UKŁAD NERWOWY
2 podziały:
Podział topograficzny
Mózgowie (kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, móżdżek, rdzeń przedłużony)
Nerwy czaszkowe 12 par nerwów, które wychodzą i/lub wchodzą bezpośrednio do mózgowia, w zależności od tego czy są to nerwy ruchowe, czuciowe, czy mieszane. Jądra początkowe tych nerwów znajdują się bezpośrednio w mózgu. Jądra nerwów czaszkowych zlokalizowane są następująco w pniu mózgu:
nerwy III i IV w śródmózgowiu
nerwy V-VIII w moście
nerwy VIII-XII w rdzeniu przedłużonym.
Jądra nerwu VIII leżą zarówno w moście jak i rdzeniu przedłużonym. Poszczególne nerwy są ponumerowane cyframi rzymskimi:
Widok mózgowia od podstawy.
I - nerw węchowy
II - nerw wzrokowy
III - nerw okoruchowy
IV - nerw bloczkowy
V - nerw trójdzielny
VI - nerw odwodzący
VII - nerw twarzowy
VIII - nerw przedsionkowo-ślimakowy
X - nerw błędny
XI - nerw dodatkowy
XII - nerw podjęzykowy
Nerwy rdzeniowe - nerwy odchodzące od rdzenia kręgowego, opuszczają go przez otwory międzykręgowe, które są utworzone przez wcięcie kręgowe dolne i górne.
Jest 31 par tychże nerwów i dzielą się one na:
nerwy szyjne C1-C8 (8 par)
nerwy piersiowe Th1-Th12 (12 par)
nerwy lędźwiowe L1-L5 (5 par)
nerwy krzyżowe S1-S5 (5 par)
nerwy guziczne Co1 (1 para)
W odcinku szyjnym jest 8 par nerwów rdzeniowych - z ich gałęzi przednich powstają dwa sploty: splot szyjny, utworzony z gałęzi przednich od pierwszego do czwartego nerwu szyjnego, i splot ramienny, w skład którego wchodzą gałęzie przednie od piątego do ósmego szyjnego i pierwszego nerwu piersiowego. Splot szyjny unerwia szyję i częściowo głowę. Najdłuższą jego gałęzią jest nerw przeponowy.
od splotu ramiennego odchodzą nerwy do kończyny górnej: nerw łokciowy, nerw promieniowy, nerw pośrodkowy, nerw pachowy, a także i nerw mięśniowo-skórny, ponadto nerwy skórne przyśrodkowe ramienia i przedramienia.
W odcinku piersiowym gałęzie przednie nie tworzą splotów, a oddają 12 par nerwów międzyżebrowych, zaopatrujących ściany klatki piersiowej i górną część przedniej ściany brzucha.
W odcinku lędźwiowym jest 5 nerwów rdzeniowych, których gałęzie przednie tworzą splot lędźwiowy, od którego odchodzą nerwy zaopatrujące dolną część ściany brzucha i częściowo kończynę dolną.
Największym nerwem tego splotu jest nerw udowy, a najdłuższym nerw udowo-goleniowy, trzeba zaznaczyć, że jest on też i najdłuższym nerwem ciała człowieka.
Odcinek krzyżowy liczy również pięć nerwów, których gałęzie przednie wraz z gałęzią od ostatniego nerwu lędźwiowego i pierwszego guzicznego tworzą splot krzyżowy. Gałęzie tego splotu zaopatrują ścianę miednicy i większą część kończyny dolnej. Największym nerwem tego splotu jest nerw kulszowy, który w okolicy dołu podkolanowego dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.
Podział czynnościowy
Nerw (od łac. nervus "ścięgno, struna") - splot różnej długości i grubości włókien nerwowych (wypustek neuronów - aksonów) okrytych wspólną otoczką, wchodzących w skład obwodowego układu nerwowego i przewodzących bodźce czuciowe (nerwy aferentne) i ruchowe (nerwy eferentne).
Tkanka nerwowa (textus nervosus) jest utworzona przez neurony (komórki nerwowe) i komórki glejowe, tworzy układ nerwowy. Przewodzi impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi impulsy z neuronu do innego neuronu, wytwarza substancje przekaźnikowe. Neurony stale rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również koordynacja aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości, aktywności ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych. W komórce nerwowej (neuronie)dostrzegamy:
ciało komórki (perikarion) z jądrem komórkowym i neurofibryllami
liczne dendryty
akson (= neuryt)
Złożona jest z licznych komórek nerwowych - neuronów. Składają się one z ciała komórki zawierającego jądro. Od tego ciała odchodzą krótkie wypustki zwane dendrytami oraz najczęściej jedna, długa i rozgałęziona na końcu wypustka - neuryt (akson). Mogą go otaczać osłonki mielinowe. Dendryty odbierają bodźce i przekazują je do ciała komórki nerwowej, a stąd przez neuryt informacja trafia do następnej komórki nerwowej. Dzięki dendrytom i neurytom komórki nerwowe mogą spełniać swoje funkcje, czyli odbierać i przekazywać bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego do centralnego układu nerwowego - mózgu i rdzenia kręgowego. Centralny układ nerwowy, od którego odchodzą liczne włókna nerwowe pełni nadrzędną funkcję w stosunku do innych układów i całego organizmu. Układ nerwowy scala, kontroluje wszystkie czynności życiowe i funkcjonowanie żywego organizmu.
Dendryt (dendritum)- element neuronu, rozgałęziona (zazwyczaj) struktura, przenosząca sygnały otrzymywane z innych neuronów przez synapsy do ciała komórki, której jest częścią. Występuje w tkance nerwowej. Słowo wywodzi się z greckiego słowa "déndron", czyli drzewo. Dendryty otrzymały taką nazwę, ponieważ przypominają gałęzie.
Funkcje dendrytów:
przejmują informacje z receptorów (zgodnie z kierunkiem ) od receptorów do ciała komórki.
Neuryt, akson (axon)- element neuronu odpowiedzialny za przekazywanie informacji z ciała komórki do kolejnych neuronów lub komórek efektorowych (np. komórek mięśniowych bądź gruczołowych). Neuryt może być osłonięty osłonką włókien nerwowych. Jest z reguły dłuższy od dendrytów i w odróżnieniu od nich, w komórce występuje pojedynczo (choć może być rozgałęziony).
- Ze względu na pełnione funkcje wyróżniamy trzy rodzaje neuronów:
neurony czuciowe - przewodzą impulsy od receptora do ośrodkowego układu nerwowego;
neurony ruchowe - przewodzą impulsy od ośrodkowego układu nerwowego do efektorów (np. mięśni, wywołując ich skurcz; gruczołów, pobudzając je do wydzielania);
neurony pośredniczące - przekazują impulsy między neuronami.
Synapsa - miejsce komunikacji błony kończącej akson z błoną komórkową drugiej komórki — nerwowej lub komórki efektorowej (wykonawczej) np. mięśniowej lub gruczołowej.
Impuls nerwowy zostaje przeniesiony z jednej komórki na drugą przy udziale substancji o charakterze neuroprzekaźnika (zwanego czasem neurohormonem) — mediatora synaptycznego (synapsy chemiczne) lub na drodze impulsu elektrycznego (synapsy elektryczne).
Wyróżnia się synapsy nerwowo-nerwowe, nerwowo-mięśniowe i nerwowo-gruczołowe.
Ze względu na sposób przekazywania impulsów między neuronami wyróżniamy synapsy:
chemiczne - uwalniające substancje chemiczne (neuroprzekaźniki) - w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym. Głównie w układzie autonomiczny - np. wydzielanie soku trawiennego
elektryczne - impuls przeskakuje między komórkami (tylko w OUN). - SZYBSZE, częściej w układzie somatycznym - np. ucieczka
Neuroprzekaźnik, neurotransmiter, neuromediator to związek chemiczny, którego cząsteczki przenoszą sygnały pomiędzy neuronami (komórkami nerwowymi) poprzez synapsy, a także z komórek nerwowych do mięśniowych lub gruczołowych. Najbardziej rozpowszechnionymi neuroprzekaźnikami są: acetylocholina, glutaminian, GABA, acetylocholina, noradrenalina, dopamina i serotonina.
komórki glejowe - Komórki glejowe nie przekazują impulsów nerwowych tak, jak to czynią neurony, choć są do tego niezbędne. Biorą udział m.in. we współtworzeniu bariery krew-mózg, w syntezie niektórych neuroprzekaźników, w procesach związanych z wydzielaniem i wychwytywaniem neuroprzekaźników, tworzą osłonki mielinowe aksonów, uczestniczą w odżywianiu neuronów, oraz pełnią funkcje obronne. Komórki glejowe biegną wzdłuż nerwów.
Zwój nerwowy - skupienie komórek nerwowych zlokalizowane poza centralnym układem nerwowym.
Połączenia neuronów u zwierząt noszą nazwę splotów nerwowych U człowieka wyróżniono prawie 100 splotów, z których najważniejszymi są: splot szyjny, splot ramienny, splot lędźwiowy i splot krzyżowy. Jednym z najbardziej znanych jest także splot trzewny, zwany potocznie słonecznym.
SOMATYCZNY UKŁAD NERWOWY
(łac. systema nervosum somaticum)- układ odpowiedzialny za kontakt ze środowiskiem zewnętrznym oraz szybkie reagowanie w przypadku zachodzących w nim zmian. Układ somatyczny unerwia mięśnie szkieletowe i kieruje ich pracą oraz pracą gruczołów skórnych i komórek barwnikowych skóry. Działanie tego układu w dużym stopniu podlega kontroli świadomości. Jest przeciwieństwem autonomicznego układu nerwowego.
Układ piramidowy - ruchy świadome - część układu nerwowego kontrolująca ruchy dowolne i postawę ciała. Układ piramidowy posiada dwie drogi unerwiające ruchowo mięśnie. Pierwsza z nich to droga korowo-jądrowa, która unerwia mięśnie twarzoczaszki, szyi a także część mięśnia czworobocznego grzbietu. Druga to droga korowo-rdzeniowa, która unerwia resztę mięśni organizmu.
Układ pozapiramidowy -ruchy zautomatyzowane ( napięcie mięśniowe, ruchy mimowolne) (układ podkorowy, układ ruchowy prążkowiowy,) - łac. systema extrapyramidale) wraz z układem piramidowym bierze udział w wykonywaniu przez organizm czynności ruchowej. Jeśli jednak układ piramidowy zajmuje się czynnościami, które wymagają od nas skupienia (np. nauka, jazdy na rowerze, nauka pisania), to układ pozapiramidowy powoli przejmuje i automatyzuje czynności, które wcześniej były pod kontrolą układu piramidowego. Układ pozapiramidowy jest więc układem wspomagającym, odciążającym nas od skupiania się nad codziennymi czynnościami, umożliwiający nam pewną automatyzację. Współdziała w wyzwalaniu ruchów dowolnych i regulowaniu napięcia mięśni poprzecznie prążkowanych.
AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY
(łac. systema nervosum autonomicum) - część układu nerwowego, którego nerwy unerwiają narządy wewnętrzne. Wyodrębniony ze względu na pełnione przez siebie funkcje i budowę. W przeciwieństwie do somatycznego układu nerwowego, działanie układu autonomicznego powoduje reakcje niezależne od naszej woli, czyli np. wydzielanie soku żołądkowego, ruchy perystaltyczne jelit itd. Układ autonomiczny dzieli się na układ współczulny, inaczej sympatyczny (pobudzający) i przywspółczulny, inaczej parasympatyczny (hamujący). Wszystkie narządy wewnętrzne są unerwione jednocześnie przez oba te układy - ich działanie jest względem siebie antagonistyczne. W sytuacjach stresowych działanie układu współczulnego przeważa nad działaniem ukł. przywspółczulnego. Część sympatyczna i parasympatyczna wzajemnie uzupełniają się w działaniu.
Składa się z:
zespołu ośrodków nerwowych,
dróg nerwowych odśrodkowych,
dróg nerwowych dośrodkowych.
trzy elementy budowy:
ośrodki autonomiczne (korowe, podwzgórzowe i rdzeniowe), kierujące częścią współczulną i przywspółczulną,
część współczulną i przywspółczulną,
sploty autonomiczne narządowe.
Najważniejsze czynności tego układu:
rozszerzanie lub zwężanie źrenicy;
przyśpieszanie lub hamowanie czynności serca;
rozkurczanie lub zwężanie oskrzeli;
zwężanie naczyń krwionośnych powodujące wzrost ciśnienia tętniczego krwi/ rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi;
pobudzenie gruczołów nadnerczowych do wydzielania;
nasilenie skurczów przewodu pokarmowego;
rozszerzanie/ kurczenie pęcherza moczowego.
Większość narządów wewnętrznych jest unerwiana zarówno przez włókna układu współczulnego, jak i przywspółczulnego. Obie części tego układu działają jednocześnie, a harmonijna praca danego narządu jest efektem ich współdziałania.
MÓZGOWIE - PODZIAŁ ROZWOJOWY
3 pęcherzyki mózgowe pierwotne pęcherzyki nerwowe wtórne
przodomózgowie kresomózgowie MÓZG
międzymózgowie
śródmózgowie śródmózgowie
PIEŃ MÓZGU
tyłomózgowie tyłomózgowie wtórne ( most, móżdżek)
rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony)
OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY
Mózgowie i rdzeń kręgowy komunikuje się z narządami za pomocą nerwów obwodowych.
Składa się z mózgowia osłoniętego czaszką i rdzenia kręgowego osłoniętego przez struktury kostne kanału kręgowego i 3 łącznotkankowe błony (opony)
RDZEŃ KRĘGOWY (MEDULLA SPINALIS)
Budowa zewnętrzna
Na powierzchni zewnętrznej rdzenia widnieją w linii przyśrodkowej dwie bruzdy: głębsza szczelina pośrodkowa przednia (łac. fissura mediana anterior) oraz płytsza bruzda pośrodkowa tylna (łac. sulcus medianus posterior). Dzielą one rdzeń na dwie symetryczne połowy: prawą i lewą. Dodatkowo, na powierzchni każdej połowy rdzenia zaznacza się:
od przodu podłużna linia, zwana bruzdą boczną przednią (łac. sulcus lateralis anterior), z której wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych,
od tyłu bruzda boczna tylna (łac. sulcus lateralis posterior), wzdłuż której wchodzą do rdzenia korzenie czuciowe nerwów rdzeniowych.
Bruzdy te dzielą każdą połówkę rdzenia na trzy sznury (przedni, boczny i tylny). Ponadto w odcinku szyjnym i początkowym odcinku piersiowym sznur tylny podzielony jest przez bruzdę pośrednią tylną (łac. sulcus intermedius posterior) na leżący przyśrodkowo pęczek smukły (łac. fasciculus gracialis) i leżący bocznie pęczek klinowaty (łac. fasciculus cuneatus).
Budowa wewnętrzna
# składa się z istoty białej - (warstwa zewnętrzna) oraz istoty szarej (warstwa wewnętrzna) czyli jest odwrotnie niż w mózgowiu
Wewnątrz rdzenia znajduje się istota szara (łac. substantia grisea), a na zewnątrz istota biała (łac. substantia alba) (w przeciwieństwie do mózgowia). Przez jego środek przebiega bardzo wąski kanał środkowy (łac. canalis centralis), który ku górze przechodzi w kanał środkowy rdzenia przedłużonego. Kształt i wielkość kanału są zmienne, zależnie od odcinków rdzenia, ponadto w części dolnej, a więc w obrębie stożka rdzeniowego, tuż przed swoim ślepym zakończeniem w początkowym odcinku nitki krańcowej, kanał środkowy rozszerza się tworząc komorę końcową (łac. ventriculus terminalis).
Istota szara
Ułożona jest w charakterystyczny kształt litery H, a jej ramiona oddzielone są od siebie przez sznury (należące do istoty białej). Ramie przednie istoty szarej zwie się rogiem przednim (łac. cornu anterius), tylne rogiem tylnym (łac. cornu posterius) , ponadto w części piersiowej rdzenia występuje jeszcze róg boczny (łac. cornu laterale). Wymienione rogi tworzą na całym rdzeniu słupy istoty szarej - słup przedni (łac. columna anterior), słup tylny (łac. columna posterior)i słup boczny (łac. columna lateralis w odcinku piersiowym). Między rogami znajduje się istota szara pośrednia (łac. substantia grisea intermedia), podzielić ją można na część środkową i boczną. Do części środkowej należy: istotę galaretowatą środkową (łac. substantia gelatinosa centralis), która otacza bezpośrednio kanał środkowy, spoidło szare przednie (łac. commissura grisea anterior) leżące przed istotą galaretowatą środkową i spoidło szare tylne (łac. commissura grisea posterior) leżąca poza istotą galaretowatą środkową. Część środkowa przechodzi bez żadnej granicy w część boczną, która sąsiaduje od przodu z rogiem przednim, od tyłu z rogiem tylnym. Ta część jest bardzo dobrze rozwinięta w części piersiowej rdzenia i wtedy tworzy róg boczny.
Zasadniczym składnikiem istoty szarej są ciała komórek nerwowych (perikaliony i dendryty skupione w struktury)
ISTOTA SZARA - tworzy słupy (przedni, boczny, tylny)
W słupach przednich leżą skupienia neuronów zwane jądrami ruchowymi nerwów rdzeniowych.
W słupach tylnych leżą skupienia neuronów - jądra grzbietowe lub czuciowe.
W słupach bocznych leżą skupiska neuronów zwane jądrami pośrednio - bocznymi oraz jądra pośrednio - przyśrodkowe od których wychodzą włókna nerwowe współczulne i przywspółczulne.
istota szara - wpukla się w białą rogami: róg tylny, róg przedni.
Istota biała
Należą do niej trzy sznury: przedni, boczny i tylny (łac. funiculus anterior, lateralis et posterior), pooddzielane od siebie wcześniej wspomnianymi bruzdami. Oba sznury przednie łączą się ze sobą przez spoidło białe (łac. commissura alba), leżące pomiędzy spoidłem szarym przednim a dnem szczeliny pośrodkowej przedniej.
Istota biała składa się z pęczków pojedynczych wypustek komórek nerwowych, tzw. aksonów.
ISTOTA BIAŁA - tworzy tzw. sznury ( przedni, boczny, tylny)
w sznurach biegną drogi dzielące się na: krótkie (własne) i długie (korowo - rdzeniowe, rdzeniowo - wzgórzowe)
Sznur przedni i boczny to drogi ruchowe i czuciowe.
Sznur tylni to drogi czuciowe.
……………………………………………………….
budowa morfologiczna :
# położony w kanale kręgowym
# jego kształt to wydłużony i spłaszczony stożek
# jego koniec położony jest na wysokości pierwszego lub drugiego kręgu lędźwiowego
# przechodzi w nić końcową sięgającą do drugiego kręgu guzicznego
# budowa jest metameryczna czyli podzielony jest na segmenty - NEUROMERY których od każdego wychodzą dwie pary nerwów rdzeniowych - prawy i lewy.
DROGI WSTĘPUJĄCE -drogi czuciowe z rdzenia do mózgowia:
- do mózgu: czucie ciepła, zimna, dotyku
- do móżdżku: impulsy z mięśni, ścięgien i powierzchni stawów
DROGI ZSTĘPUJĄCE - kontrolują ruchy dowolne z mózgowia (nadrzędnych ośrodków ruchowych) do neuronów ruchowych rdzenia kręgowego.
Różnica w przypadku ruchu dowolnego polega na tym, że bodźce czuciowe dochodzą drogami wstępującymi aż do kory a impulsy z kory przekazywane są do rdzenia.
Pokryty 3 oponami: twarda ( zewnętrzna), pajęcza ( środkowa) i miękka ( wewnętrzna)
W przestrzeni podpajęczynówkowej znajduje się płyn mózgowo rdzeniowy.
ZATOKI ŻYLNE OPONY TWARDEJ - połączone w powierzchnią twarzy !
MÓZGOWIE CZŁOWIEKA
MÓZGOWIE z MÓZG
Mózgowie wypełniające jamę czaszki u człowieka dorosłego waży ok. 1375 g, i zaczyna się kształtować w okresie rozwojowym między 3-4 tygodniem życia zarodka. Utworzone jest początkowo z trzech pęcherzyków pierwotnych, stanowiących podstawę linii podziału ostatecznie rozwiniętego mózgowia. Są to: tyłomózgowie, śródmózgowie i przodomózgowie.
W ostatecznie rozwiniętym mózgowiu rozróżniamy:
tyłomózgowie; położone w tylnym dole czaszki, na które składa się rdzeń przedłużony, most, móżdżek,
śródmózgowie,
przodomózgowie; szczególnie rozwinięte u człowieka, zajmując środkowy i przedni dół czaszki. Wliczamy tu dwa obszary: międzymózgowie (wzgórze i podwzgórze, nadwzgórze i zawzgórze) oraz kresomózgowie (ostatecznie przechodzące w półkule mózgu).
Mózg jest najpóźniej rozwiniętą częścią układu nerwowego w rozwoju organizmów zwierzęcych. Mózgiem nazywamy dwie półkule mózgowe z częścią wzrokową podwzgórza.
Podział topograficzny
W tym podziale części składowe mózgowia stanowią pierwotne pęcherzyki mózgowe zarodka (przodomózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie) dzielące się dalej na wtórne pęcherzyki mózgowe. Jedynie śródmózgowie nie ulega podziałowi na wtórne pęcherzyki.
kresomózgowie telencephalon (inaczej mózg cerebrum)
półkule mózgu hemispheria cerebri s. telencephalon laterale
kresomózgowie środkowe telencephalon medium
międzymózgowie diencephalon
nadwzgórze epithalamus
wzgórze thalamus
niskowzgórze subthalamus
zawzgórze metathalamus
podwzgórze hypothalamus
rdzeniomózgowie myelencephalon
rdzeń przedłużony medulla oblongata
Podział kliniczny
pień mózgu truncus encephali -Tu znajdują się liczne pierwotne ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych: ośrodek oddychania, ośrodek regulujący pracę serca, ciśnienie tętnicze, temperaturę organizmu, metabolizm, ośrodek odruchowy wzroku i słuchu, ośrodek integracji bodźców ruchowych i czuciowych, przysadka i twór siatkowaty pnia mózgu.
Do pnia mózgu niektóre źródła zaliczają także międzymózgowie oraz jądra kresomózgowia.
Opony mózgowia:
- twardówka - dwie zrośnięte blaszki, wyścieła jame czszki, osłania mózgowie i doprowadza naczynia krwionośne do kości.
- pajęczynówka - kształtem odpowiada oponie twardej
- miękka - unerwiona, okrywa powierzchnię mózgowia, wnikając w bruzdy i szczeliny.
Zarówno naczyniówka jak i pajęczynówka pełnią (jako jedyne) funkcje odżywcze w stosunku do struktur nerwowych, a poza tym stworzą układ krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego.
KRESOMÓZGOWIE
k. parzyste
płaszcz ( istota szara - z ciał komórek neuronów)
kora mózgu ( 6-7 warstw)
wyspa
hipokamp
węchomózgowie
jądra podstawne - skupiska istoty szarej ( ciało prążkowane, przedmurze, ciało migdałowate)
istota biała półkul /z wypustek neuronów/ ( włóka nerw. kojarzeniowe, spoidłowe, rzutowe)
komory boczne ( róg czołowy, cz. środkowa, róg skroniowy, róg potyliczny)
( Płat ciemieniowy przechodzi bez ostrej granicy w płat potyliczny. Wąska jama obecna w półkulach mózgowych podzielona jest przez ścianę podłużną na dwie równe części — w ten sposób powstają komory boczne mózgu (ventriculi cereibri) )
k. nieparzyste
ciało modzelowate
spoidło dziobowe
przegroda przezroczysta
sklepienie
blaszka końcowa
/ Jądro - skupiska ciał komórkowych neuronów w ośrodkowym ukł. nerw. / Zwój - w obwodowym ukł. nerw. /
Skrzyżowanie wzrokowe (łac. chiasma opticum) - miejsce skrzyżowania włókien nerwu wzrokowego pochodzących z donosowej części siatkówki, zbierające wrażenia wzrokowe z doskroniowej części pola widzenia.
Skrzyżowanie wzrokowe (na środku)
PÓŁKULE MÓZGU
U PRAWORĘCZNYCH DOMINUJE LEWA!
# różnią się między sobą morfologicznie i funkcjonalnie
# jest to mózg właściwy , osadzony na pniu mózgu.
# obydwie półkule oddzielone są od siebie szczeliną podłużną mózgu, w głębi której mieści się ciało modzelowate, inaczej spoidło wielkie mózgu, które je również łączy
# jego kształt przypomina jajowatą bryłę
# można wyodrębnić u niego powierzchnię górno - boczną, przyśrodkową i podstawną,
oraz bieguny : czołowy, ciemieniowy, potyliczny i skroniowy.
# na zewnątrz półkule okrywa kora mózgowa, czyli istota szara (zbudowana z kilku warstw komórek nerwowych różnokształtnych)
STRUKTURA |
OPIS |
FUNKCJONOWANIE |
KORA MÓZGOWA |
Zawiera ponad 70% komórek mózg, silnie pofałdowana, by zwiększyć powierzchnię. Zakręty kory mózgowej ograniczone są przez zagłębienia tzw. bruzdy i szczeliny półkuli podzielona na płaty:czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. |
- funkcjonalnie podzielona na korę ruchową (płat ciemieniowy), czuciową (głównie w płacie potylicznym, ciemieniowym i skroniowym), oraz kojarzeniową (głównie w płacie czołowym); |
# wewnętrzna warstwa półkul to istota biała ( zbudowana z włókien nerwowych kojarzeniowych, spoidłowych i rzutowych )
STRUKTURA |
OPIS |
FUNKCJONOWANIE |
ISTOTA BIAŁA PÓŁKUL MÓZGOWYCH |
Mielinowe aksony komórek nerwowych łączące różne obszary mózgu; ułożone w wiazki tworzące drogi nerwowe |
- łączenie komórek nerwowych w obrębie półkuli / kojarzeniowe / ; |
# PRAWA PÓŁKULA :
dominuje w sferze umysłowej. Znajdują się w niej ośrodki odpowiedzialne za wyobraźnię, holistyczność (odbiera wiele inf. jednocześnie, myślenie kompleksowe), przestrzenność, metaforyczność, emocjonalność, uduchowienie, muzykalnośc, uzdolnienia plastyczne, seks i sny. Poza tym kontroluje lewą strone naszego ciała.
# LEWA PÓŁKULA :
określana jest jako logiczna, zajmuje się mową, analizą i logiką. Ma również charakter sekwencyjny, matematyczny i dosłowny. Kontroluje prawą część ciała.
! każda z półkul dzieli się na 4 płaty :
- CZOŁOWY ( lobus frontalis) - korowe ośrodki ruchu - odpowiedzialny jest przede wszystkim za działanie, ze względu na umiejscowienie w nim kory motorycznej. Okolica ruchowa (zwana też motoryczną) znajduje się w tylnej części płata czołowego w obu półkulach. Współdziała ściśle z okolicą czuciową. Okolicę ruchową można podzielić na część ściśle ruchową(kora ruchowa) i okolicę przedruchową(kora przedruchowa), odpowiedzialną za regulację ruchów złożonych. Są w nim również ośrodki pisania, kojarzenia, oraz analiza i kontrola stanów emocjonalnych.
- CIEMIENIOWY (lobus temporalis ) - korowe ośrodki czucia (powierzchniowe - dotyk, ucisk, ból, temp. oraz głębokie - w stawach, więzadłach, torebkach stawowych - informuje nas o położeniu cz. ciała) - w tym płacie przeważają komórki czuciowe, choć znajdują się też ruchowe. Do okolic tych dochodzą sygnały czucia powierzchniowego skórnego (dotyku, bólu, temperatury itp.) oraz pewne odmiany sygnałów wewnętrznych, jak zmiana napięcia mięśni, sygnalizująca zmianę położenia ciała. Poszczególne części płata ciemieniowego są odpowiedzialne za:
część górna: czucie dotyku, temperatury, bólu; umiejscowienie wrażeń czuciowych;
prawa część dolna: orientacja przestrzenna, układ odniesienia względem swojego ciała konstruowany na podstawie wrażeń wzrokowych;
lewa część dolna: modelowanie relacji przestrzennych ruchów palców.
pomiędzy i część przyśrodkowa: celowe ruchy, integracja ruchu i wzroku w jedno wrażenie, manipulacja obiektami wymagająca koordynacji i wyobraźni przestrzenno/ruchowej.
Płat ciemieniowy jest także odpowiedzialny za rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych, geometrycznych.
- SKRONIOWY ( lobus parietalis) - korowe ośrodki słuchu, węchu- znajduje się w nim kora słuchowa, a także ośrodki węchowe. Okolica słuchowa znajduje się w tylno-górnej części płata skroniowego obu półkul. Pola obejmujące zakręt poprzeczny zwany zakrętem Heschla, są polami projekcyjnymi. Ich obustronne zniszczenie powoduje głuchotę. Pole gnostyczne obejmuje zkaręt skroniowy górny. W nim dokonuje się analiza i synteza doznań słuchowych. Przy uszkodzeniu tego pola dźwięki są słyszane, ale nie rozpoznawane.
- POTYLICZNY (lobus occipitalis ) - korowe ośrodki wzroku- ośrodki wzroku, analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi, skojarzenia wzrokowe, ocena, decyduje czy wrażenie jest analizowane i jaki jest jego priorytet.
Ośrodki mowy zazwyczaj w półkuli lewej, w prawej ośr. Orientacji w przestrzeni.
Ośrodek Wernickego - obszar kory mózgowej kierujący i inicjujący procesy rozpoznawania głosek, wyrazów i zdań oraz czynnością nadawania mowy. Uszkodzenie tego ośrodka sprawia iż wypowiedzi są prawidłowe pod względem ruchowym, lecz mimo to całkowicie niezrozumiałe. Nazwa obszaru pochodzi od jego odkrywcy, Carla Wernickego. Znajduje się w zakręcie skroniowym górnym płata skroniowego kory mózgu (polu 42 Brodmanna). Jego uszkodzenie prowadzi do afazji recepcyjnej.
Ośrodek Dejerina - wzrokowy ośr mowy i pisma
Ośrodek Broki (często nazywany również nieprawidłowo ośrodkiem
Broca[1]) - obszar w mózgu odpowiedzialny za generowanie mowy. Wpływ ośrodka Broki na zdolność mówienia został zaobserwowany przez Paula Brokę. Opisał on przypadki dwóch pacjentów z zaburzeniami mowy. Obydwaj stracili zdolność mówienia w wyniku urazu tylnej części zakrętu czołowego dolnego[2]. Od tamtej pory, okolica zidentyfikowana przez Paula Brokę nosi nazwę ośrodka Broki, a utratę umiejętności posługiwania się językiem nazywamy afazją Broki. Ośrodek Broki znajduje się w części wieczkowej (pars opercularis) i części trójkątnej (pars triangularis) zakrętu czołowego dolnego i odpowiada polom nr 44 i 45 na mapie mózgu Brodmanna[2] Badania nad afazją całkowitą wykazały, że ośrodek Broki jest odpowiedzialny za łączenie głosek w wyrazy i zdania oraz za do formułowania płynnych wypowiedzi.
Ponadto badania metodą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (ang. Functional Magnetic Resonance Imaging, fMRI) dowiodły, że aktywne struktury w ośrodku Broki mają różne funkcje jeśli chodzi o tworzenie mowy
Anatomia
Położenie ośrodka Broki jest często lokalizowane przy użyciu topografii mózgu, dzięki makrostrukturalnym punktom orientacyjnym takim jak bruzdy mózgu lub współrzędnym wyznaczającym granice tego obszaru. Powszechnie używany atlas Talairacha i Tournoux wskazuje, że mapa cytoarchitektoniczna Brodmanna wierne odzwierciedla mózg. Jednakże Brodmann dokonał podziału kory mózgowej opierając się jedynie na subiektywnym badaniu poznawczym obszarów cytoarchitektonicznych, zajmując się przy tym tylko jedną półkulą, co w rezultacie doprowadziło do pewnych nieścisłości. Co więcej, określenie precyzyjnej lokalizacji ośrodka Broki jest ograniczone w związku ze znaczną różnicą porównywanych mózgów w stosunku do kształtu, rozmiaru, jak i położenia względem bruzd i zakrętów kory mózgowej[3].
Niemniej ośrodek Broki w lewej półkuli i jego odpowiednik w półkuli prawej są wykorzystywane zazwyczaj by odnieść się do części wieczkowej i części trójkątnej zakrętu czołowego dolnego. Z kolei położenie pars triangularis i pars opercularis jest precyzowane przy pomocy orientacyjnych struktur, które według mapy Brodmanna dzielą zakręt czołowy dolny na przednie i tylne obszary cytoarchitektoniczne, oznaczone kolejno numerami 45 i 44[4].
Pole 45 odbiera mocniejsze sygnały z dośrodkowych (aferentnych) połączeń z kory przedczołowej, zakrętu skroniowego górnego oraz bruzdy skroniowej górnej w porównaniu z polem 44, które ma tendencję do odbierania mocniejszych sygnałów aferentnych z kory ruchowej, somatycznego układu nerwowego oraz tylnej kory ciemieniowej[4].
Różnice w cytoarchitekturze i połączeniach pomiędzy polem 44 i 45 wskazują na to, że owe pola mogłyby pełnić odrębne funkcje. Rzeczywiście, najnowsze badania w dziedzinie neuroobrazownia dowiodły, że pars opercularis i pars triangularis, odpowiadające odpowiednio polom 45 i 44, pełnią odmienne funkcje w ludzkim mózgu jeśli chodzi o rozumienie języka jaki i jego użycie i rozpoznanie/zrozumienie[4].
Ośrodek Broka
Podczas niedawnych badań, ponownie zbadano zachowane mózgi Leborgne'a i Lelonga (pacjentów Paula Pierre'a Broki) za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI) o wysokiej rozdzielczości. Celem tych badań było zeskanowanie mózgów w trzecim wymiarze i bardziej szczegółowe określenie stopnia zmian korowych i podkorowych. Badania te miały również na celu dokładne zlokalizowanie miejsca zmian w płacie czołowym w odniesieniu do ośrodka Broki i stopnia podkorowego zaangażowania[2].
Pacjenci Paula Broki
Leborgne
Leborgne był pacjentem Broki. Nie był w stanie wypowiedzieć żadnego słowa czy wyrażenia. Jedynym słowem, które potrafił nieustannie wymawiać była nieznacząca sylaba "tan". Po jego śmierci, na powierzchni jego lewego płata czołowego odkryto zmianę[5].
Lelong
Lelong był kolejnym pacjentem Broki, który cierpiał na zaburzenie mowy po przebytym udarze. Miał 84 lata. Potrafił powiedzieć tylko pięć słów: "oui" ("tak"), "non" ("nie"), "tois" (zniekształcona postać słowa "trois", czyli "trzy", którym określał też każdą inną liczbę), "toujours" (zawsze) oraz "Lelo" (niepoprawna wymowa jego własnego imienia). Podczas autopsji odkryto nieprawidłowość w tej samej części bocznej płata czołowego co u Leborgne'a[6]. Te dwa przypadki pozwoliły Broce określić lokalizację ośrodków mowy w tej konkretnej części mózgu[2].
Wyniki rezonansu magnetycznego
Badanie mózgów dwóch znaczących pacjentów Broki za pomocą rezonansu magnetycznego o wysokiej rozdzielczości zakończyło się paroma ciekawymi wnioskami. Po pierwsze, wyniki sugerują, że inne ośrodki, poza ośrodkiem Broki, również mogły przyczynić się do zaburzeń mowy. To odkrycie jest ważne gdyż stwierdzono, że choć tylko uszkodzenia ośrodka Broki mogą same w sobie prawdopodobnie spowodować chwilowe zakłócenia mowy, to nie kończą się one poważnym jej zatrzymaniem. Tak więc istnieje możliwość, że zmiany w innej części mózgu również mogły mieć wpływ na afazję określoną przez Brokę jako brak twórczej mowy. Kolejnym ciekawym wnioskiem jest to, że uszkodzenie, które Broca uważał kiedyś za krytyczne dla mowy, nie było zlokalizowane dokładnie w tej samej części, która znana jest dzisiaj jako ośrodek Broki. Badania dostarczają dalszych dowodów świadczących o tym, że język i rozumienie są dużo bardziej skomplikowane niż było to kiedyś sadzone i że obejmują one różne połączenia obszarów mózgu.
Funkcje
Rozumienie języka
Przez długi czas zakładano, że rola ośrodka Broki była związana bardziej z produkcją języka niż z jego rozumieniem. Jednakże, ostanie dowody wskazują na to, że ośrodek Broki odgrywa ważną rolę w rozumieniu języka. Pacjenci ze zmianami w obszarze ośrodka Broki wykazują agramatyczną produkcję mowy jak i niezdolność do użycia syntaktycznych informacji w celu zdeterminowania znaczenia zdania[7]. Kilka badań opartych na neuroobrazowaniu wskazuje na uczestnictwo ośrodka Broki, w szczególności części wieczkowej lewego zakrętu czołowego dolnego, w przetwarzaniu złożonego zdania[8]. Ponadto niedawno odkryto, że w trakcie eksperymentów z użyciem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) gdzie analizowano bardzo dwuznaczne zdania bardziej aktywny jest zakręt czołowy dolny[4]. Wynika z tego, że poziom aktywności zakrętu czołowego dolnego i poziom leksykalnej dwuznaczności są do siebie wprost proporcjonalne, gdyż wzrost zapotrzebowania na wyszukiwanie informacji jest związany z wieloznacznością zawartości.
Rozpoznawanie i wykonywanie czynności
Najnowsze eksperymenty wskazują na aktywność ośrodka Broki podczas różnych poznawczych i percepcyjnych zadań. Istotny wkład pola Brodmanna 44 można zauważyć w trakcie procesów motorycznych. Obserwacja cienia ręki, który przypomina poruszające się zwierzęta, aktywuje czołowy obszar mowy, co potwierdza fakt, że obszar Broki odgrywa ważną rolę przy interpretowaniu czyjegoś gestu[9]. Aktywacja pola 44 została również zaobserwowana w trakcie chwytania i manipulowania[10].
Gesty związane z mową
Spekuluje się na temat tego, że gesty związane z mową mogą potencjalnie redukować leksykalne lub semantyczne nieścisłości i poprawić rozumienie. Poprawienie rozumienia powinno zmniejszyć użycie ośrodka Broki[4].
Wiele badań opartych na neuroobrazowaniu również wykazało aktywację ośrodka Broki w trakcie wykonywania znaczących ruchów ręką. Najnowsze badania potwierdziły, że słowo i gest są ze sobą związane na poziomie tłumaczenia aspektów pojedynczego gestu takich jak cel i intencja.[11]. To odkrycie, że aspekty gestów są tłumaczone na słowa w obszarze Broki wyjaśnia rozwój języka pod względem ewolucji. Istotnie, wielu autorów przedstawiło pogląd, że mowa rozwinęła się z prymitywnej komunikacji opartej na gestach (patrz sekcja: Ewolucja mowy)[9][12].
Afazja
Definicja
"Afazja jest nabytym zaburzeniem języka wpływającym na zdolności pisania, czytania, mówienia i słuchania wynikającymi z uszkodzenia mózgu. To przewlekły stan, który wprowadza zmiany we wszystkich obszarach życia”[13].
Afazja Broki a inne afazje
Pacjenci cierpiący na afazję Broki to jednostki, które wiedzą „co chcą powiedzieć, ale nie mogą tego przekazać”[13]. Zazwyczaj rozumieją co się do nich mówi, ale nie potrafią się płynnie komunikować. Jest to również znane jako afazja z zaburzoną płynnością mowy. Inne możliwe symptomy obejmują problemy z płynnością, wymową, znalezieniem właściwych słów, powtarzaniem, oraz tworzeniem i rozumieniem gramatycznie złożonych zdań, zarówno słownie jaki i pisemnie.[2] Wymienione cechy charakterystyczne odróżniają te jednostki od ludzi cierpiących na inne rodzaje afazji. Ludzie z innymi rodzajami afazji mogą mieć większe trudności ze zrozumieniem tego, co jest do nich mówione. Mogą oni również mieć większe kłopoty przy czytaniu i pisaniu niż jednostki z afazją Broki. Jednostki z afazją Broki mają dobrze rozwiniętą zdolność samo-monitorowania tego co mówią, a ludzie z innymi afazjami mogą być nieświadomi tego jak i co mówią. Dodatkowo, wygląd zmian uszkodzonego obszaru mózgu różni się pomiędzy afazjami.
Typ Afazji |
Powtarzanie |
Nazewnictwo |
Rozumienie ze słuchu |
Płynność mowy |
Broka |
Umiarkowane trudności |
Umiarkowane trudności |
Małe problemy |
Brak płynności, wolne tępo |
Wernicke'ego |
Lekko ciężkie |
Lekko ciężkie |
Nierozwinięte |
Fazowa płynność |
Przewodzeniowa |
Słabe |
Słabe |
Stosunkowo dobre |
Płynna |
Mieszana |
Mierne |
Słabe |
Słabe |
Brak płynności |
Transkorowa afazja motoryczna |
Dobre |
Lekko ciężkie |
Średnie |
Brak płynności |
Transkorowa afazja sensoryczna |
Dobre |
Umiarkowane trudności |
Słabe |
Płynna |
Globalna |
Słabe |
Słabe |
Słabe |
Brak płynności |
Nominatywna |
Małe trudności |
Umiarkowane trudności |
Średnie |
Płynna |
Analiza przypadku
Ośrodek Broki znajduje się w lewym tylnym dolnym płacie czołowym kory mózgowej obejmującym ośrodek Brodmanna (pole 44, 45). Jest odpowiedzialny za zdolność wytwarzania, przetwarzania i rozumienia mowy. W badaniu postawiono hipotezę, że funkcje językowe są zależne od ośrodka Broki, dlatego też zostają osłabione gdy tkanka nerwowa znajdująca się w ośrodku Broki ulega selektywnej hipoperfuzji. Aby tego dowieść przestudiowano zróżnicowane funkcje językowe u pacjenta po rozległym udarze mózgu przejawiające się selektywną hipoperfuzją przy minimalnym naruszeniu ośrodka Broki. Wyniki rezonansu magnetycznego obejmujące obrazowanie dyfuzyjne jak i perfuzyjne wykazały niewielki zawał lewego tylnego płata czołowego i znacznie zmniejszoną perfuzję w tym regionie[14].
Testy językowe zostały przeprowadzone 5 godzin przed i 32 godziny po przywróceniu funkcjonowania ośrodka Broki. Niektóre testy zawierały 1) nazewnictwo ustne i pisemne, 2) czytanie na głos, 3) pisanie ze słuchu, 4) powtarzanie. Wynik pacjenta był porównywany do średniego wyniku uzyskanego od 50 zdrowych neurologicznie osób przy pomocy tych samych testów językowych. Jak wynikło z raportu, średni wynik osób zdrowych był prawidłowy w 100%; nikt nie uzyskał wyniku niższego niż 90%. Przed zabiegiem przywrócenia funkcjonowania ośrodka Broki, pacjent uzyskiwał wynik prawidłowy podczas odpowiedzi na proste pytania, czytania na głos i powtarzania. Jednak wypadał słabo w innych testach językowych takich jak nazewnictwo czy pisownia. Następnie podano mu dożylnie sól fizjologiczną by zwiększyć ciśnienie krwi, co z kolei poprawiło przepływ krwi do obszaru kory mózgowej i przywrócenie funkcjonowania ośrodka Broca. Obrazowanie perfuzyjne pokazało całkowitą reperfuzję ośrodka Broca. Gdy przeprowadzono testy językowe 32 godziny po zabiegu, okazało się, że pacjent uzyskiwał wyniki poprawne lub powyżej średniego poziomu we wszystkich zadaniach językowych[10].
Potwierdziła się hipoteza, że dostateczne funkcjonowanie ośrodka Broki jest niezbędne do wykonywania zróżnicowanych zadań z wytwarzaniem i rozumieniem mowy. W dodatku, jak zaobserwowano w przypadku tego pacjenta, przywrócenie prawidłowego przepływu krwi w ośrodku Broki spowodowało bardzo szybkie odzyskanie tych funkcji. Dlatego ta analiza wyraźnie wykazała, że ośrodek Broki odgrywa kluczową rolę w ustnym nazewnictwie i pisowni, aktywnym i pasywnym rozumieniu ze słuchu, aktywnym i pasywnym rozumieniu tekstu pisanego oraz motorycznym planowaniu i programowaniu wyrażania mowy[10].
Ewolucja mowy
Jak do tej pory przedstawiono kilka modeli mających na celu wyjaśnienie pochodzenia ludzkiej mowy. Uważa się, że ludzka mowa powstała w wyniku „ewolucyjnego udoskonalenia bezwarunkowego systemu komunikacji widocznego już u niższych naczelnych na podstawie zespołu czynności ręka/usta nastawionych na uzyskanie zamierzonego celu”[9]. Ta idea poparta jest ostatnim doniesieniem, że ośrodek Broki ma znaczenie podczas czynności obserwacji. Istnieje hipoteza, że pierwowzór ośrodka Broki miał wpływ na generowanie znaczeń czynności poprzez interpretowanie sekwencji motorycznych pod względem celu. Dalsza dyskusja dotyczyła możliwości, iż ta zdolność mogła zostać wygenerowana podczas ewolucji, która z kolei dała ośrodkowi możliwość radzenia sobie ze znaczeniami. Podczas obserwacji rzucanych ręką cieni przypominających poruszające się zwierzęta, aktywowane obszary czołowe mowy dają dowód na to, że ludzka mowa mogła powstać z neutralnych substratów zawartych już w rozumieniu gestów. Dlatego też badanie ukazało ośrodek Broki jako centrum mowy, które gromadzi i rozszyfrowuje komunikatywne gesty. Zgodnie z ideą neutralny substrat regulujący kontrolę motoryczną u wspólnych przodków małp i ludzi najprawdopodobniej uległ modyfikacji by poprawić zdolność poznawczą i językową[12].
Kolejne odkrycie wykazało znaczne obszary aktywacji w obrębie podkorowym i kory neopalialnej podczas wytwarzania komunikatywnych gestów manualnych i sygnałów głosowych u szympansów[15]. Dane wskazujące na świadome wytwarzanie gestów manualnych jak i sygnałów wokalnych przez szympansy w celu komunikacji z człowiekiem sugeruje, że pierwowzór ludzkiej mowy jest przedstawiony na poziomie behawioralnym i neuroanatomicznym.
Przypisy
PIEŃ MÓZGU (truncus cerebri)
# w jego skład wchodzą : rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie, międzymózgowie.
# otoczony jest tak jak mózg, oopnami, które oddzielają pień od jamy czaszki.
# od przodu połączony jest z półkulami mózgu
# od góry z móżdżkiem
# od tyłu przechodzi w rdzeń kręgowy
uszkodzenie PNIA MÓZGU - nieodwracalne - śmierć
RDZEŃ PRZEDŁUŻONY : ( medulla oblongata)
# łączy rdzeń kręgowy z móżdżkiem (tyłomózgowiem wtórnym)
# ma kształt ściętego stożka
jest miejscem skrzyżowania wielu dróg nerwowych - czuciowych i ruchowych, łączących różne części mózgowia oraz mózgowie z rdzeniem kręgowym.
MOST : ( pons )
# pokryty od zewnątrz błonami łącznotkankowymi
# znajduje się między rdzeniem przedłużonym a śródmózgowiem
# od góry ograniczony jest przez konary mózgu
# od dolu przez brzeg (powyżej oliwek) rdzenia przedłużonego)
# jego boczne przedłużenie to konary środkowe móżdżku, tworzące połączenie z móżdżkiem
# wnikają do niego też konary górne móżdżku
ŚRÓDMÓZGOWIE : (mesencephalon)
# górna część pnia mózgu
# położona między mostem i międzymózgowiem
# przez śródmózgowie przechodzą prawie wszystkie drogi nerwowe łączące półkule mózgowe z obwodem ciała
zawiera dużo substancji szarej
# zawiera jądra nerwów czaszkowych ( III i IV )
STRUKTURA |
OPIS |
FUNKCJONOWANIE |
ŚRÓDMÓZGOWIE |
Górna częśc pnia mózgu położona pomiedzy mostem i międzymózgowiem; zawiera dużo subst. szrej; przez śródmózgowie przechodzą prawie wszystkie drogi nerwowe łaczące półkule mózgowe z obwodem ciała, zawiera jądra nerwów czaszkowych III i IV |
- zawiera osrodki kojarzeniowe dla wzroku oraz ośrodki odruchowe dla wzroku i słuchu, wszyskie podporządkowane wyższym piętrom mózgowia; |
MIĘDZYMÓZGOWIE : (diencephalon)
# w jego skład wchodzą : wzgórze, podwzgórze, nerwowa część przysadki mózgowej, szyszynka
STRUKTURA |
OPIS |
FUNKCJONOWANIE |
WZGÓRZE |
Górna, parzysta część międzymózgowia, zbudowana głównie z istoty szarej |
wstępna analiza wszystkich wrażeń czuciowych przekazanych z wnętrza i zewnętrza organizmu(z wyjątkiem węchowych) przed przekazaniem do kory mózgowej |
PODWZGÓRZE |
Brzuszna część międzymózgowia zbudowana z substancji szarej i licznych pęczków włókien łączących śródmózgowie z półkulami mózgowymi |
nadrzędny ośrodek dla autonomicznego układu nerwowego; |
NERWOWA CZĘŚĆ PRZYSADKI MÓZGOWEJ |
tylny płat przysadki mózgowej zbudowany z sieci włókien nerwowych, zakończeń nerwowych z podwzgórza, licznych naczyń krwionośnych i komórek glejowych; brak ciałek nerwowych |
magazynowanie i uwalnianie hormonów podwzgórzowych: wazopresyny i oksytocyny |
SZYSZYNKA |
Niewielki gruczoł zbudowany z komórek neurosekrecyjnych, tkanki łącznych i komórek glejowych. |
wpływa na układ podzwgórzowo-przysadkowy; wydziela własny hormon - melatoninę, regulujący rytmy biologiczne, hamujący dojrzewanie płciowe i zmniejszający pobudzające działanie przysadki mózgowej na tarczycę. |
GŁÓWNE FUNKCJE PNIA MÓZGU :
- ośrodek oddychania
- ośrodek regulujący pracę serca - ośrodek regulujący ciśnienie tętnicze
- ośrodek regulujący temp. organizmu
- ośrodek regulujący metabolizm
- ośrodki integracji bodźców słuchowych i czuciowych
- przysadka będąca ważnym gruczołem dokrewnym
- ośrodki odruchowe wzroku i słuchu
- twór siatkowaty pnia mózgu, odpowiedzialny za stan przytomności
MÓŻDŻEK ( cerebellum )
# jego kora składa się z 3 warstw :
- drobinowej
- zwojowej
- ziarnistej
# wewnątrz znajdują się parzyste jądra móżdżkowe : zębate, czopowate, kulkowate i wierzchu, oddzielone od kory warstwą białych włókien.
STRUKTURA |
OPIS |
FUNKCJONOWANIE |
MÓŻDZEK |
Położony nad rdzeniem przedłużonym, zbudowany z dwóch półkul pokrytych korą z substancji szarej i połączonych twz. robakiem; druga co do wielkości część mózgowia. Zawiera komórki Purkinjego - duże gruszkowate komórki warstwy zwojowej. |
- kontrola równowagi ciała; |
# otrzymuje informacje od :
- narządów ruchu, wzroku, słuchu, równowagi
- skóry
- ośrodków ruchowych rdzenia kręgowego
- okolicy ruchowej kory mózgowej.
# otrzymuje różne informacje takie jak:
- stan narządów ruchu
- zakłócenia równowagi ciała
- stan pobudzenia ośrodków ruchowych
- ruch który aktualnie wykonujemy
# zmienia też napięcie innych mięśni szkieletowych, by przywrócić równowagę.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
anatomia notatki, Dla dzieci, Logopedia
ANATOMIA EGZAMIN UKŁAD NERWOWY ODPOWIEDZI SEM I
Anatomia i fizjologia układ nerwowy, układ narządów czucia
Anatomia człowieka Układ nerwowy i percepcja zmysłowa
Anatomia i fizjologia uklad nerwowy 3 nots, ~FARMACJA, I rok, anatomia - fizjologia, fizjo
anatomia ukĹ'adu nerwowego dla psychologĂłw
Anatomia - centralny układ nerwowy - Hormony, Anatomia prawidłowa człowieka
Anatomia Ezamin Układ Nerwowy
Logopedia(1), Dla dzieci, Logopedia
ANATOMIA wykład 8 układ nerwowy cz 1; prof Łakomy
UKŁAD NERWOWY anatomia
sciaga uklad nerwowy, anatomia
Uklad nerwowy, Uczelnia, anatomia porównawcza
więcej podobnych podstron