MIĘDZYNARODOWA KLASYFIKACJA CHMUR

Atmosfera ziemska jest na ogół przezroczysta, a chmury są jednym z nielicznych jej elementów, które można zaobserwować gołym okiem. Zdefiniować je można, jako zbiór mikroskopijnych kropelek wody lub (i) kryształków lodu, które powstały w wyniku kondensacji lub (i) krystalizacji zawartej w powietrzu pary wodnej. Zmiana stanu skupienia pary wodnej następuje najczęściej wskutek ochładzania się wilgotnego powietrza. Ma to miejsce np. na styku dwóch różnych mas powietrza. Występują tam fronty atmosferyczne - zimny, jeśli masa zimna wypiera ku górze masę ciepłą i ciepły, gdy masa ciepła nasuwa się na zimną. Także, kiedy powietrze unosi się do góry, następuje jego ochłodzenie i para wodna może się skraplać.

zimny front atmosferyczny

ciepły front atmosferyczny

Mówiliśmy już wcześniej, że każda chmura to obraz pionowego ruchu powietrza i to prawda - z powodu dwóch zasadniczych rodzajów ruchu rozróżniamy właściwie tylko dwa rodzaje chmur:

1. chmury warstwowe - będące obrazem ruchu laminarnego

2. chmury kłębiaste - będące obrazem ruchu turbulentnego

W zależności od wysokości występowania można wyodrębnić trzy, a właściwie cztery grupy chmur:

1. chmury, których tworzywem są wyłącznie kropelki wody - występują od 0m do 2000m

2. chmury, których tworzywem są kropelki wody i kryształki lodu - występują od 2000m do 8000m

3. chmury, których tworzywem są wyłącznie kryształki lodu - występują od 8000m do 12000m

4. chmury o budowie pionowej, których każda warstwa jest z innego tworzywa - od 0m do 12000m

Jeżeli wyżej wymienione dwa zasadnicze rodzaje porozkładamy, tak jak w tej wyliczance, to otrzymamy już osiem rozmaitych rodzajów chmur. Jeżeli jeszcze wyróżnimy dla każdego z podstawowych rodzajów te, z których mamy dodatkowo opady, to dostaniemy jeszcze chmurę deszczowo-warstwową i chmurę kłębiasto-deszczową - czyli razem 10 podstawowych gatunków chmur, które wzajemnie się wykluczają, (jeśli dana chmura jest jednego z tych 10-ciu gatunków to nie może w żadnym razie być jednocześnie chmurą innego z tych 10-ciu gatunków). Teraz już wymieńmy je kolejno wraz z przyjętymi międzynarodowo nazwami łacińskimi oraz używanymi na mapach pogody skrótami:

Istnieje 10 podstawowych rodzajów chmur, które tworzą się właściwie tylko w troposferze, jednak na różnych wysokościach. Dlatego wyznaczone zostały 3 piętra - wysokie, średnie i niskie - w zależności od najczęściej występujących tam chmur.

PODSTAWOWE RODZAJE CHMUR

W klasyfikacji chmur używa się określeń w języku łacińskim, by opisać ich wygląd i wysokość, na jakiej się tworzą. Taki sposób klasyfikacji został wymyślony w 1803 roku, przez angielskiego chemika Luke`a Howarda. Użył on następujących słów łacińskich: cirrus, które oznacza "lok włosów"; stratus, oznaczające "warstwę"; cumulus - "stos"; i nimbus - "ulewa".

Piętro wysokie:
Ci - Cirrus, pierzasta;
Cs - Cirrostratus, pierzasto-warstwowa;
Cc - Cirrocumulus, pierzasto-kłębiasta.

Piętro średnie:
As - Altostratus, średnia warstwowa;
Ac - Altocumulus, średnia kłębiasta;
Cu - Cumulus, kłębiasta;
Cb - Cumulonimbus, kłębiasto-deszczowa (burzowa).

Piętro niskie:
St - Stratus, warstwowa;
Sc - Stratocumulus, warstwowo-kłębiasta;
Ns - Nimbostratus, warstwowo-deszczowa.

Zgodnie z przysłowiem nie z każdej chmury pada deszcz. Najbardziej sprzyjające warunki do tworzenia się opadów występują w piętrze niskim i średnim. Szczególnie dotyczy to chmur typu Nimbostratus (warstwowo-deszczowe) i Cumulonimbus (kłębiasto-deszczowe, burzowe). Małe kropelki wody lub kryształki lodu łatwo łączą się tam ze sobą, dzięki czemu stają się coraz cięższe i nie mogąc utrzymać się w powietrzu opadają na Ziemię. Natomiast nigdy żadnych opadów nie przynoszą pierzaste cirrusy z piętra wysokiego.

Chmury można podzielić na cztery grupy. Pierwsze trzy grupy wyróżnia się na podstawie wysokości na jakiej występuje ich podstawa ponad poziomem gruntu:
- chmury wysokie: od 5 do 13 km,
- chmury średnie: od 2 do 6 km,
- chmury niskie: od 0 do 2 km ponad ziemią.
Czwarta grupa to chmury o budowie pionowej: są to chmury bardzo rozbudowanie w pionie i ze względu na to nie mogą być klasyfikowane na podstawie wysokości, na jakiej występuje ich podstawa.

Chmury piętra wysokiego

Chmury wysokie to: Cirrus, Cirrostratus i Cirrocumulus. Występują one tak wysoko, że zbudowane są raczej z milionów małych kryształów lodu, niż kropelek wody. Ich temperatura jest niższa niż -40°C!

Cirrus (Ci)

Chmury Cirrus mają kształt włókien lub ptasich piór i zwłaszcza w czasie przechodzenia frontu ciepłego często są pierwszymi chmurami, ukazującymi się na niebie. Kształt i kierunek poruszania się chmur Cirrus może być wskaźnikiem siły i kierunku wiatrów na dużych wysokościach. Takie chmury nigdy nie dają opadów deszczu ani śniegu.

Cirrocumulus (Cc)

Przybierają one formę małych białych kłębków, które występują wysoko na niebie, pojedynczo lub w długich rzędach. Kiedy kłębki są ułożone w rzędy, nadają chmurze specyficzny, pomarszczony wygląd, przypominający rybie łuski. To odróżnia je od chmur Cirrus albo Cirrostratus.

Cirrostratus (Cs)

Chmury te, wyglądające jak jednolita, biaława i prawie przeźroczysta zasłona, tworzą się na wysokości ponad 6 km. Chmury Cirrostratus są tak cienkie, że można przez nie wyraźnie obserwować Słońce lub Księżyc. Gdy promienie Słońca albo światło Księżyca przechodzi przez kryształki lodu budujące chmurę Cirrostratus, ulega zagięciu, co można obserwować jako zjawisko halo, czyli barwne kręgi występujące wokół tarczy Słońca lub Księżyca. Chmury Cirrostratus często są zwiastunami nadchodzących opadów.

Chmury piętra średniego

Chmury tego piętra posiadają w swojej nazwie przedrostek "alto", a ich podstawa występuje na wysokości od 2 do 6 km. Są to chmury Altostratus i Altocumulus.

Altostratus (As)

Chmury Altostratus zbudowane są z kropelek wody i kryształów lodu. Pokrywają one całe niebo na obszarze o powierzchni kilkuset km². Słońce jest widoczne jak gdyby za matowym szkłem: nie masz, co szukać swojego cienia na ziemi, nie znajdziesz go! I nie zapomnij zabrać parasola. Chociaż chmury Altostratus same przynoszą bardzo małe opady, często zapowiadają nadchodzące opady, znacznie większe

Altocumulus (Ac)

Chmury te to białe, szare, albo zarówno białe i szare, kłębiaste albo rozmyte kłębki ułożone w długich rzędach. Zwykle posiadają ciemną, zacienioną podstawę. Chmura Altocumulus bez tego zacienienia może zostać czasami pomylona z chmurą Cirrocumulus. W przypadku wątpliwości, wyciągnij rękę i wyprostuj ją w ramieniu:, jeśli kłębki są mniejsze niż szerokość palca, patrzysz na chmurę Cirrocumulus!

Chmury piętra niskiego

Chmury tworzące się w warstwie powietrza pomiędzy podłożem a wysokością 2000 m są zbudowane najczęściej z kropelek wody. Są to chmury: Stratus, Stratocumulus i Nimbostratus.

Stratus (St)

Chmury Stratus tworzą niską warstwę, przykrywają niebo jak koc. Rozwijają się one w poziomie, w przeciwieństwie do pionowo rozbudowanych chmur Cumulus. Mogą się też tworzyć jedynie kilka metrów nad ziemią - są wtedy niczym innym jak mgłą!

Stratocumulus (Sc)

To chmura występująca w postaci ciemno szarej, kłębiastej warstwy o dużej rozciągłości. Zwykle chmury Stratocumulus nie dają opadów. Często tworzą się po wystąpieniu ulewy.

Nimbostratus (Ns)

Chmury te tworzą ciemno szarą, lśniącą warstwę i dają opady deszczu lub śniegu. Można je też rozpatrywać, jako chmury piętra średniego, gdyż ich miąższość może wynosić nawet około 3000 m! Chmury te całkowicie zasłaniają Słońce.

Chmury o budowie pionowej: Cumulus i Cumulonimbus

Cumulus (Cu)

Chmury Cumulus wyglądają jak białe kłębki waty. Zwykle występują pojedynczo, a między nimi jest wyraźnie widoczne niebieskie niebo. Chmury te często przyjmują zabawne kształty. Ponieważ tworzą się dzięki konwekcji cieplnej (zobacz tekst o "Tworzeniu się chmur"), mają płaską podstawę i nierówny wierzchołek.

Cumulonimbus (Cb) 9. Chmura Cumulonimbus. Możesz dostrzec kowadło w górnej części chmury oraz opad deszczu pod chmurą

Jest to największa ze wszystkich chmur. Jej wierzchołek może sięgać 12 km (znacznie wyżej niż Mount Everest!) i czasem ma on kształt kowadła. Zdarza się, że chmury Cumulonimbus mogą wznosić się na wysokość aż 18 km i przenikać do stratosfery. Niższe części tej chmury są zbudowane głównie z kropelek wody, podczas gdy w wyższych warstwach przeważają kryształki lodu, gdyż temperatura jest tam niższa od 0°C. Pionowe prądy powietrza wewnątrz chmury Cumulonimbus mogą osiągać prędkości nawet ponad 100 km/h. Jeśli lubisz deszcz, grzmoty, błyskawice, a nawet tornada, chmury Cumulonimbus to Twoi przyjaciele! Jeśli nie, szybko wracaj do domu!

10. Chmura Cumulonimbus widziana z kosmosu

INNE PRZEDSTAWIENIE RODZAJÓW CHMUR

RODZAJE CHMUR

Cirrus - Pierzaste (Ci) 5-13 km. Pojedyncze, delikatne, włókniste. Nie dają opadów, zapowiadają zmianę pogody.
Cirrocumulus - Kłębiasto - pierzaste (Cc) 5-13 km. Pierzasta lub warstwowa ławica "baranków". Nie dają opadów, ale zapowiadają pogorszenie pogody.
Cirrostratus - Warstwowo - pierzaste (Cs) 5-13 km. Przejrzysta zasłona (włóknista lub gładka) dająca efekt tzw. halo wokół słońca, księżyca. Zapowiada pogorszenie pogody.
Altocumulus - Średnie kłębiaste (Ac) 2-7 km. Biała lub szara ławica chmur złożona z zaokrąglonych płatów. Wróży chłody, nie daje opadów.
Altostratus - Średnie warstwowe (As) 4-6 km. Szara lub niebieskawa warstwa pokrywająca niebo całkowicie lub częściowo. Może dać przelotny opad deszczu, śniegu lub gradu.
Nimbostratus - Warstwowo - deszczowe (Ns) 1-3 km. Szara (często czarna) gruba warstwa, w dole postrzępiona. Daje opad deszczu, śniegu, gradu.
Cumulonimbus - Kłębiasto - deszczowe (Cb) 0.5-9 km. Ciemna, potężna, wysoka chmura, często kształtu kowadła. Daje krótki, gwałtowny opad (często grad i burze).
Cumulus - Kłębiaste (Cu) 1-2 km. Biała "oddzielna", "letnia" chmura, zwykle o poziomej, ciemnej podstawie i "kalafiorowatym" szczycie. Może dać przelotny opad. Odmiana niknąca pod wieczór lub postrzępiona jest oznaka pięknej pogody.
Stratocumulus - Kłębiasto - warstwowe (Sc) 0.3-4 km. Szara lub biaława ławica lub warstwa. Odmiana przechodząca w St daje czasem opad.
Stratus - Niskie- warstwowe (St) 0-2 km. Niska, szara warstwa o jednolitej podstawie, pokrywająca całe niebo. Daje opad mżawki, słupków lodowych lub śniegu.

KATALOG ZJAWISK POGODOWYCH: http://www.interklasa.pl/chmury/

---