Porównanie trzech systemów edukacyjnych, wypracowania

Anna Pielak

Grupa T2

„Porównanie trzech systemów edukacyjnych „

W swojej pracy chciałabym dokonać porównania trzech krajów - tj. Polski, Niemiec oraz Anglii z Walią - pod kontem wielu czynników, jednakże związanych związanych z oświatą , edukacją. W poniższej tabeli wyróżniłam takie kategorie jak : informacje ogólne o danym kraju, cele oświaty i struktura systemu oświaty, administracja i nadzór nad systemami oświaty, finansowanie oświaty, nauczyciele, programy nauczania, egzaminy, ocena skuteczności szkoły, problemy do rozwiązania w XXI w. Są to wiadomości bardzo ogólne mające dać rys sytuacji oświatowej w trzech różnych krajach. Na samym końcu umieściłam słowniczek, w którym zawarłam pojęcia związane z tematyką mojej pracy, a także słowa, które dla mnie samej były trudne lub wręcz niezrozumiałe.

Wybór Polski był wyborem oczywistym, gdyż jest to państwo, w którym się urodziłam, mieszkam i studiuje. Ale jak będzie wyglądać moja przyszłość? Czy zwiąże ją z moim ojczystym krajem? Na te pytania na dzień dzisiejszy trudno mi jeszcze odpowiedzieć. Żyjemy obecnie w świecie pełnym zmian, postępu technologicznego, jesteśmy światkami i uczestnikami procesu globalizacji. Już za parę dni Polska wejdzie w skład struktur Unii Europejskiej. Otworzy to przed nami zupełnie nowe możliwości. Ułatwi mobilność, możliwość podjęci pracy za granicą. Biorąc te czynniki pod uwagę wybrałam dwa pozostałe kraję porównywane w mojej pracy. Chciałam się sama dowiedzieć jak wygląda w nich oświata, kształceni nauczycieli, egzaminy, gdyż może może już w niedalekiej przyszłości będę chciała podjąć pracę w jednym z tych państw.

1.Informacje ogólne o danym kraju

Polska

Niemcy

Anglia i Walia

Pod względem wielkości Polska zajmuje 9 miejsce w Europie (312 tys. km), natomiast pod względem zaludnienia- miejsce 9 (ponad 38 mln). Jest to kraj jednolity narodowościowo i religijnie - mniejszości narodowe stanowią 2,5 - 4% całej ludności, a około 93% ludności jest wyznania rzymsko-katolickiego.

W roku 1989 poziom wykształcenia Polaków w porównaniu z krajami zachodnimi był dość niski. Po upadku komunizmu nastąpiła szybka odbudowa gospodarki kapitalistycznej i demokracji parlamentarnej, jednocześnie wprowadzono wiele zmian w systemie oświaty

Niemcy - leżą w centrum kontynentu europejskiego, zajmują obszar 357 tys.km, ich liczba ludności przekracza 80 mln, 8% mieszkańców ma narodowość inną niż niemiecką (największa grupa to Turcy). Znaczny napływ obcej ludności do Niemiec nałożył duży ciężar na oświatę. Niemcy nie mają wiele bogactw mineralnych, a wydajność ich rolnictwa nie zaspokaja potrzeb żywieniowych narodu, co zmusza ich do wzmożonego importu i eksportu. W eksporcie wysoko przetworzonych towarów kraj ten osiągnął wielkie sukcesy, dzięki czemu możliwe było ustalenie wysokich płac i dobrze zorganizowanej opieki społecznej. Zjednoczenie Niemiec (1990) pochłonęło znaczne wydatki związane z restrukturyzacją infrastruktury we Wschodnich Niemczech, zwalczenie bezrobocia, zmiana modelu oświaty.

Anglia i Walia stanowią jeden system oświatowy. Oba kraje zajmują obszar ponad 151 tys.km. Ludność wynosi w Anglii - 48,2 mln, w Walii - 2,9 mln. Anglia jest podzielona na 8 regionów o różnej gęstości zaludnienia. Anglia jest jednym z najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata, zajmuje 5 miejsce w międzynarodowym handlu, jest jednym z trzech głównych ośrodków międzynarodowej finansjery. Głównymi bogactwami naturalnymi Anglii i Walii są węgiel, złoża ropy naftowej i gazu ziemnego.

2.cele oświaty i struktura systemu oświaty

System oświaty regulują dwie ustawy: ustawa o szkolnictwie wyższym (1990) oraz ustawa o systemie oświaty (1991). W świetle nowo przeprowadzonych reform w programach nauczania większą uwagę zwraca się na stosowanie wiedzy, a mniejszą na pamięciowe opanowywanie faktów. Istotna również rolę odgrywa nauka języków obcych, która obejmuje wszystkie szczeble szkoły, przy czym najczęściej stosowanym językiem jest język angielski.

Celami jakie stawia sobie współczesna reforma systemu oświaty są:

podniesienie poziomu wykształcenia całego społeczeństwa w wyniku upowszechnienia szkoły średniej i wyższej; wyrównanie szans oświatowych; poprawę jakości oświaty jako integralnego procesu kształcenia i wychowania.

Założenia te planuje się osiągnąć poprzez:

1) przedłużeni wspólnej oświaty dla całej grupy wieku do 16 roku życia- jest to przesunięcie o roku decyzji o zróżnicowaniu dalszego kształcenia

2) przebudowę szkolnictwa zawodowego, wprowadzenie: liceum profilowanego, 2-letnich szkół zawodowych, 2-letniego liceum uzupełniającego dla absolwentów 2-letnich szkół zawodowych. - ma to ułatwić przekwalifikowanie się zgodne z potrzebami rynku pracy.

Na system oświaty składają się:

*przedszkola - uczęszczają do nich dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Są one organizowane i nadzorowane przez władze lokalne ( gminy ), jednakże są one płatne. Zwiększa się także ilość przedszkoli prywatnych oferujących szeroką gamę dodatkowych zajęć dla dzieci np. naukę języka obcego, zajęcia teatralne czy muzyczne. Dzieci przebywają w tych placówkach od 5 do 9 godzin dziennie. Do przedszkoli uczęszcza nie więcej niż 35% dzieci w wieku 3 - 5 lat oraz znacznie wyższy odsetek dzieci 6-letnich. Wynika to głównie z konieczności pokrywania kosztów pobytu dziecka w przedszkolu, na co stać niewiele rodzin.

*szkoły podstawowe - obejmują dzieci i młodzież w wieku 6-12 lat, podzielone są na klasy od I do VI. Gdy dzieci mają utrudniony dojazd do szkoły ( tzn. droga przekracza 3-4 km i brak jest transportu publicznego ) władze gminne są zobowiązane zapewnić bezpłatny transport. Szkoła podstawowa ma za zadanie stworzenie możliwości rozwoju dzieci i młodzieży w sferze społecznej, integralnej, moralnej i fizycznej. Głównym celem jest przygotowanie wychowanków do dalszej nauki w szkole średniej ogólnokształcącej lub zawodowej. Programy szkoły podstawowej są jednolite dla całego kraju , jednakże po uzyskaniu zgody kuratorium istnieje możliwość tworzenia przez szkoły własnych programów.

*szkoły średnie - po ostatniej fermie obecnie dzielimy je na:

gimnazja ( tzw. niższe klasy szkoły średniej ) obejmują one dzieci i młodzież w wieku 12 - 15 lat, podzielone są na klasy od I do III, po zdanym egzaminie trafiają do nich najzdolniejsze jednostki, stanowią one najkrótszą drogę do liceum.

liceum ( tzw. wyższe klasy szkoły średniej ogólnokształcącej ) przygotowujące młodzież w wieku 16-18 lat do kontynuacji nauki na uczelniach wyższych.

Istnieją także szkoły średnie zawodowe i techniczne ( 4 - 5 letnie, mogą kończyć się uzyskaniem matury ) oraz trzyletnie szkoły zawodowe ( trafiają do nich najmniej zdolni uczniowie, szkoły te przygotowują do wąsko profilowanych zawodów)

*szkoły wyższe - w trybie stacjonarnym w Polsce są bezpłatne, jednakże za studia wieczorowe czy zaoczne na uczelniach państwowych trzeba płacić, zwiększa się coraz bardziej ilość wyższych szkół prywatnych - kształcąca ponad 40% wszystkich studentów

*oraz oświata dorosłych - nie jest organizowana przez państwo tylko przez różne stowarzyszenia i organizacje pozarządowe, które nie działają dla osiągnięcia zysku, wydatki często pokrywają sami uczestnicy. Oświata dorosłych organizowana jest w ciągu dnia, ale przede wszystkim wieczorami i wolne dni od pracy. Uczestnikami są nie tylko ludzie mający pracę, ale także bezdomni. Oświata dorosłych stwarza możliwości uzupełnia nie wykształcenia, daje szanse dokształcenia i doskonalenia zawodowego oraz kształtuje nawyk wartościowego spędzania wolnego czasu

*szkoły specjalne - obejmują szkoły na szczeblach od przedszkola do szkoły wyższej. Przeznaczona dla dzieci wymagających specjalnej troski. Posiadają specjalne programy nauczania przygotowane na zlecenie MEN.

*szkoły zawodowe - wraz ze zmianami społeczno - gospodarczymi w ostatnich latach obserwujemy zjawisko znacznego zmniejszenia roli i znaczenia szkół zawodowych na rzecz szkól ogólno kształcących. Istnieją jeszcze szkoły zawodowo - techniczne na poziomie średnim, które realizują 4 - 5 letnie kursy prowadzące do uzyskania matury. Jednakże ich odsetek z roku na rok spada.

Niemiecka oświata nie ma jasno wytyczonych celów. Mają one związek z partiami politycznymi. Socjaldemokraci uważają, że oświata jest prawem społecznym, które umożliwia rozwój jednostki w atmosferze równości i wolności. Natomiast Chrześcijańscy demokraci uważają, że oświata powinna realizować cele grupowe, a przede wszystkim dobre przygotowanie zawodowe. W ujęciu historycznym oświatą w Niemczech już od wczesnego średniowiecza zajmowały się kościoły i państwo. We współczesnych czasach rola i znaczenie Kościoła znacznie się zmniejszyły

Obowiązek szkolny jest różny w poszczególnych landach niemieckich, wynosi on ok. 9 - 10 lat, poczynając od 6 roku życia. Jeśli uczeń nie uzyska świadectwa ukończenia nauki w ramach obowiązku szkolnego zgodnie z prawem nie ma możliwości dalszego uczenia się w ramach państwowego systemu oświaty. Zostaje zepchnięty na margines, co może w przyszłości wiążąc się z trudnościami w znalezieniu pracy.

*przedszkola - w większości prowadzone przez organizacje pozarządowe, zwłaszcza kościoły, prawie co trzecie przedszkole jest publiczne, w każdym przypadku jest ono płatne, trafiają do nich dzieci w wieku 3 - 6 lat. Dzieci, które mimo ukończenia 6 roku życia nie osiągnęły poziomu dojrzałości pójścia do szkoły trafiają do Schulkindergarten (szkolne przedszkole )organizowane przez placówki szkolne. Ułatwiają one bezstresowe przejście z przedszkola do szkoły.

*szkoła podstawowa - zazwyczaj obejmuje 4 lata nauki, jednak w Berlinie wynosi 6 lat, a w kilku innych landach są dodatkowe klasy (V i VI) przygotowujące do szkól średnich

*szkoły średnie - wybierają je rodzice zgodnie z własnymi aspiracjami, wyróżniamy:

**Hauptschule - trafia do niej 30% uczniów szkoły podstawowej, program kształcenia ogólnego jest na najniższym poziomie, szkoła ta przygotowuje do pracy zawodowej, najczęściej uczęszczają do niej dzieci emigrantów i najmniej zdolni niemieccy uczniowie.

**Realschule ( tzw. Mittelschule ) - trafia do niej również 30% uczniów szkoły podstawowej, program kształcenia ogólnego jest po ukończeniu tej szkoły można trafić do wyższej szkoły zawodowej,

**Gymnasium - trafia do niej również 30% uczniów szkoły podstawowej, ma ona na celu przygotowanie najzdolniejszych uczniów do studiów wyższych, zwłaszcza na uniwersytecie, program nie jest ujednolicony, uczy się przynajmniej dwóch języków obcych, a w ostatnich trzech latach nauki uczniowie mogą wybierać specjalizację.

**Gesamtschule - wybiera ją tylko 6% młodzieży, jest to szkoła rozszerzona dla wszystkich dzieci z danego rejonu, istnieją w niej wewnętrzne zróżnicowania programowe i różne rodzaje świadectw, ten profil szkól spotyka się z duża krytyką.

Zdobycie matury w 13 roku nauki upoważnia do wstępu na uniwersytet., jednakże na najbardziej prestiżowych kierunkach brane są pod uwagę oceny na świadectwie maturalnym.

Obowiązek szkolny nie dotyczy tylko kształcenia ogólnego. Absolwenci Hauptschule i Realschule, jak i ci, którzy nie zdobyli świadectwa ukończenia 9-letniej nauki, muszą uzyskać oficjalnie uznawane kwalifikacje zawodowe - w trybie wieczorowym lub stacjonarnym.

*szkoły zawodowe - Befufschule

- najczęściej spotykanym typem programu nauki w tych szkołach jest czeladnictwo, kształcenie praktyczne odbywa się w zakładach pracy, a teoretyczne w szkole, nauka w ciągu 1 - 2 dni w tygodniu lub w blokach przez kilka tygodni., szkoły nie wydają świadectw, tylko lokalne izby rzemieślnicze.

- w szczególnie ważnych społecznie zawodach ( np. technik elektrowni atomowej ), których jest 400 program nauki zatwierdzają odpowiednie władze.

*szkoły wyższe

-studenci mogą wybierać wśród wielu programów nauczania, dyplom ukończenia studiów otrzymuje się po 4 - 6 latach nauki, odpad jest bardzo wysoki, studia często przedłużają się o kilka lat.

-istnieją dwa typy uczelni:

**Fachhochschule - wyższe szkoły zawodowe, przygotowują do praktycznego stosowania wiedzy naukowej ( np. ekonomista, prawnik, pedagog, psycholog ), by dostać się do tych szkół trzeba ukończyć 12 lat nauki.

**Uniwersytety - w których łączy się nauczanie z prowadzeniem badań

*szkoły specjalne - znajduje się tam około 4% uczniów na poziomie szkoły podstawowej i średniej. W ramach szkolnictwa specjalnego nie ma, poza kilkoma programami, miejsca dla dzieci i młodzieży uzdolnionej.

*szkoły zawodowe - obowiązek szkolny nie dotyczy tylko kształcenia ogólnego. Absolwenci Hauptschule i Realschule, jak i ci, którzy nie zdobyli świadectwa ukończenia 9-letniej nauki, muszą uzyskać oficjalnie uznawane kwalifikacje zawodowe - w trybie wieczorowym lub stacjonarnym.

*oświata dorosłych

-trzy główne formy: ogólna, zawodowa i polityczna. W różnych formach oświaty dorosłych uczestniczy w ciągu roku około 40% siły roboczej.

- jest ona głównie realizowana przez uniwersytety ludowe - Folkshochschule- wspierane finansowo przez władze, są to kursy na których uczy się np. języków obcych, matematyki, nauk przyrodniczych, społecznych i politycznych, pedagogiki.

Dawniej podstawową rolę w sprawach oświaty odgrywał Kościół. W 1870 wprowadzona powszechną szkołę podstawową i powstały lokalne władze oświatowe. Ustawa oświatowa z 1994 wprowadziła obowiązek szkolny do 16 roku życia oraz oświatę powszechna na poziomie średnim, zakłada ona równość szans oświatowych dla wszystkich. W latach '70 i '80 nastąpił dynamiczny rozwój szkolnictwa wyższego i oświaty dorosłych-a w 1992 większość tych szkól została przemieniona na uniwersytety.

Celem oświaty jest kształcenie dzieci i młodzieży zgodne z ich wiekiem i zdolnościami w celu ich rozwoju duchowego, moralnego, umysłowego i fizycznego, przy uwzględnieniu jednak życzeń rodziców.

Obowiązek szkolny obejmuje dzieci i młodzieży w wieku 5-16 lat, a do szkoły uczęszcza 100% dzieci.

*przedszkola - chodzi do nich 52% dzieci w wieku 3-5lat, celem przedszkola jest przyspieszenie rozwoju dojrzałości szkolnej. Szczególną uwagę zwraca się na społeczne współdziałanie dzieci i rozwój fizyczny niż na naukę pisania i czytania.

*szkoły podstawowe - obejmują dzieci w wieku 5-7 lat (wczesne klasy) i 8-11/12 lat (klasy starsze), nauka trwa 6 lat, zajęcia odbywają się od 9:00 do 15:00, przez 195 dni w roku. Pensum nauczycielskie wynosi ok. 6,5 godziny dziennie.

*szkoła średnia trwa 5 lat z możliwością przedłużenia do 7 lat, większość tych szkół to szkoły rozszerzone, koedukacyjne, dające szansę wyboru profili. Wyższe klasy szkoły średniej przygotowują młodzież w wieku 16 - 19 lat do szkół wyższych.

*uczelnie wyższe- to uniwersytety, przygotowują do nich także specjalne kolegia dalszego kształcenia. Wszystkie uczelnie pobierają opłaty za naukę Każda uczelnia określa własną politykę rekrutacji, sama też decyduje o nadaniu stopni naukowych. Zazwyczaj od kandydatów wymaga się co najmniej trzech zdanych egzaminów na ogólne świadectwo szkoły średniej. Na wielu uczelniach można podjąć studia licencjackie, które trwają 3 lata.

*szkoły zawodowe - ich liczba w ostatnich 20 latach znacznie zmalała, gdyż kształcenie umiejętności praktycznych i zawodowych umiejscowiono w placówkach oświaty dorosłych - są to kursy dla osób powyżej 16 roku życia.

*szkoły specjalne - dzieci specjalnej troski kierowane są do szkół specjalnych, choć realizuje się politykę integracji w tych samych palcówkach oświatowych niepełnosprawnych z normalnymi dziećmi.

*oświata dorosłych - koncentruje się na wyższych uczelniach i na uniwersytecie otwartym, gdzie dorośli mogą uzyskać dyplom ukończenia szkół wyższych i stopnie naukowe. W kolegiach dalszego kształcenia można zaś rozwijać zdolności artystyczne i zawodowe.

3.administracja i nadzór nad systemami oświaty

W Polsce administracją i nadzorem całego systemu oświaty zajmuję się MEN. Jednakże niektóre szkoły zawodowe i uczelnie wyższe nadzorowane są przez inne ministerstwa ( np. Ministerstwo Rolnictwa Leśnictwa, Zdrowia) we współpracy z MEN. Przedstawicielami MEN w poszczególnych (16) województwach są kuratorzy, do których kompetencji należy kierowanie, nadzór i finansowanie oświaty. Przy kuratoriach istnieją wojewódzkie ośrodki metodyczne, które mają za zadanie udzielać pomocy nauczycielom w sprawach metodycznych. Natomiast za przedszkola i szkoły podstawowe odpowiedzialne są gminy. MEN odpowiada także za programy podstaw nauczania. Nadzór nad szkolnictwem wyższym sprawowany jest również przez MEN oraz Radę Główną Szkolnictwa Wyższego. Jednakże szkoły wyższe zdobyły wysoki poziom autonomii w sprawach programów i metodyki nauczania

Za oświatę odpowiadają poszczególne landy. Szkoły podlegają administracji regionalnej. Za infrastrukturę szkolną oraz za zatrudnienie nauczycieli odpowiada administracja lokalna. Bezpośredni nadzór nad szkołami na stanowe ministerstwo oświaty. Nadzór dotyczy: procesu nauczania, aspektów prawnych wiążących się z funkcjonowaniem szkoły, pracy nauczycieli jako pracowników służby cywilnej.

Ministerstwo Oświaty pełni naczelną władzę oświatową., podlegają mu również uczelnie wyższe. Kierowaniem szkołami i nadzorem zajmują się kuratorzy, a właściwie Lokalne Władze Oświaty ( LEA ).

W szkołach powstałych przez wspólnoty religijne decyduje Kościół, jednakże LEA ma wpływ na ich programy nauczania po przez wspieranie ich finansowo.

Ważna jest także rola samego dyrektora szkoły, który jest odpowiedzialny za organizację, kierowanie i kontrolę swojej placówki.

Każda szkoła jest zobowiązana przedstawić publiczny prospekt zawierający dane swojej szkoły, który trafia do rodziców potencjalnych uczniów.

4.finansowanie oświaty
W Polsce finansowanie oświaty przez państwo jest na dość niskim poziomie, gdyż wynosi zaledwie 3,8% PKB z czego tylko 8,8% idzie na inwestycje, a 75% na pensje nauczycieli. Pensum nauczycielskie wynosi tylko: 18 godzin nauczania tygodniowo w szkole podstawowej i szkole średniej oraz 5 - 7 godzin na uczelniach wyższych. Nauka jest bezpłatna w państwowej szkole podstawowej i średniej w ramach obowiązku szkolnego, oraz na studiach wyższych - dziennych. Uczniowie i studenci muszą płacić za podręczniki i pomoce naukowe oraz za studia ( kursy ) wieczorowe i zaoczne. Szkolnictwo prywatne - na każdym szczeblu - jest płatne. Państwo wspomaga jedynie prywatne szkoły podstawowe i średnie ( w wysokości 50% wydatków ).	Koszty osobowe związane z oświatą pokrywają landy, a koszty infrastruktury szkolnej - władze lokalne. Odpowiedzialność rządu dotyczy głównie szkolnictwa wyższego. Studiowanie nie jest płatne, władze federalne wspierają studentów fundowanymi stypendiami lub gwarantowaniem pożyczek bankowych. Szkoły wyższe otrzymują od państwa zwrot 90% kosztów, w wielu szkołach prywatnych można studiować bezpłatnie. Całość wydatków państwa niemieckiego na oświatę, naukę i badania można ocenić na 9,3% PKB - jest to bardzo wysoki odsetek	Udział oświaty w PKB osiąga 4,5%. Większość pieniędzy na oświatę trafia bezpośrednio do LEA ( Lokalnych Władz Oświatowych ). 70% funduszy na oświatę przeznacza się na pensje dla nauczycieli, 61% na szkolnictwo podstawowe i średnie, a 29%na wyższe i na oświatę dorosłych. Wydatki na 1 ucznia w Anglii i Walii wynoszą rocznie 1800$.

5.nauczyciele

Kształcenie nauczycieli odbywa się w uniwersytetach, wyższych szkołach pedagpgicznych,3-letnich kolegiach nauczycielskich i kolegiach pedagogiczno - technicznych. By podjąć studia na kierunkach nauczycielskich trzeba mieć ukończoną szkołę średnią ( matura )i zdać egzamin wstępny ( weryfikujący umiejętność posługiwania się językiem obcym i wiedzę z 2 przedmiotów). Centralny Ośrodek Dokształcania Nauczycieli oraz środki metodyczne przy kuratoriach dokształcaniem nauczycieli zajmują się dokształcaniem i doskonaleniem nauczycieli, jednakże uczestnictwo ich kursach nie jest obowiązkowe. Zbyt niskie zarobki nauczycielskie odstraszają od podjęcia pracy w szkole. Niektórzy nauczyciele szkół podstawowych i średnich nie mają pełnych kwalifikacji ( szczególnie nauczyciele języków obcych i matematyki ).

Tylko nauczyciele uczący w gimnazjach i handlówkach kształcą się na uniwersytetach, gdzie otrzymują dobre wykształcenie przedmiotowe, a bardzo słabe z zakresu pedagogiki i psychologii. Nauczyciel nauczający w szkołach podstawowych i średnich uczą się w wyższych szkołach zawodowych. Status kwalifikowanego nauczyciela wiąże się nie tylko z ukończeniem studiów przedmiotowych ( 3,5 - 4,5-letnich), ale także z uzyskaniem certyfikacji wydanej przez land w wyniku dalszych 2-letnich studiów, po których następuje egzamin teoretyczny i praktyczny. Tak więc najmłodszym nauczycielem może zostać osoba w wieki 30 lat.

Szkołą kieruje dyrektor, któremu pomaga jego zastępca.

Nauczyciele to absolwenci uniwersytetów i wyższych szkół pedagogicznych i politechnik. W kształceniu nauczycieli najważniejsza jest praktyka w klasie szkolnej i metodyka nauczania. Nauczyciel oprócz ukończenia studiów musi uzyskać licencję kwalifikowanego nauczyciela., otrzymać ją może dopiero po 2 latach pracy i pozytywnej opinii.

Nadzorem szkół zajmują się Inspektorzy Królewscy, m.in. przeprowadzając inspekcje.

6.programy nauczania
Programy podstaw nauczania są przygotowywane przez zespoły pracowników naukowych i nauczycieli na zlecenie MEN. Programy te mogą być rozszerzane o treści charakterystyczne dla danego regionu, jego kultury i tradycji. Szkoły mogą przygotowywać własne programy nauczania po uzyskaniu zgody kuratorium. Religia lub etyka są nauczane we wszystkich szkołach w Polsce. Podręczniki szkolne podlegają ocenie MEN i muszą uzyskać jego aprobatę zanim trafią do szkoły	Za programy nauczania odpowiadają ministrowie oświaty w landach. Decydują np. o liczbie lekcji w tygodniu, o przedmiotach, o podręcznikach. Istnieją więc znaczne różnice w tych kwestiach między landami.	We wszystkich szkołach obowiązują ogólnonarodowe programy nauczania., które przygotowuje Ministerstwo Oświaty. W szkołach podstawowych uczy się przedmiotów podstawowych z pominięciem języków obcych, a w średnich na przedmioty podstawowe przeznacza się 75-85% czasu nauki, reszta przypada na przedmioty wybrane przez ucznia. Od niedawna powstała Narodowa Rada Programów Szkolnych nadzorująca realizację polityki oświatowej dotyczącej programów nauczania.

7.egzaminy

Uczniowie szkół podstawowych i średnich są oceniani w skali ocen od 1 do 6. 1 na koniec roku szkolnego z przedmiotu nie pozwala na przejście do następnej klasy ( uczeń musi powtarzać klasę), jednakże z jedna „1” można uzyskać warunkową promocję. Uczeń przechodząc ze szkoły podstawowej do średniej musi zdać egzamin wstępny, który sprawdza wiedze z języka polskiego i matematyki. Największym prestiżem cieszy się matura - egzamin końcowy szkoły średniej, który składa się z egzaminów pisemnych i ustnych z języka polskiego, wybranego przedmiotu oraz języka polskiego. Od niedawna wprowadzono tzw. „nowe matury”, których wynik końcowy nie jest przedstawiony w ocenach, ale w punktach, co daje możliwość przyjęcia na niektóre uczelnie wyższe bez egzaminów wstępnych. Jednakże nadal na wszystkie uczelnie wyższe obowiązują egzaminy wstępne

Uczeń jest oceniany w skali od 1 do 6, na podstawie testów pisemnych i współpracy między uczniem a nauczycielem, dużą rolę odgrywa również praca domowa. Biorąc pod uwagę różnorodność procedur oceny, osiągnięte wyniki nie mogą być porównywalne między klasami lub w ramach szkoły.

Świadectwa ukończenia szkoły podstawowej i średniej oraz dyplomy uczelni wyższych są uznawane w całym kraju.

Uczniowie oceniani są w skali od1do7. Zgodnie z ustawą z 1988roku wszystkie dzieci w wieku 7,11,14,16 lat zostały objęte ogólnonarodowymi testami osiągnięć szkolnych. 14-latkowie podlegają 6 godzinnym sprawdzianom z matematyki i nauk przyrodniczych-nauczyciel wybiera dla swojej klasy poziom trudności ( 1 z 4 ) takiego sprawdzianu, a oceniając załącza własne uwagi na temat zdolności ucznia, jednakże ostatecznej akceptacji oceny dokonują zewnętrzni egzaminatorzy - służy to dbałości o poziom i porównywalność ocen szkolnych.

Ocena końcowa 16-latka lub ucznia starszego następuje w postaci testów egzaminacyjnych dla uzyskania świadectwa ukończenia szkoły średnie ( tzw.małej matury )na ostateczną ocenę z danego przedmiotu wpływa nie tylko ocena z egzaminu ale także oceny z dwóch ostatnich lat. 2 lata po zdaniu małej matury uczniowie mogą zdawać na wyższy poziom - pełnej matury. Egzamin maturalny można zdawać również w kolegiach dalszego kształcenia przeznaczonych dla osób dorosłych.

8.ocena skuteczności szkoły
W międzynarodowych badaniach porównawczych osiągnięć szkolnych, organizowanych prze IEA Polska osiągała wyniki ( w różnych grupach wiekowych ) w środku tabeli rankingowej. Jest to wynik dość dobry biorąc pod uwagę niskie nakłady państwa na oświatę. W Polsce badania pedagogiczne (ze względu na brak funduszy dość rzadkie) prowadzą wydziały uniwersytetów i szkół wyższych oraz Instytut Badań Edukacyjnych	w Niemczech nie prowadzi się ogólnonarodowych testów osiągnięć szkolnych, ani badań empirycznych w klasie szkolnej. Zaleca się realizowanie badań osiągnięć szkolnych różnym placówkom naukowo - badawczym, gdy wprowadza się eksperymentalne programy nauczania.	Narodowe testy egzaminacyjne są nadzorowane prze Zarząd Egzaminów Szkolnych i Oceny. Ministerstwo Oświaty na bieżąco sprawdza poziom pracy nauczycieli. Władze oświatowe w niewielkim stopniu polegają na wynikach badać edukacyjnych, bardziej cenią sobie wyniki prac komisji powołanych do zbadania konkretnego problemu.

9. problemy do rozwiązania w XXI w

*reformowanie szkoły, by uczynić ją przyjazną uczniowi ( mimo bardzo niskich nakładów na oświatę )

*nauczyciele, którzy z powodu niskich zarobków czują się sfrustrowani, co często przekłada się na ich prace i kontakty z uczniami

*problemy utrudniające reformę, tj.: niechęć nauczycieli wobec reform, z którymi wiąże się konieczność dokształcania zawodowego; niechęć uczniów wobec szkoły - wagarowanie uczenie się wg. „zasady - zakuć - zdać - zapomnieć”

*reformowanie szkoły w kierunku kształcenia takich umiejętności jak aktywność intelektualna każdego ucznia, konstruowanie własnej wiedzy przez ucznia, chęć do samokształcenia.

*uczeń powinien mieć możliwość wpływu na to czego będzie się uczył oraz na ocenę szkolną

*kształcenie europejskiej świadomości uczniów

Głównym problemem oświatowym jest wyrównanie poziomów w obu częściach Niemiec (wschodniej i zachodniej ). Inne ważne problemy to : *integracja dzieci emigrantów, *podniesienie poziomu oświaty wśród dzieci niepełnosprawnych -by mogły znaleźć pracę,

*walka przy pomocy oświaty z przestępczością, narkomanią i korupcją.

*należy wzmocnić wielokulturowe społeczeństwo angielskie.

*problem z asymilacją dzieci z rodzin muzułmańskich, gdyż islamiści domagają się powołania dla ich dzieci odrębnych szkół

*przewiduje się podniesienie wieku obowiązku szkolnego z 16 do 18 - 19 lat

*zmianie ma też ulec sam proces kształcenia nauczycieli - powstaje koncepcja tworzenia „szkół ćwiczebnych”, by kształcić nauczycieli w szkole, a nie jak w Zachodniej Europie w uniwersytetach

Porównując dane z powyższej tabeli można zauważyć następujące rzeczy.

Anglia i Polska stawiają sobie takie same cele oświatowe: zadbanie o duchowy moralny, umysłowy i fizyczny rozwój dzieci i młodzieży; kształceni zgodne z wymaganiami związanymi z wiekiem i charakterystyką emocjonalno - umysłową. A ten sam cel co Niemcy: kształcenie dla potrzeb rozwijającej się gospodarki. W krajach tych jest tez niewielkie zróznicownie wiekowe na progach szkolnych: początek edukacji - Anglia i Walia 5 lat, Polska i Niemcy 6 lat; kończąc szkołę podstawową uczeń ma - w Anglia i Walii 11 lat, w Niemczech 10-12 lat, a w Polsce 12 lat. W strukturze oświaty omawianych państw istnieją szkoły średnie podzielone na klasy wyższe i niższe. Obowiązek szkolny to także zbliżony wiek ucznia - Anglia i Walia 5-16, Polska 6-18/19, a Niemcy 6-19 roku życia. Skalę ocen mamy podobną od 1 do 6, jedynie w Anglii wynosi ona od 1 do 7, jednakże w kraju tym ( co bardzo mi się spodoba ) dużą rolę przypisuje się tak zwanej ocenie ciągłej ( tzn. bierze się pod uwagę nie tylko rozwój wiedzy ale także zmiany występujące w osobowości uczniów podczas całego procesy dydaktycznego ). Różnice należy dostrzec w dostępie do szkolnictwa wyższego. W Polsce o przyjęcie na wyższą uczelnie wciąż decydują egzaminy wstępne, natomiast w Anglii i Walii oraz Niemczech są bardzo ograniczone lub w ogóle ich nie ma. Ogromną różnicę widzimy także w finansowaniu oświaty. Udział oświaty w PKB w Polsce wynosi zaledwie 3,8% , gdy w Niemczech na naukę i badania można ocenić przeznacza się 9,3% PKB, w Anglii i Walii 4,5%.

Mam nadzieję, że po naszym wejściu do Unii Europejskiej wydatki na naszą oświatę zwiększą się, a oświata będzie ulegać dalszym reformom. Mam także nadzieję, ze prace podjęte w zakresie pedagogiki porównawczej pomogą wyeliminować różnice w systemach oświaty i edukacji, a także wpłyną na ujednolicenie programu kształcenia, by dyplomy i tytuły naukowe uzyskane w jednym kraju były uznawane w innych państwach.

Porównanie tych państw pozwoliło mi ujrzeć różnice i podobieństwa w systemach edukacyjnych. Żaden z nich nie jest doskonały, ale każdy opiera się na dobrych i szlachetnych założeniach. Nie wiem czy w Anglii i Walii oraz Niemczech są one realizowane, ale w Polsce często bardzo długo musimy czekać zanim zostaną one wprowadzone w życie.

Słowniczek:

Administracja oświatowa - nadzór pedagogiczny - organa administracji państwowej kierujące działalnością oświatowo - wychowawczą (edukacyjną) szkół i innych placówek oświatowo - wychowawczych i opiekuńczo - wychowawczych

Dokształcanie - kształcenie osób pracujących w celu uzyskania przez nich takiego wykształcenia, Jakie Jest niezbędne do wykonywania aktualnego lub przyszłościowego zawodu

Działalność oświatowa - upowszechnienie wykształcenia oraz stanu, wiedzy i kultury w społeczeństwie

Egzamin - forma sprawdzania osiągniętych wiadomości i umiejętności przez uczących się z jednego lub więcej przedmiotów nauczania. Ze względu na cel i termin przeprowadzania egzaminów dzielimy je na: wstępne, promocyjne i końcowe ( stwierdzające ukończenie określonej formy edukacji, np. szkoły, kursu ).

Edukacja - oświata l wychowanie; działalność pedagogiczna obejmująca dzieci, młodzież i dorosłych; nauczanie i wychowanie, wykształcenie, wynik kształcenia; kształcenie Instrumentalne i kierunkowe

finansjera - elita zarządzająca całością lub większością finansów; ogół finansistów

IEA - Międzynarodowe Stowarzyszenie do Badań Osiągnięć Szkolnych

Instytucja - zespół osób posiadających odpowiednie uprawnienia i środki materialne, przy pomocy których realizują powierzone im funkcje, związane z jakąś sferą życia społecznego. Potrzeby ekonomiczne zaspokajają np. przedsiębiorstwa wytwórcze i handlowe, pedagogiczne - instytucje edukacyjne

Język obcy w szkole to inny język niż nasz ojczysty, wprowadzony do programu nauczania jako obowiązkowy, obligatoryjny lub fakultatywny ( do wyboru obowiązkowego lub nie ). Spośród wielu języków obcych szczególne znaczenie mają tzw. języki międzynarodowe, czyli te, którymi posługuje się ONZ i organizacje z nią stowarzyszone, jak np. UNESCO, UNICEF, WHO. Są to języki: angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski

Język ojczysty - zasób wyrazów, zwrotów i form określonych przez reguły gramatyczne, funkcjonujący jako narzędzie porozumiewania się przez członków jednego narodu

Klasa szkolna - 1) zbiór uczniów, zwykle rówieśników ( chociaż nie zawsze i wszędzie ), uczących się według tego samego programu i reprezentujący ten sam poziom wykształcenia; 2) izba szkolna, pomieszczenie, w którym odbywają się zajęcia szkolne.

Koedukacja - system łącznej edukacji dziewcząt i chłopców

Kształcenie - ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznawanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również osiągnięcie możliwie wielostronnego rozwoju sprawności fizycznych i umysłowych, zdolności, uzdolnień, zainteresowań, zamiłowań, przekonań i postaw oraz zdobycie pożądanych kwalifikacji zawodowych

Kształcenie zawodowe - ogół celowo organizowanych czynności i procesów umożliwiających przygotowanie do wykonywania określonego zawodu, a w szczególności przygotowanie do pracy zawodowej w określonej dziedzinie gospodarki narodowej i na określonym stanowisku pracy

MEN - Ministerstwo Edukacji Narodowej

Nauczyciel - osoba bezpośrednio ucząca grupę uczniów ( studentów ); kierownicy zakładów, jak również inspektorzy, opiekunowie i inne osoby, jeżeli same bezpośrednio prowadzą regularnie zajęcia dydaktyczne

Obowiązek szkolny - polega na tym. że odpowiednie ustawy określają minimum wykształcenia, jakie powinien otrzymać każdy obywatel ( zakres szkoły elementarnej lub powszechnej ogólnokształcącej ) wiek dziecka oraz odpowiedzialność rodziców lub opiekunów, którzy uchylają się od wypełniania obowiązku szkolnego. Wykształcenie to może być zdobywane w różnej szkole, a nawet prywatnie.

Odpad szkolny - ogół uczniów przerywających uczenie się w szkole przed jej ukończeniem z powodu choroby lub innych warunków losowych

Odsiew szkolny - zjawisko polegające na przerywaniu przez pewien odsetek uczących się przed ukończeniem szkoły z powodu niepowodzeń w uczeniu się lub niewłaściwego zachowania się

Oświata - proces uczenia się organizowany w systemie szkolnym; stan upowszechnienia wykształcenia obligatoryjnego w społeczeństwie dorosłym, zwłaszcza podstawowego; system wartości ( łączący oba wymienione wyżej zakresy pojęć ); zasób wiedzy w społeczeństwie, czyli wykształcenie społeczeństwa; kultura jakiejś grupy lub zbiorowości osiągnięta jako rezultat działalności oświatowej; polityka oświatowa czyli makrospołeczne decyzje polityczne w sferze edukacji; układ instytucji kształcących, system edukacji, tj. układ źródeł i kanałów wiedzy naukowej, treści ideologicznej, wartości i wzorów postępowania

Oświatowy system - organizacja upowszechnienia wykształcenia ogólnego i zawodowego w społeczeństwie, realizowanego przez system szkolny, instytucje wychowania pozaszkolnego, pozaszkolnego upowszechniania wiedzy i kultury

Pedagogika porównawcza - to dyscyplina pedagogiczna zajmująca się analizą i porównywaniem systemów wychowania i oświaty w różnych krajach w powiązaniu z ich rozwojem polityczno - ekonomicznym i społeczno - kulturalnym

Pensum, liczba godzin obowiązkowych zajęć naukowo-dydaktycznych pracownika wyższej uczelni (albo innej instytucji) w ciągu określonego czasu

Polityka naukowa - działalność państwa oraz działających w jego imieniu organizacji i instytucji naukowych, których celem jest kierowanie rozwojem nauki l stymulowanie tego rozwoju, powiązanie badań naukowych l prac rozwojowych z określonymi dziedzinami życia społeczno-gospodarczego oraz wykorzystanie w praktyce wyników postępu naukowo-technicznego

Polityka oświatowa program działalności państwa w dziedzinie oświaty i wychowania, formułujący zasady organizacji systemu nauczania i wychowania, podstawy materialno -ekonomicznej, funkcjonowania systemu oświatowego oraz systemu zarządzania instytucjami oświatowymi; jedna ze współczesnych nauk politologicznych, której przedmiotem jest refleksja naukowa nad działalnością polityczną, planowaniem i prognozowaniem kształcenia ( edukacji ).

Program nauczania - to dokument określający zakres i układ treści kształcenia w poszczególnych przedmiotach nauczania ustalonych w planie nauczania danego typu szkoły

Produkt krajowy brutto, PKB, miernik produkcji wytworzonej na obszarze danego kraju. Jest sumą wydatków gospodarstw domowych na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, wydatków sektora prywatnego na zakup dóbr i usług inwestycyjnych, wydatków państwa na zakup dóbr i usług oraz salda bilansu handlu zagranicznego

Przedmiot nauczania ( kształcenia ) - układ treści z reguły odpowiadający określonym dziedzinom nauki, techniki, kultury, dobrany zgodnie z celami określonego poziomu i profilu kształcenia

Przymus szkolny - polega na tym, że na mocy określonej ustawy, dziecko, pod sankcją grzywny nakładanej na rodziców (opiekunów) nie stosujących się do ustawy, musi uczęszczać do tej szkoły, do której jest przydzielone, kierownicy szkół zaś nie mają prawa przyjmować go do innej szkoły, z innego rejonu. Jest to tzw. rejonizacja powszechnych szkół podstawowych. W związku z tym tzw. szkoła rejonowa ma obowiązek prowadzenia ścisłej ewidencji wszystkich dzieci w wieku obowiązku szkolnego w danym rejonie i współpracować w tym zakresie z lokalną władzą administracji państwowej

Reforma szkolna - zmiana ustroju ( systemu szkolnego ), treści nauczania i organizacji całego systemu szkolnego lub niektórych Jego części spowodowana przez zaistniałe lub przewidywane przeobrażenia społeczno-gospodarcze, polityczno-kulturowe, osiągnięcia psychologii i pedagogiki

restrukturyzacja ( restrukturalizacja ) 1) proces zasadniczej przebudowy lub rekonstrukcja struktur gospodarczych kraju, przedsiębiorstwa, zazwyczaj spowodowane czynnikami zewnętrznymi, np. jakimś kryzysem; przebudowa, podstawowa zmiana 2) przebudowa systemowa lub rekonstrukcja struktury. Proces zmian zasadniczych, gruntownych, wywołanych głównie czynnikami zewnętrznymi - sytuacjami krytycznymi w rozwoju struktur, których dotyczy

system oświaty - to nie tylko system szkolny, ale całość instytucji, organizacji, urządzeń i grup. poprzez które dopływają do społeczeństwa idee, wiedza, systemy wartości, czyli ogół wpływów na kształtowanie osobowości obywateli

Bibliografia:

R. Pachociński ( 1998 ) „Zarys pedagogiki porównawczej.” IBE, Warszawa
R. Pachociński ( 2000 ) „Współczesne systemy edukacyjne.” IBE, Warszawa
„Struktury systemowe kształcenia ogólnego i zawodowego w Unii Europejskiej” (1998) przygotowane przez: EURYDICE i CEDEFOP
A. Markowski, R. Pawelec ( 2001) „Słownik wyrazów obcych i trudnych” wyd. Wilga, Warszawa
internet: www.wiem.onet.pl