Ubezpieczenia gospodarcze w1-04.10.2001

Pojęcie ryzyka i metody postępowania z ryzykiem

Pewność-polega na tym, że podmiot podejmujący decyzje znajduje się w sytuacji pewności czyli wtedy, kiedy jest w stanie przewidzieć wszystkie możliwe warianty działania, realizacji oraz skutki.

Niepewność- polega na tym, że podmiot podejmujący decyzje nie jest w stanie określić wszystkich konsekwencji swego działania, podejmuje decyzje w warunkach niepewności.

Ryzyko- jest związane z niepewnością. Tam, gdzie podejmowana jest decyzja w warunkach niepewności pojawia się ryzyko. Niepewność jest kategorią niemierzalną a ryzyko mierzalną.

Jest to możliwość niepowodzenia a w szczególności możliwość zdarzeń niezależnych od podmiotu działającego, których nie może on dokładnie przewidzieć i którym nie może w pełni zapobiec, a które przez zmniejszenie wyników użytecznych i/lub zwiększenie nakładów odbierają działaniu cechę skuteczności, korzystności i ekonomiczności..

PURE RISK- ryzyko straty ,konsekwencje mają charakter straty

SPECULATIVE RISK- ryzyko straty lub zysku (np. ryzyko kursowe)

Przyczyna ryzyka wynika stąd, że w momencie podejmowania decyzji nie możemy przewidzieć skutków albo lub w jakich warunkach decyzja będzie realizowana.

Wielkość ryzyka może być oceniana różnie, w zależności od podmiotu który podejmuje decyzję- ocena subiektywna.

Koszty związane z występowaniem ryzyka są to straty, które mogą powstać na skutek ryzykakoszty ryzyka

Metody postępowania z ryzykiem:

• Metody prewencyjne- polegające na zmniejszaniu ryzyka

• Metody kompensacyjne- 0polegające na wyrównywaniu strat, wtedy kiedy te straty już wystąpią

RISK MANAGEMENT:

1. Identyfikacja ryzyka- oznacza konieczność określenia jakie ryzyko może wystąpić

2. Szacowanie możliwych wielkości strat

• Obliczanie prawdopodobieństwa występowania straty

• Określenie zakresu ewentualnych negatywnych skutków dla przedsiębiorcy

3. Formułowanie alternatywnych sposobów postępowania np. zaniechanie przedsięwzięcia, ograniczenie wielkości strat, rozpraszanie ryzyka (ubezpieczenia)

4. Wprowadzenie w życie podjętych decyzji

1. Śledzenie skutków wykonywanego działania

Kompensacyjne metody postępowania z ryzykiem

1. Samoubezpieczenie- polega na tym, że sam podmiot zagrożony jest określonym ryzykiem gromadzi własne środki w postaci rezerw finansowych przeznaczonych na pokrycie strat

2. Finansowanie szkód z budżetu państwa - w przypadku zdarzeń katastrofalnych, nadzwyczajnych, wymagają udziału państwa przy likwidacji szkód

3. Ubezpieczenia- polegają one na przejmowaniu przez ubezpieczycieli części ryzyka za odpowiednią opłatą tzw. Składką ubezpieczeniową. Ubezpieczenia nie zmniejszają ryzyka, natomiast pozwalają skompensować straty. Ubezpieczenia nie mogą być źródłem zysków nadzwyczajnych, polegają tylko na wyrównaniu poniesionych strat.

Funkcje ubezpieczeń:

1. Funkcja ochrony ubezpieczeniowej

2. Funkcja prewencyjna

3. Funkcja lokacyjna

4. Funkcja wspierania przedsiębiorczości i rozwoju gospodarczego.

Ubezpieczenia gospodarcze w2-11.10.2001

Struktura rynku ubezpieczeń

Ochrona ubezpieczenia

Podaż Popyt

Ubezpieczyciele Ubezpieczający

Składka

Pośrednicy

Agenci Brokerzy

Instytucja pomocnicze:

• Przedsiębiorstwa rzeczoznawstwa i kontroli

• Stowarzyszenia ubezpieczeniowe

• Instytucje arbitrażowe

• Stowarzyszenia naukowe

Agenci- strona podażowa, stała umowa agencyjna, reprezentuje interesy strony podażowej, czyli ubezpieczycieli. Reprezentanci ubezpieczycieli działają w imieniu i na rachunek ubezpieczyciela (likwidują szkodę), oferują ochronę ubezpieczeń.

Brokerzy- strona popytowa, podejmują swoje działania w konkretnej sytuacji, doraźna działalność, tylko na zlecenie; działają dla zleceniodawców, podmiotów poszukujących ochrony ubezpieczeniowe, zlecają to firmy lub podmioty brokerowi, który szuka ubezpieczyciela i ma zawierać umowę w naszym imieniu.

Ubezpieczyciel- jest to podmiot zobowiązujący się za opłaty do udzielenia ochrony ubezpieczeniowej innemu podmiotowi (osobie lub instytucji)

• Insurer

• Asurer

• Underwriter- określenie osoby fizycznej, która osobiście występuje jako ubezpieczyciel (w korporacji Lloyd's)

• jako potoczne określenie każdego ubezpieczyciela, w tym także przedsiębiorstwa ubezpieczeniowego

• urzędnik w przedsiębiorstwie ubezpieczeniowym upoważniony do zawierania w imieniu firmy umów

Formy organizacyjne ubezpieczycieli:

• przedsiębiorstwa zorganizowane jako spółki prawa handlowego

• towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

• osoby fizyczne prowadzące działalność na własny rachunek i przyjmujące odpowiedzialność z tytułu umowy ubezpieczenia całym swoim majątkiem (na rynku międzynarodowym)

Ubezpieczający- na rzecz osoby trzeciej zawiera umowę ubezpieczeniową, czasem jest ubezpieczonym, gdy zawiera umowę w swoim imieniu.

Ubezpieczony- uprawniony do otrzymania odszkodowania

Formy rozpraszania ryzyka:

1. samoubezpieczenie- gromadzenie własnych środków finansowych na pokrycie strat

2. ubezpieczenia proste- tzw. Pierwotny podział ryzyka, przekazanie ryzyka na ubezpieczyciela pozwala przenieść część ryzyka, rozproszenie podmiotowe

ochrona ubezp.

ubezpieczyciel ubezpieczający

składka

3. koasekuracja- jedno ryzyko rozdzielone jest pomiędzy kilku ubezpieczycieli, osobna umowa z każdym ubezpieczycielem.

ubezpieczający

ubezpieczyciel ubezpieczyciel ubezpieczyciel

4. reasekuracja- ubezpieczający zawiera 1 umowę, na jej skutek przyjmuje i przekazuje część ryzyka innemu ubezpieczycielowi ( reasekurantowi ), przyjmując część ryzyka może kolejną jego część przekazać innemu ubezpieczycielowi -retrotesja

ubezpieczający

ubezpieczyciel

(reasekuracja bierna-ten kto oddaje ryzyko)

reasekurator

(reasekuracja czynna- ten kto przyjmuje ryzyko)

reasekuracja- polega na udostępnieniu przez ubezpieczyciela (cedenta) części ryzyka oraz odpowiedniej części składki innemu ubezpieczycielowi (reasekurantowi), który zobowiązuje się do zapłaty cedentowi odpowiedniej części świadczeń wypłacanych ubezpieczonemu.

Formy reasekuracji:

1. reasekuracja fakultatywna- umowa negocjacyjna

2. reasekuracja umowna (obligatoryjna)

1. kwotowa- ubezpieczyciel odstępuje reasekurantowi stały, uzgodniony udział % w każdym zawartym przez siebie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem maksymalnej sumy na 1 ryzyko

2. ekscedentowa- ubezpieczyciel określa udział własny (zachowek) w danej sumie ubezpieczenia, zaś nadwyżki sumy ponad ten udział przejmowane są przez reasekuranta.

3. Ekscendentowo- kwotowa- połączenie powyższych form

3. reasekuracja fakultatywno- obligatoryjna- asekurator ma swobodę decyzji jakie ryzyka i w jakiej wysokości zamierzają cedować reasekurantowi, który jest zobowiązany przyjąć cedowane mu ryzyko na warunkach z góry ustalonych.

Funkcje reasekuracji:

• stabilizuje wyniki finansowe ubezpieczyciela, ponieważ pozwala wyrównywanie gwałtownych wahań w sytuacji ubezpieczyciela, gdy wystąpi ryzyko katastrofalne.

• Zwiększa możliwości akceptacyjne ubezpieczyciela, czyli może on przyjmować ryzyko giętkie, bardzo kosztowne np. wyprawy kosmiczne.

• Wzmacnia podstawy finansowe ubezpieczyciela (największa pewność otrzymania odszkodowań)

• Umożliwia uzyskanie pomocy fachowej, współpraca między ubezpieczycielem a reasekurantem.

• Stymuluje rozwój ubezpieczeń ale też stymuluje rozwój innych dziedzin działalności gospodarczej w innych dziedzinach.

RYNEK UBEZPIECZEŃ MORSKICH

• wykształcone rozwiązania przyjęte przez inne ubezpieczenia

• wyprawy morskie- zdarzają się wypadki

• są historycznie najstarsze

Pierwotne formy ubezpieczeń:

1. Awaria wspólna (Gennal Average)-

• Najstarsza forma ubezpieczeń działalności kupieckiej

• Powstała w wyniku rozwijającej się gospodarki towarowo- pieniężnej

• Stanowiła swoistą formę ubezpieczenia wzajemnego, ograniczonego do mienia (statku, ładunku) zaangażowanego w morskiej wyprawie handlowej

• Zachowała znaczenie i instytucjonalną odrębność do czasów dzisiejszych

Awaria wspólna- polega na tym, że w celu uniknięcia niebezpieczeństwa grożącego morskiej wyprawie statku i ładunku, poświecono rozmyślnie część mienia zaangażowanego w tej wyprawie. Istota awarii wspólnej polega na tym, że wszyscy ci, którzy odnosili korzyść z wyprawy morskiej mieli proporcjonalnie uczestniczyć w poświęceniu poniesionym w obliczu niebezpieczeństwa. Oparta jest na poczuciu sprawiedliwości społecznej- solidarnie wszyscy uczestniczą w poniesionych kosztach, stratach.

2. Pożyczka morska (Foenus Nauticum)

• Stosowana w przeszłości w starożytnej Grecji

• Kupiec organizujący wyprawę zaciągał pożyczkę na sfinansowanie wyprawy, bardzo wysoko oprocentowaną. Udzielający jej domaga się spłacenia, gdy wyprawa szczęśliwie się zakończy, w przeciwnym razie nie będzie domagał się spłaty.

Elementy wspólne:

• Ryzyko

• Składka- różnica w oprocentowaniu pożyczki morskiej od innych pożyczek wyższa

• Odszkodowanie- możliwość nie zwrócenia pożyczki i odsetek

3. Bodmeria (Bottomry)

• Związana z podróżami morskimi jeżeli zaistniała konieczność zdobycia pieniędzy na remont np. kapitan mógł zaciągnąć pożyczkę na remont, ale pożyczka była zwracana gdy wyprawa zakończyła się pomyślnie (pod zastaw statku).

Ubezpieczenia gospodarcze w3-18.10.2001

Instytucje pomocnicze w ubezpieczeniach morskich:

• Przedsiębiorstwa rzeczoznawstwa i kontroli

• Stowarzyszenia ubezpieczeniowe (Instytut Londyńskich Ubezpieczycieli, Stowarzyszenie Ubezpieczycieli Lloyd's, Międzynarodowy Związek Ubezpieczeń morskich, Stowarzyszenie Ratownickie)

• Instytucje arbitrażowe (Londyński Sąd Arbitrażowy, Sąd Arbitrażowy przy MIH w Paryżu, Międzynarodowy Sąd Arbitrażowy w Gdyni)

• Klasyfikacja i rejestracja statków

• Komisarze awaryjni (Average Agents)

• Dyspaszerzy (Average Adjasters) (??)

• Korporacja Lloyd's

Komisarze awaryjni- są przedstawicielami ubezpieczyciela, działają na zlecenie, w związku ze szkodami powstałymi podczas wypadku na morzu; mogą postępować regresowo.

Dyspaszerzy- grupa specyficzna dla ubezpieczeń morskich, zajmują się rozliczeniem awarii wspólnej oraz:

• Ustaleniem, że zachodzi awaria wspólna

• Ustaleniem rozmiarów awarii wspólnej

• Ustaleniem wartości awarii wspólnej, są rozkładane proporcjonalnie na uczestniczących

• Dokonują rozliczeń- dzielą szkody między wszystkich uczestniczących

Stowarzyszenie Lloyd's- jest to stowarzyszenie osób fizycznych, z których każda na własny rachunek prowadzi działalność jako ubezpieczyciel i ponosi pełną odpowiedzialność za zawarte umowy.

Funkcje stowarzyszenie Lloyd's:

• Zapewnia pomieszczenia do prowadzenia działalności

• Ustanawia zasady członkostwa

• Dba o należyty dobór członków

• Prowadzi działalność informacyjną i wydawniczą

Siedziba Korporacji Lloyd's znajduje się w Londynie. Sama korporacja nie jest ubezpieczycielem, dlatego nie jest w grupie ubezpieczycieli.

Umowa ubezpieczeniowa jest umowa:

• Umową konsensualną- dochodzi do skutku przez samo zgodne oświadczenie woli stron

• Adhezyjną- szczegółowe warunki są zwykle ustalane przez ubezpieczyciela, a ubezpieczający zazwyczaj przystępuje do umowy.

• Wzajemną- w wyniku zawarcia umowy powstają wzajemne świadczenia stron (ubezpieczający wnosi składkę, a ubezpieczyciel udziela ochronę ubezpieczeniową)

• Odpłatną- na ubezpieczającym ciąży obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej za ponoszone przez ubezpieczyciela w danym czasie ryzyko

• Losową- powstanie obowiązku ubezpieczyciela jest uzależnione od przypadku (zajścia zdarzenia losowego)

• Dwustronnie zobowiązującą- w wyniku umowy powstają wzajemne uprawnienia i obowiązki przysługujące ( i ciążące) każdej ze stron

• Przyczynową- między zdarzeniem losowym objętym umową ubezpieczenia a zasistniałym skutkiem musi wystąpić związek przyczynowy.

Umowa ubezpieczenia- przez umowę ubezpieczenia morskiego ubezpieczyciel zobowiązuje się w zamian za składkę ubezpieczeniową wypłacić odszkodowanie za szkody poniesione w skutek niebezpieczeństw, na jakie przedmiot ubezpieczenia jest narażony w związku z żeglugą morską.

Ubezpieczyciel może reasekurować zawarte przez siebie umowy.

Przedmiotem ubezpieczenia morskiego może być każdy interes majątkowy, związany z żeglugą morską i dający się ocenić w pieniądzach. W szczególności mogą to być: statek, opłata czarterowa, spodziewany zysk na ładunku, prowizja, wydatki awarii wspólnej, zobowiązanie z odpowiedzialności cywilnej oraz wierzytelność zabezpieczona na statku, ładunku lub frachcie.

Wartość ubezpieczenia ustala się według następujących zasad:

• Wartością ubezpieczenia statku- jest wartość statku w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia, wartość ta obejmuje wartość jego przynależności, przedmiotów zaopatrzenia statku, a także koszt jego ubezpieczenia

• Wartością ubezpieczeniową ładunku- jest wartość ładunku w miejscu i czasie załadowania łącznie z kosztem ubezpieczenia i dostarczenia ładunku do miejsca przeznaczenia

• Wartość ubezpieczenia frachtu- jest to suma frachtu brutto, łącznie z kosztami ubezpieczenia

• Wartością ubezpieczenia innych przedmiotów ubezpieczenia- z wyjątkiem zobowiązań odpowiedzialności cywilnej jak kwota, na której utratę jest narażony ubezpieczający w chwili rozpoczęcia ubezpieczenia łącznie z kosztami ubezpieczenia.

Wartością ubezpieczenia jest zwykła wartość przedmiotu ubezpieczenia.

Umowa ubezpieczenia powinna określać sumę, na którą ubezpieczono, przedmiot ubezpieczenia- nie powinna przekraczać wartości ubezpieczenia.

Jeżeli suma ubezpieczenia jest wyższa od wartości ubezpieczenia, umowa nie ma skutku prawnego co do nadwyżki sumy ponad wartość ubezpieczenia.

Jeżeli suma ubezpieczenia jest niższa od wartości ubezpieczenia, ubezpieczyciel odpowiada za szkody w stosunku, w jakim pozostaje suma do wartości ubezpieczenia.

Składka- jest to określona kwota płacona ubezpieczycielowi za ochronę ubezpieczeniową.

Stawka- jest to wskaźnik, służący do obliczania wielkości składki ubezpieczeniowej; wyraża stosunek wysokości składki do sumy ubezpieczenia.

Dokumenty ubezpieczeniowe:

• Polisa ubezpieczeniowa- potwierdza zawarcie umowy ubezpieczenia; wymienione są w niej warunki zawarcia umowy. Polisa powinna zawierać:

1. Oznaczenie ubezpieczyciela

2. Oznaczenie przedmiotu ubezpieczenia

3. Oznaczenie niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczeniową

4. Określenie czasu lub podróży, na które zawarto umowę

5. Sumę ubezpieczenia

6. Miejsce i datę wystawienia polisy

7. Podpis ubezpieczyciela

Polisa może być wystawiona imiennie na określonego ubezpieczającego (polisa imienna), na zlecenie lub na okaziciela. Może być zawarta na rzecz osoby trzeciej (ubezpieczonego).

Polisa:

• Jednostkowa- potwierdza każdą jednorazową umowę

• Generalna- jest dowodem zawarcia umowy ubezpieczenia generalnego, jedną umową objęty jest większy zakres działalności.

Ubezpieczenia gospodarcze w4-25.10.2001

Rodzaje ubezpieczenia generalnego:

• Polisa odpisowa- w umowie określona jest pewna, większa suma ubezpieczenia, w trakcie realizacji tej umowy od sumy odpisywane są poszczególne sumy przesyłek, które ubezpieczający wysyła lub otrzymuje.

• Polisa obrotowa- ubezpieczeniu podlega cały obrót handlowy przedsiębiorstwa, składkę ustala się proporcjonalnie do obrotu tego przedsiębiorstwa; przesyłki muszą mieć charakter jednorodny.

Certyfikat ubezpieczeniowy- jest to zaświadczenie o ubezpieczeniu dla każdego zgłoszonego przedmiotu ubezpieczenia w ramach ubezpieczenia generalnego.

Dokument ten:

• Stwierdza, że ubezpieczający zawarł umowę generalną i w jej ramach został ubezpieczony przedmiot oznaczony w certyfikacie

• Zawiera klauzulę stwierdzającą, że wypłacone będzie odszkodowanie według warunków ubezpieczenia

• Jest przenaszalny przez indos

• Może być wystawiony na zlecenie

• Zawiera informację kogo należy powiadomić w razie szkody oraz instrukcję określającą tryb postępowania w przypadku zaistnienia szkody.

Nota pokrycia- jest to tymczasowy dokument stwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia.

Dokument ten jest wystawiany, gdy:

• Pozostają jeszcze do uzgodnienia mniej istotne warunki ubezpieczenia

• Ubezpieczyciel nie mógł wystawić polisy lub sporządzić tekstu ramowej umowy ubezpieczenia przed terminem, od którego rozpoczyna się jego odpowiedzialność.

• W ramach zawartej umowy generalnej dokument ten może potwierdzać, że w odniesieniu do określonego przedmiotu ubezpieczenia strony uzgodniły stosowanie szczególnych warunków, różniących się od umowy generalnej.

Slip maklerski- jest to dokument sporządzony przez maklera, w którym określone są propozycje do przyszłej umowy ubezpieczenia.

Zawarcie umowy ubezpieczenia:

Zasada dobrej wiary

1. Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia morskiego ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości ubezpieczyciela wszystkie okoliczności, które są lub powinny być mu znane, a mogą mieć wpływ na ocenę niebezpieczeństwa oraz na decyzję ubezpieczyciela o przyjęciu i warunkach ubezpieczenia.

2. Obowiązek określony j. W. nie dotyczy okoliczności powszechnie znanych oraz okoliczności, które powinny być znane ubezpieczycielowi.

3. W razie naruszenia obowiązku określonego w punkcie 1 i 2 ubezpieczyciel może odstąpić od umowy zachowując prawo do pełnej składki ubezpieczenia.

4. Jeżeli niezawiadomienie lub niezgodne z rzeczywistością zawiadomienie ubezpieczyciela o okolicznościach wymienionych w punkcie 1 i 2 nastąpiły bez winy ubezpieczającego lub ubezpieczonego, ubezpieczyciel nie może od umowy odstąpić, lecz ma prawo do odpowiednio zwiększonej składki ubezpieczeniowej.

WYKONANIE UMOWY UBEZPIECZENIA MORSKIEGO

Obowiązki ubezpieczającego:

1. Zapłacić składkę- składka ubezpieczeniowa powinna być zapłacona niezwłocznie po zawarciu, a jeżeli wystawiono polisę- równocześnie z wydaniem polisy.

2. Zgłosić każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa- ubezpieczony obowiązany jest niezwłocznie po powzięciu wiadomości zgłosić ubezpieczycielowi każdą istotną zmianę niebezpieczeństwa, na jakie narażony jest przedmiot ubezpieczenia.

Ubezpieczyciel może odstąpić od umowy ubezpieczenia, jeżeli ubezpieczający bez uzasadnionej przyczyny zwleka z zawiadomieniem go o zmianie niebezpieczeństwa.

Jeżeli zmiana niebezpieczeństwa została spowodowana przez ubezpieczającego, albo za jego zgodą wtedy ubezpieczający zobowiązany jest dopełnić umowy ubezpieczenia.

3. Zawiadomienie o każdym wypadku- ubezpieczający obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić ubezpieczyciela o każdym wypadku dotyczącym przedmiotu ubezpieczenia, jeżeli wypadek może stanowić podstawę do roszczenia odszkodowawczego z umowy ubezpieczenia.

W razie naruszenia przez ubezpieczającego obowiązku określonego w punkcie 1, ubezpieczyciel może potrącić z odszkodowania ubezpieczonego kwotę, o którą szkoda uległaby zmniejszeniu, gdyby ubezpieczyciel był o niej należycie zawiadomiony.

4. Zabezpieczyć przedmiot przed dalszymi stratami i zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze- w razie zajścia wypadku powodującego szkodę ubezpieczający obowiązany jest zastosować wszelkie dostępne mu rozsądne środki w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobiegania szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów, a także zabezpieczyć roszczenia odszkodowawcze od osób odpowiedzialnych za szkodę.

Ubezpieczający powinien przy stosowaniu tych środków kierować się wskaźnikami ubezpieczyciela, o ile je otrzymał.

Jeżeli ubezpieczający rozmyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa nie zastosował środków określonych w punkcie 1 ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności za szkody powstałe z tego powodu.

SUBROGACJA- instrument prawny; nabycie praw zaspokojonego wierzyciela przez osobę, która zapłaciła dług

5. Zabezpieczenie wszelkich dokumentów.

Obowiązki ubezpieczyciela:

1. zasada przyczynowości bezpośredniej- ubezpieczyciel odpowiada za szkody będące bezpośrednim następstwem niebezpieczeństw objętych umową ubezpieczenia.

2. Ubezpieczyciel odpowiada za szkody z każdego wypadku objętego ubezpieczeniem do wysokości sumy ubezpieczenia.

3. Ubezpieczyciel zobowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wszelkie niezbędne i celowe wydatki poniesione w celu zachowania przedmiotu ubezpieczenia, zapobieżenia szkodzie lun zmniejszenia jej rozmiarów, ustalenia charakteru i rozmiarów szkody, sporządzenia dyspaszy, sprzedaży przedmiotu ubezpieczenia oraz inne wydatki poniesione zgodnie ze wskazówkami ubezpieczyciela.

Do zwrotu tych wydatków ubezpieczyciel zobowiązany jest, choćby kwoty wydatków łącznie z odszkodowaniem ubezpieczeniowym przekroczyły sumę ubezpieczenia.

4. Ubezpieczyciel zobowiązany jest zwrócić ubezpieczającemu wydatki poniesione na przywrócenie do stanu poprzedniego (lub na naprawienie uszkodzonego przedmiotu ubezpieczenia, jak również zależne od niego wynagrodzenie za ratownictwo oraz uchwał w statutach awarii wspólnej).

Zasady ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela:

1. Ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa ubezpieczającego, jednak ubezpieczyciel odpowiada za szkody spowodowane zaniedbaniem lub błędem nautycznym ubezpieczającego będącego kapitanem statku objętego ubezpieczeniem.

2. Przy ubezpieczeniu statku ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody powstałe w skutek:

• Wyruszenia w podróż statku niezdatnego do żeglugi, nienależycie ubezpieczonego i zaopatrzonego, z niedostateczną załogą lub bez niezbędnych dokumentów.

• Wieku lub zużycia

• Załadowanie na statek za wiedzą ubezpieczającego a bez wiedzy ubezpieczyciela- materiałów i przedmiotów wybuchowych, łatwo zapalnych lub innych ładunków niebezpiecznych.

ABANDON

wg kryterium podmiotowego (kogo te szkody obciążają)

1. awaria poszczególna- szkodę ponosi bezpośrednio podmiot posiadający interes majątkowy, np. właściciel statku w przypadku uszkodzenia statku, czy właściciel ładunku w przypadku uszkodzenia ładunku

2. awaria wspólna- ekonomiczne następstwa awarii rozkładają się pomiędzy wszystkich uczestników wyprawy morskiej

wg kryterium ilościowego

1. szkoda częściowa- polega na uszkodzeniu lub utracie części przedmiotu ubezpieczenia

2. szkoda całkowita- polega na zniszczeniu lub całkowitej utracie przedmiotu ubezpieczenia.

• Szkoda całkowita rzeczywista- ubezpieczony przedmiot jest do tego stopnia uszkodzony, że stracił swe cechy sprzed wypadku, np. zatonięcie statku, koszty będą przekraczały wartość statku

• Szkoda całkowita konstrukcyjna- polega na tym, że to zniszczenie mienia nie jest zupełne, właściciel nie jest całkowicie pozbawiony możliwości z korzystania z tego przedmiotu.

Ma możliwość zastosowania ABANDON-u.

Ubezpieczenia gospodarcze w5-18.11.2001

Abandon- jest instrumentem przyspieszającym likwidację szkody; na pisemny wniosek ubezpieczonego ubezpieczyciel wypłaca pełną kwotę ubezpieczenia i przejmuje prawa do przedmiotu ubezpieczenia, w szczególności, gdy statek zaginął bez wieści, uległ wypadkowi i nie nadaje się do remontu.

Warunkiem zastosowania Abandonu jest zaistnienie straty całkowitej konstrukcyjnej.

Franszyza- polega na zwolnieniu ubezpieczyciela od odpowiedzialności za straty lub szkody nie przekraczające pewnej uzgodnionej granicy ustalonej procentowo.

Rodzaje fanszyzy:

• Bezwarunkowa (potrącalna lub redukcyjna)- ubezpieczony ma udział w każdej szkodzie, która zaistnieje, w określonych granicach

• Warunkowa (integralna)- gdy szkoda nie przekroczy pewnej ustalonej granicy to ponosi ją sam ubezpieczony, jeżeli jednak szkoda będzie większa to w całości odpowiedzialność ponosi ubezpieczyciel.

Powody wprowadzenia franszyzy:

• Zachęcanie ubezpieczonego do większej dbałości o przedmiot ubezpieczenia

• Uwolnić ubezpieczycieli od konieczności wypłacania odszkodowania, gdy wystąpią naturalne szkody przedmiotu ubezpieczenia

WSPÓŁCZESNE ZASTOSOWANIE AWARII WSPÓLNEJ

Awaria wspólna- nadzwyczajne poświęcenia lub wydatki poniesione rozsądnie i rozmyślnie w celu ochrony przewożonego ładunku drogą morską a także ochrona statku (np. podczas pożaru gasimy statek, a poświęcamy ładunek).

W awarii wspólnej uczestniczą wszyscy ubezpieczeni jak i nieubezpieczeni.

Płaszczyzna wspólna- wydatki awarii wspólnej objęte są umową ubezpieczenia

Relacja między awarią wspólną a przewozem towarów:

• Awaria wspólna jest odrębną umową od umowy przewozu

• W umowach przewozu zawarte są klauzule odnoszące się do awarii wspólnej

Zasady stosowania i rozliczania awarii wspólnej:

1. Reguły York- Antwerpia

• W 1860 r. Odbyła się w Glasgow konferencja kupców, armatorów i ubezpeczycieli. Przyjęto 11 tzw. „Rezolucji”, w których zawarte były zasady uznawania awarii wspólnej

• W 1864 r. Podczas konferencji w Yorku opracowano tzw. „Reguły Yorku”

• W 1877 r. W czasie konferencji w Antwerpii rozwinięto i udostępniono Reguły Yorku, które nazwano „Reguły Yorku i Antwerpii”

• W 1924 r. Wprowadzono do Reguł Yorku obok reguł kazuistycznych także kilka reguł ogólnych, w tym także definicję awarii wspólnej

• W 1960 r. Wprowadzono do Reguł Yorku- Antwerpii tzw. „Makis Agreement” w ramach tzw. Reguły Interpretacyjnej.

• W 1974 r. Wprowadzono zmiany do reguł szczegółowych

• W 1994 r. Wprowadzono kolejne zmiany:

• Nowa Reguła Nadrzędna

• Nowa treść reguły B, dotycząca wspólnoty statków holowniczych

• Uzupełnienie reguły C, dotyczącej zanieczyszczenia środowiska naturalnego

• Uzupełnienie reguły E, usprawnienie rozliczeń awarii wspólnej i wzmocnienie pozycji dyspaszera

• Uzupełnienie reguły G - Non Separation Agreement

Część Reguły Yorku- Antwerpii:

• Regulacja Interpretacyjna

• Reguła Nadrzędna

• Reguły Ogólne ( A do G)- Reguły Literowane

• Reguły Szczegółowe (I do XXII)- Reguły Numerowane

Reguła Interpretacyjna- określa wzajemny stosunek reguł literowanych i numerowanych. Stwierdza, że reguły numerowane mają pierwszeństwo przed literowanymi.

Reguła Nadrzędna- przewiduje, że do awarii wspólnej nie będą uznawane jakiekolwiek poświęcenia lub wydatki, jeżeli nie zostały one poczynione lub poniesione w sposób rozsądny.

Reguła A- akt awarii wspólnej, ma miejsce wtedy i tylko wtedy, kiedy dla wspólnego bezpieczeństwa uczyniono lub poniesiono rozmyślnie jakiekolwiek nadzwyczajne poświęcenia lub wydatki dla ratowania przed niebezpieczeństwem mienia zaangażowanego we wspólnej wyprawie morskiej.

• Niebezpieczeństwo wspólne dla wszystkich uczestników

• Nadzwyczajny charakter poświęceń lub wydatków

• Działania rozsądne i rozmyślne

• Działania muszą być podejmowane dla wspólnego bezpieczeństwa

Reguła B- wspólne przedsięwzięcie morskie tworzą nie tylko statek i ładunek, ale także statki zaangażowane w operacje handlowania, z tym tylko zastrzeżeniem, że jest to działalność gospodarcza a nie operacja towarowa.

Reguła C- do awarii wspólnej zalicza się tylko te nakłady, które są bezpośrednim następstwem aktu awarii wspólnej (wyłącza się np. straty spowodowane przez zwłokę)

Nie uznaje się awarii wspólnej z tytułu strat, szkód albo wydatków poniesionych w związku ze szkodą dla środowiska, albo w następstwie wydostania się lub wypuszczenia substancji zanieczyszczających z mienia zaangażowanego we wspólnej wyprawie.

Reguła D- nakłada się obowiązek uczestniczenia w awarii wspólnej nawet wtedy, gdy zdarzenie, które spowodowało poświęcenie lub wydatki zostało spowodowane przez jedną ze stron morskiej wyprawy handlowej (jest to najczęściej armator). Jednocześnie każdy uczestnik awarii wspólnej ma prawo dochodzenia swoich roszczeń od strony, która poniosła winę za wypadek.

Reguła E- ciężar dowodu przekazania, że dana strata czy wydatek zalicza się do awarii wspólnej spoczywa na stronie występującej z takim roszczeniem.

Reguła F- każdy wydatek nadzwyczajny poniesiony w miejsce innego wydatku, który byłby uznany w ramach awarii wspólnej uznaje się za awarię wspólną tylko do wysokości wydatku zastąpionego.

Reguła G- zarówno straty jak i udziały mogą być obliczane na podstawie wartości w miejscu i czasie zakończenia podróży. Miejsce sporządzenia dyspaszy i osoba dyspaszera są każdorazowo przedmiotem specjalnych postanowień w umowie przewozu.

WARUNKI UBEZPIECZENIA MORSKIEGO W HANDLU MORSKIM:

Na warunkach angielskich- podstawą zawarcia umowy są polisy. Do polis dołączane były klauzule standardowe ( Institute Cargo Clauses). W 1779 r. została wprowadzona polisa LLOYD'S S. G. FORM POLISY. W 1982 r. został ogłoszony nowy formularz polisy oraz nowe zestawy klauzul instytutowych (zobowiązanie ubezpieczyciela do ochrony ubezpieczeniowej przedmiotu ubezpieczenia)

Treść Ceduły:

• Numer polisy

• Nazwa ubezpieczyciela

• Nazwa statku

• Czas trwania podróży

• Przedmiot ubezpieczenia

• Wartość, suma

Rodzaje klauzul (różnią się zakresem pokrycia ryzyka):

• Zestaw A (najszerszy zakres pokrycia ryzyka)

• Zestaw B

• Zestaw C (ograniczony zakres pokrycia ryzyka)

Każdy zestaw składa się z 19 klauzul. Struktura każdego z 3 zestawów klauzul różnią się zakresem pokrycia ryzyka oraz wykluczeniami.

Podział klauzul:

1-3 ryzyka objęte ubezpieczeniem

4-7 wykluczenia

8-10 czas trwania ubezpieczenia

11-14 roszczenia

15 korzyści z ubezpieczenia

16,17 zmniejszanie strat

18 unikanie zwłoki

• prawo i praktyka

Zobowiązuje się ubezpieczonego, z chwilą gdy dowie się o wypadku objętym niniejszym ubezpieczeniem do bezzwłocznego zawiadomienia o nim ubezpieczycieli, przy czym prawo do odszkodowana zależy od wypełnienia tego obowiązku.

Wyłączone są ryzyka wojenne i strajkowe.

PODSTAWY PRAWNE FUNKCJONOWANIA RYNKU UBEZPIECZEŃ W POLSCE

Źródła prawa:

• kodeks morski

• kodeks cywilny

• kodeks spółek handlowych

• ustawa o działalności ubezpieczeniowej (!!!!! do egzaminu)

W 1990 roku przyjęto założenia:

• prywatyzacja i demonopolizacja rynku; ubezpieczyciele działają w formie spółek

• koncesjonowanie działalności ubezpieczeniowej, wykonywanie działalności wymaga otrzymania koncesji

• zapewnienie nadzoru państwa nad działalnością ubezpieczeniową

• podział ubezpieczeń na komercyjne i wzajemne oraz podział na ubezpieczenia na życie i inne ubezpieczenia; nie ma możliwości łączenia tych ubezpieczeń

• ochrona krajowych ubezpieczycieli przed konkurencją zagraniczną działała do końca 1998 roku

• umowna formuła ubezpieczeń, dla uzyskania ochrony ubezpieczeniowej konieczne jest zawarcie umowy

• ograniczenie zakresu ubezpieczeń obowiązkowych

• ochrona ubezpieczonych

• wprowadzenie rynkowych zasad gospodarki finansowej ubezpieczycieli

• wprowadzenie nowej kategorii podmiotów na rynek ubezpieczeniowy czyli brokerów ubezpieczeniowych

Regulacje prawne ujednolicające rynek ubezpieczeń w Europie:

Pierwsza grupa dyrektyw- dotyczy swobody zakładania firmy z kontrolą kraju goszczącego (nie ma żadnych ograniczeń w wyborze miejsca zakładania firmy ubezpieczeniowej w każdym kraju UE)

Druga grupa dyrektyw- dotyczy swobody świadczenia usług (usługi ubezpieczeniowe mogą być świadczone poza granicami kraju siedziby firmy- brak konieczności tworzenia oddziału)

Trzecia grupa dyrektyw- dotyczy zakładania firm i świadczenia usług poza granicami kraju siedziby firmy bez konieczności uzyskiwania odrębnej licencji oraz liberalizacji regulacji nadzorczych ( ograniczenie do kontroli wypłacalności firmy)

Wyłączone są ryzyka wojenne i strajkowe.

Ryzyko handlowe	Ryzyko niehandlowe
		polityczne	katastrofalne	Przewlekłej zwłoki
Stwierdzona niewypłacalność oraz przewlekła zwłoka prywatnego kontrahenta zagranicznego	ogłoszenie powszechnego moratorium płatniczego przez rząd państwa dłużnika wydanie lub zmiana aktów prawnych lub decyzji rządu lub innego organu państwa dłużnika wprowadzenie zakazu transferu należności i wymiany walut odmowa dokonania zapłaty gdy dłużnikiem jest państwo lub inny dłużnik publiczny przepisy prawne lub decyzje rządu RP uniemożliwiające realizację kontraktu wybuch działań wojennych, powstania, rewolucji, zamieszek, strajków ogłaszanie aktów nacjonalizacji	trzęsienie ziemi wybuch wulkanu cyklon tajfun powódź gwałtowny przypływ morski pożary w rozmiarach katastrofy	Ryzyko przewlekłej zwłoki w wypełnieniu zobowiązań płatniczych przez zagranicznego dłużnika publicznego tj. taki podmiot, do którego nie mają zastosowania przepisy prawa upadłościowego obowiązujące w kraju dłużnika

Ubezpieczenia kontraktowe eksportu- umożliwiają zawiązanie transakcji handlowych w szczególności wówczas gdy eksport odbywa się do krajów o wysokiej niewypłacalności kontrahenta zagranicznego. Możliwość ubezpieczenia sprzyja rozwojowi eksportu.

Ubezpieczenie transakcji eksportowej- zapewnia kompensatę strat poniesionych w trakcie realizacji transakcji handlowej.

Ubezpieczenia gospodarcze w6-22.11.2001

Ubezpieczenia finansowe obejmują (w węższym znaczeniu):

• ubezpieczenia kredytów

• wydawanie gwarancji ubezpieczeniowych

Ubezpieczenia finansowe obejmują (w szerszym znaczeniu):

• ubezpieczenia kredytów

• wydawanie gwarancji ubezpieczeniowych

• ubezpieczanie różnych strat finansowych

Podział ryzyka według działów grup i rodzajów ubezpieczeń:

Dział I

Ubezpieczenia na życie:

• na życie

• posagowe, zaopatrzenie dzieci

• na życie, jeżeli są związane z funduszem inwestycyjnym

• rentowe

• wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych wyżej

Dział II

Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe:

• kredytów w tym kredytów eksportowych

• gwarancji ubezpieczeniowych

• różnych ryzyk finansowych

• wypadku przy pracy

Ubezpieczenie kredytów:

• ogólna niewypłacalność

• kredyt eksportowy

• spłata rat

• kredyt hipoteczny

• kredyt rolniczy

Ubezpieczenie różnych ryzyk finansowych, w tym:

• ryzyka zatrudnienia

• niewystarczających dochodów

• złych warunków atmosferycznych

• utraty zysków

• stałych wydatków ogólnych

• nieprzewidywalnych wydatków handlowych

• utraty wartości rynkowej

• utraty stałego źródła dochodu

• pośrednich strat handlowych, poza wyżej wymienionymi

• różnych strat finansowych

Gwarancje ubezpieczeniowe:

• bezpośrednie

• pośrednie

Gwarancja ubezpieczeniowa jest to zobowiązanie zakładu ubezpieczeń w zamian za składkę do uregulowania należności wobec beneficjenta, kiedy dłużnik (który jest zleceniodawcą w stosunku do ubezpieczyciela) odmówi wyrównania swoich zobowiązań

Rodzaje gwarancji:

1. gwarancje kontraktowe- zabezpieczające wykonanie kontraktu, w tym zapłaty wadium, dobrego wykonania kontraktu, zwrotu zaliczki, usunięcia wad i usterek

2. gwarancje zabezpieczające zapłatę cła i podatków

3. gwarancje od sprzeniewierzenia- zabezpieczające pracodawcę przed stratami finansowymi spowodowanymi przez nieuczciwych pracowników

4. gwarancje wymagane przy rozpoczynaniu bądź prowadzeniu działalności gospodarczej

5. gwarancje płacenia czynszów dzierżawnych, wykonania umowy dostawy i innych tzw. financial bards

Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych- celem było wspieranie eksportu polskich przedsiębiorców, zaczęła działalność w 1991 r. W lipcu 1994 r. została uchwalona ustawa o gwarantowanych przez skarb państwa ubezpieczeniach kontraktów eksportowych. Ustawa ta stworzyła dobrą sytuację dla rozwoju działalności KUKE. Określiła zasady funkcjonowania KUKE, rodzaje ryzyk i zapewniła źródło finansowania korporacji.

Cele KUKE:

• minimalizacja ryzyka finansowego poprzez świadczenie ochrony ubezpieczeniowej

• dostarczanie informacji o stopniu wypłacalności partnera zagranicznego

• nadzór nad przebiegiem transakcji handlowej

• wpływanie na stabilizację sytuacji finansowej przedsiębiorstw eksportujących

• zwiększenie wiarygodności eksportera wobec banków kredytujących.

Działalność AGENCYJNA:

1. zakład ubezpieczeń może korzystać z pośrednictwa ubezpieczeniowego polegającego na wykonywaniu czynności związanych z wykonywaniem czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawarciem lub wykonaniem umów ubezpieczenia

2. agentem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna, osoba prawna lub podmiot gospodarczy nie mający osobowości prawnej, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu tychże umów

3. Działalność agencyjna może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających uprawnienia nadane przez organ nadzoru

4. Organ nadzoru na wniosek zakładu ubezpieczeń lub samego zainteresowanego wydaje zezwolenie na wykonywanie czynności agenta, jeżeli osoba fizyczna:

• Ma miejsce zamieszkania na terytorium RP

• Nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno- skarbowe

• Ukończyła zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem

• Ma pełną zdolność do czynności prawnych

5. zakład ubezpieczeń jest odpowiedzialny za czynności wykonywane przez uprawnionego agenta

Działalność BROKERSKA:

1. Polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego

2. Działalność brokerska może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem organu nadzoru

3. Działalność brokerska może być prowadzona przez osoby fizyczne lub prawne

4. Osoba fizyczna prowadząca działalność brokerską nie może pozostawać w stosunku pracy z zakładem ubezpieczeń, nie może być członkiem władz tego zakładu oraz nie może być stroną umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, których przedmiotem jest pośredniczenie w zawieraniu umów ubezpieczenia w imieniu zakładu ubezpieczeń

5. Osoba prawna prowadząca działalność brokerską nie może jednocześnie prowadzić działalności agencyjnej

6. Organ nadzoru wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej na wniosek:

1. osoby fizycznej, jeżeli osoba ta:

• ma miejsce zamieszkania na terytorium RP

• ma pełną zdolność do czynności prawnych

• nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub za przestępstwo karno- skarbowe

• zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reseakuracyjnych

• daje rękojmie należytego prowadzenia działalności brokerskiej

• zawiera umowę ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej

2. osoby prawnej, jeżeli osoba ta:

• ma siedzibę na terytorium RP

• członkowie zarządu dają rękojmie prowadzenia działalności brokerskiej, a co najmniej połowa z nich spełnia warunki określone dla osób fizycznych

• zawarła umowę ubezpieczenia OC z tytułu prowadzenia działalności brokerskiej

Ubezpieczeniowy Samorząd Gospodarczy

1. Zakłady ubezpieczeń prowadzące działalność w RP tworzą Ubezpieczeniowy Samorząd Gospodarczy

2. Organizacja USG jest Polska Izba Ubezpieczeń

3. Przynależność do Izby jest obowiązkowa i powstanie z chwilą podjęcia przez zakład ubezpieczeń działalności ubezpieczeniowej

4. Statut Izby i jego zmiany podlegają zatwierdzeniu przez MF

5. Do zadań Izby należą w szczególności:

• Reprezentowanie zakładów ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji państwowej oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów

• Wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej oraz współdziałanie na wniosek właściwych podmiotów przy ich opracowywaniu

• Współdziałanie w organizacji i stowarzyszeniami krajowymi i zagranicznymi w zakresie ubezpieczeń

• Stworzenie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między członkami Izby

• Kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej w działalności ubezpieczeniowej

• Sprawowanie pieczy nad postrzeganiem zasad uczciwej konkurencji na rynku ubezpieczeniowym.

Ochrona ubezpieczonych:

1. Tworzy się Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

2. Do zadań Funduszu należy wypłacanie odszkodowań i świadczeń z tytułu:

1. ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej:

• za szkodę na osobie, gdy szkoda została spowodowana przez kierującego pojazdem mechanicznym, a tożsamość kierowcy nie została ustalona

• za szkodę na osobie wyrządzoną przez rolnika o nieustalonej tożsamości

2. za szkodę na mieniu i osobie, gdy:

• posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony ubezpieczeniem obowiązkowym

• rolnik nie zawarł ubezpieczenia obowiązkowego

3. w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń Fundusz wypłaca odszkodowania z tytułu:

• odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych i rolników wykonujących działalność zawodową

• umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności, nie więcej jednak niż 30 000 EURO

Rzecznik ubezpieczonych:

1. Interesy ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia reprezentuje Rzecznik Ubezpieczonych, którego powołuje MF

2. Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy w szczególności:

• Reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i osób uprawnionych z umów ubezpieczenia

• Opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczenia

• Informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń

• Inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno- informacyjnej w zakresie ubezpieczeń

• Sprawne funkcjonowanie rynku ubezpieczeń gospodarczych sprzyja rozwojowi handlu międzynarodowego

• Polski rynek ubezpieczeń wymaga dalszych przekształceń w sferze legislacyjnej i instytucjonalnej

• Obecny stan rozwiązań prawnych w dużej mierze uwzględnia wymogi gospodarki rynkowej, wolnej konkurencji, demonopolizacji i równego traktowania podmiotów

• Spełnienie kryteriów integracji z UE wymaga dalszych zmian w przepisach prawa umożliwiających swobodny przepływ kapitału i siły roboczej oraz ujednolicenie zasad nadzoru ubezpieczeniowego, warunków przyznawania licencji i świadczenia usług transgranicznych

• Wzrost znaczenia ubezpieczeń finansowych zależy od tempa wzrostu gospodarki, poziomu inwestycji, dynamiki handlu zagranicznego

• Włączenie polskiego rynku ubezpieczeń do struktur europejskich powoduje konieczność zmian w organizacji i strukturze działalności towarzystw ubezpieczeniowych

Struktura rynku ubezpieczeń strony podażowej polskiego rynku ubezpieczeń.

Klasyfikacja ubezpieczycieli:

1. wg kryterium ustawowego:

• prowadzący ubezpieczenia na życie (dział I)

• prowadzący ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe

2. wg form organizacyjno- prawnych

• spółki akcyjne

• towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

3. wg źródeł pochodzenia kapitału:

• podmioty z kapitałem krajowym

• spółki z kapitałem zagranicznym

• podmioty z kapitałem zagranicznym

Instytucje pomocnicze (w stronie podażowej):

• Polska Izba Ubezpieczeń

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

• Polskie Biuro Ubezpieczeń Komunikacyjnych

• Stowarzyszenie Ubezpieczeniodawców Polskich

• Stowarzyszenie Agentów Ubezpieczeniowych

• Krajowy Instytut Ubezpieczeń

• Rzeczoznawcy, likwidatorzy i inni specjaliści

• Instytucje Kształcenia i doradztwa ubezpieczeniowego

Zakłady Ubezpieczeń na Polskim Rynku (wg stanu na 01.01.2001)

Zezwolenie MF na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce posiadały:

• W dziale ubezpieczeń na życie- 30 zakładów

• W dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych- 33 zakłady

'89 r.- 3 zakłady

`98r. - 53 zakłady

Wysoka dynamika wzrostu liczby podmiotów

Struktura zakładów ubezpieczeń wg form organizacyjno- prawnych:

• Spółki akcyjne- 57

• Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych-6

Zdecydowana większość podmiotów świadczących usługi są to spółki akcyjne

Struktura zakładów ubezpieczeń w dziale II:

• Spółki akcyjne- 28

• Towarzystwa Ubezpieczeń wzajemnych- 5

W 1999 r. działalność reasekuracji czynnej prowadzona była przez 17 zakładów ubezpieczeń i jedno profesjonalne towarzystwo reasekuracji (PTR S.A.)

W strukturze składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń za rok 1999 37,60% stanowiła składkę w dziale ubezpieczeń na życie a 62,40- w dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych.

Składka przypisowa- należna ubezpieczycielowi

Koncentracja rynku ubezpieczeń pod względem składki przypisanej brutto:

1. PZU S.A.

2. PZU Życie S.A.

3. Tuir Warta S.A.

4. CU Polska- Tu na Życie S.A.

5. Amplico Life S.A.

Proces demonopolizacji polskiego rynku postępuje, lecz jest bardzo powolny.

Ubezpieczenia w dziale II:

1. PZU S.A.

2. Tuir Warta S.A.

3. STU Hestia Ins. S.A.

4. TU Compensa S.A.

5. Daewoo TU S.A.

Struktura kapitału podstawowego zakładów ubezpieczeniowych w latach 1998-1999:

Kapitały należące do: '98 '99

• Podmioty zagraniczne 32,69% 50,12%

• Banki 12,07% 8,42%

• Skarb Państwa 10,21% 6,56%

• Krajowe zakłady ubezp. 22,94% 17,70%

• Krajowe osoby prawne i fiz. 22,08% 17,25%

Tendencja do ekspansji kapitału zagranicznego, połowa kapitału zakładowego stanowi kapitał zagraniczny.

Kapitał:

• Polski 49,88%

• Niemiecki 23,45%

• Szwajcarski 6,28%

• Holenderski 4,48%

• Brytyjski 4,12%

• Amerykański 4,04%

• Austriacki 2,16%

• Szwedzki 1,67%

Na początek 2000 r. liczba zakładów z przeważającym kapitałem zagranicznym- 37 (w tym 8 zakładów ze 100% kapitałem zagranicznym).

Struktura portfela ubezpieczeń w dziale II w 1999 roku:

• Komunikacyjne 68,4%

• Majątkowe 16,1%

• Wypadkowe i chorobowe 5,2%

• OC 3,0%

• Finansowe 2,3%

• Pozostałe 5,0%

W strukturze składki przypisanej brutto w dziale II dominują tradycyjne formy ubezpieczeń tzn. ubezpieczenia komunikacyjne i majątkowe.

Do kategorii ubezpieczeń, których pozycja rośnie należą ubezpieczenia OC, wynika to z coraz większej liczby zawodów i działalności, których wykonywanie związane jest z obowiązkiem zawarcia umowy ubezpieczenia OC.

Polski rynek ubezpieczeń w dziale II pod względem ofert coraz bardziej zbliża się do poziomu krajów rozwiniętych, oferując poza tradycyjnymi ubezpieczeniami nowe np. ubezpieczenia finansowe.

Ubezpieczenia finansowe rozwijają się dynamicznie, jednak ich znaczenie jest wciąż niewielkie, jedną z przyczyn jest brak odpowiedniego doświadczenia w zarządzaniu produktami ubezpieczeń finansowych, a w szczególności trudna jest ocena ryzyka.

Należy się spodziewać wprowadzenia przez zakłady ubezpieczeń nowej oferty produktowej, zwiększającej udział w rynku innych poza tradycyjnymi rodzajów ubezpieczeń.

Pośrednicy na polskim rynku ubezpieczeń:

Do końca 1999 r. wydano 892 zezwolenia na prowadzenie działalności brokerskiej (w tym 690 dla osób fizycznych, 202 dla osób prawnych).

Listy podmiotów prowadzących działalność brokerską ogłaszane są w formie obwieszczenia MF w Dzienniku Urzędowym MF.

Na koniec 1999 r. wydano 200455 zezwoleń na prowadzenie działalności agencyjnej.

Kształtowanie produktu ubezpieczeniowego:

Produktem na rynku ubezpieczeniowym jest ochrona ubezpieczeniowa.

Kształtowanie produktu odbywa się w trybie ustalania tzw. Ogólnych warunków ubezpieczeń.

Ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych określa MF w trybie rozporządzenia. W szczególności rozporządzenie zawiera:

• Datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia

• Podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• Minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia

• Zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń

• Podstawowy system taryf

Ogólne warunki ubezpieczeń dobrowolnych określa ubezpieczyciel. Produkt kształtowany jest przez ustalenie:

• Zakresu ubezpieczenia (jakie zdarzenia losowe objęte są ochroną ubezpieczeniową)

• Praw i obowiązków stron umowy ubezpieczenia

• Sposobu ustalania wysokości szkody

• Stawek taryfy ubezpieczeniowej

• Sposobu ustalania wysokości odszkodowania i świadczenia

• Form ograniczania zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela.

Polityka kształtowania produktu musi uwzględniać fakt, że przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe działa w określonych warunkach otoczenia, do którego należą:

• Otoczenie ekonomiczne (stan gospodarki, koniunktura gospodarcza, poziom inflacji, wielkość siły nabywczej)

• Otoczenie społeczne i demograficzne (struktura społeczno- zawodowa ludności, stopień urbanizacji)

• Otoczenie technologiczne (nowe technologie wytwarzania prowadzą do powstania nowych produktów zaspokajających nowe potrzeby, ale też prowadzących do powstania nowych zagrożeń)

• Otoczenie instytucjonalno- prawne (struktura instytucjonalna w państwie, system prawny)

• Otoczenie kulturowe (normy moralne, zwyczaje- należy uwzględnić zwłaszcza przy opracowywaniu akcji promocyjnych)

• Nabywcy- ich potrzeby i oczekiwania należy rozpoznać w celu dostosowania produktu

• Konkurenci- ich działania powinny być stale obserwowane i analizowane w celu jak najlepszego kształtowania własnej polityki sprzedaży produktów ubezpieczeniowych

KONCESJONOWANIE DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ polega na wydawaniu zezwoleń na prowadzenie działalności w sferze, gdzie na mocy prawa obowiązują ograniczenia swobody podejmowania i wykonywania działalności.

1. Działalność ubezpieczeniowa bezpośrednia i restrukcyjna może być prowadzona wyłącznie za zezwoleniem Ministra Finansów (zakłady ubezpieczeniowe)

2. Minister Finansów po wyrażeniu opinii przez organ nadzoru wydaje na wniosek zainteresowanego zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

3. Wniosek o koncesję na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej powinien zawierać:

• Nazwę, siedzibę, obszar i rzeczowy zakres działania zakładu ubezpieczeń

• Określenie wysokości kapitału akcyjnego albo zakładowego

• Określenie założycieli zakładu ubezpieczeń

• Formę organizacyjną działalności

• Określenie wysokości funduszu organizacyjnego przeznaczonego na utworzenie administracji zakładu ubezpieczeń i zorganizowanie sieci przedstawicielstw.

• Imiona i nazwiska osób przewidzianych na członków zarządu i rady nadzorczej oraz osoby wykonujące czynności w dziedzinie matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki (aktuariusza), jeżeli obowiązek wykonywania przez osobę przypisywanych jej czynności wynika z ustawy

4. Do wniosku o wydanie zezwolenia dołącza się:

• Plan działalności

• Dowód posiadania środków własnych od obciążeń wysokości różnej zakładanemu kapitałowi akcyjnemu lub zakładowemu i funduszowi organizacyjnemu wraz z zaświadczeniem o przeznaczeniu ich na pokrycie kapitału akcyjnego i funduszu organizacyjnemu

• Dane o klasyfikacji osób

• Statut zakładu ubezpieczeń

• Ogólne warunku ubezpieczenia określone we wniosku

5. Zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej nie może być wydane, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z okoliczności:

• Nie są spełnione wymogi formalne

• Z informacji wynika, że zabraknie co najmniej 2 osób z odpowiednim wykształceniem i doświadczeniem

• Jeżeli założyciele lub członkowie zarządu byli karani

• Jeżeli założyciele nie dają rękojmi prowadzenia sprawnie zakładu ubezpieczeń w sposób należycie zabezpieczający interesy ubezpieczonych

• Założyciele nie udowodnią posiadania środków wolnych od obciążeń w wysokości odpowiadającej kapitałowi akcyjnemu (zakładowemu) i funduszowi organizacyjnemu

• Plan działalności nie zapewnia trwałej zdolności zakładu ubezpieczeń do wykonywania zobowiązań

• Zagrożony jest ważny interes gospodarczy państwa

6. Minister Finansów na wniosek organu nadzoru może cofnąć zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie jednej lub kilku grup ubezpieczeń albo jednego lub kilku rodzajów ubezpieczeń jeżeli:

• Zakład ubezpieczeń przestał spełniać warunki wymagane do uzyskania zezwolenia

• Zakład ubezpieczeń prowadzi działalność z naruszeniem przepisów prawa lub statutu

• Zakład ubezpieczeń nie realizuje w przewidzianym terminie (???)

7. Cofnięcie zezwolenia powoduje, że zakład ubezpieczeń nie może zawierać nowych umów ubezpieczeniowych, umowy już zawarte nie mogą być przedłużane a suma ubezpieczenia nie może być podwyższona

Cofnięcie zezwolenia w zakresie całej działalności oznacza w przypadku towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jego likwidację.

8. Zasady prowadzenia działalności przez Zakłady Ubezpieczeń:

• Zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inną działalnością gospodarczą poza działalnością ubezpieczeniową i z nią związaną

• Zakład ubezpieczeń nie może prowadzić jednocześnie działalności w dziale ubezpieczeń na życie i w dziale pozostałych ubezpieczeń osobowych oraz ubezpieczeń majątkowych

• Zakład ubezpieczeń może prowadzić działalność ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych

Nadzór Ubezpieczeniowy:

1. Tworzy się Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń jako centralny organ administracji państwowej

2. PUNU kieruje Prezes, którego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Finansów

3. Zadaniem nadzoru jest ochrona interesów osób ubezpieczonych i zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należytego świadczenia

4. Nadzór nad działalnością zakładów ubezpieczeń pośredników ubezpieczeniowych polega w szczególności na:

• Podejmowaniu działań mających na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku ubezpieczeń

• Wydawanie zezwoleń na podstawie działalności brokerskiej i agencyjnej

• Kontrola prowadzonej działalności przez zakład ubezpieczeń i brokerów

• Podejmowanie innych działań przewidzianych w ustawie

5. Organ nadzoru współdziała z organami administracji rządowej i innymi instytucjami w zakresie kształtowania polityki gospodarczej państwa

Warunki zawierania umów ubezpieczenia:

1. Ochronę ubezpieczeniową ustanawia się na podstawie umowy zawieranej pomiędzy zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym

2. Wprowadza się ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne

3. Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

• Ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów

• Ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych

• Ubezpieczenia OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

• Inne ubezpieczenia przewidziane na mocy obowiązujących ustaw lub ratyfikowanych przez RP umów międzynarodowych

• Podmioty eksploatujące przedmioty jądrowe

4. zakład ubezpieczeń prowadzący działalność w zakresie ubezpieczenia obowiązkowego nie może odmówić zawarcia tego ubezpieczenia

5. Minister Finansów, w drodze rozporządzenia, określa ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych. W szczególności określa:

• Datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia

• Podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• Minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia

• Zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń

• Podstawowy system taryf uzależniający stosowanie taryfy od długości okresu bezszkodowego i zapewniający porównywalność taryf różnych zakładów ubezpieczeniowych.

6. Wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń

7. Ogólne warunki ubezpieczeń, z wyjątkiem ubezpieczeń obowiązkowych oraz taryfy i wysokość stawek ubezpieczeniowych ustala zakład ubezpieczeń

Prawne ograniczenia swobody zawierania umów ubezpieczenia:

1. Osoba krajowa- wg prawa dewizowego może zawrzeć umowę ubezpieczenia jedynie z zakładem ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z ustawą

2. Osoba zagraniczna podejmująca działalność gospodarczą na terytorium RP może ubezpieczyć tą działalność jedynie w zakładzie ubezpieczeń działającym na podstawie zezwolenia wydanego zgodnie z ustawą

3. MF może określić, w drodze rozporządzenia, przypadek dopuszczalności zawierania umów ubezpieczenia z innym zakładem ubezpieczeń niż określony.

Są to następujące przypadki ubezpieczenia:

• Ryzyka, co do którego ubezpieczający otrzymał na piśmie odmowę zawarcia umowy ubezpieczenia od co najmniej 3 zakładów ubezpieczeniowych prowadzących działalność na podstawie ustawy

• Ryzyka, którego ubezpieczenia w tym zakładzie ubezpieczeń wymaga umowa międzynarodowa

• Odpowiedzialności cywilnej armatora, ubezpieczanej na armatorskich klubach wzajemnych ubezpieczeń

• Przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu, jeśli odbywa się w ramach obrotu towarowego z zagranicą

4. Osoba krajowa wg prawa dewizowego przebywająca za granica może zawrzeć umowę ubezpieczenia z zakładem nie posiadającym zezwolenia na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce na okres pobytu za granicą, jeżeli ubezpieczone ryzyko związane jest z tym pobytem.

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

- 1 -

---