Ekonomia- Jest to nauka społeczna , która mówi, w jaki sposób zaspokoić nieograniczone potrzeby przy ograniczonych zasobach. Odpowiada na pytania: co produkować, jak produkować i dla kogo produkować, zatem pomaga określić kierunek produkcji i sposób produkcji co produkować i po ile i za co. To nauka odzwierciedlająca potrzeby całego społeczeństwa.

Makroekonomia jest to nauka społeczna, jest częścią ekonomii, która zajmuje się problemami gospodarki jako całości. Jej przedmiotem są duże agregaty dotyczące całego kraju bądź grupy krajów bądź całego świata. Próbuje wyjaśnić źródło rozwoju gospodarczego.

Mikroekonomia-jest częścią ekonomii i nauka społeczna zajmującą się przedsiębiorstwem i gospodarstwem domowym, badania prowadzone są w skali mikro i dotyczą tych dwóch podmiotów gospodarczych.

Ekonomia pozytywna ma za zadanie wyjaśnianie zjawisk ekonomicznych, jest oparta na obiektywnej wiedzy o rzeczywistości. Bada zjawiska gospodarcze takie, jakimi są. Analizuje skutki zmian warunków ekonomicznych lub wariantów uprawianej polityki gospodarczej, bez formułowania sądów wartościujących. Jest stosowana przez ekonomistów, którzy efekty swojej pracy przedstawiają wyłącznie jako zdarzenie gospodarcze, prezentując dane empiryczne i budując niewartościujące teorie

Ekonomia normatywna - to ekonomia dokonująca wartościowań faktów opisywanych przez ekonomię pozytywną. Opierając się m.in. na koncepcjach polityki społecznej, polityki gospodarczej i historii gospodarczej formułuje zalecenia co do świadomego kształtowania rzeczywistości ekonomicznej. W ekonomii normatywnej formułowane są tezy oparte na własnych systemach wartości badacza i często przyjmują formy zaleceń czy przekształcają się w odrębne szkoły ekonomiczne.Ekonomia normatywna, zwana też ekonomią subiektywną, na podstawie obserwacji rynku i zjawisk w nim zachodzących, wyciąga wnioski na przyszłość, stara się przewidzieć skutki obecnych działań gospodarczych.

potrzeba, odczuwany przez jednostkę stan braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu, indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem jednostki w społeczeństwie, jest niezbędne do utrzymania jej przy życiu, umożliwienia jej rozwoju, utrzymania określonej roli społ., zachowania równowagi psychicznej; termin używany także w znaczeniu: motywacja, popęd, instynkt.Człowiek żyjący w społeczeństwie odczuwa wiele potrzeb i dąży do ich zaspokojenia, wyróżniamy 4 grupy potrzeb:

-organizm ludzki, najedzenie, picie,;

-srodowisko przyrodnicze, np.obcowanie z przyroda, zdobywanie szczytów,;

-srodowisko społeczne, nprodzina, klasa społeczna , naród,;

-działalność gospodarcza, np. osiąganie dochodów, chęć założenia własnej firmy.

Hierarchia potrzeb Maslowa

• Potrzeby fizjologiczne

• potrzeba jedzenia,

• potrzeba odpoczynku,

• potrzeba przyjemnych doznań zmysłowych,

• potrzeby seksualne.

• Potrzeby bezpieczeństwa wyrażają się unikaniem tego, co może przynieść śmierć lub cierpienie

• potrzeba zależności,

• potrzeba opieki i oparcia,

• potrzeba braku lęku,

• potrzeba ładu.

• Potrzeby afiliacji (przynależności i miłości, akceptacji, afirmacji); ich zaspokojenie rzutuje na sposób widzenia świata, występują w dążeniach przezwyciężenia osamotnienia, alienacji

• Potrzeby szacunku i uznania

• potrzeba potęgi,

• potrzeba wyczynu,

• potrzeba wolności,

• potrzeba respektu i uznania innych,

• potrzeba dobrego statusu społecznego,

• potrzeba sławy,

• potrzeba dominacji

• Potrzeby samorealizacji

• dążenie do rozwoju możliwości

• dążenie do realizacji celu

Potrzeby ludzkie posiadają trzy podstawowe cechy:

-są ilościowo nieograniczone permanentnie się zdradzają(nie można liczbowo określić swoich potrzeb);

-są jednocześnie ograniczone w swojej pojemności(odczuwamy wiele potrzeb lecz nie wszystkie możemy zaspokoić);

-są zawsze uwarunkowane społecznie(SA silnie skorelowane ze środowiskiem w którym żyjemy)

Dobra (inaczej -kapitał rzeczowy lub kapitał finansowy) to wszystkie środki, które mogą być wykorzystane, bezpośrednio lub pośrednio, do zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Usługi-są szczególnym rodzajem dobra i służą do zaspokajania potrzeb przez bezpośrednie wykonywanie pracy.

Dobra konsumpcyjne(consumer goods) -zaspokajają potrzeby ludzkie bezpośrednio w procesie konsumpcji(np. artykuły żywnościowe, sprzęt AGD, )

Dobra produkcyjne(production goods)-wykorzystywane do produkcji dóbr konsumpcyjnych. Dobra produkcyjne pośrednio zaspokajają potrzeby człowieka, gdyż służą do wytwarzania nowych dóbr gospodarczych. Są to na przykład maszyny i urządzenia produkcyjne (tokarki, piece stalownicze, krosna, suwnice), surowce i materiały (ruda żelaza, przędza bawełniana) lub narzędzia. Nieraz używa się też określeń: dobra bezpośrednie i dobra pośrednie.

Dobra materialne-materialne rzeczy mające wartość użytkową (zdolność do zaspokajania potrzeb) i będące przedmiotem gospodarowania. W ekonomii rozróżnia się takie dobra jak:

• dobra wolne, tj. przedmioty materialne mające wartość użytkową, których zasoby są nieograniczone w stosunku do potrzeb (powietrze, woda itp.) i których użycie nie wymaga przetwarzania;

• dobra rzadkie, tj. takie, których ilości nie można zwiększyć przez produkcję (np. antyki);

• dobra kapitałowe, tj. materialne części składowe kapitału trwałego (budynki, maszyny i inne trwale narzędzia) i elementy kapitału;

• dobra konsumpcyjne, tj. wytwarzane przez człowieka przedmioty służące zaspokajaniu jego potrzeb dzięki określonym cechom (fizycznym, chemicznym, estetycznym itp.) nabywanym w procesie wytwarzania;

• dobra publiczne, dobra, które są kupowane lub wytwarzane i wykorzystane przez duże grupy ludzi lub rządy, a więc służą wszystkim członkom społeczności;

• dobra prywatne, dobra, które są kupowane lub wytwarzane i wykorzystywane przez pojedyncze osoby albo członków małych dobrowolnie tworzonych grup;

• dobra normalne, dobra, na które wraz ze wzrostem dochodu wzrasta popyt: charakteryzują się one dodatnią elastycznością dochodową popytu;

• dobra pierwszej potrzeby, dobra o elastyczności dochodowej popytu niższej od jedności;

• dobra wyższego rzędu, dobra o elastyczności dochodowej popytu wyższej od jedności;

• dobra niższego rzędu, dobra, na które przy wzroście dochodu maleje popyt, a więc ich elastyczność dochodowa jest ujemna;

• dobra (usługi) finalne, dobra, które są nabywane przez ostatecznych (finalnych) użytkowników, tzn. nie w celu ich dalszej obróbki czy odsprzedaży.

Dobra substytucyjne-to dobra, które posiadają podobne właściwości i zaspokajają podobne potrzeby, jak inne dobra np. masło i margaryna, pióro i długopis, kawa i herbata

Dobra komplementarne - są dobrami, których posiadanie powoduje zapotrzebowanie na inne dobra, np. samochód i benzyna, pióro i atrament, kaseta i video.

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne); np. maszyny; nabyte przez przedsiębiorstwa.

Dobra podrzędne to w ekonomii wszystkie dobra, na które popyt rośnie pod wpływem spadku dochodów nabywców. Zaś, jeżeli dochód nabywców rośnie (ceteris paribus), wówczas popyt spada. Są to zatem zwykle dobra gorsze jakościowo, tańsze substytuty. Dobra podrzędne zwane są też dobrami bezwzględnie poślednimi oraz dobrami niższego rzędu. Przykładem dobra niższego rzędu może być np. używana, niskogatunkowa odzież.

Zasoby- są wielkościami , których stan mierzy się w danym momencie( np. na koniec miesiąca, roku, kwartału). Wyróżniamy 3 podstawowe zasoby (czasami i czwarty-przedsiębiorczość):

- ziemia to inaczej zasoby naturalne. To nie tylko grunty, ale i woda, zasoby mineralne, roślinność.

- kapitał jest zasobem przetworzonym. Obejmuje wszelkiego typu maszyny i narzędzia oraz inne środki, których kombinacja z ziemią i pracą pozwala na wytworzenie określonych dóbr ekonomicznych

- praca jest zasobem ludzkim, niezbędnym do wytworzenia dóbr. Im większa specjalizacja pracy i im wyższe wymagane umiejętności, tym wkład pracy w wytworzenie dobra jest większy.

- przedsiębiorczość jest również zasobem ludzkim. Jest to umiejętność organizacji czynników produkcji, zapewniającej optymalne wytworzenie danego dobra.

Zasób kapitału- obejmuje rzeczowe składniki procesów wytwórczych, które są efektem pracy człowieka. W ramach zasobów kapitałowych wyróżniamy:

-kapitał rzeczowy- są to maszyny, wyposażenie i budynki wykorzystywane w produkcji Inaczej mówiąc kapitał rzeczowy to zasób już wytworzonych dóbr, które przyczyniają się do powstawania nowych dóbr i usług….i

-kapitał finansowy- wartość zarządzania, kwalifikacji, kompetencji i innych składników niematerialnych tworzących wartość reputacji firmy (goodwill) obejmuje środki pieniężne występujące w różnych postaciach: gotówki, kredytu, papierów wartościowych.

Rzadkość- zderzenie ograniczonych zasobów, czynników wytwórczych z nieograniczonymi potrzebami ludzkimi powoduje, że mamy do czynienia z problemem rzadkości w ekonomii. Rzadkość oznacza sytuację czy stan, której potrzeby i chęci indywidualne oraz społeczne przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy posiadanych zasobach. Zatem rzadkość oznacza, że nigdy nie możemy mieć wszystkiego, co byśmy chcieli. Każdemu wyborowi towarzyszą dwa efekty: korzyści i koszty. Mając np. do dyspozycji wybór, pojechać na wycieczkę zagraniczną albo kupić TV, nie można zrealizować obu rzeczy naraz, bo kwota pieniędzy jest zbyt mała.Koszt towarzyszący wyborowi nazywamy kosztem alternatywnym, czyli kosztem utraconych korzyści, który informuje o wartości dobra materialnego lub usługi, z której trzeba zrezygnować, aby wybrać inne dobro lub usługę. Koszt alternatywny występuje wtedy, gdy posiadane zasoby czynników wytwórczych są niewystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb.

Mechanizm rynkowy (mechanizm popytowo-podażowo-cenowy) - zespół zależności przyczynowo-skutkowych zachodzących między popytem, podażą i ceną.

Rynek- zespół mechanizmów umożliwiający kontakt producentów z konsumentami.Rynek to całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają. Na rynku konkurencyjnym dokonuje się ustalenia ceny oraz ilości dóbr. To także określona zbiorowość podmiotów gospodarujących zainteresowanych dokonywaniem operacji kupna-sprzedaży określonych dóbr, wartości lub usług. Część zbiorowości reprezentuje podaż (oferenci) zaś część popyt (nabywcy). Przeciwstawienie się popytu podaży w określonym miejscu oraz czasie prowadzi do ustalenia ceny wartości będącej przedmiotem obrotu - sprawia to iż dochodzą do skutku transakcje kupna sprzedaży. Rynek można rozpatrywać z punktu widzenia różnych cech np. biorąc pod uwagę:

-przestrzeń-rynek lokalny, regionalny, krajowy, zagraniczny, międzynarodowy, światowy;

-ogniwo kanału rynku- rynek hurtowy, detaliczny, skupu i zbytu;

-przedmiot obrotu- rynek dóbr i usług konsumpcyjnych i inwestycyjnych, pracy, kapitałowo-pieniężny.

Konkurencja - mechanizm rynkowy, proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów.

Popyt (ang. demand) - funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towary i usługi), a ilością (liczbą sztuk) jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację rynkową

Prawo popytu - wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem ceny zapotrzebowanie wzrośnie.

Wielkość popytu - ilość dobra, które konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie (np. w ciągu tygodnia, miesiąca, roku) po danej cenie.

Cena - ilość pewnego dobra (najczęściej pieniądza), za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją kupić, aby do tego dobra nabyć prawa. Cena może dotyczyć m.in. towaru lub usługi. Według większości teorii ekonomicznych cena równa się wartości danego dobra. Jest jedynym determinantem decydującym o wielkości zakupów dokonywanych prze ludzi.

O kształtowaniu się popytu decydują również inne czynniki:

*ceny innych dóbr i usług(zwłaszcza cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych);

*poziom dochodów ludności;

*gusty konsumentów i moda;

*przewidywanie zmian cen;

*liczba kupujących;

*sprzedaż ratalna.

Jeżeli zmienia się któryś z powyższych tzw.pozostałych czynników determinujących popyt, mamy wówczas do czynienia ze zmianą popytu.

Podaż ( supply) to ilość dóbr, oferowana na rynku przez producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku .

.

Wielkość podaży - ilość zaoferowanych dóbr przy jednej, konkretnej cenie i w danym okresie.

Prawo podaży- w miarę wzrostu ceny, ilość danego dobra oferowanego na sprzedaż wzrasta i odwrotnie: w miarę spadku ceny wolumen sprzedaży danego dobra zmniejsza się.

Cena nie jest jedynym wyznacznikiem podaży. O jej kształtowaniu decydują również inne determinanty tj:

*ceny czynników produkcji;(płace, surowce, energia);

*technologia produkcji;

*zmiany organizacyjne;

*podatki i subsydia*

*warunki klimatyczne;

*przewidywane zmiany cen;

*liczba przedsiębiorstw w gałęzi.

Jeśli zmienia się któryś z pozostałych czynników determinujących podaż , mamy do czynienia ze zmiana podaży.

Równowaga rynkowa jest jednym z fundamentalnych pojęć w ekonomii i w teorii ekonomii. Ogólnie, określa się tak sytuację, w której wszystkie siły rynkowe równoważą się, a wartości zmiennych ekonomicznych pozostają niezmienne. W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.

Cena maksymalna - cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro.

Cena minimalna to cena urzędowa, poniżej której zgodnie z prawem nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku, poprzez interwencyjny skup przez państwo.

Teoria wyboru konsumenta - sformułowana na polu mikroekonomii teoria, która przy pomocy narzędzi matematycznych opisuje zachowania indywidualnych konsumentów na rynku oraz wyjaśniania działanie mechanizmu rynkowego w zakresie dystrybucji dóbr i kształtowania cen; opracowana na gruncie nurtu ekonomii neoklasycznej

Użyteczność- to kategoria umożliwiająca mierzenie zadowolenia(satysfakcji) z konsumpcji określonej ilości dóbr

*całkowita-to suma zadowolenia jaką osiąga konsument z tytułu konsumowania określonej ilości dóbr i usług;

*marginalna- wyraża zadowolenie konsumenta z konsumpcji kolejnej jednostki danego dobra.

Konsument-konsumentem jest jednostka, która dysponując określonym dochodem dokonuje zakupów dóbr na rynku zgodnie ze swoimi preferencjami celem maksymalizacji czerpanej z tego tytułu użyteczności.

Produkcja - wszelka działalność ludzka, której celem jest wytwarzanie określonych dóbr materialnych, przynoszących zyski producentowi i zaspokajająca potrzeby społeczne. Natomiast produkcja wyrobów jest to działalność polegająca na wydobywaniu surowców mineralnych bądź przetwarzaniu surowców i materiałów na wyroby gotowe.

Przedsiębiorstwo( jako podmiot rynku)- jest to podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści, zysku przy wykorzystaniu określonej technologii oraz organizacji produkcji. Jest ono wyodrębnione pod względem ekonomicznym, techniczno-organizacyjnym i prawno-organizacyjnym.

Rodzaje przedsiębiorstw;

*firmy jednoosobowe;

*spółki;

-s.osobowe;

-s.kapitałowe;

-s.zoo;

-s.akcyjna;

*przedsiębiorstwa sektora publicznego;

-p.komunalne;

-p.państwowe.

Funkcja produkcji-przedstawia związek zachodzący między wielkością produkcji a ilością zaangażowanych czynników produkcji. Zależności, które funkcja produkcji wyraża, mają charakter przyczynowo-skutkowy. Przyczyna procesu produkcji są nakłady(czynniki produkcji) zaś skutkiem określona wielkość produkcji.

Produkt całkowity (PC) to całkowita ilość produktów wytworzonych w określonym czasie w danym przedsiębiorstwie z poniesionych nakładów czynników produkcji.

Produkt przeciętny (PP) jest stosunkiem wielkości produkcji całkowitej do ilości zaangażowanych zmiennych czynników produkcji, np. pracowników inaczej to wielkość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego pracownika

Produkt marginalny (PM) to przyrost produkcji całkowitej spowodowany wzrostem czynnika zmiennego o jednostkę inaczej mówiąc to zmiana produktu całkowitego będąca konsekwencją zwiększania(zmniejszania) nakładu czynnika zmiennego( czyli siły roboczej) o jednostkę.

Koszt jest to wyrażone wartościowo zużycie składników majątku trwałego i obrotoweg, usług obcych, nakładów pracy oraz niektóre wydatki nie stanowiące zużycia (podatki, składki ZUS) związane z prowadzeniem normalnej działalności przez jednostkę gospodarczą w określonej jednostce czasu.

Wydatek, w ujęciu ekonomicznym, jest to każdy rozchód środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego jednostki gospodarczej, w związku z zapłatą za określone dobra lub usługi w związku z regulowaniem różnych zobowiązań jednostki. Istnieje tu zasada, że nie każdy wydatek jest kosztem, ale każdy koszt wiąże się z wydatkiem (niekoniecznie w tym samym czasie co powstanie kosztu).

Koszt całkowity(globalny) -obejmuje trzy elementy:

-wydatki pieniężne związane z prowadzeniem określonej działalności gospodarczej;(koszt jawny inaczej rachunkowy)

-amortyzację, czyli coroczny procentowy odpis od wartości pierwotnej nabywanego kapitału rzeczowego(np.maszyny), który odpowiada założonemu rocznemu zużyciu fizycznemu. A zatem jest to dla przedsiębiorstwa koszt a nie wydatek;(koszt jawny inaczej rachunkowy)

-koszt alternatywny(koszt ukryty)- to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.; inaczej jest to koszt potencjalnie utraconych możliwości (lub jako koszt utraconych korzyści) koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. Zatem koszt alternatywny:

-jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję,

-jest określony w chwili dokonywania wyboru,

-ma charakter subiektywny.

Koszty rachunkowe- odzwierciedlające widoczne wydatki na zakup czynników produkcji. Koszty rachunkowe są zapisywane w rachunkowości przedsiębiorstwa. Są to czynniki wykorzystywane do produkcji (praca, kapitał, ziemia). Ich wielkość wynika z pomnożenia ilości kupowanych zasobów przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu. Tak więc, jeżeli jakiś zasób produkcji nie jest bezpośrednio wyceniony w postaci ceny zakupu, nie jest on traktowany jako koszt.

Koszty ekonomiczne -to wszystkie koszty explicite(ukryte) i implicite(jawne), łącznie z zyskiem normalnym niezbędnym do zatrzymania zasobów w danej działalności gospodarczej.

Koszt jawny - w przeciwieństwie do kosztu ukrytego, jest ponoszony bezpośrednio przez jednostkę. Przykładem takiej formy kosztu jest np. płaca, materiały. Koszt jawny jest kosztem alternatywnym firmy, ponieważ pieniądze przeznaczone na płace czy materiały mogą sfinansować inny cel.

Koszt ukryty - obok kosztów jawnych jest częścią składową kosztów całkowitych i ma miejsce wówczas, gdy jednostka dokonuje wyboru bez dokonywania płatności. Przykładowo, firma może uruchomić zakład produkcyjny na swojej nieruchomości, zamiast oddać ją w wynajem. W takim przypadku "utracony" czynsz oraz ewentualny spadek wartości nieruchomości jest kosztem ukrytym firmy. Także właściciel tej firmy, który ma możliwość zarobku w innej firmie, ma do czynienia z kosztem ukrytym - kosztem własnym oraz jego firmy będzie utracona możliwość zarobku w innym przedsiębiorstwie. Koszt ukryty jest więc także kosztem alternatywnym firmy, ponieważ przedsiębiorca może oddać nieruchomość w wynajem, a także zatrudnić się w innej firmie.

Funkcja kosztów produkcji-prezentuje relację między kosztami produkcji i odpowiednią wielkością produkcji.

Krótkookresowe koszty produkcji dzielą się na:

*całkowite:

-stałe

-zmienne;

*przeciętne:

-stałe;

-zmienne;

*marginalne

Koszty stałe całkowite- obejmują te wszystkie wydatki, które związane są z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji. Kształtują się one na jednakowym poziomie zarówno przy produkcji zerowej, jak i przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych przedsiębiorstwa. Są one ponoszone na stałe czynniki produkcji. Są to głównie: koszty zużycia majątku trwałego (amortyzacja), opłaty za dzierżawę terenu, koszty ogrzewania, oświetlenia, odsetki od kredytów, koszty remontu lokalu, opłaty podatków itp. Nawet, gdy przedsiębiorstwo nie produkuje musi ponosić wymienione wyżej koszty.

Koszty całkowite zmienne-są to wydatki, które ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji (zależą one od rozmiarów produkcji). Koszty te są ponoszone na zakup zmiennych czynników produkcji. Obejmują one przede wszystkim koszty zużytych surowców, materiałów, koszty robocizny bezpośredniej itp.

Koszty całkowite- jest to suma kosztów stałych i zmiennych całkowitych poniesionych na wszystkie czynniki wytwórcze wykorzystane do produkcji. Jest to pieniężny wyraz nakładów.

Koszty przeciętne - to całkowite wydatki związane z wytworzeniem każdej (1) jednostki produktu, to koszty całkowite dzielone na ilość wytworzonych produktów.

Przeciętne koszty całkowite (Kcp) - pokazują, jaka część kosztów całkowitych została poniesiona na produkcję 1 jednostki produktu (dobra). Oblicza się je dzieląc koszt całkowity (Kc) przez wielkość produkcji danego dobra - Q (liczbę wytworzonych dóbr).

Przeciętne koszty stałe (Ksp) - pokazują, jaki koszt stały został poniesiony na każdą wytworzoną jednostkę produktu. Oblicza się je dzieląc koszty stałe (Ks) przez wielkość produkcji (Q)

Przeciętne koszty zmienne (Kzp) - pokazują, jaka część kosztu zmiennego została poniesiona na otrzymanie 1 jednostki produktu. Oblicza się je dzieląc koszty zmienne (Kz) przez wielkość produkcji

Koszty krańcowe (Kk) - określane są przyrostem kosztów całkowitych (∆Kc) w stosunku do przyrostu produkcji (∆Q). Koszty krańcowe zmieniają się jedynie pod wpływem (zmiany) kosztów zmiennych (Kz). Pozwalają one ocenić trafność decyzji dotyczących powiększania produkcji o kolejną, dodatkową jednostkę.

Zysk-to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa, oznacza, że ma ono wyższe przychody niż koszty ich uzyskania. Inaczej, jest to "nadwyżka wartości sprzedaży nad ogólnymi wydatkami; wynagrodzenie dla firm za angażowanie jej zasobów w warunkach ryzyka w celu zaspokojenia potrzeb odbiorców.

Zysk rachunkowy(księgowy)- jest różnicą między całkowitymi przychodami ze sprzedaży wytworzonych produktów lub usług i kosztami explicite (kosztami rachunkowymi), inaczej to nadwyżka przychodu całkowitego osiąganego ze sprzedaży wytworzonych dóbr nad kosztami księgowymi(jawnymi).

Zysk rachunkowy = Przychody całkowite - koszty explicite

Zysk ekonomiczny jest różnicą między całkowitymi przychodami a wszystkimi kosztami (explicite i implicite) lub różnicą między przychodami i kosztami alternatywnymi wszystkich nakładów.

Zysk ekonomiczny = Przychody całkowite - (koszty explicite + koszty implicite)

Zysk przedsiębiorstwa-oblicza się odejmując od przychodów całkowitych osiąganych ze sprzedaży wytworzonych dóbr , koszty całkowite produkcji poniesione na ich wytworzenie.

Konkurencja - proces, w którym podmioty rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych podmiotów oferty rynkowej celem realizacji swoich interesów.

Formy organizacji rynku(modele rynku)

*konkurencja doskonała;

*monopol pełny;

*konkurencja niedoskonała:

-konkurencja monopolistyczna;

-oligopol.

Konkurencja doskonała (nazywana także wolną konkurencją) jest rodzajem(strukturą) rynku, który składa się z wielu sprzedawców i nabywców kupujących identyczny produkt i nie mających wpływu na wysokość ceny rynkowej. Założenia konkurencji doskonałej:

*duża liczba nabywców i sprzedawców;

*swoboda wejścia i wyjścia z rynku;

*jednorodność (homogeniczność) produktów;

*kluczowym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku;

*typowe przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne jest kierowane przez właściciela-przedsiębiorcę;

*pełna przejrzystość rynku.

LICZBA FIRM -bardzo duża

SWOBODA WEJŚCIA I WYJŚCIA -bardzo łatwa

RODZAJ PRODUKTU -produkty identyczne

PRZYKŁADY -układy scalone, złoto, ziemniaki

Monopol-to forma rynku charakteryzująca się występowaniem tylko jednego podmiotu po stronie popytu(monopol popytu), podaży(monopol podaży) bądź po obu stronach(monopol bilateralny).

Monopol pełny(czysty, absolutny, doskonały) -określa rynek na którym znajduje się JEDEN sprzedawca. Na takim rynku kupujący mogą konkurować ze sobą o rzadki produkt, ale brak jest konkurencji ze strony producentów. MONOPOLISTA może wyznaczyć cenę produktu i wytwarzać wybraną wielkość produkcji.

Cechy monopolu:

- 1 kupujący (monopol popytowy lub monopson) lub 1 sprzedający (monopol podaży)

-wytwarzanie i sprzedaż jednorodnego produktu, nie mającego bliskich substytutów;

-cenotwórstwo -monopolista sam tworzy cenę

- zablokowane wejście -jest tylko 1 monopolista, ograniczony dostęp do rynku

-odbiorcy nie są w stanie wpływać na cenę;

-doskonała informacja o rynku;

-maksymalizacja zysku jako cel działania przedsiębiorstwa;

-brak swobody wejści na rynek i wyjścia z rynku.

MONOPOL PEŁNY

LICZBA FIRM -jedna

SWOBODA WEJŚCIA -zablokowana

RODZAJ PRODUKTU -1 produkt

PRZYKŁADY -energia elektryczna, brylanty, Coca-cola,

Konkurencja monopolistyczna-odnosi się do rynków gdzie działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba firm oferujących na sprzedaż podobne ale nie identyczne produkty. Mimo znacznej liczby sprzedawców danego dobra jeden z nich ma na tyle mocną pozycję rynkową, że jest w stanie kształtować cenę.

Cechy tej konkurencji:

- względnie dużo sprzedających -są rozdrobnieni, ich udział w rynku jest niewielki, firmy produkują 1 produkt np. rynek leków

-zróżnicowanie produktów -np. rynek zabawek; produkty różnią się od siebie, są bardzo zróżnicowane

-konkurencja niecenowa -firny nie konkurują z ceną, konkuruje się jakością produktów, reklamą i warunkami sprzedaży, przywiązuje się wagę do znaków

- warunki wejścia na rynek -względnie łatwe,  wejście jest łatwe ale występują pewne bariery np. finansowe

-maksymalizacja zysku;

-założenie doskonałej informacji na rynku

LICZBA FIRM -wiele

SWOBODA WEJŚCIA -względnie łatwa

RODZAJ PRODUKTU -zróżnicowane

PRZYKŁADY -książki, długopisy, zabawki, odzież, meble

-rynek wyrobów odzieży męskiej

-rynek wyrobów odzieży damskiej

-rynek mebli drewnianych

Oligopol- rodzaj rynku składający się z niewielkiej liczby przedsiębiorstw, które opanowały rynek danego produktu. Forma konkurencji niedoskonałej, jest wtedy gdy na rynku występuje od 2 do kilkunastu producentów ich decyzje cenowe są wzajemnie zależne. Przedsiębiorstw oligopolistyczne produkują albo 1 produkt np. stal, albo produkty są bardzo zróżnicowane np. samochody.

Cechy oligopolu:

-wielu uczestników -oligopol popytu oligopson, oligopol podaży, mała liczba przedsiębiorstw i wielu kupujących;

-produkty bardzo zróżnicowane lub takie same-standard ten sam produkt -oligopol homogeniczny różne produkty -oligopol heterogeniczny

-wzajemna zależność cenowa -firmy patrzą jak kształtują się ceny ich konkurentów

-swoboda wejścia -względnie trudna; bariery wejścia i wyjścia z rynku;

-maksymalizacja zysku jako cel działania oligopolu;

-doskonałą informacja o rynku;

-możliwość kształtowania ceny przez producenta.

LICZBA FIRM -od 2 do kilkunastu

SWOBODA WEJŚCIA -względnie trudna

RODZAJ PRODUKTU -identyczny bądź zróżnicowany

PRZYKŁADY -stal, żarówki, przetwory zbożowe, samochody

Duopol - forma oligopolu, w której dany rynek opanowany jest przez dwóch niezależnych od siebie producentów. Zaopatrują oni znaczną liczbę odbiorców, ale żaden z nich nie jest w stanie opanować całego rynku. Wejście innych firm na taki rynek jest bardzo trudne ze względu na konieczność poniesienia ogromnych nakładów kapitałowych i sprzeciw dotychczasowych jego uczestników

9

---