludowej. Zmienia się wyposażenie kulturowe grupy.

Różnice między ludem a narodem (Szacki, Znaniecki)

1) lud to etap rozwoju etniczności, to grupa o luźnej strukturze, stosunki mają charakter zwyczajowy.

Dwa procesy powstawania narodu:

- unarodowienie mas chłopskich

- tworzenie narodu z różnych grup etnicznych

W obrębie narodu jest wiele ludów.

2) naród jest grupą bardziej zorganizowaną, występuje solidarność w celu utrzymania państwa

3) lud to zbiorowość homogeniczna. Naród to całość obiektywnie heterogeniczna, zróżnicowana, składa się z wielu kultur regionalnych, ludowych itp.

4) lud to całość konserwatywna, tradycyjna, życie ma charakter powtarzalny

Naród jest bardziej otwarty, dynamiczny

5) lud jest kategorią zamkniętą, jednostki poza nim są gorsze, obce, inne

Naród jest otwarty.

6) lud jest zwykle ograniczony liczbowo, nawet do ilości umożliwiającej bezpośrednie kontakty

Naród jest duży, może być tylko kategorią wyobrażoną

7) lud nie jest piśmienny, dominuje kultura języka. Naród ma kulturę piśmienną.

Obrębski - etapy tworzenia się narodu z grupy ludowej:
1) faza wstępna - docieranie instytucji narodowych do grup ludowych i asymilacja wartości narodowych. Asymilacja powoduje dezintegrację społeczności. Wartości własne stają się coraz mniej akceptowane.

2) proces zwrotny - proces asymilacji grup ludowych do instytucji narodowych. Jest to asymilacja poszczególnych jednostek do grupy narodowej. Towarzyszą temu zjawiska dyskryminacji grupy ludowej.

Nie jest to asymilacja na zasadach demokratycznych, zasymilowani zajmują na ogół niższe pozycje.

3) faza ruchów społecznych - których wspólną cechą jest dążenie do zapewnienia masom ludowym szerszego uczestnictwa w kulturze narodowej.

Naród nie jest w stanie się bronić, dochodzi do tworzenia nowych instytucji społecznych, nowych wartości, więzi itp.

A. Smith - kulturowe etapy formowania się narodu

1. kategoria etniczna - obejmuje populację odrębną kulturowo, ale nie świadomościowo

2. etnia - populacja mająca nazwę, mit wspólnego pochodzenia, świadomość łączności i poczucie odrębności, ale nie jest zorganizowana politycznie - lud, plemię

- państwo kształtuje wspólnotę kulturową

- utrzymaniu więzi sprzyjają konflikty, wojny, ale też religia

Czym się różni etnia od narodu?
- nie ma kodeksu praw i obowiązków

- nie ma silnego związku z terytorium, naród z terytorium wiąże państwo

- nie ma kultury politycznej

b) wątek polityczny - Smith - terytorialno-obywatelski

naród to następstwa procesów modernizacji, przejścia do nowoczesnego społeczeństwa, rozpadu struktur stanowych.

Naród powstał, gdy pojawiła się możliwość szerszego kontaktu.

Rola państwa i procesów demokratyzacji jest tu decydująca

- rozpad stanowy

- wzmożone procesy modernizacji

- narastanie procesów autonomizacji jednostki

Ad 2) Naród to kategoria historyczna, ale staje się on narodem, gdy zostanie odkryty, upubliczniony przez ideologów mających aspirację do tworzenia narodu, czyli nacjonalistów.

Muszą zostać spełnione warunki modernizacji, przejścia do nowoczesności, by odkryć naród. Jakaś wąska wspólnota intelektualna bada, zachęca uśpione masy narodu do tworzenia się świadomej wspólnoty narodowej.

Minusy - naród tworzony jest jako homogeniczny, bo wąska grupa ludzi narzuca pewne wartości.

Ad 3) naród jest konstruowany, gdy elita zaczyna nazywać naród po imieniu. Naród jest konstruowany przez tych, którzy nie mają miejsca w dotychczasowych strukturach. Jest to budowania tożsamości na podstawie własnej kultury. Naród konstruowany, to np. naród ukraiński - szuka się wartości, która łączy, ważnym elementem jest tu oddzielenie się od Rosji.

Wykład 11 i 12

Temat: Mniejszości etniczne.

Stosunki etniczne - całokształt wzajemnych oddziaływań między dwoma lub więcej grupami etnicznymi, opartych na jakiejś platformie.

1. to przykład stosunków społecznych

2. zachodzą między grupami społecznymi a nie jednostkami

3. odbywają się one w ramach państwa

4. platforma to pewna płaszczyzna łączności, na której zachodzi stosunek etniczny

- wspólne państwo zamieszkania

- akceptacja formy tego państwa

- dotyczy charakteru stosunków, czy jest to tylko tolerancja, a może układ pluralizmu kulturowego

- platforma akceptacji etosu grupy większościowej do grupy mniejszościowej

4 etosy - Willis

1) pluralistyczny - grupa dąży do zachowania własnej kultury

2) asymilacyjny - grupy mniejszościowe rezygnują z własnej kultury na rzecz zlania się z grupą dominującą.

3) secesjonistyczny - grupa dąży do uzyskania kultury a nawet politycznej niezależności

4) walczący - dążenie by stać się grupą dominującą

Etos grupy większościowej:

1. etos walczący o utrzymanie dominacji

2. etos pluralistyczny - Szwajcaria - bez grupy dominującej

2 wymiary stosunków:

- dominacja

- podporządkowanie

A. Bertrand - typologia społecznych interakcji

1. kooperacja - współdziałanie, formalne lub nie, integracja międzygrupowa. Integrują się bardziej jednostki niż grupy

2. opozycja - przeciwstawność; formy - konkurencja, konflikt, rywalizacja, współzawodnictwo.

3. akomodacja - wola przystosowania; formy - dominacja-podporządkowanie, kompromis, tolerancja, rozejm

4. asymilacja / amalgamacja - nakładanie się kultur

5. konfrontacja - pozostawanie w napięciu.

W wyniku asymilacji, grupa się jakby rozpada, bo asymilują się jednostki.

• Mit wymierania kultur - częściej się o nim mówi, niż występuje

Polega to na tym, że występuje kilka kultur, które się zmieniają i które w wyniku wymieszania się elementów różnych kultur powstaje nowa kultura.

• Reakcje we wzajemnych spotkaniach:

1. grup dominujących:

- ludobójstwo

- ekspansja

- segregacja fizyczna i segregacja społeczna

- asymilacja

2. grup mniejszościowych

- asymilacja

- horyzontalne zróżnicowanie mniejszości

Jednostki walczą o pozycje społeczne powodując, że grupa etniczna się rozbija. Ci, którzy są niżej są bardziej etniczni, ci którzy są wyżej są zdrajcami.

• Pluralizm kulturowy - pochodzi z postulatu mniejszości, które chcą być razem z większością, ale jednocześnie chcą zachować swoją odrębność kulturową.

Ideologiczna akceptacja horyzontalnego zróżnicowania mniejszości, bo mniejszość ma prawo do pełnego uczestnictwa w społeczeństwie i jednocześnie utrzymania kultury.

Nie da się zbudować pluralizmu, gdy każda mniejszość będzie zakładała, że ma odrębne wartości (relatywizm kulturowy)

• Separatyzm - mniejszość oddala się

Wykład 13

Temat: Stratyfikacja, dyskryminacja etniczna.

• Stratyfikacja

1. Ossowski - ze stratyfikacją mamy do czynienia, gdy układ stanowisk jest uporządkowany i znane są zasady przechodzenie z jednego stanowiska na drugie.

2. stratyfikacja etniczna - ułożenie grup etnicznych wewnątrz społeczeństwa w pewną hierarchię. Jest jakaś segmentacja etniczna kultury społecznej.

3. z brakiem stratyfikacji mamy do czynienia, gdy każda grupa w społeczeństwie ma swoich przedstawicieli w różnych klasach. Podobieństwa etniczne pozwalają na złagodzenie stratyfikacji.

4. struktura etniczna może się nałożyć na strukturę klasową, np. jedna grupa w całości mieści się w klasie wyższej, a druga w klasie niższej. Taka sytuacja występuje w społeczeństwach kastowych, kiedyś w niewolnictwie

5. czynnikiem stratyfikacyjnym jest grupa dominująca w społeczeństwie.

6. polityka narodowościowa to polityka wobec mniejszości etnicznych i narodowych

7. pojęcie dumy narodowej jest raczej cechą większości niż mniejszości

Mniejszości nie są zainteresowane budowaniem drzewa genealogicznego, ponieważ może to być sprzeczne z interesem większości.

8. tożsamość etniczna grupy dominującej nie ma ograniczeń, buduje pewną hierarchię

A jeżeli jeszcze większość wyposażona jest w nacjonalizm, a przynajmniej w etnocentryzm, jest ona pewna tego, że mniejszości są narodami gorszymi

9. stereotypy narodowe i uprzedzenia etniczne również mają związek ze stratyfikacją. Stereotypy są zarazem czynnikiem jak i przyczyną stratyfikacji. Jest źródłem stereotypów, ale stereotypy są także motorem zmian stratyfikacji.

10. stereotypy etniczne - opinie o obcej grupie

11. uprzedzenia - to wroga lub negatywna postawa wobec innej grupy, oparta o uogólnione lub niepełne informacje. Często są następstwem stereotypów.

• Dyskryminacja

1. Sztompka - czynne wyrażanie nietolerancji w działaniu

2. dyskryminacja zachodzi gdy pojawiają się zachowania uniemożliwiające konkurencyjność jednej grupy wobec drugiej - socjologowie zachodni

3. dyskryminacja etniczna - odmienne traktowanie jednostek lub grup społecznych w związku z jej pochodzeniem

4. 3 rodzaje dyskryminacji

A. jawna - otwarta

Przejawia się w działaniach, wiadomo kto i w jaki sposób dyskryminuje

Np., wobec Żydów

Bezpośrednia dyskryminacja poprzez zakazy i nakazy

B. ukryta

Pośrednia - w niektórych społeczeństwach ma ona charakter zinstytucjonalizowany - spójny i rozprzestrzeniany model dyskryminacji oparty na uprzedzeniach, który jest wbudowany w społeczne struktury, wspierana przez instytucje.

C. eksploatacja - np. praca na czarno poza granicami Polski

• Od czego zależy stratyfikacja i dyskryminacja?

1. dyskryminacja

- od ilości posiadanych dóbr - posiadając odpowiednie środki mniejszość może zwalczać dyskryminację

- widzialność, rozpoznawalność grupy - im bardziej rozpoznawalna jest grupa, tym trudniej jest jej się przystosować

- poziom liczebności mniejszości

- stopień zagrożenia

Wykład 14

Temat: Polityka mniejszościowa.

• To działanie skierowane na wielki grupy społeczne. Wytycza ono cele i określa warunki ich realizacji.

• To polityka wytyczania celów dotycząca narodów i określania sposobów ich realizacji

• To polityka względem mniejszości narodowych, ale teoretycznie również o narodzie dominującym

• To dążenie do zaspokajania potrzeb narodowych, podmiotowości narodowej

• Optymalna polityka narodowościowa:

1. asymilacja to porażka czy sukces polityki narodowościowej?

Działania mają zwykle charakter proasymilacyjny. Asymilacja to sukces:

- wzmaga bezpieczeństwo kraju - mniejszości zagrażają bezpieczeństwu

- tym silniejsze państwo im bardziej jednorodne etnicznie

- dobrodziejstwo dla osób zasymilowanych - grupa dominująca posiada zwykle wyższą kulturę. Asymilacja oznacza przyswojenie i awans

- przekonanie, że asymilacja jest nieuchronna - to skutek walki o byt

Wg prof. Sadowskiego asymilacja to , bo polityka to kompromis.

2. czy wzrost świadomości grupowej mniejszości etnicznej to sukces czy porażka?

- polityka to nie jest ideologia, to praktyczne działanie oceniane pod kątem skuteczności realizacji celów.

• Warunki skutecznej polityki narodowościowej:

- skuteczna gdy opiera się na rzeczywistych teoriach i wiedzy, nie będzie skuteczna, gdy opiera się na stereotypach

- realizacja całości planu zadań

- stosunek do zróżnicowania etnicznego - to pewna wartość, którą się akceptuje lub nie

- realna możliwość jej realizacji

Polityka narodowościowa jest następstwem polityki wewnętrznej państwa

• Polityka dominacji narodowościowej

- to polityka większości państw

- władza reprezentująca interes większości narzuca znaczenia całemu społeczeństwu, narzuca interpretacje tego, co jest dobre, a co złe, sprawiedliwe, a co nie

- władza polityczna posiada autorytarne narzędzia do interpretowania znaczeń

- wykorzystywanie ideologii do określania statusu wobec mniejszości

- kwestia preferencji wyborczych mniejszości

- dominacja w zakresie interpretacji równości etnicznej

• Polityczne strategie mniejszości

- polityczna akomodacja - przystosowanie do zachowań większości

- polityczne ruchy pokojowe - mniejszości starają się zaznaczyć swoją obecność

- rebelia - działanie polityczne z wykorzystaniem przemocy

- grupy władzy - realizacja strategii poprzez cząstkowe sprawowanie władzy

- radykalizm, nacjonalizm

• Polityka narodowościowa w II RP

- polityka asymilacji

• w PRL - Polska dla Polaków

Wykład 15

Temat: Konflikty narodowościowo - etniczne.

Ruchy etniczne, migracje grupowe, migracja jako ucieczka od etniczności?

Konflikt etniczny - jest formą konfliktu społecznego) - teorie:

- socjobiologiczne - walka o byt

- teorie racjonalnego wyboru

- modernistyczne podejście - są częścią procesu tworzenia się narodów, państw narodowych, definiowania granic i homogenizacji zarazem

- konfliktowe - są normalnym zjawiskiem społecznym i związane są z dominacją i rywalizacją o uprawnienia i dobra

Wartości narodowe rozkładają się nierównomiernie. Źródłem faktycznym konfliktów jest redystrybucja dóbr. Wartości narodowe same w sobie nie są konfliktowe. Cel: ograniczać, zneutralizować, wyeliminować przeciwnika

- psychologiczne - trwałość, przekonanie i wiara w słuszność „sprawy”, próba totalnej deprecjacji psychicznej, fizycznej, społecznej

Bałkany:

- zderzenie agresji małych i dużych grup etnicznych - nacjonalizmy duże i małe

- pojęcie „kultury ofiary” - duży cierpi za mały, mały cierpi za duży

- poczucie wielkości narodowej nakładało się na poczucie wielkości cywilizacyjnej - poczucie bycia bastionem cywilizacji prawosławnej

- różnice między wsiami (serbskie, chorwackie) i miastami (islamskie) - nałożenie relacji etnicznych na konflikty czy sprzeczne interesy miasta i wsi

Terroryzm jako akt komunikacji międzygrupowej

Motywacja kulturowo - symboliczna

Kobieta - terrorystka w islamie

- forma emancypacji kobiet w kulturze islamu

- forma vendetty - zemsta rodowa

- zginął mąż - nie może drugi raz wyjść za mąż

- silna identyfikacja - wspólnota ponad wszystko

Naród - zinstytucjonalizowana i pluralistyczna wspólnota wyobrażona o wyraźnym poczuciu solidarności wewnętrznej i odrębności wobec innych, posiadająca swoją ojczyznę, konstruowana przede wszystkim na podstawie przypisywania znaczenia określonym wytworom kulturowym oraz zorientowana na posiadanie państwa jako gwaranta realizacji jej celów i zadań

Zinternalizowana - tworzy tożsamość i osobowość.

Nie jest kategorią homogeniczną, jest jak bukiet

Renan - wspólnota uczucia, pragnienie przynależności i bezpieczeństwa

Ossowski - naród ma mieć ojczyznę

7

---