1. Ćwiczenia bierne

Polegają na ruchu przy użyciu siły zewnętrznej bez czynnego udziału mięśni pacjenta.

Zasadniczym celem ćwiczeń biernych jeśli jest to możliwe jest zamiana ruchu biernego na czynny, wspomaganie działania tzw. mechanizmu „pompy mięśniowej” (pełnosprawny mięsień podczas skurczu wywiera nacisk na ukł. żylny co poprawia odpływ krwi żylnej z obwodu, następuje odżywianie tkanek obwodowych), zapobieganie przykurczom, zesztywnieniom stawowym, zapobieganie pośrednio odleżynom , zapewniają utrzymanie długości i elastyczności mięśni, podtrzymują sprawność mięśni, więzadeł i stawów(patologie w nasadach stawowych kości tzw. dziobów). Podstawowym zadaniem ćw. biernych ze względu na użyteczność jest oddziaływanie na OUN(ośrodkowy ukł. nerowy) poprzez udrożnianie tzw. Czucia głębokiego, które uzyskuje się przez docisk na powierzchnie stawowe podczas wykonywania ćwiczeń lub pełne rozciągnięcia mięśnia w obrębie stawu gdzie znajdują się przyczepy. Ćwiczenia bierne mają również korzystny wpływ na strefę czucia powierzchniowego, które uaktywnia się poprzez dotyk skóry pacjenta.

Metodyka:

• pozycja wyjściowa -„izolowana” (siedząca lub leżąca)

• stabilizacja odcinka bliższego stawu

• Pełne odciążenie kończyny

• chwyt pewny, bezpieczny, wygodny dla terapeuty i pacjenta

• ruch w pełnym fizjologicznym zakresie lub do granicy bólu

• tempo wolne i rytmiczne (z przerwą na wypoczynek lub ćwiczenia w drugiej kończynie)

• głośne komendy, wyliczanie powtórzeń,

• kontakt z pacjentem

• Ilość powtórzeń - ok. 30 - 50 w każdym stawie

• Od mniejszych do większych stawów (wyjątek udarowcy)

Wskazania:

• Porażenia i niedowłady mięśni szkieletowych

• Zwiększone patologiczne napięcie mięśniowe

• Nieutrwalone ograniczenia ruchomości
  w stawach

• Zła trofika tkanek miękkich

• Długotrwałe unieruchomienie

• Potrzeba utrzymania odpowiedniej długości i elastyczności mięśni szkieletowych

P/Wskazania:

• stany pourazowe po złamaniach
  z niepełnym zrostem

• stany zapalne stawów

• stany bezpośrednio po zwichnięciach
  i innych urazach stawów

• rany skóry, mięśni, tk. miękkich po zabiegu operacyjnym

• występowanie bólu podczas ćwiczeń

• znacznie podwyższona temperatura ciała

2. Ćwiczenia czynno-bierne

Polegają na ruchu biernym(terapeuta) a zadaniem pac jęta jest czynne rozluźnianie mięśni w tej części narządu ruchu, która jest ćwiczona. Kluczem pożądanych efektów jest współpraca między pacjentem a terapeutą, która polega na dobrym kontakcie psychicznym i zaufaniu. Celami ćw. Czynno-biernych jest rozbicie odruchowego koła bólu, obniżenie nadmiernego napięcia mm spowodowanego bólem lub unieruchomieniem.

Metodyka:

• Pozycja wyjściowa - tak jak w teście Lovetta na 0 i 1

• Ruch w st. mobilizowanym

• Ruch w niepełnym zakresie - do granicy bólu

• Bardzo wolne tempo

• Chwyt pewny wygodny

• 10 - 15 powtórzeń w serii, 3-5 serii, przerwa 2-3 min

• Wspomaganie innymi środkami fizykoterapeutycznymi lub pod osłoną leku p/bólowych

Wskazania:

• Stany bólowe

• Stany unieruchomienia

• Stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych w narządzie ruchu,

• Choroby reumatyczne

• Stany atrofii tkankowej

• Demineralizacja kości

P/Wskazania:

• Czynne procesy zapalne

• Świeże blizny lub rany

• Stany wymagające bezwzględnego unieruchomienia np. zwichnięcia, złamania

3. Ćwiczenia samowspomagane

Stanowią łącznik pomiędzy ćw. biernymi i czynnymi. są to ćw. kombinowane dla niesprawnych grup mm, których siła mięśniowa wynosi 0-2 będą to działania o charakterze biernym, a dla grup zdrowych - o charakterze czynnym, a nawet oporowym. Wspomaganie ruchu może mięć charakter:

Bezpośredni -działanie polega na tym, że zdrowa kończyna górna chwyta kończynę przeciwną, porażoną i ćwiczy ją prowadząc ruch wznosu przez zgięcie.

Pośredni - wykonywane przez system bloczkowo - ciężarkowy, laska, rowerek, angażuje ona bardziej fizjoterapeutę, który musi założyć odpowiednie oprzyrządowanie i kontrolować obciążenie i jakość wykonywanych ćwiczeń. Celami tych ćwiczeń są poprawa trofiki przez zwiększenie działania pompy mięśniowej, utrzymanie zakresów ruchu w stawach, zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z bezruchu, oddziaływanie psychoterapeutyczne - samodzielność.
Wskazania i p/wskazania: j. w ćwiczeniach biernych

4. Ćwiczenia czynne w odciążeniu

Polegają na samodzielnym wykonywaniu ruchów w stawach przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała. Cele: poprawa, zwiększenie siły mięśniowej, likwidacja ograniczeń ruchu w stawach, zapobieganie powstawaniu ograniczeń ruchu w stawach, aktywizacja działania pompy mięśniowej czyli poprawa trofiki, elastyczności tkanek.

Metodyka:

• Odciążenie poprzez:

• Ręce terapeuty

• System bloczkowy

• Płaszczyzny poślizgowe

• Wrotki terapeutyczne

• Środowisko wodne

• Odciążenie pełne, wygodne, bezpieczne

• Pozycja wyjściowa - tak jak w teście Lovetta na(ruch w płaszczyźnie równoległej do podłoża)

• Stabilizacja odcinka bliższego

• Punkt zaczepienia podwieszek odciążających powinien znajdować się w osi stawu, w którym wykonywany jest ruch

• Przesunięcie punktu zawieszenia kończyny w linii prostopadłej do osi długiej ćwiczonej kończyny w kierunku wykonywania ruchu wspomaga ten ruch

• Przesunięcie punktu zawieszenia kończyny w linii prostopadłej do osi długiej ćwiczonej kończyny w kierunku przeciwnym do wykonywania ruchu utrudnia ten ruch

• Ruch w pełnym fizjologicznym zakresie

• Czas ćwiczeń ruchu w jednej płaszczyźnie i w jednej osi - 3-5min

Wskazania:

• Uzyskanie poprawy siły mięśniowej ,gdzie w skutek unieruchomienia, posiadają zmniejszony potencjał w tym zakresie

• Likwidacja miękkich ograniczeń ruchu w stawach

• Zapobieganie powstawaniu ograniczeń ruchu

• Niepełny zrost kostny

• Stany bólowe o małej intensywności

P/Wskazania:

• konieczność bezwzględnego unieruchomienia

• silne odczucia bólowe

• ostre stany zapalne głównie stawów

• stany bezpośrednio po urazach

5. Ćwiczenia czynne wolne

Są łącznikiem między ćw. czynnymi w odciążeniu a czynnymi oporowymi. W kulturze fizycznej są to ćwiczenia kształtujące na lekcjach szkolnych dla dzieci i młodzieży. W pracy klinicznej powinny być stosowaniu osób w trzecim okresie życia, czyli po przekroczeniu progu starości. Stwarzają one możliwość terapeutycznego oddziaływania na zwiększenie zakresów i precyzji ruchów. Cele: zwiększenie zakresów ruchu w stawach, zwiększenie precyzji ruchów, kształtowanie koordynacji ruchów, utrzymanie siły mięśniowej,

likwidacja wzmożonego spoczynkowego napięcia mięśniowego spowodowanego bólem lub zmęczeniem, poprawa koordynacji nerwowo - mięśniowej, poprawa trofiki tkanek.

Metodyka:

• Pozycja wyjściowa - taka jak w teście Lovetta na 3

• Przejście od pozycji niskich do wysokich

• Ruch w płaszczyźnie prostopadłej do podłoża

• Tempo dostosowane do możliwości pacjenta

• Zmiany tempa

• Przejście od ćwiczeń łatwiejszych do złożonych

• Liczba powtórzeń - 8-12 powtórzeń każdego ćwiczenia

Wskazania:

• Utrzymanie, poprawa ruchomości stawów

• Kształtowanie koordynacji ruchowej, nerwowo-mięśniowej,

• Utrzymanie siły mięśniowej w osłabionych grupach mięśni

• Likwidacja wzmożonego spoczynkowego napięcia mięśni

• Uruchomienie działań wspomagających pompę mięśniową

P/Wskazania: tj. w wyżej wymienionych ćw.

6. Ćwiczenia czynne oporowe in.siłowe

Ćwiczenia czynne oporowe polegają na pokonywaniu siły zewnętrznej przeciwdziałającej wykonywanemu ruchowi. Ćw. prowadzone mają charakter wysiłków miejscowych. Cele:

poprawa siły mięśniowej ,zapobieganie osłabieniu siły mięśniowej, uzyskanie „przerzutów” napięć mięśniowych do części ciała znajdujących się czasowo w unieruchomieniu, poprawa koordynacji nerwowo -mięśniowej, poprawa wytrzymałości miejscowej mięśni.

Metodyka:

Opór poprzez:

• Ręce terapeuty

• Obciążenie bezpośrednie (woreczki, przylepce)

• System bloczkowo - ciężarkowy

• Urządzenia typu Atlas

• Im większy opór tym mniejsza liczba powtórzeń

• Istotne: czas , tempo, liczba serii, liczba powtórzeń,

Przy użyciu systemu bloczkowo-ciężarkowego:

• bloczek kierunkowy prostopadle do osi długiej kończyny w połowie zakresu ruchu

• Obciążenie poza powierzchnią stanowiska (nie nad pacjentem)

• Ruch w płaszczyźnie równoległej do podłoża

• Stabilizacja odcinka bliższego

• Kończyna podwieszona w osi stawu

• Ruch w możliwym zakresie

• Przy dużym zakresie ruchu dzielimy go na dwa sektory

• 10-15min

Wskazania:

• osłabienie mięśni

• zaburzenia pamięci wzorców ruchowych

P/Wskazania:

• Takie jak w innych formach ćwiczeń czynnych

• Schorzenia upośledzające krążenie obwodowe

7. Ćwiczenia synergistyczne

Każdy ruch oparty jest o działanie - skurcz mięśni agonistów (mm bezpośrednio odpowiedzialne za ruch) przy jednoczesnym rozluźnieniu mięśni antagonistów(mięśnie przeciwdziałające agonistom, odpowiedzialne za rozluźnienie) i wspomaganiu nieraz bardzo odległych grup mm zwanych synergistami.

Synergia polega na stabilizacji stawów, w których wykonywany jest ruch lub
na dostosowawczej zmianie napięcia w grupie agonistów podczas wykonywania ruchu
w zależności od różnej wielkości oporów zewnętrznych. Wyróżniamy następujące RODZAJE synergizmów:   

• BEZWZGLĘDNE - są to wrodzone i utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące u każdego osobnika już w momencie urodzenia. To m.in. odruch ssania

• WZGLĘDNE - ich cechą charakterystyczna jest fakt iż są one osobniczo różne.
  Tzn. U jednego pacjenta lepszy efekt napięciowej daje aktywizacja jakiejś odległej terytorialnie grupy mięśniowej, a u drugiego identyczny cel osiąga się dzięki aktywizacji innej.

• IPSILATERALNE - w których do pobudzenia żądanego mięśnia wykorzystuje się ruchy tą kończyną, w której on się znajduje. Np. kiedy opatrunek gipsowy nie obejmuje całej kończyny. Chory ćwiczy wolny od opatrunku odcinek kończyny z oporem maksymalnym, pobudzając przez to dynamiczne zespoły części kończyny objętej opatrunkiem gipsowym.

• KONTRALATERALNE - w których do pobudzenia pożądanego mięśnia wykorzystuje się ruchy przeciwną kończyną np. przypadku unieruchomienia całej kończyny w opatrunku gipsowym.  Chory ćwiczy wówczas kończynę wolną od opatrunku gipsowego.

WSKAZANIA:

• planowane z różnych względów unieruchomienie części ciała, w dalszym procesie leczenia.

• brak bezpośredniego dostępu do danej okolicy ciała (np. z powodu unieruchomienia, zmian troficznych, pooparzeniowych)

• brak możliwości ruchu na danym etapie leczenia (np. z powodu świeżej rany pooperacyjnej)

PRZECIWWSKAZANIA:

• niewydolność krążenia

• niewydolność układu oddechowego

• zły ogólny stan pacjenta

• wysoka temperatura ciała

Metodyka:
zmiana co 10 dni ruchu, który wywołuje przerzut pobudzenia w żądane miejsce narządu ruchu
ruchy stymulujące odpowiednie napięcie mięśniowe muszą być wykonywane w pełnym czynnym zakresie i przeciw odpowiedniemu oporowi

• do wywołania przerzutu napięć synergistycznych należy wykorzystać jak największą ilość grup dynamicznych dających żądany efekt,

• ruchy stymulujące muszą być wykonywane w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu,

• w ćwiczeniach „wywoławczych” należy stosować opory maksymalne,

8. Ćwiczenia oddechowe

Oddziaływują miejscowo. Są to podstawowe ćwiczenia w kinezyterapii. Ćwiczenia oddechowe mogą wchodzić w skład określonego programu ćwiczeń (dotyczą różnych schorzeń: wady postawy, skoliozy, porażenia i niedowłady) lub mogą stanowić program sam dla siebie (schorzenia układu oddechowego i zabiegi operacyjne na klatce piersiowej, szkoły rodzenia)

Cele rehabilitacji oddechowej: zapobieganie następstwom zmian w układzie oddechowym i obniżeniu ogólnej sprawności fizycznej u chorych z przewlekłą chorobą układu oddechowego, kiedy nie doszło jeszcze do nieodwracalnych zmian np. astmą oskrzelową.

Właściwe wykorzystanie rezerw oddechowych w przebiegu przewlekłej choroby układu oddechowego, która doprowadziła do nieodwracalnych zmian tego układu np. rozedma płuc.

Zapobieganie powikłaniom i następstwom ostrej choroby układu oddechowego np. zapalenie płuc. Usprawnianie mechaniki oddychania przez usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych w przebiegu przewlekłej choroby oskrzeli. Zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego w przebiegu chorób innych układów (postępowanie przed- i pooperacyjne).

Wskazania:

Zwiększenie ruchomości stawów klatki piersiowej i przepony

Wzmocnienie mięśni oddechowych i wydechowych

Zwiększenie pojemności życiowej płuc

Udrożnienie drzewa oskrzelowego

Korekcja postawy w obrębie ukł. Oddechowego

P/Wskazania:

Nie ma praktycznie przeciwwskazań ze względu na różnorodność ćwiczeń, lecz trzeba posiadać zgodę lekarza na ich prowadzenie.

Metodyka

• przed rozpoczęciem ćwiczeń oddechowych należy nauczyć pacjenta prawidłowo oddychać

• należy dążyć do rozluźnienia klatki piersiowej (masaż, sprężynowanie, ćwiczenia rozluźniające)

• czas trwania zależy od możliwości pacjenta i potrzeb danego schorzenia

-     od 5 do 45 minut

-     im krótszy czas spotkania tym częściej

-     im starszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wydech

-     im młodszy pacjent tym większą uwagę zwracamy na wdech

9. Ćwiczenia relaksacyjne

Relaksacja jest to proces dochodzenia narządów organizmu do stanu równowagi. Obszar oddziaływania tych ćwiczeń jest bardzo rozległy, a same ćwiczenia trudne do zaszeregowania. Relaksacja zajmuje się nie tylko patologicznymi zmianami w tkankach i narządach ale wkracza również w strefę psychiki. Ćw. relaksacyjne dzielimy na:

• Ćw. relaksacyjno-koncentrujące

• Zen, Joga - oddziaływanie tzw. Energią życiową, ćw. związane silne z psychiką

• Metoda Jacobsona, trening autogenny Schulz'a- uzyskanie rozluźnienia napięcia całego ciała i powiązanie go ze sferą psychiczną

• Ćwiczenia , dzięki którym można osiągnąć stan równowagi po zwiększonych wysiłkach fizycznych, w sporcie nazywane jest to odnową biologiczną. Dzielą się na ćw. Oddziaływujące na całe ciało jak i na poszczególne stawy, grupy mięśniowe czy kończynę.

Skuteczność ćwiczeń jest oceniana samopoczuciem pacjenta i stanem napięcia mięśni szkieletowych za pośrednictwem dotyku oraz możliwością percepcji bodźców pochodzących ze środowiska zewnętrznego.

Metodyka wskazówki:

• Nauka pozycji wyjściowych

• Nauka prawidłowych ruchów-napięcie rozluźnienie żądanych grup mięśni

• Wolne tempo ćwiczeń

• Wspieranie innymi srodkami fizykoterapii-masaż klasyczny, wirowy.

Wskazania:

Wszystkie stany wymagające czynnego odpoczynku: ogólnego,miejscowego.

P/Wskazania:

Praktycznie nie występują.

10. Wprowadzenie w problematykę wydolności fizycznej.

Wydolność fizyczna to zdolność do wykonywania aktywności fizycznej, którą jest każda aktywność ruchowa ciała z udziałem mięśni szkieletowych powodująca wydatek energetyczny wyższy niż w spoczynku. Wydolność fizyczna oznacza zdolność do wykonywania ciężkich lub długotrwałych wysiłków fizycznych bez szybko narastającego zmęczenia. Rzeczywistą miarą wydolności fizycznej jest czas wykonywania wysiłków o określonej stałej lub zwiększającej się intensywności jak jazda na cykloergometrze lub chód na bieżni, do całkowitego wyczerpania. Wydolność fizyczną określają różne czynniki , w tym: wydolność krążeniowo-oddechowa, siła i wytrzymałość mięśniowa, skład ciała i inne. Miarą wydolności fizycznej jest wielkość maksymalnego pochłaniania tlenu ( VO2 max) , czyli pułap tlenowy. Innym wskaźnikiem jest PWC 170. PWC 170 jest to obciążenie, przy którym częstość skurczów serca stabilizuje się na poziomie 170/min. Wielkość tego obciążenia można zmierzyć np. podczas wysiłków wykonywanych na cykloergometrze.

W przypadku osób niepełnosprawnych wydolność fizyczna pozwala na podejmowanie wysiłków życia przy większym komforcie psychofizycznym. Poprawa zdolności wysiłkowej pojawia się w zwiększeniu wydolności fizyczne ogólnej(aerobowej-pozwala na wykonywanie umiarkowanej pracy fizycznej przez dłuższy czas, przy wykorzystaniu tlenowych źródeł energii) i beztlenowej(anaerobowej-pozwala na wykonywanie intensywnych wysiłków fizycznych w krótkim okresie przy wykorzystywaniu energii źródeł beztlenowych.).

11. Zmiany czynnościowe ustroju w stanach bezczynności ruchowej

• W pierwszych 2-3 dniach dochodzi do największych zmian w gospodarce wodno-elektrolitowej ustroju

• Przy końcu pierwszego tygodnia następuje zwiększone wydalanie z moczem elektrolitów i azotu, zwiększa się krzepliwość i aktywność fibrynolityczna krwi

• Po dłuższym okresie dochodzi do zmniejszenia liczby krwinek czerwonych oraz zaburzeń mechanizmów usuwania ciepła z ustroju

• Po okresie miesiąca dochodzi do nadmiernego wydalania wapnia z moczem i demineralizacji kości

W następstw dłuższego unieruchomienia stwierdza się szereg negatywnych zmian fizjologicznych:

• Obniżenie poziomu wydolności fizycznej

• Zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego

• Zmniejszenie frakcji wyrzutowej lewej komory i poj. Minutowej serca

• Przyspieszenie częstości skurczów serca w spoczynku

• Obniżenie wartości ciśnienia tętniczego krwi

• Zmniejszenie objętości krwi krążącej

• Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

• Zwolnienie przepływu krwi w kończynach dolnych

• Zwiększenie skłonności do powstawania zakrzepów

• Zmniejszenie wydolności płuc

• Zmniejszenie masy i spadek siły mięśni szkieletowych

• Zwiększenie wydalania wapna wraz z moczem i odwapnienie kości

• Występowanie stanów lękowych, zaburzeń emocjonalnych, stanów obniżonego nastroju

12. Ćwiczenia ogólno kondycyjne

Ćwiczenia ogólno kondycyjne mają za zadanie podnieść wydolność ogólną człowieka. Prowadzone są one w sali gimnastycznej z wykorzystaniem różnego rodzaju przyrządów (materace, ławeczki, rowerki, itp.) i przyborów (piłki, taśmy TheraBand, hantle, itp.) Kryteriami doboru pacjentów do grupy są

• Stan funkcjonalny

• Wiek i płeć

• Wskazania i przeciwwskazani

• ogólna sprawność i wydolność fizyczna

• rodzaj schorzenia

cele:

• podniesienie ogólnej sprawności i wydolności fizycznej ustroju

• kształtowanie prawidłowej postawy

• poprawa koordynacji ruchowej

• nauka nawyku celowości i płynności ruchów

• zachowanie pełnego zakresu ruchomości w stawach, długości, elastyczności oraz siły i wytrzymałości mięśni

• wyrabianie aktywności i samodzielności przez czynnik współzawodnictwa występujący prawie zawsze w tej grupie ćwiczeń

wskazania

• ćwiczenia te powinien wykonywać każdy chory niezależnie od ćwiczeń specjalnych dostosowanych do konkretnej dysfunkcji narządu ruchu lub choroby

przeciwwskazania

• stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych

• stany zapalne żył

• rany skóry, mięśni i tkanek miękkich

• stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)

• występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)

• temperatura powyżej 38°

• ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)

• ogólny ciężki stan pacjenta

• stan po tomografii komputerowej z kontrastem

• stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)

metodyka

• ćwiczenia te prowadzone są w oparciu o tok lekcyjny

• można prowadzić je zespołowo lub indywidualnie

• ćwiczenia zespołowe

• grupa powinna być jednorodna

• zespól powinien liczyć 15 - 17 osób

• czas i forma zajęć zależy od grupy wiekowej

• 4-6 lat, zabawa,20-30min,

• 7-13, gry i zabawy, tory przeszkód, 30-45min,

• 14-17, gry i zabawy, współzawodnictwo, 45-90 min,

• 18-60 forma ścisła, gry i zabawy ruchowe i sportowe, elementy treningu sportowego, 45-90 min

• 0d 61 do później starości forma ścisła zadaniowa, 30min

13. Zdolność wysiłkowa dzieci i młodzieży

• Organizm dziecka wykazuje silniejsze pobudzenie adrenergiczne i słabsze noradrenergiczne w przeciwieństwie do osoby dorosłej, czyli wykazuje niższe przyrosty ciśnienia tętniczego oraz zwiększoną ilość skurczów serca

• Dzieci mają większą częstość skurczów serca w czasie wysiłków submaksymalnych

• Dzieci mają w czasie wysiłku mniejszą pojemność minutową serca, która wzrosta w czasie dojrzewania

• Organizm dziecka lepiej wykorzystuje tlen przez pracujące mięśnie oraz mają zwiększony przepływ krwi

• Dzieci mają sprawniejszą adaptację wysiłkową układu krążenia, ale mają mniejszą moc wykonywanej pracy

Zwróć uwagę:

• Dzieci mogą wykonywać długotrwałe wysiłki o niezbyt dużej intensywności

• Nie należy obciążać dzieci dużą pracą mechaniczną(ćw. Siłowe z dużym obciążeniem)

• Organizm dziecka po wysiłku wykazuje większe zapotrzebowanie na elektrolity

• Dzieci mają obniżony poziom stężenia wysiłkowego mleczanów, natomiast zwiększa się aktywność hormonu wzrostu

• Organizm dziecka jest podatny na temperaturę, gdyż mają mniejszą zdolność do eliminowania ciepła na drodze parowania

• Dzieci mają obniżoną tolerancję na zmiany równowagi kwasowo-zasadowej podczas wysiłków

14. Metodyka prowadzenia ćwiczeń w grupie wiekowej dzieci i młodzieży (wiek 4-17 lat)

Dzieci ze względu na wiek dzielimy na trzy grupy:

              - 4-6 lat (dzieci w wieku przedszkolnym)

              - 7-13 lat (dzieci w młodszym wieku szkolnym)

              - 14-17 lat (dzieci i młodzież w starszym wieku szkolnym) 

Ćwiczenia ogólno kondycyjne w najmłodszej podgrupie wiekowej prowadzi się wyłącznie w formie zabawowej. Z dziećmi w wieku 4-5 lat obowiązuje sposób prowadzenia określana mianem naśladownictwa ruchowego. Polega to na demonstracji zadania ruchowego przez fizjoterapeutę, a ćwiczący dzięki wzrokowej obserwacji, możliwie wiernie naśladuje pokazywane ruchy. Dobrze, jeśli prowadzący wplecie w ćwiczenia jakaś bajkę ilustrowaną słowem. Ze starszymi pacjentami tej podgrupy (dzieci w wieku 5-6 lat) można prowadzić zajęcia ogólno kondycyjne w sposób trochę trudniejszy tzn. przez tzw. opowieść ruchowa. Zadania ruchowe są słownie opisywane (bez pokazu przez prowadzącego) i na tej podstawie, w oparciu o wyobraźnię ćwiczących- ilustrowane przez nich ruchem. Ta forma wymaga wyraźnie już rozwiniętej psychiki ( wyobraźnia) i przez to gwarantuje jedność rozwoju fizycznego z umysłowym.Krótki czas trwania ćwiczeń ogólnokondycyjnych (20-30min) w tej podgrupie wiekowej nie jest podyktowany mała wydolnością fizyczną pacjentów, tylko niemożności koncentracji uwagi przez dłuższy czas. Brak przygotowania do zajęć fizjoterapeuty oraz nudne prowadzenie spotyka się z natychmiast z właściwą reakcją ze strony ćwiczących, która manifestuje się zupełnym brakiem zainteresowania z ich strony.

Podstawową formą prowadzenia zajęć dla dzieci w wieku 7-13 powinny być zabawy naśladowcze, twórcze, konstrukcyjne i gry ruchowe, dydaktyczne, tory przeszkód, które mają szczególne znaczenia dla każdego dziecka dla rozwoju umysłowego, ogólnego a zwłaszcza fizycznego. Wyrażone jest to faktem, iż zabawy i gry powodują u ćwiczących:

              - wprowadzenie radosnego nastroju o dobrego samopoczucia psychicznego

              - poprawa stanu psychicznego

              - poprawa sprawności ruchowych

              - wyrabianie pożądanych cech charakteru, takich jak np dyscyplina i karność

Czas trwania jednostki lekcyjnej dla dzieci w młodszym wieku szkolnym wynosi od 30 do 45min.

Formą prowadzenia zajęć dla dzieci w wieku 14-17 lat są gry i zabawy ruchowe ze współzawodnictwem, gry i zabawy sportowe przystosowane do wymagań ogólnego rozwoju fizycznego i choroby. Zajęcia można prowadzić również w formie ścisłej(zadaniowej) - polega ona na słownym wyjaśnianiu ćwiczącym istoty i celu konkretnego ćwiczenia, popartym pokazem i potem na słownym dyktowaniu tempa, które wymusza określoną intensywność ćwiczenia.( formę tych ćwiczeń możemy wprowadzić u pacjentów 9-13-letnich pamiętając jednak o tym, że zabawy i gry stanowią najbardziej naturalną i akceptowaną forma aktywności dzieci) Zajęcia powinny trwać od 45 do 90 min.

Większość gier i zabaw należy odpowiednio modyfikować dla potrzeb kinezyterapii uwzględniając:

              - wskazania i przeciwwskazania wynikające ze schorzenia

              - zainteresowań pacjentów

              - posiadanego sprzętu i pomieszczenia.

Ważne jest by odpowiednio dobrać grupę ćwiczącą pod względem funkcjonalnym jak i psychicznym, biorąc się pod uwagę:

              - stan funkcjonalny

              - rodzaj schorzenia

              - stan ogólny

              - wskazania i przeciwwskazania do ćwiczeń

              - wiek i płeć

Należy stosować szeroko rozumianą zasadę indywidualizacji.

Zespoły ćwiczących dobiera się zgodnie z zasadą dostosowywania wielkości obciążeń treningowych do możliwości najsłabszego w tym względzie pacjenta w grupie. Pod względem emocjonalnym pacjentów dzieli się na trzy wyraźne grupy:

- nadaktywni

-normalnie aktywni

- z widoczną obniżoną aktywnością

Często nie udaje się dobrać zespołu całkowicie jednorodnego pod względem wyżej wymienionych kryteriów. Wtedy ćwiczących nadaktywnych należy wykorzystać do demonstracji nowych, trudniejszych zadań ruchowych, oraz do pomocy mniej sprawnym współćwiczącym. Do drugiej podgrupy dobieramy cele jednostek ćwiczeń, obciążenia. Przygotowując się do ćwiczeń trzeba pamiętać o:

1.      właściwy wybór i kolejność poszczególnych ćwiczeń,

2.      stopniowe trudności co zależy od stosowanych możliwości każdego z ćwiczących

3.      odpowiednia technika wykonywania poszczególnych ćwiczeń (poprawna demonstracja)

4.      dobór właściwej formy prowadzenia zajęć w odniesieniu do wieku ćwiczących

5.      poprawny przekaz słownego opisu ćwiczeń zgodny z nazewnictwem

6.      odpowiednie przygotowanie konspektów, sprzętu

7.      dbałość o zapewnienie właściwej dyscypliny, bezpieczeństwa

8.      zapewnienie odpowiedniej asekuracji pacjentów w czasie wykonywania trudniejszych ćwiczeń

W czasie stosowania ćwiczeń kształtujących zdolności motoryczne: siłę, szybkość i wytrzymałość, powinno się je przeplatać ćwiczeniami zwinnościowymi, zręcznościowymi, i ćwiczeniami kształtującymi gibkość. Zgodnie z metodyką kształtowania sprawności motorycznej ćwiczenia szybkościowe powinny być stosowanie wcześniej, przed ćwiczeniami siłowymi i wytrzymałościowymi. Zwiększy to ich skuteczność.

Miejscem do prowadzenia ćwiczeń ogolnokondycyjnych powinny być przede wszystkim sale gimnastyczne lub pomieszczenia zastępcze, w których ćwiczący powinien mieć do dyspozycji w czasie zajęć powierzchnię czterech metrów kwadratowych. Najmniejszą grupą nadającą się do prowadzenia zajęć zespołowych jest grupa sześcioosobowa. Ponadto sale gimnastyczne powinny mieć sprawny system wentylacyjno-grzewczy pozwalający na szybkie osiągnięcie żądanej temp, która ma wynosić 18stopni. Podczas intensywnych wysiłkowo zajęć należy ją obniżać do 16stopni. Niespełnienie tego wymogu może spowodować efekt przegrzania u ćwiczących. Należy prowadzić zajęcia w sposób atrakcyjny, wykorzystując typowe i nietypowe przybory i przyrządy. Najczęściej używanym sprzętem są ciężarki jednoręczne o różnej masie, szarfy, woreczki, taśmy, piłki.

15. Zdolność wysiłkowa osób dorosłych

• W wieku 25-30 lat organizm człowieka kończy fazę stabilizacji osiągając maksimum zdolności wysiłkowej, od którego zaczyna się stopniowy spadek ogólnej wydolności fizycznej oraz innych składowych sprawności fizycznej

• Od 30 r.ż. obserwuje się stopniowe zmniejszanie przekroju poprzecznego mięśni i ich gęstości z równoczesnym wzrostem zawartości tłuszczu wewnątrz mięśniowego

• Następują zmiany w wydzielaniu hormonów płciowych, co sprzyja osteoporozie

• Po 50 r.ż. ulega obniżeniu poziom siły

• Z wiekiem maleej liczba pobudzanych jednostek motorycznych

• Dochodzi do stałego spowalniania pobudzania motoneuronów w OUN i przewodnictwa nerwowego - zmniejsza się dynamika

• Obniża się zdolność do wykonywania dłuższych wysiłków dynamicznych

16. Metodyka prowadzenia ćwiczeń ogólnokondycyjnych w grupie osób dorosłych (wiek 18-60 lat)

Wróć do punktu 12. :> możecie sami sobie go rozszerzyć, doczytać!

17. Zdolność wysiłkowa osób w starszym wieku

• Występuje redukcja tkanki kostnej, u kobiet przyspiesza ją menopauza

• Zmniejsza się wyraźnie masa tkanki mięśniowej w odniesieniu do masy ciała

• Zwiększanie się w mięśniach tłuszczów i kolagenu

• Zmniejszanie się włókien mięśniowych, zwłaszcza szybkokurczliwych

• Zwiększa się aktywność enzymów mitochondrialnych, bez wzrostu ilości mitochondriów

• Dochodzi do upośledzenia zaopatrzenia włókien mięśniowych w substraty energetyczne wskutek zmniejszania się sieci naczyń włosowatych

• Większej redukcji ulega objętość oddechowa, zmniejszenie wentylacji płuc co zwiększa duszność podczas wysiłków

• Zmniejsza się objętość wyrzutowa serca

• Mniejsze zdolności adaptacyjne do wysiłku organizmu oraz gorsza tolerancja na wysiłki submaksymalne

• Zmniejsza się koordynacja ruchów

• Występuje większe obciążenie fizjologiczne, większe stężenie mleczanów we krwi

18. Metodyka prowadzenia ćwiczeń ogólnokondycyjnych w grupie osób w starszym wieku (wiek 61 lat i powyżej)

• Ćwiczenia fizyczne i udział w rekreacji ruchowej osób starszych mogą być realizowane :         

• indywidualnie              

• grupowo

• Pierwsze treningi powinny być krótkie i nie powinny przekraczać 10 - 15 min

• Przed rozpoczęciem treningu należy zasięgnąć porady lekarskiej

• Obciążenie treningowe, wydłużenie czasu ćwiczeń powinno być stopniowe, z czasem

zwiększamy ilość ćwiczeń, czas trwania treningu, obciążenie

• ćwiczenia powinny odbywać się codziennie bądź 2 - 3 razy w tygodniu o stałej ustalonej porze, ale zawsze 2 h po  posiłku.

• Należy odpowiednio dobrać grupę(wiek, płeć, zainteresowania, schorzenia

• ważna jest regulacja tempa ćwiczeń, które nie może być zbyt szybkie i nie powinno dopuszczać gwałtownych zmian rytmu

• w czasie ćwiczeń powinno się stosować elementy aktywnego wypoczynku polegające głównie na ćwiczeniach oddechowych, rozluźniających, lekkiego marszy oraz odpoczynku o charakterze biernym w siadzie oraz w leżeniu

• nie należy stosować ćwiczeń statycznych, charakteryzujących się dużym i długim napięciem mięśniowych

• nie wskazane jest również stosowanie :
     * nadmierne stosowanie elementów ćwiczeń wytrzymałościowych
     * ćwiczeń skocznych (wyskoki, zeskoki, przeskoki itd.
     * ćwiczenia wymagające wysokiej koordynacji ruchowej 

- powinno się unikać następowania po sobie ćwiczeń o tym samym bądź bardzo podobnym, charakterze pracy mięśniowej

• istotną zasadą jest indywidualizacja ćwiczeń oraz w wielu przypadkach pozostawienie samym uczestnikom możliwości wyboru dowolnego tempa ćwiczeń

• dla uzyskania jak najszerszego wpływu zajęć na ćwiczących wskazane jest wywoływanie poprzez określone ćwiczenia oraz podejście prowadzącego zainteresowania i nieznacznych napięć emocjonalnych

• powinno się unikać współzawodnictwa i ostrej rywalizacji

• poprawianie ćwiczeń nie powinno mieć charakteru drobiazgowości, która może zniszczyć rekreacyjny charakter zajęć, zniechęcić czy nawet ośmieszyć bardzo wrażliwe osoby. Poprawność wykonania poszczególnych zadań ruchowych można osiągnąć poprzez właściwy pokaz, objaśnienie i dobór odpowiedniego ćwiczenia.  

19. Klasyfikacja w sporcie niepełnosprawnych

Grupa I. Niewidomi i niedowidzący B	B1	Zawodnicy całkowicie niewidomi, z całkowitym brakiem percepcji światła w obu oczach lub/i częściową percepcją nie pozwalającą na rozpoznanie przedmiotów lub ich zarysów
		B2	Zawodnicy ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich zarysów, o ostrości wzroku 2/60 i/lub z ograniczeniem pola widzenia w zakresie 5°
		B3	Zawodnicy o ostrości wzroku od 2/60-6/60 i/lub z ograniczeniem pola widzenia w zakresie 5°-20°
Klasyfikacja przeprowadzana jest przez pomiar lepszego oka i z największą możliwą korekcją
Dyscypliny tylko dla niewidomych: piłka nożna 5-osobowa, goalball, judo
Grupa II. Głusi i niedosłyszący		Uprawiają wszystkie dyscypliny sportowe jak pełnosprawni. Modyfikacja przepisów dotyczy sędziowania (wprowadzenia sygnałów wizualnych zamiast dźwiękowych)
Grupa III. Amputowani A	A1	Obustronna amputacja na poziomie uda
		A2	Jednostronna amputacja na poziomie uda
		A3	Obustronna amputacja na poziomie podudzia
		A4	Jednostronna amputacja na poziomie podudzia
		A5	Obustronna amputacja na poziomie ramienia
		A6	Jednostronna amputacja na poziomie ramienia
		A7	Obustronna amputacja na poziomie przedramienia
		A8	Jednostronna amputacja na poziomie przedramienia
		A9	Kombinacje amputacji narządu ruchu
	Grupa IV. Uszkodzenia rdzenia kręgowego P	Klasa1A	C5; całk. porażenie kkd; oddychanie za pomocą przepony; zmniejszenie siły tricepsów
		Klasa1B	C6; dobra funkcja tricepsów, zginaczy i prostowników nadgarstków, słabe zg. i prost. palców
		Klasa1C	C7; brak funkcji mm. dłoni: glistowate i międzykostne (chwyt)
		Klasa2	Th1-Th5; brak możliwości utrzymania równowagi w pozycji siedzącej
		Klasa3	Th6-Th10; możliwość utrzymania równowagi w siadzie, brak funkcji dolnych partii mm. brzucha
		Klasa4	Th11-L3; bardzo słaba siła mięśniowa kkd
		Klasa5	L4-L5; lepsza siła mięśniowa kkd
		Klasa6	S1-S3; jeszcze lepsza siła mięśniowa kkd, może dochodzić do siły pełnosprawnej kończyny
Osoby z wrodzoną lub nabytą niepełnosprawnością w wyniku której dochodzi do porażenia kkd i kkg (urazy rdzenia, choroba Heinego-Medina, rozszczep kręgosłupa)
Grupa V. Inne uszkodzenia narządu ruchu LA	L1	- ciężkie uszkodzenie 4 kończyn - ciężkie SM, dystrofia mięśni, rzs, ograniczenie siły mm, problemy z utrzymaniem stabilizacji - używają wózków
		L2	- uszkodzenie 3/4 kończyn, lżejsze niż L, ciężka hemiplegia - lżejsze rzs, SM, dystrofia - słaba stabilizacja w pozycji siedzącej, ale dobra funkcja w rzucającym ramieniu (lub odwrotnie) - używają wózków
		L3	- ograniczona funkcja przynajmniej 2 kończyn, hemipareza - sztywność SB i SK w 1 kończynie z deformacją ramienia - dobra funkcja ramienia rzucającego i dobra równowaga w pozycji siedzącej - używają wózków
		L4	- ograniczenie 2 lub więcej kończyn (mniejsze niż w L3) - przykurcze, usztywnienia w stawach 1 kończyny z ograniczeniem funkcjonowania drugiej - zdolny do wykonania pracy z lub bez kul, z klamrami - problemy z równowagą - nie musi używać wózków
		L5	- ograniczenie funkcji przynajmniej 1 kończyny - zdolny do wykonywania pracy z dobrą funkcją ramienia - ograniczona funkcja kkd - trudność z równowagą
		L6	- lekkie ograniczenia - osteoporoza , artretyzm, usztywnienie SK - zdolny do wykonywania pracy z dobrą funkcją w rzucającym ramieniu i min. w tułowiu - uszkodzenie kkd (np. niewielkie niedowłady)
Grupa schorzeń bez amputacji, uszkodzenia rdzenia i upośledzenia umysłowego.
Grupa VI. Upośledzeni umysłowo CP	CP1	Tetraplegia; spastyka 4, 3+; ograniczenia koordynacji i zakresu ruchu; wózki elektryczne
		CP2	Tetraplegia; spastyka 3+, 3; zaburzenia koordynacji i zakres ruchu; wózki elektryczne (i zwykłe; zawodnicy są zdolni do napędzania wózka za pomocą kończyn górnych)
		CP3	Umiarkowana tetraplegia, znaczna hemiplegia; ograniczenia w obrębie 4 kończyn; pełne możliwości funkcji dominującej kg; napędzanie wózka
		CP4	Paraplegia znaczna lub umiarkowana; napędzanie wózka
		CP5	Diplegia: symetryczna lub asymetryczna; ograniczenia w obrębie dwóch kończyn; mogą poruszać się z lub bez aparatów pomocniczych, w pozycji stojącej nie wymagają pomocy, w czynnościach dnia codziennego-wózki
		CP6	Ataksja lub atetoza umiarkowana; Zaburzenia koordynacji, niekiedy spastyczność czterokończynowa, samodzielne poruszanie
		CP7	Hemiplegia, dobra koordynacja strony nieobjętej zaburzeniem; samodzielne przemieszczanie się
		CP8	Lekka paraplegia, delikatne zaburzenia koordynacji; Zawodnicy zdolni do samodzielnego przemieszczania się, biegania i skakania
Większość dyscyplin, oprócz piłki nożnej 5-os., goalballa i judo

20. Sport osób niepełnosprawnych

Dla osób niepełnosprawnych ruch ma szczególne znaczenie. Większa aktywność wpływa nie tylko korzystnie na odporność organizmy, ale i na ogólny stan zdrowia. Działa terapeutycznie. Stosując odpowiedni trening u osób niepełnosprawnych można uzyskać w stosunkowo krótkim czasie dobre wyniki w kompensowaniu(równoważeniu) utraconych funkcji. Oczywiście istotne znaczenie ma odpowiedni dobór ćwiczeń. W przypadku przewlekłych i trwałych schorzeń ćwiczenia kinezyterapeutyczne mogą być monotonne, a sport może to zmienić. Dyscypliny dobierane są do rodzaju schorzenia jak i możliwości funkcjonalnych pacjenta zgodnie z zaleceniami lekarskimi i oczywiście musza być zgodne z zainteresowaniami samego inwalidy, co zwiększa motywacje do ćwiczeń. Sport wpływa również na aspekt psychiczny osób niepełnosprawnych: ułatwiają akceptację kalectwa, wpływają na osobowość, działa kojąco.

Poza tym sport integruje osoby niepełnosprawne a także łączy ze środowiskiem osób pełnosprawnych, ze społeczeństwem. Obecnie sport osób niepełnosprawnych należy rozpatrywać w czysto sportowych kategoriach.

1

---