UKŁAD NERWOWY: -kontroluje, reguluje, zawiaduje czynnościami wszystkich narządów wewnętrznych, utrzymuje łączność organizmu ze środowiskiem zew. Odbiera z niego inf za pośrednictwem narządu zmysłu dotyku, zarządza aparatem ruchowym umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w sposób celowy na bodźce. Ukł. Nerwowy reguluje układ przem. Materii. Tworzy z organizmem jedną harmonijną całość.

1.Nerw-jest to pęczek włókien nerwowych na obwodzie wraz z osłonką połączonych tkanką łączną.

2.Droga nerwowa-jest to wiązka wypustek nerwowych, dendrytów lub neurytów na obwodzie.

3.Splot nerwowy-jest to wiązka nerwów łącznie z zespoleniem między nimi.

4.Istota szara-jest to skupisko ciał komórek nerwowych w obrębie OUN.

5.Istota biała-jest to skupisko ciał wypustek komórek nerwowych w obrębie OUN.

6.Podział ukł. Nerwowego: A. autonomiczny: -ośrodkowy układ nerwowy: *mózg i rdzeń kręgowy. -obwodowy układ nerwowy:*nerwy czaszkowe i rdzeniowe. B. czynnościowy: -somatyczny: *piramidowy *ponad piramidowy. –autonomiczny: *współczuły, *przywspółczuły.

8. Mózgowie-jest to część OUN położona w jamie czaszki. Dzieli się na: mózg, móżdżek, rdzeń kręgowy. A. ze względu na budowę i czynności mózgowie dzieli się na: -kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie, rdzeniomózgowie. B. inny podział: mózg, pień mózgu.

9. Kresomózgowie: - największa cz. mózgowia, waży ok 1240-1375g, ma kształt jajowaty, dolna pow. jest spłaszczona i nazywamy ją „podstawą mózgu”, przy linii pośrodkowej widoczna jest głęboka podłużna szczelina mózgu która oddziela od siebie półkulę lewą i prawą, pow. półkul mózgu to kora mózgowa czyli istota szara a pod nią znajduje się istota biała, w obrębie istoty białej mogą znajdować się skupiska istoty szarej które tworzą jądra podkorowe, powierzchnia mózgu jest pofałdowana, fałdy mózgu to inaczej zakręty które porozdzielane są bruzdami lub szczelinami

10. W każdej półkuli mózgu wyróżniamy: płat czołowy, skroniowy, ciemieniowy, potyliczny.

a. płat ciemieniowy od potylicznego oddziela bruzda ciemieniowo-potyliczna.

b. płat skroniowy od czołowego oddziela bruzda boczna mózgu.

b. płat czołowy od ciemieniowego oddziela bruzda środkowa mózgu.

11. W skład półkul mózgu wchodzą:płaszcz mózgowy, jądra kresowo-mózgowe, istota biała półkul, komory boczne.

12. Jądra kresomózgowia- jest to skupisko istoty szarej i obrębie istoty białej, najważniejszym jądrem jest ogoniaste i soczewkowe.

13. Istota biała-zbudowana jest z 4 rodzajów włókien: odśrodkowych, dośrodkowych, asocjacyjnych, spoidłowych.

14. Komory boczne: są dwie, krąży w nich płyn mózgowo-rdzeniowy, łączą się z komorą trzecią.

15. Międzymózgowie- składa się z:spoidła tylnego, komory trzeciej, nisko wzgórza , wzgórza mózgowia. Podwzgórze tworzy dno komory trzeciej, znajduje się w niej przysadka mózgowa, która należy do układu dokrewnego. Przysadka leży w zagłębieniu w siodle tureckim. Komora trzecia łączy się z komorą czwartą za pomocą wodociągu mózgu.

16. Śródmózgowie- jest to krótka część pnia mózgu i łączy międzymózgowie z mostem. W jego skład wchodzą: komory i wodociąg mózgu.

17.Tyłomózgowie-składa się mostu i móżdżku. Most ma kształt grubego walca położonego poprzecznie, przez most przechodzą włókna nerwowe łączące kore mózgową z rdzeniem przedłużonym, kręgowym i móżdżkiem.

18. Móżdżek-składa się z : części środkowej zwanej robakiem, dwóch półkul. Na powierzchni półkul jest istota szara czyli kora móżdżku a wewnątrz jest istota biała. Móżdżek jest odpowiedzialny za ruchy dowolne, koordynację i utrzymanie napięcia mięśniowego.

19.Rdzeniomózgowie-skł się z rdzenia przedłużonego, ma kształt stożka. W tym rdzeniu wyst. skupiska istoty szarej, które tworzą jądro nerwów czaszkowych. Na jego powierzchni znajduja się ośrodki dla wielu różnych czynności odruchowych, tj: połykanie, kaszel itp. W obrębie rdzenia przedłużonego, w jego kanale środkowym znajduje się dół równoległoboczny czyli komora czwarta.

20. Ośrodki korowe: a. ośrodki pamięci znajdują się w płacie skroniowym. B. pole wzrokowe znajduje się w płacie potylicznym. C. pole ruchowe- dolna pow. mózgowia, d. w płacie ciemieniowym znajdują się ośrodki czuciowe, e. w płacie czołowym –ośrodki dla wyższych czynności mózgu. F. ośrodki mowy:-ośrodek ruchowy mowy (BRO)- w płacie czołowym, -ośrodek czuciowy mowy w płacie czołowym. Uszkodzenie tych ośrodków powoduje afazje-brak mowy. G. ośrodki słuchowe- w płacie skroniowym.

21.Rdzeń kręgowy-jest to dolna część OUN, znajduje się w kanale kręgowym. Ma kształt walca, średnicę ok. 1cm. Rozpoczyna się od rdzenia przedłużonego ale bez wyraźnej granicy, a kończy się na wysokości górnej granicy drugiego kręgu lędźwiowego. Przedłużeniem rdzenia jest nić końcowa otoczona nerwami rdzeniowymi i sięga ona do 2 kręgu krzyżowego. Rdzeń kręgowy ma ok. 60-70cm a nić ok 20cm. Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe. W rdzeniu wyróżniamy następujące odcinki: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowo-guziczny. BUDOWA zewnętrzna rdzenia: -podzielony jest na 2 połowy i bruzdy. Każda połowa rdzenia podzielona jest na sznury (przedni, tylni i boczny). BUDOWA wewnętrzna rdzenia-zbudowany jest z istoty szarej, położonej wewnątrz rdzenia i istoty białej, która leży na zewnątrz. Istota szara kształtem przypomina literę H lub motyla. Istota szara łączy się ze sobą spoidłem szarym przez którego środek przebiega kanał środkowy. W tym kanale znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy.

OŚRODKI RDZIENIOWE: *ośrodek ruchów przepony znajduje się między 3-4 nerwem rdzeniowym. *ośrodek ruchów kończyn górnych- 5-8nerwie rdzeniowym, oraz w 1nerwie piersiowym, *ośrodek dla mięśni klatki piersiowej grzbietu i brzucha w nerwach piersiowych oraz od 2-12. *ośrodki ruchowe kończyn dolnych- 10-12 nerwie piersiowym i 1-5 lędźwiowym.*ośrodki odpowiadające za oddawanie moczu znajdują się w odcinku krzyżowym.

PŁYN MÓZGOWO-RDZENIOWY:wypełnia on komory mózgowia, przestrzenie podpajęczykowe mózgowia i rdzenia kręgowego. ROLA PŁYNU-jest ochroną dla OUN, funkcja odżywcza, usuwa szkodliwe produkty przemiany materii. Zaburzenia w krążeniu prowadzą do wodogłowia.

OPONY MÓZGOWIA I RDZENIA KRĘGOWEGO-pełnią funkcję ochronną dla mózgu i zdzenia kręgowego. Rodzaje: -twarda, -pajęcza, -miękka.

-opona twarda- leży najbardziej na zewnątrz.

-opona pajęcza- jest najcieńsza, od opony twardej oddziela ją jama przed twardówkowa

-opona miękka- bezpośrednio leży na mózgu i wchodzi we wszystkie szczeliny i bruzdy, jest dobrze unaczyniona i unerwiona.

NERWY CZASZKOWE:

-nerwy węchowe I. –czuciowe-nerw wzrokowy II.-czuciowy-nerw blokowy IV-ruchowy-oczny, szczękowy, trójdzielny, żuchwowy, V-czuciowy, żwaczowy, ruchowy-nerw odwodzący VI-ruchowy-nerw twarzowy VII-ruchowy-nerwy statyczne-słuchowe VIII-czuciowy-nerw językowo-gardłowy IX –mieszany-nerw błędny X- mieszany-nerw dodatkowy XI-ruchowy-nerw podjęzykowy XII-ruchowy

NERWY RDZENIOWE-odchodzą od rdzenia . Są czuciowo-ruchowe(mieszane), powstają w połączeniach korzenia brzusznego z grzbietowym, jest 31 par nerwów rdzeniowych:-8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 krzyżowych, 5 lędźwiowych i 1 guziczny.

NERWY TWORZĄ SPLOTY:

-szyjny (nerwy od C1 do C4), od tego splotu odchodzą gałęzie do mięśni szyi , przepony, skóry szyi, głowy, górnej cz. Klatki piersiowej.

-ramienny(gałęzie nerwów szyjnych od C5-C8 i 1 nerw piersiowy Th1)-splot ten unerwia kończynę górną.

-lędźwiowy(nerwy lędźwiowe od C1-C3 i częściowo C4, raz C12 piersiowy)- gałęzie tego splotu unerwiają części mięśni i skóry jamy brzusznej, ud i podudzi. Dzielą się na gałęzie krótkie i długie

-krzyżowy(połączenie nerwów lędźwiowych C4-C5 i wszystkich nerwów krzyżowych)-włokna nerwowe tego splotu unerwiają kończynę dolną

-nerwy międzyżebrowe (12 par)-nie tworzą splotów, biegną razem z tętnicą, żyłą i nerwem. Nerwy unerwiają mięśnie klatki piersiowej, opłucną ścienną, skórę bocznej i przedniej powierzchni tułowia.

Największym, najdłuższym i najgrubszym nerwem jest nerw kulszowy, który dzieli się na piszczelowy i strzałkowy.

Ukl. Nerwowy autonomiczny zawiaduje praca narzady wewnętrzne jest wyodrębniony z całości ukl.merwowego ze względu na swoja odmienna budowe i funkcje.

Rozni się od układu somatycznego: - nierownym rozmieszczeniem ośrodków ośrodkowym ukl.nerwowym (rdzen przedłużony, wśród mozgowie, odcinek piersiowo-ledzwiowy i krzyzowy rdzeina nerwowego.

- w przebiegu włókien nerwowych odśrodkowych występują zwoje nerwowe które dziela te wlokna na czesc przedzwojowa i zazwojowa.

-wystepuje Powolne przewodzenie impulsow nerwowych.

Podzial ukl. Autonomicznego :

- czesc współczulna (sympatyczny)

-przywspulczulna (parasympatyczny)

DZIALANIE UKL. AUT NA NARZADY:

większość narządów powstaje pod wpływem obu czesci ukl. Autonomicznego. Wpływ ten jest niejednakowy i opiera się na antagonizmie czesciowym lub całkowitym.

narzad. Ukl. Współczulny. Cz przywspolczulna

zrenice-rozszerza-zweza

slina-skapa-obfita

serce przyspiesza-zwalnia

oskrzelarozszerzenie-zwezenie

nerki- zmniejszone wydzielanie- zwiekszone

przew. Pokar- zmniejszenie Pr.-zwiekszenie

pęcherz moczowy- zatrzymanie-oddawania

Wydzielaja się mediatory chemiczne;

ACYTYLOCHOLINA – uwalniana jest na zakończeniach wszystkich włókien przed zwojowych ukl. Współczulnego i przywspółczulnego oraz na zakończeniach włókien zazwojowych ukl. Przywspółczulnego.

NORADRENALINA-uwalniana jest na zakończeniach za zwojowych ukl. Współczulnego.

ODRUCH – jest to reakcja ukl. Nerwowego na bodziec.

RODZAJE:

- bezwarunkowe (wrodzone)

-warunkowe ( nabyte) odruchy powstaja w korze mozgowej.

RODZAJE RECEPTORÓW: -te które znajdują się na powierzchni ciała eksteroreceptory, - receptory, które znajdują się w narządzie ruchu, mięśniach, ścięgnach i stawach to proprioreceptory, -receptory które znajd. się w narządach wewn. to wisceroreceptory.

PATOLOGIA UKŁADU NERWOWEGO: a) urazy czaszki: *urazy powłok czaszki(otarcie), *złamania czaszki(wgniecenie, pęknięcie). b)urazy mózgu: *wstrząśnienie(nudności, wymioty, utrata pamięci wstecznej, przytomności, ból głowy) *stłuczenie(zostaje uszkodzona tk. Mózgowa, w zależności od miejsca stłuczenia występują różne objawy, np. przy stłuczeniu płata potylicznego, mogą wyst. zaburzenia widzenia lub nawet utrata wzroku. Stłuczenie płata skroniowego powoduje stałą lub czasową utratę pamięci. Najbardziej niebezpiecznym urazem jest stłuczenie pnia mózgu. Po urazie mózgu mogą powstać krwiaki na skutek urazu naczyń krwionośnych w mózgu). *krwiaki- są niebezpieczne ponieważ uciskają na mózg i powodują tym zaburzenia funkcji mózgu. Objawiają się rozszerzeniem źrenicy po stronie krwiaka, zaburzeniami przytomności. Krwiaki leczymy operacyjnie. c) rdzenia kręgowego.

POSTĘPOWANIE PRZY URAZACH GŁOWY-w każdym wypadku po urazie głowy powinno się leżeć w szpitalu.

CHOROBY ZAPALNE MÓZGU I OPON MÓZGOWYCH:

a)przyczyny zapaleń- bakterie i wirusy

b)ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH *objawy: ból głowy, sztywność karku, nudności, wymioty *aby ostatecznie potwierdzić zapalenie opon należy zrobić nakłucie lędźwiowe i pobrać płyn mózgowo-rdzeniowy. *przez późne rozpoznanie zapalenia opon lub nieprawidłowego leczenia mogą powstać defekty mózgu.

c)PADACZKA: nagłe wyładowania kory mózgowej *przyczyny:urazy, alkohol, zaburzenia bliżej nieznane. *objawy: =dużego napadu padaczki (szum w uszach, mroczki przed oczami, nagła utrata przytomności i upadek, drgawki, szczękościsk, piana w ustach, oddanie moczu) =małego napadu padaczki (chwilowa utrata przytomności)

CHOROBY NACZYNIOWE MÓZGU:

a)UDAR MÓZGU-jest to nagłe wystąpienie objawów ogniskowych w skutek zaburzeń w krążeniu mózgowym. Objawy ogniskowe-porażenie lub niedowład. *Podział: =krwotoczne(przyczyną jest pęknięcie naczynia mózgowego) =niedokrwienne(zamknięcie światła naczynia krwionośnego, tętniczego). *Czynniki ryzyka udarów: nadciśnienie, choroby serca, cukrzyca, choroby zapalne naczyń krwionośnych, palenie tytoniu, otyłość, nadmiar cholesterolu. *Objawy krwotocznego: nagły ból głowy, utrata przytomności, drgawki, zaburzenia oddychania, mowy, połykania, porażenia, niedowłady, charakterystycznie ustawione gałki oczne. *Objawy niedokrwiennego: utrata przytomności, niedowład, porażenie, zaburzenia czucia, opadanie kącika ust, zaburzenia mowy lub jej brak, objawy wolniej narastają z wyjątkiem zawału mózgu. *leczenie szpitalne.

CHOROBY ZWYRODNIENIOWE MÓZGU:

a)ALZHEIMER-proces zwyrodnieniowy mózgu, który prowadzi do zanikania komórek nerwowych. Przyczyną tej choroby jest obecność substancji białocukrowej-beta-amylowej. Prowadzi do degradacji psychicznej i fizycznej, grozi głównie osobom starszym. Najczęściej zanikają komórki, które odpowiadają za pamięć i życie uczuciowe. *Objawy: niepamięć, zaburzenia pamięci, zaburzenia orientacji, w czytaniu i pisaniu, chód drobnymi kroczkami, łatwe przewracanie się, agresywność.

b)PARKINSON-zmiany w rdzeniu przedłużonym i w śródmózgowiu w skutek niedoboru dopaminy. *Objawy: drżenie kończyn, kłopoty z utrzymaniem przedmiotów, chód drobnymi kroczkami, sylwetka pochylona do przodu , twarz bez wyrazu, ślinotok. *Choroba która prowadzi do inwalidztwa.

c)STWARDNIENIE ROZSIANE: *przewlekła choroba OUN, związana z demielinizacją osłonek nerwowych o charakterze zapalnym. *Rozpoczyna się w młodym wieku. *Objawy: niedowidzenie, zapalenie nerwu wzrokowego, mroczki lub błyski przed oczami, drętwienie kończyn, języka, mniej wyraźna mowa, niedowłady (przykurcze), nadmierna euforia, otępienie, bezwiedne oddawanie moczu. *Brak skutecznego leku, leczy się tylko objawy.