RADA EUROPY

KOMITET MINISTRÓW

Zalecenie nr R(2000)11

Komitetu Ministrów do państw członkowskich

w sprawie przeciwdziałania handlowi ludźmi
w celu wykorzystania seksualnego

(przyjęte przez Komitet Ministrów w dniu 19 maja 2000 r.
na 710. posiedzeniu Zastępców Ministrów)

Komitet Ministrów, działając na podstawie art. 15.b) Statutu Rady Europy,

zważywszy, iż Europa doświadczyła w ostatnim czasie znacznego wzrostu aktywności związanej z handlem ludźmi w celu wykorzystania seksualnego, co jest często powiązane z przestępczością zorganizowaną, w zakresie, w jakim te lukratywne praktyki służą zorganizowanym grupom przestępczym jako podstawa dla finansowania i rozszerzania innych form działalności, takich jak handel narkotykami
i bronią oraz pranie brudnych pieniędzy;

uznając, że handel ludźmi dla celów wykorzystania seksualnego wykracza poza granice państw oraz że z tego powodu konieczne jest ustanowienie ogólnoeuropejskiej strategii zwalczania tego zjawiska i ochrony jego ofiar, przy jednoczesnym zapewnieniu, aby właściwe ustawodawstwo państw członkowskich Rady Europy było zharmonizowane i jednolicie oraz skutecznie stosowane;

przypominając Deklarację przyjętą na Drugim Szczycie Rady Europy (październik 1997), w której głowy państw i rządów państw członkowskich Rady Europy zdecydowały o „poszukiwaniu wspólnych odpowiedzi na wyzwania stawiane przez wzrost (...) przestępczości zorganizowanej (...) w całej Europie” oraz potwierdziły determinację w zakresie „zwalczania przemocy wobec kobiet oraz wszelkich form seksualnego wykorzystywania kobiet”;

mając na względzie Europejską konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (1950) wraz z protokołami;

mając na względzie Europejską Kartę Społeczną (1961), Zrewidowaną Kartę Społeczną (1996) wraz z Protokołem dodatkowym do Europejskiej Karty Społecznej ustanawiającym system skarg zbiorowych;

mając na względzie następujące zalecenia Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy: Zalecenie nr R(91)11 w sprawie wykorzystania seksualnego, pornografii, prostytucji oraz handlu dziećmi i młodocianymi; Zalecenie
nr R(96)8 w sprawie polityki karnej w Europie w czasach przemian oraz Zalecenie nr R(97)13 dotyczące zastraszania świadków i praw obrony;

mając na względzie następujące dokumenty Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy: Zalecenie 1065 (1987) w sprawie handlu dziećmi i innych form wykorzystywania dzieci, Zalecenie 1211 (1993) w sprawie utajonej migracji: handlarzy i pracodawców utajonych imigrantów; Rezolucję 1099 (1996) w sprawie seksualnego wykorzystywania dzieci oraz Zalecenie 1325 (1997) w sprawie handlu kobietami i przymusowej prostytucji w państwach członkowskich Rady Europy,

przypominając także Konwencję o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979) i inne międzynarodowe konwencje, takie jak Konwencja ONZ w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji (1949);

uznając, że handel ludźmi w celu wykorzystania seksualnego, który dotyczy głównie kobiet i młodocianych, może prowadzić do zniewolenia ofiar;

potępia handel ludźmi w celu wykorzystania seksualnego, który stanowi naruszenie praw człowieka i obrazę godności i integralności osoby ludzkiej,

zaleca, aby rządy państw członkowskich:

1. dokonały przeglądu ich ustawodawstwa i praktyki w celu wprowadzenia, w razie potrzeby, i zastosowania środków opisanych w załączniku do niniejszego zalecenia;

2. zapewniły, aby niniejsze zalecenie było poddane uwadze wszystkich właściwych instytucji publicznych i prywatnych, w szczególności policji i władz
   sądowych, przedstawicielstw dyplomatycznych, władz odpowiedzialnych za politykę migracyjną, osób zawodowo pracujących w sektorze społecznym, medycznym i oświatowym oraz organizacji pozarządowych.

Załącznik do Zalecenia nr R(2000)11

I. Podstawowe zasady i pojęcia

1. Ustanawia się następujące pojęcie podstawowe: handel ludźmi dla celów wykorzystania seksualnego obejmuje pozyskanie przez jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych i/lub zorganizowanie wyzysku i/lub transportu lub imigracji - legalnej lub nielegalnej - osób, nawet za ich zgodą, w celu wykorzystania seksualnego, m.in. poprzez przymuszanie, w szczególności przemoc i groźby, podstęp, nadużycie władzy lub stosunku zależności.

Na tej podstawie, rządy państw członkowskich są zaproszone do rozważenia następujących środków:

II. Środki ogólne

2. Podejmowanie właściwych środków legislacyjnych i praktycznych w celu zapewnienia ochrony praw i interesów ofiar handlu, w szczególności grup najsłabszych
i najbardziej dotkniętych: kobiet, młodocianych i dzieci.

3. Nadanie absolutnego priorytetu pomocy ofiarom handlu poprzez programy rehabilitacyjne, gdzie to możliwe, oraz ochronę ofiar przed handlarzami.

4. Podejmowanie działań w celu zatrzymania, ścigania karnego i karania wszystkich osób odpowiedzialnych za handel oraz zapobieganie turystyce seksualnej i wszelkim działaniom, które mogą prowadzić do różnych form handlu.

5. Uznanie handlu ludźmi w celu wykorzystania seksualnego za działanie wchodzące w zakres międzynarodowej przestępczości zorganizowanej, wymagające skoordynowanych środków dostosowanych do realiów, zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym.

III. Podstawa dla działań i metody

6. Podejmowanie skoordynowanych działań przy zastosowaniu podejścia multidyscyplinarnego, angażującego właściwe autorytety i władze społeczne, sądowe, administracyjne, celne, policyjne i imigracyjne oraz organizacje pozarządowe.

7. Zachęcanie do współpracy, obejmującej zarówno władze krajowe jak i organizacje pozarządowe, pomiędzy państwami pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia ofiar handlu, za pomocą porozumień dwu- i wielostronnych.

8. W celu zapewnienia, że działania te mają solidną i wiarygodną podstawę, wspieranie krajowych i międzynarodowych badań dotyczących w szczególności:

• wpływu mediów, a przede wszystkim nowych technik informacyjnych i komunikacyjnych na handel ludźmi w celu wykorzystania seksualnego;

• klientów handlu o podłożu seksualnym: trendów w zakresie popytu i ich konsekwencji dla handlu ludźmi w celu wykorzystania seksualnego;

• źródeł zjawiska handlu oraz metod używanych przez handlarzy.

• Rozważenie utworzenia jednostek badawczych specjalizujących się w problematyce handlu ludźmi w celu wykorzystania seksualnego.

• Podejmowanie kroków w celu zbierania, zarówno na szczeblu krajowym jak i międzynarodowym, danych i statystyk, które pomogą rzucić więcej światła na zjawisko handlu ludźmi w celu wykorzystania seksualnego oraz, w miarę możliwości, porównywanie dróg rozwoju tego zjawiska w poszczególnych państwach członkowskich Rady Europy.

IV. Zapobieganie

i. Podnoszenie świadomości i informowanie

11. Organizowanie kampanii informacyjnych z perspektywą odnoszącą się do płci,
    w celu zwiększania świadomości społecznej w zakresie niebezpiecznych sytuacji, które mogą doprowadzić do handlu oraz w zakresie negatywnych konsekwencji handlu, a w szczególności dyskredytowanie przekonania, że prostytucja jest łatwym źródłem zarobku; kampanie te powinny być skierowane do wszystkich potencjalnych zainteresowanych, w szczególności kobiet-imigrantek oraz kobiet-uchodźców.

12. Organizowanie kampanii informacyjnych w celu dyskredytowania turystyki seksualnej oraz zniechęcania potencjalnych uczestników do podejmowania takich działań.

13. Dostarczanie właściwych informacji, takich jak dokumentacja, nagrania wideo
    i ulotki na temat handlu i seksualnego wykorzystywania kobiet, dzieci i młodocianych, przedstawicielstwom dyplomatycznym, władzom publicznym, mediom, organizacjom pozarządowym zajmującym się działalnością humanitarną oraz innym instytucjom publicznym i prywatnym pracującym w państwach pochodzenia potencjalnych ofiar.

14. Szerokie rozpowszechnianie, w każdym państwie, informacji o ryzykach zdrowotnych związanych z wykorzystywaniem seksualnym.

15. Zachęcanie i organizowanie działań zwiększających świadomość dziennikarzy odnośnie kwestii związanych z handlem ludźmi w celu wykorzystania seksualnego oraz możliwego wpływu mediów w tej dziedzinie.

ii. Edukacja

16. Wprowadzenie lub uzupełnienie programów edukacji seksualnej w szkołach, ze szczególnym naciskiem na kwestię równości kobiet i mężczyzn oraz poszanowania praw człowieka i godności jednostki, uwzględniając prawa dziecka, a także prawa jego rodziców, opiekunów prawnych lub innych osób odpowiedzialnych za dziecko w świetle prawa.

17. Zapewnienie, aby programy szkolne zawierały informacje o ryzyku związanym
    z wykorzystywaniem, nadużyciami seksualnymi oraz handlem dziećmi i młodocianymi oraz sposobach ochrony przed tym zjawiskiem; informacje te powinna być także przekazywane młodocianym poza systemem edukacyjnym oraz trafiać do rodziców.

18. Zapewnienie zarówno chłopcom, jak i dziewczętom edukacji, która unika stereotypów opartych na płci, a także zapewnienie, żeby wszyscy nauczyciele i inne osoby zaangażowane w edukację zostały wyszkolone w taki sposób, aby włączać wymiar płci w ramy nauczania.

iii. Szkolenie

19. Organizowanie specjalnych szkoleń dla pracowników społecznych, jak również personelu medycznego, uczącego, dyplomatycznego, konsularnego, sądowego, celnego i policyjnego, w celu umożliwienia im zidentyfikowania przypadków handlu w celu wykorzystania seksualnego oraz właściwej reakcji.

20. Wprowadzenie i/lub rozwijanie programów szkoleniowych, umożliwiających nabywanie specjalistycznych umiejętności w tym zakresie personelowi policyjnemu.

21. W szczególności, tworzenie specjalnych programów szkoleniowych i wymiany doświadczeń w celu poprawy współpracy pomiędzy policją a organizacjami pozarządowymi specjalizującymi się w ochronie ofiar.

22. Wprowadzenie programów szkoleniowych dla urzędników imigracyjnych i straży granicznej, tak aby mogli oni przyczynić się do prewencji, zapewniając, żeby osoby podróżujące za granicę, a w szczególności młodociani podróżujący bez towarzystwa rodziców lub opiekunów, nie byli przedmiotem handlu.

iv. Działania długofalowe

23. Zwalczanie źródłowych przyczyn handlu, które są często powiązane z nierównościami pomiędzy krajami rozwiniętymi gospodarczo a krajami mniej rozwiniętymi, w szczególności poprzez poprawę statusu społecznego oraz warunków ekonomicznych kobiet w tych ostatnich.

24. Uwzględnienie konieczności poprawy sytuacji kobiet oraz zapobiegania handlowi ludźmi i turystyce seksualnej w ramach polityk gospodarczych, społecznych, imigracyjnych i innych.

25. Rozpowszechnianie informacji o możliwościach legalnej imigracji w celu uświadomienia kobietom warunków i procedur uzyskiwania wiz i pozwoleń na pobyt.

V. Pomoc ofiarom i ich ochrona

i. Wsparcie ofiar

26. Zachęcanie do tworzenia lub rozwijanie ośrodków pobytowych i innych, w których ofiary handlu ludźmi mogą korzystać z informacji o ich prawach, a także wsparcia psychologicznego, medycznego, socjalnego i administracyjnego, w celu ich reintegracji w państwie pochodzenia lub państwie pobytu.

27. W szczególności, zapewnienie ofiarom możliwości, na przykład poprzez ośrodki pobytowe lub inne, korzystania z pomocy prawnej w ich własnym języku.

ii. Działania prawne

28. Jeśli to możliwe, zapewnienie ofiarom handlu, a w szczególności dzieciom i świadkom, specjalnych środków (audio lub wideo) dla składania skarg, które mają na celu ochronę ich życia prywatnego i godności oraz zredukowania ilości oficjalnych procedur i ich traumatyzujących skutków.

29. W razie potrzeby, a w szczególności w przypadku sieci przestępczych, podejmowanie kroków mających na celu ochronę ofiar, świadków i ich rodzin w celu uniknięcia aktów zastraszania bądź odwetu.

30. Ustanowienie systemów pomocy ofiarom, które oferują skuteczne środki walki
    z zastraszaniem, jak również z realnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa fizycznego ofiar i ich rodzin, zarówno w państwach przeznaczenia, jak i państwach
    pochodzenia.

31. Zapewnienie w razie potrzeby odpowiedniej ochrony w państwie pochodzenia dla rodzin ofiar handlu, gdy te ostatnie podejmują środki prawne w państwie przeznaczenia.

32. Rozszerzenie, gdy to właściwe, tej ochrony na członków stowarzyszeń i organizacji pomagających ofiarom w ramach postępowań cywilnych i karnych.

33. Umożliwienie właściwym sądom zasądzania odszkodowań na rzecz ofiar od sprawców.

34. Przyznanie ofiarom, w razie potrzeby i w zgodzie z ustawodawstwem krajowym, tymczasowego statusu pobytowego w państwie przeznaczenia, w celu umożliwienia im działania w charakterze świadków w trakcie postępowania sądowego przeciwko sprawcom; jest konieczne, aby w tym okresie zapewnić ofiarom dostęp do pomocy socjalnej i medycznej.

35. Rozważenie udzielenia, w razie potrzeby, tymczasowego statusu pobytowego
    z przyczyn humanitarnych.

iii. Środki socjalne dla ofiar handlu w państwach pochodzenia

36. Zachęcanie i wspieranie ustanawiania sieci organizacji pozarządowych zaangażowanych w pomoc ofiarom handlu.

37. Promowanie współpracy pomiędzy ośrodkami pobytowymi i organizacjami pozarządowymi w państwach pochodzenia w celu pomocy w powrocie i reintegracji ofiar.

iv. Prawo powrotu i rehabilitacji

38. Przyznanie ofiarom prawa powrotu do ich państw pochodzenia, przez podjęcie wszelkich kroków, łącznie z porozumieniami o współpracy pomiędzy państwami pochodzenia a państwami przeznaczenia ofiar.

39. Ustanowienie, poprzez porozumienia dwustronne, systemu finansowania powrotu ofiar oraz wkładu w ich reintegrację.

40. Zorganizowanie systemu wsparcia socjalnego dla osób powracających w celu zapewnienia, żeby ofiary mogły korzystać z usług medycznych i społecznych,
    a także z pomocy swych rodzin.

41. Wprowadzenie specjalnych środków związanych z reintegracją zawodową ofiar.

VI. Ustawodawstwo karne i współpraca sądowa

42. Wprowadzenie lub wzmocnienie ustawodawstwa dotyczącego handlu ludźmi
    w celu wykorzystania seksualnego oraz wprowadzenie, jeśli jest taka potrzeba, odrębnego przepisu karnego.

43. Wprowadzenie lub zwiększenie sankcji karnych, które pozostają proporcjonalne do powagi przestępstw, włącznie z odstraszającymi sankcjami izolacyjnymi, a także umożliwienie skutecznej współpracy sądowej oraz ekstradycji osób podejrzanych lub skazanych.

44. Podejmowanie niezbędnych kroków w celu przejęcia i skonfiskowania instrumentów i korzyści pochodzących z handlu, bez uszczerbku dla praw osób trzecich działających w dobrej wierze.

45. Ułatwianie prowadzenia śledztw policyjnych i monitorowanie ośrodków, w których ofiary handlu są wykorzystywane oraz doprowadzanie do zamykania takich ośrodków w razie potrzeby.

46. Wprowadzanie zasad dotyczących odpowiedzialności osób prawnych, ze szczególnymi sankcjami.

47. Wprowadzanie możliwości ekstradycji handlarzy, w zgodzie z właściwymi standardami międzynarodowymi i w miarę możliwości, do państw, w których dowody przestępstw mogą być ujawnione.

48. Wprowadzenie zasad dotyczących jurysdykcji pozaterytorialnej, w celu umożliwiania i ułatwiania ścigania i skazania osób, które popełniły przestępstwo związane
    z handlem ludźmi dla celów wykorzystania seksualnego, bez względu na państwo popełnienia tego przestępstwa, łącznie z przypadkami, w których przestępstwo popełniono na terytorium więcej niż jednego państwa.

49. Utworzenie i utrzymywanie systemów informacyjnych, które mogą być użyteczne dla śledztw i ścigania przestępstw w zakresie handlu, w zgodzie z prawem krajowym dotyczącym ochrony danych osobowych, jak również Konwencji Rady Europy o ochronie osób w związku automatycznym przetwarzaniem danych osobowych.

VII. Środki koordynacji i współpracy

i. Na szczeblu krajowym

50. Utworzenie ośrodka koordynującego, odpowiedzialnego za sformułowanie krajowej polityki zwalczania handlu oraz przyjęcie multidyscyplinarnego podejścia w tej kwestii.

51. Korzystanie z tego mechanizmu w celu zachęcenia do wymiany informacji, zestawienia statystyk i oceny praktycznych danych uzyskanych w tym obszarze, trendów dotyczących handlu oraz rezultatów polityki krajowej.

52. Korzystanie z tego mechanizmu w celu nawiązywania kontaktu z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, aby koordynować działania, monitorować, dokonywać przeglądu i wdrażać krajowe i międzynarodowe strategie zmierzające do zwalczania handlu.

ii. Na szczeblu międzynarodowym

53. Korzystanie, w możliwie najszerszym zakresie, ze wszystkich dostępnych instrumentów międzynarodowych i mechanizmów stosowanych wobec handlu, w szczególności odnośnie przejmowania i konfiskaty zysków czerpanych z handlu.

54. Utworzenie międzynarodowego organu w celu koordynowania walki z handlem, ze szczególną odpowiedzialnością za sporządzenie - w zgodzie z krajowymi ustawami dotyczącymi ochrony danych osobowych - europejskiego rejestru osób zaginionych.

55. Zwiększanie i poprawianie wymiany informacji i współpracy pomiędzy państwami na szczeblu dwustronnym, jak również poprzez organizacje międzynarodowe zaangażowane w walkę z handlem.

56. Rządy są zaproszone do rozważenia podpisania i ratyfikowania, jeśli dotąd jeszcze tego nie uczyniły, Konwencji Rady Europy w sprawie prania dochodów pochodzących z przestępstwa, ich ujawniania, zajmowania i przepadku (1990), Zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej (1996) oraz Protokołu dodatkowego do Europejskiej Karty Społecznej ustanawiającego system skarg zbiorowych (1995), Europejskiej konwencji o wykonywaniu praw dzieci (1996), Konwencji o eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979) oraz Protokołu fakultatywnego do tej Konwencji (1999), jak również Konwencji ONZ o prawach dziecka (1989) i/lub do rozważenia wycofania zastrzeżeń zgłoszonych do tych instrumentów.

57. Rządy są zaproszone do włączenia do swoich krajowych systemów wszystkich środków niezbędnych do stosowania zasad i standardów wyrażonych w Programie Działań przyjętym na 4. Światowej konferencji w sprawie kobiet (Pekin, 4-15 września 1995), a w szczególności części IV.D, a także uzgodnionych w konkluzjach przyjętych na 42. posiedzeniu Komisji ONZ ds. Statusu Kobiet, rezolucjach przyjmowanych regularnie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w sprawie handlu kobietami i dziewczętami, deklaracji przyjętej na Konferencji ministerialnej, zawierającej Europejskie wytyczne w zakresie środków zapobiegania
    i zwalczania handlu kobietami dla celów wykorzystania seksualnego (Haga, 24-26 kwietnia 1997), jak również w następujących zaleceniach Komitetu Ministrów do państw członkowskich Rady Europy: Zaleceniu nr R(80)10 w sprawie środków przeciwko transferowi i bezpiecznemu lokowaniu funduszy pochodzących z przestępstwa, Zaleceniu nr R(85)11 w sprawie sytuacji pokrzywdzonego w ramach prawa i postępowania karnego oraz Zaleceniu nr R(87)21 w sprawie pomocy ofiarom i zapobieganiu wiktymizacji.




Przyjmując niniejsze zalecenie, przedstawiciele Niemiec i Holandii wskazali, że
w zgodzie z art. 10.2.c reguł proceduralnych posiedzeń Zastępców Ministrów, zastrzegają w imieniu swoich rządów prawo do niestosowania punktu I.1 załącznika do Zalecenia.

8

7

---