Zasoby - są to rzeczy wykorzystywane do produkcji towarów i usług obejmują : a) Ziemię - to co się na niej i w niej znajduje b) praca - siła robocza obejmuje w każdy sposób w jaki ludzka energia fizyczna lub umysłową może być sensownie wykorzystana c) kapitał - SA to dobra inwestycyjne które obejmują wszelki wynik procesu produkcyjnego przeznaczonego do późniejszego wykorzystania w produkcji lub usługach d) technologia - to wiedza jaką zasoby mogą być wykorzystane w produkcyjny sposób ZAKRES EKONOMI ekonomiści opisują procesy rynkowe metody wprowadzenia handlu wzorce działania firm badają problem ubóstwa i bogactwa biurokracje przestępczość a nawet prawo karne zajmują się zagadnieniami inflacji bezrobocia międzynarodowymi problemami monetarnymi służba zdrowia EKINOMIA POZYTYWNA stanowi tę gałąź badan ekonomicznych które zajmują się światem takim jakim on jest EKONOMIA NORMATYWNA stanowi tę gałąź badań która zajmuje się sądami wartościującymi np. jakie powinny być ceny poziom produkcji jaka powinna być wysokość płacy minimalnej MIKROEKONOMIA jest badaniem pojedynczych rynków np. zboża książek mieszkań które funkcjonują w ramach gospodarki MAKROEKONOMIA jest badaniem gospodarki jako całości lub badaniem jej znaczącej części np. stopa inflacji dochód narodowy polityka monetarna Bezrobocie recesja RYNEK jest to miejsce gdzie spotykają kupujący i sprzedający którzy określają co chcą kupić sprzedać i po jakich cenach RYNEK MORZNA ROZPATRZEĆ WG RÓŻNYCH KRYTERIUM : a) przestrzeń rynek lokalny regionalny krajowy zagraniczny międzynarodowy światowy b)kryterium podmiotu wymiany : rynek towarów konsumpcyjnych usług c) rola konsumenta lub producenta rynek producenta i konsumenta PODMIOTY RYNKU TO : 1 firmy lub przedsiębiorstwa 2 gospodarstwa domowe 3 instytucje pozaekonomiczne tj. służba zdrowia administracja sądownictwo ELEMENTY RYNKU popyt podaż ceny a zachodzące między nimi relacje określa się jako mechanizm rynkowy POPYT jest to ilość towarów jaką nabywcy są gotowi kupić w danym czasie i danej cenie a) potencjalny gdy wyraża potrzeby które ewentualnie mogą być zaspokojone gdyby wzrosły dochody b) efektywny znajduje odzwierciedlenie w dochodach nabywców POPYT ZALEŻY OD : 1 cena - im wyższa cena to niższy popyt i odwrotnie 2 dochód - im większy dochód tym większy popyt 3 preferencje gusty klienta 3 ceny towarów substytucyjnych i komplementarnych PODAŻ jest to ilość towarów jaka producenci zamierzają sprzedać w danym czasie PODAŻ ZALEŻY OD WIELKOŚCI PRODUKCJI KTÓRE Z KOLEJI OKREŚLAJA : 1 poziom ceny danego towaru - występują wprost proporcjonalna zależność między podażą a cena 2 ceny czynników produkcji które określają poziom kosztów a te z kolej przy danej cenie wpływają na wielkość zysku 3 stosowane technologie - lepsze i nowocześniejsze technologie umożliwiają zmniejszenie kosztów co pozwala na większa produkcje przy danych zasobach i dostarczeniu większej ilości towaru często po mniejszej cenie 4 ceny innych towarów - gdy rosną ceny innych towarów przy nie zmieniającej się cenie danego towaru jego produkcja staje się mniej opłacalna względem produkcji innych towarów co może prowadzić do ograniczenia produkcji i podaży 5 oczekiwania dotyczące kształtowania się przyszłych cen zarówno danego towaru jak i czynników produkcji PRAWO PODAŻY mówi o tym że wyższej cenie danego towaru odpowiada większa jego ilość dostarczona na rynek MODEL RYNKU schemat funkcjonowania gospodarki i rynku w danym czasie MODELE RYNKU KONKURENCJA CZYSTA -oznaczała duża liczbę producentów którzy sprzedawali i wytwarzali ujednolicony produkt ceny były zbliżone do siebie i konsumentom było obojętne u którego sprzedawcy kupią produkt pojedyncze firmy nie miały kontroli nad kształtowaniem się ceny produktów gdyż każda z nich produkowała niewielką część całej produkcji np. produkcja pieczywa liczba firm ogromna łatwe wejście na rynek nie było konkurencji cenowej np. rolnictwo produkcja odzieży KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA występuje duża liczba producentów przy czym każdy z nich wytwarza stosunkowo małą część całkowitej produkcji produkty poszczególnych firm są bliskim lecz niedoskonałymi substytutami wejście na rynek jest łatwe jednak wiąże się z kosztami przeważają formy konkurencji poza cenowej ( jakość pomysł znak firmy ) firmy mają ograniczoną kontrolę nad ceną produktu zależy to głównie od stopnia zróżnicowania produktu oraz od liczby i bliskości konkurentów OLIGOPOL oznacza że mała liczba producentów lub sprzedawców dominuje na całym rynku danego towaru każda z firm dostarcza na rynek dużą część produkcji i tym samym sposobem znaczącym wpływa na inne firmy oligopole wytwarzają identyczne produkty albo produkty bardzo zróżnicowane np. papierosy środki czyszczące CECHĄ OLIGOPOLI - jest wzajemna zależność od decyzji dotyczących cen ( firma dominująca w oligopolu ustala jej wysokość ) CZYSTY MONOPOL jedna firma jest jedynym producentem lub dostawca danego produktu lub usługi produkt monopolu nie ma dobrego lub bliskiego substytutu czysty monopol jest zabezpieczony przed konkurencją za pomocą barier ekonomicznych technologicznych prawnych uniemożliwiającym innym firmą wejście na rynek CENA jest to pieniężne wyrażenie wartości towaru CENA= koszty rzeczowe +k. osobowe+zysk towaru NA KOSZTY RZECZOWE SKŁADA SIĘ : Materiały surowce maszyny technologia maszyny czynsz dzierżawa podatki KOSZTY OSOBOWE: koszty płac koszty zusu fundusz socjalny DOCHÓD NOMINALNY :jest to ilość pieniędzy które otrzymują pracownicy lub państwo w danym czasie DOCHÓD REALNY : oznacza wpływ cen na dochody nominalne czyli uwzględnienie wskaźnik inflacji ROZDZAJE CEN 1ceny wolnorynkowe wyznaczają rynek na podstawie podaży i popytu. dotyczyć one mogą np. niektórych produktów rolnych 2 ceny administrowane występuje w różnych formach jedną z takich cen jest forma kartelowa która ustala cenę firma mająca wyłączności produkcji wyprzedaży określonego towaru do cen tych należą ceny ustalane przez przedsiębiorstwa dominujące na rynku 3 ceny urzędowe ustalane przez urzędy państwowe lub publiczne np. usługi komunalne łączność komunikacja energia Elek. Gaz niektóre surowce niektóre artykuły żywnościowe 4 ceny maxymalne - nie można stosować cen wyższych 5 ceny minimalne nie można stosować cen niższych 6 ceny orientacyjne ustalone na towary o rozproszonej produkcji np. dla rzemiosła FUNKCJE CEN : 1informacyjna - która informacja producenta o ile zwiększy się jego dochód gdy sprzeda określony towar lub usługę natomiast konsumenta informacje o tym o ile zmieniający się jego dochód gdy dokona zakupu określonego towaru na podstawie znajomości cen producenci mogą kształtować najkorzystniejsza dla siebie strukturą produkcji ceny kształtują strukturę spożycia 2 redystrybucyjna polega ona na tym ze po przez różnicowanie zysków i podatków w ceny różnych towarów państwo dokonuje redystrybucji dochodów za pomocą cen przy różnicowane obciążenie cen podatkami lub im subwencjonowaniem za pomocą cen następują przesunięcia dochodów od jednych grup społecznych do innych w zależności od struktury nabywanych towarów oraz struktury i poziom cen 3 stymulacyjna ( bodźcowa ) ceny ustalane na podstawie popytu i podaży skłaniają producentów do działań zgodnych wymaganiami rynku np. wyższa cena może być bodźcem do zwiększenia wielkości produkcji towarów poprawy jakości towarów ELASTYCZNOŚĆ POPYU I PODAŻY Popyt nie elastyczny popyt elastyczny popyt proporcji popyt doskonale elastyczny popyt sztywny POPYT ELASTYCZNY zmiana ceny o 1% powoduje zmianę popytu więcej niż 1% dotyczy to głównie artykułów pierwszej potrzeby POPYT NIEELASTYCZNY zmianę ceny o 1% spowoduje zmianę popytu o mniej niż 1% dotyczy to głównie artykułów wyższego rzędu nie reaguje ostro na zmianę ceny POPTY PROPORCJONALNY zmiana ceny o 1% powoduje zmianę popytu o 1% cena zmienia się w tym samym kierunku co popyt POPYT DOSKONALE ELASTYCZNY gdy przy danej cenie popyt może się zmienić w sposób nie określony to przypadek teoretyczny określa się go jako popyt doskonale elastyczny mała zmiana ceny powoduje duże zmiany w popycie ELASTYCZNOŚĆ POPYTU określa stopień zmiany lub reakcji popytu na zmiany cen lub dochodów ELASTYCZNOŚC PODAŻY stopień reakcji podaży na zmianę ceny CENOWA ELASTYCZNOŚC POPYTU jest to stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny NAJWAŻNIEJSZE CZYNNIKI OKREŚLAJACE ELASTYCZNOŚĆ CENOWĄ : Dostępność substytutów wielkość zmian cen znaczenie danego towaru dla konsumentów łatwość nabycia czy kupna towarów substytucyjnych przesądza o wysokiej elastyczności popytu nie dane dobra popyt jest bardziej elastyczny przy wysokich cenach Znajomość elastyczności popytu pozwala przewidzieć jaka będzie reakcja od zmiany cen znając przewidując reakcję można dokonać zmiany w strukturze produkcji podaży Elastyczność mieszana stosunek względnej zmiany popytu na dany towar do względnej zmiany ceny innego towaru pozostającego z nim w związku substytucyjnym lub komplementarnym np. cena mieszkania zalezy od substytutów tzn. meble dekoracje wyposażenie Dla substytutów zmiany ceny i popytu odbywają się w tym samym kierunku np. opada cena masła to opada popyt na margarynę i na odwrót stosunki do towarów komplementarnych zmiany cen i popytu s ą różnokierunkowe Dochodowa elastyczność popytu stosunek względnej zmiany popytu na towar do względnej zmiany dochodów W teorii występuje tzw. prawo ENGLA które mówi o tym że w miarę wzrostu dochodów rośnie popyt na artykuły wyższego rzędu np. luksusowe mieszkania auta wycieczki zagraniczne wzrost dochodu musi być znaczny potrzeby niższego rzędu muszą być zaspokojone INFLACJA zjawisko związane ze wzrostem cen proces trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen w danym czasie inflacje liczy Się rocznie kwartalnie miesięcznie DEFLACJA zjawisko odwrotne do inflacji W przypadku gdy rosną ceny w krótkim czasie to mówi się o tzw. inflacji chwilowej wzrost cen utrzymujący się w długim okresie określamy jako inflacje trwałą WSPÓŁCZESNE POJECIE INFLACJI dotyczy nie tyle jej przyczyny w postaci nadmiernej ilości pieniądza ile jej objawów czyli wzrost ogólnego poziomu cen MIERZENIE POMIARU INFLACJI dokonuje wg. Za pomocą rejestracji zmian zachodzących w sile nabywczej pieniądza - informacje jaką ilość dóbr i usług można kupić RODZAJE INFLACJI ze względu na wysokość inflacji wyróżnia się 1Inflacja pełzająca powolna łagodna - gdy jej efekty poddają się kontroli i są na tyle znikome że nie powodują zakłóceń w gospodarce 2 inflacja krocząca ma tendencje do wymykania się z pod kontroli przyspieszenia swojego tępa 3 galopująca -wymyka się z pod kontroli swojego państwa przyczynia się do zaniku systemu motywacyjnego 4 inflacja hiperinflacja- występuje takie natężenie inflacji że uniemożliwia ona sterowanie gospodarką staje się bezużyteczny (rachunek ekonomiczny porównywania przychodów z kosztami ) występuje odejście od pieniądza jako Środka płatniczego i następuje odejście od towar - pieniądz - towar do wymiany towar - towar

Ze względu na przyczyny inflacji wyróżniamy : 1 inflacja podażowa czyli taka za którą odpowiadają czynniki leżące po stronie podaży Inflacja popytowa czyli taka która powstaje na skutek działania różnych czynników powodujących nadmierny wzrost popytu Przyczyny inflacji podażowej nazywa się często kosztowymi a wywołana przez nią inflacje określa się jako kosztowną wzrost kosztów może wynikać z: 1 ze wzrostu płac któremu nietowarzyscy wzrost wydajności pracy 2 wzrost cen narzucanych przez monopole 3 wzrost cen importowanych surowców 4 wzrost podatków i ceł 5 pojawienie się spirali inflacyjnej która polega na tym że wzrost płac pociąga za sobą wzrost cen który wywołuje kolejny wzrost płac itd. 6 funkcjonowanie systemu płynnych kursów walutowych które mogą być przyczyną inflacji w tym większym stopniu im bardziej gospodarka danego kraju ma charakter otwarty BUDŻET PAŃSTWA finansuje swoje nadmierne wydatki za pomocą deficytu budżetowego Bank centralny zaś utrzymując stopę procentową na niskim poziomie zasila gospodarkę nadmiernymi kredytami. DEFICYT BUDŻETOWY pokrywa się po przez zaciąganie pożyczek wewnętrznych (obligacje) co powoduje powstawanie długu publicznego a także znaczne koszty jego obsługi Polityka antyinflacyjna: 1 ograniczanie wydatków państwa 2 polityka wysokiej stopy oprocentowania kredytów co ma zniechęcić do brania ich ale może też przyczynić się do redukcji inwestycji np. w budownictwie 3 tworzenie warunków do rozwoju konkurencji i przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym(rozwiązania prawne, ekonomiczne) 4 ograniczanie popytu konsumpcyjnego za pomocą podatków stabilizacyjnych lub tworzenie warunków dla terminowych lokat oszczędności Istota i funkcje przedsiębiorstwa: Przedsiębiorstwo - organizacja pod jednym zarządem wyodrębniona ekonomicznie i prawnie, której celem jest działalność przynosząca zyski w wyniku sprzedaży własnych produktów lub usług Odrębność ekonomiczna - oznacza wyłączne dysponowanie majątkiem przez jego właścicieli, którzy odtwarzają i rozwijają działalność gospodarczą na podstawie dochodów uzyskanych z rentownej produkcji Reprodukcja prosta - odtwarzanie Reprodukcja rozszerzona - rozwijanie Odrębność(osobowość) prawna - oznacza zdolność firmy do zaciągania kredytów zawierania umów występowania w roli podmiotu w handlu wewn. i zagranicznym MODEL FIRMY Firma jest jednością sfery realnej i sfery regulacyjnej. Jako system realny składa się z elementów, które przedstawia model firmy. Sfera regulacyjna obejmuje 1.planowanie - odpowiadające na pytanie co ma być zrobione 2.organizowanie - wyjaśniające jak ma być to zrobione i kto ma to zrobić 3.motywowanie - upewnienie się czy istotne zadanie jest wykonane 4.kontrola - sprawdzenie czy zostało wykonane to co ustalono w toku planowania Efektywność i skuteczność działalności firmy Funkcje przedsiębiorstwa : Funkcja podażowa - sprowadza się do wytwarzania towarów i usług i kierowania ich na rynek. Mogą to być produkty i usługi zaspokajające stare, tradycyjne potrzeby lub potrzeby nowe(wtedy firmy pełnią funkcje unowocześniania gospodarki i konsumpcji. Funkcja popytowa - firmy zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki produkcji. Popyt na nie jest tym wyższy im większa i bardziej różnorodna jest produkcja towarów i usług. Funkcja społeczna - polega ona na pełnieniu przez firmę pewnej roli w regionie, w którym ona funkcjonuje. Mogą to być funkcje pozytywne np. aktywizowanie terenu, budowa dróg, zmniejszanie bezrobocia jak i funkcje negatywne np. zanieczyszczanie środowiska. RODZAJE FIRM PRZEDSIĘBIORSTW 1. Kryterium własności środków produkcji - kto jest właścicielem firmy: firmy prywatne, społeczne, komunalne, państwowe i spółki mieszane 2. Kryterium wielkości: firmy wielkie, średnie i małe Zalety firm wielkich - 1 uzyskują one tzw. korzyści ze skali czyli oszczędności kosztów spowodowane wzrostem wielkości produkcji i sprzedaży 2 możliwość utrzymania zaplecza badawczo - rozwojowego, które jest zdolne do stałego poszukiwania nowych rozwiązań 3 możliwość prowadzenia kosztowej działalności marketingowej : trudności w zakresie organizacji produkcji i sprzedaży mała elastyczność aparatu wytwórczego, która uniemożliwia szybkie przestawienie się na inny rodzaj produkcji zgodny z wymaganiami rynku Kryterium pozycji rynkowej Dzielimy firmy na: doskonale konkurencyjne, o ograniczonej konkurencyjności, monopole naturalne i sztuczne oligopole Podział ten ma znaczenie z punktu widzenia kształtowania kosztów i cen oraz wyznaczania optimum produkcji np. monopole mogą uzyskiwać wysokie zyski przy mniejszej produkcji przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjne Spółka - zrzeszenie osób lub kapitałów w celu prowadzenia działalności gospodarczej. 1.Z prawnego punktu widzenia spółka jest umową 2. przedmiotem jej działalności może być działalność gospodarcza 3.stronami umowy są wspólnicy, którzy mają wspólny cel gospodarczy Warunkiem istnienia spółek jest istnienie rynku kapitałowego, który umożliwia powiększanie kapitału firm przez zaciąganie kredytów, obrót akcjami i obligacjami. Ze względu na rolę kapitału lub osób wspólników dzielimy spółki na: Kapitałowe: a)s. z. o. o b)s. akcyjna 2. Osobowe: a)s. cywilne b)s. jawna c)s. komandytowa Spółka z. o. o - do jej powstania potrzeba co najmniej 2 wspólników, zgromadzenia kapitału zakładowego(kapitał wykazywany i potrzebny do uruchomienia działalności spółki),ustalenie władz spółki, wpis do rejestru handlowego oraz uzyskanie osobowości prawnej poprzez zarejestrowanie spółki u notariusza. Wkład do spółki może być w formie pieniężnej lub rzeczowej(nieruchomość, samochód, maszyny). Władze spółki to rada nadzorcza, zarząd, zgromadzenie wspólników. Za długi spółka odpowiada do wysokości kapitału zakładowego oraz kapitału powstałego w wyniku prowadzonej działalności Spółka akcyjna - potrzeba co najmniej trzech wspólników chyba, że spółkę tworzy skarb państwa. Powstaje ona poprzez wypuszczenie akcji w drodze publicznej subskrypcji, czyli możliwości zakupu akcji przez każdego lub emisji akcji skierowanej do zamkniętego grona. Ta forma spółka wybierana jest często przy podmiotach gospodarczych wymagających bardzo dużego kapitału np. banki, firmy ubezpieczeniowe. Akcja - papier wartościowy, którego ilość odpowiada kapitałowi spółki o jednakowym nominale i akcje są niepodzielne. Akcje są sprzedawane na rynku pierwotnym przez emitentów(firmy) i przez biura maklerskie Granicą odpowiedzialności za zobowiązania spółki jest ilość i wartość posiadanych przez akcjonariuszy akcji Spółka cywilna - do jej zawarcia potrzebna jest umowa pisemna lub ustna. Nie ma osobowości prawnej czyli nie ma wymogu rejestracji u notariusza. Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają majątkiem osobistym. Spółka komandytowa - jedna osoba odpowiada całym swoim majątkiem(także osobistym) zaś drugi wspólnik odpowiada do z góry określonej kwoty zwanej sumą komandytową. Powstaje ona, gdy jedna osoba dysponuje pieniędzmi Handel zagraniczny - oznacza wymianę z zagranicą i obejmuje eksport i import RODZAJE EKSPORTU 1 eksport nadwyżek gdy dotyczy nadmiaru towarów i usług w danym kraju 2 eksport komparatywny polega na wysyłaniu za granicę towarów, które w kraju eksportera są najtańsze i dobre jakościowo. Eksport ten jest wynikiem specjalizacji kooperacji między krajami IMPORT MOŻE MIEĆ HARAKTER 1 charakter importu niezbędnego gdy sprowadzane z zagranicy wyroby i usługi nie występują w danym kraju lub występują w niewielkiej ilości(gaz, herbata, kawa, owoce cytrusowe, samochody używane 2 Import substytucyjny polega na sprowadzaniu towarów tańszych lepszych jakościowo bardziej zróżnicowanych asortymentowo itp. GOSPODARKA może być zamknięta gdy nie prowadzi wymiany z zagranicą i otwarta gdy prowadzi tę wymianę i wyciąga z niej korzyści NARZĘDZIA STOSOWANE W WYMIANIE Z ZAGRANICĄ cło: eksportowe, importowe -akcyza -limity: eksportowe i importowe -kurs walutowy(cena własnej waluty wyrażona w walucie obcej) Bilans handlowy - obejmuje zestawienie wpływów z eksportu i importu. Saldo bilansu jest wyrównane gdy wpływy bilansują się z wydatkami. Bilans płatniczy - jest pojęciem szerszym gdyż obejmuje oprócz bilansu handlowego, zestawienie eksportu i importu niewidzialnego(usługi transportowe, tranzytowe, telekomunikacyjne i turystyczne) a ponadto saldo prywatnych przekazów pieniężnych, eksport i import kapitału stanowiący ważną pozycję w bilansach płatniczych gospodarek rynkowych. Pozycją równoważącą bilans płatniczy może być przepływ złota, dewiz lub kredyty zagranicznych udzielonych przez dany kraj z zagranicy przy bilansie płatniczym pozytywnym. W dłuższym czasie nie powinno występować ujemne saldo bilansu płatniczego gdyż jest to równoznaczne ze stałym i niekorzystnym zadłużaniem się danego kraju wobec zagranicy. Funkcje handlu zagranicznego: -transformacyjna wyraża jego wpływ na zmianę rzeczowej struktury dochodu narodowego i przystosowanie go w ten sposób do zmieniających się potrzeb spożycia i inwestycji -zasobotwórcza wyraża wpływ handlu zagranicznego do powiększania do powiększania lub pomniejszania zasobów środków zakumulowanych. Urzeczywistnia się poprzez ujemne lub dodatnie saldo w handlu zagranicznym. -efektywnościowa - polega na wykorzystaniu handlu zagranicznego do podnoszenia wydajności pracy, przenoszenia wzorców z zagranicy na rynek krajowy

---